JAARVERSLAG. Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst. Werkingsjaar 2018

Transcriptie

1 JAARVERSLAG Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst Werkingsjaar 2018 Elien Vernackt : Erfgoedconsulent Sofie Moeykens: Erfgoedconsulent Willem Hantson: Erfgoedconsulent

2 Inleiding Het voorbije jaar vond er bij RADAR een wissel van de dienst plaats. Sofie Moeykens verliet het team om als coördinator aan de slag te gaan bij IOED Viersprong. Elien Vernackt werd als vervanger binnengehaald om het bouwkundige en landschappelijke erfgoed voor haar rekening te nemen. De twee maanden op enkele kracht en de inwerktijd voor de nieuwe erfgoedconsulent zorgden voor wat vertraging in de werking, maar algauw draaide het team weer op volle kracht. Daardoor kon het voorbije werkingsjaar weer heel wat gerealiseerd worden voor een duurzaam behoud en beheer en een bredere bewustwording van het onroerend erfgoed in de gemeenten Hooglede, Ingelmunster, Izegem, Lichtervelde, Moorslede, Roeselare en Staden. Schematische weergave van RADAR binnen de structuur van Projectvereniging BIE Het voorliggende jaarverslag wil de neerslag vormen van de prestaties van het voorbije jaar. Het actieplan van RADAR voor het jaar goedgekeurd door de raad van bestuur van projectvereniging BIE - diende als leidraad om de doelstellingen uit het beleidsplan te concretiseren en te vertalen naar onze dagdagelijkse werking. Dit jaarverslag werd ter goedkeuring voorgelegd aan de stuurgroep van RADAR en aan de raad van bestuur van projectvereniging BIE. Contactgegevens Projectvereniging BIE Elien Vernackt Willem Hantson Zuidstraat 3 Erfgoedconsulent Erfgoedconsulent 8800 Roeselare elien@bienet.be willem@bieradar.be Tel. 051/ GSM 0497/ GSM 0497/ Jaarverslag RADAR

3 Inhoudstafel Inleiding Inhoudstafel SD 1 : Het IGS versterkt en faciliteert het gemeentelijke beleid met de expertise van RADAR OD 1: Het IGS en het lokaal beleid concretiseren hun visie over het onroerend erfgoedbeleid in beheers- en uitvoeringsplannen OD 2: Het IGS ondersteunt gemeentes in de erkenning als onroerenderfgoedgemeente om zo gezamenlijk een daadkrachtig onroerend erfgoedbeleid uit te voeren OD 3: Het IGS biedt expertise en ondersteuning aan om te waken over de kwaliteit van adviezen en de beoordeling van nota s (cf. archeologienota) SD 2 : Het IGS versterkt het draagvlak voor en de dialoog over het behoud, beheer en ontsluiting van het lokaal onroerend erfgoed bij de inwoners van de BIE-regio OD 1: Het IGS erkent en ondersteunt zowel tijdelijke als structurele erfgoedgemeenschappen als actieve ambassadeurs van het lokale erfgoed OD 2: Het IGS breidt de huidige vrijwilligerswerking verder uit wat betreft de onroerend erfgoedmaterie OD 3: Het IGS stimuleert burgerparticipatie OD 4: Het IGS sensibiliseert het brede publiek waar en wanneer mogelijk en vergroot hiermee het maatschappelijk draagvlak SD 3 : Het IGS profileert RADAR als expertisecentrum en lokaal aanspreekpunt bij zijn stakeholders OD 1: Het IGS vergroot de naamsbekendheid van RADAR OD 2: Het IGS promoot RADAR als erfgoedloket en aanspreekpunt voor de regio wat betreft het onroerend erfgoed OD 3: Het IGS informeert belanghebbenden over de diverse ondersteuningsmogelijkheden met betrekking tot hun onroerend erfgoed SD 4 : Het IGS diversifieert samen met en voor de stakeholders de publiekswerking en verhoogt de zichtbaarheid van en de kennisdeling over het onroerend erfgoed OD 1: Het IGS maakt (nieuwe) doelgroepen warm voor onroerend erfgoed OD 2: Het IGS deelt haar opgebouwde kennis omtrent het onroerend erfgoed OD 3: Het IGS vergroot samen met de stakeholders de aantrekkingskracht van het onroerend erfgoed in de regio SD 5 : Het IGS realiseert samen met haar netwerk een integrale en geïntegreerde erfgoedwerking OD 1: Het IGS bekijkt met haar multidisciplinair team elk OE dossier vanuit een integrale erfgoedbril OD 2: Het IGS vergroot haar netwerk, wisselt expertise uit en verankert het binnen haar netwerk OD 3: Het IGS integreert onroerend erfgoed binnen andere beleidsdomeinen en vice versa Bijlage 1: Een korte impressie van het OMD-programma in de BIE-regio Jaarverslag RADAR

4 SD1 : Het IGS versterkt en faciliteert het gemeentelijke beleid met de expertise van RADAR. SD1OD1: Het IGS en het lokaal beleid concretiseren hun visie over het onroerend erfgoedbeleid in beheers- en uitvoeringsplannen. ACTIE1: RADAR ondersteunt de gemeenten bij visievorming rond OE Het beleidsvisietraject voor het bouwkundig erfgoed van de gemeenten Hooglede, Moorslede en Roeselare begeleiden. In 2015 werd gestart met de uitwerking van een sterrensysteem om gerichter om te gaan met de vastgestelde inventaris. Er werden 3 categorieën voorgesteld (A: maximaal behoud, B: verbouwingen mogelijk met respect voor de erfgoedwaarden en C: minimale erfgoed-waarden, sloop mogelijk). Aan de hand van 7 criteria kan elk inventarisitem beoordeeld worden. Alle RADAR-gemeenten hebben op de stuurgroep deze manier van werken goedgekeurd als middel om de burger meer duidelijkheid en rechtszekerheid te bieden. In 2018 werd verder gewerkt met dit beleidsinstrument. In de gemeente Hooglede werd dit sterrensysteem toegepast op de inventarisitems in het centrum van Gits, in het kader van het RUP Gits. Alle panden werden zowel door RADAR, door het schepencollege, door GECORO en door een speciaal daartoe aangestelde klankbordgroep beoordeeld. Omwille van het op te stellen RUP werd dit gevolgd door een openbaar onderzoek. In de gemeente Roeselare werd de ABC-commissie opgestart. In de commissie zetelen omgevingsambtenaren van de stad Roeselare, 4 architecten, 4 mensen met een culturele achtergrond en de erfgoedconsulent bouwkundig erfgoed van RADAR. Elk inventarispand op grondgebied Roeselare wordt achtereenvolgens beoordeeld door RADAR en door de omgevingsambtenaren. Panden die niet dezelfde quotering krijgen van beide instanties komen automatisch op tafel van de commissie. Panden die wel dezelfde quotering krijgen, worden ter beschikking gesteld van de commissie, maar komen enkel op tafel indien een lid van de commissie dit specifiek verzoekt. Het schepencollege kan daarna beslissen om het oordeel van de ABC-commissie al dan niet te volgen. In 2018 werd zowat 35% van de 966 Roeselaarse inventarispanden reeds geherwaardeerd door de ABC-commissie. Meewerken aan het beeldkwaliteitsplan voor de dorpskern van deelgemeente Gits (Hooglede) i.s.m. de WVI. Via verschillende vergadermomenten werd de input van RADAR gevraagd betreffende de erfgoedpanden die aan bod komen in het RUP Gits. In de huidige fase van het traject ging dit onder meer om het formuleren van antwoorden op de binnengekomen bezwaren. Selectielijsten van waardevolle graven van de begraafplaatsen in de gemeente Roeselare (Rumbeke en de oude stedelijke begraafplaats) helpen opstellen. Hier is in 2018 nog niets rond ondernomen. Mee nadenken over de herbestemming van kerken en het behoud en beheer van kapellen. Stad Roeselare houdt uit eigen beweging en met ondersteuning van RADAR een lijst bij van klein militair, religieus en historisch erfgoed. Dit gaat over zowel items op de inventaris onroerend erfgoed als elementen die de stad zelf belangrijk genoeg acht om te behouden. De bouwfysische toestand werd beoordeeld en indien nodig werden ingrepen voor instandhouding ingepland. Dit ging in veel Jaarverslag RADAR

5 gevallen over veldkapellen. Bij gerestaureerd klein erfgoed plaatste men een bordje dat de al dan niet toevallige voorbijganger informeert. Eveneens in Roeselare krijgt de voormalige Sint-Jozefskerk een nieuwe invulling. RADAR behandelde de vergunningsaanvraag als adviesverlenende instantie. De afbakening van de Archeologische Zones (AZ: historische dorpskernen deelgemeenten en archeologische hotspots) bespreken met de diensten stedenbouw en ruimtelijke ordening. De in 2013 door RADAR voorgestelde Archeologische Zones van de historische centra van de zeven hoofdgemeenten uit de regio zijn nog steeds vastgesteld. Daarom werd nogmaals beslist te wachten met de afbakening van andere Archeologische Zones. Op de interactiedag met de Vlaamse archeologiesector op 26/09 kwam het AZ-dossier opnieuw ter sprake en hebben we onze bezorgdheid geuit over het uitblijven van nieuwe vaststellingen, omdat gekend archeologisch potentieel momenteel risico loopt door ontwikkelingen kleiner dan m². Indien de overheid de draad weer oppikt met het vaststellen van Archeologische Zones (momenteel worden de historische dorpskernen genoemd), zullen we hier onze medewerking opnieuw aan verlenen. Mee nadenken over de visie op Trage Wegen. In 2018 zijn hieromtrent geen vragen binnengekomen. Oplossingen zoeken voor de deponering van archeologische ensembles. Gezien het ontbreken van een regionaal erfgoeddepot zocht RADAR naar oplossingen voor de lopende dossiers per gemeente. In Roeselare zijn er heel wat ontwikkelingen met bijhorende archeologietrajecten en dus een overeenkomstige vraag naar deponering van archeologische ensembles. Twee kleinere ensembles werden voorlopig in depot genomen door RADAR: Roeselare- Noordstraat (All-Archeo) en Roeselare Klaproosstraat (BAAC Vlaanderen). Deze deponering moet in perspectief bekeken worden met een nieuwe locatie voor het historisch vondstenarchief van V.O.B.o.W. WAR. Tot midden 2018 lag dit verdeeld over een tweetal locaties, een schuilkelder uit WOII onder een school in de Kokelaarstraat en bij voorzitter Jozef Goderis thuis op zolder. Het archief uit de Kokelaarstraat dat ontruimd moet worden werd begin september 2018 onder leiding van RADAR en met hulp van de technische dienst van Roeselare verhuisd naar de zolder van het Roeselaarse stadhuis. In de schaduw van de belforttoren is daar voldoende ruimte voor depot, verwerking, onderzoek, expositie en publiekswerking. Op termijn zullen daar alle archeologische ensembles van Roeselare verzameld worden als een soort centrale databank. Het eerder klein archeologisch ensemble van Staden-Nijverheidsstraat (BAAC Vlaanderen) werd in overleg met gemeente Staden overgedragen aan RADAR en door ons in depot genomen. Daarnaast werden onderhandelingen opgestart voor de deponering van: - Het archeologisch ensemble van Moorslede-Patria (Monument Vandekerckhove) bij de Heemkundige Kring van Moorslede. De Heemkring zou met ondersteuning van RADAR - instaan voor beheer, behoud en toegankelijkheid, terwijl de gemeente eigenaar wordt. - Het archeologisch ensemble van Lichtervelde-Stegelstraat (BAAC Vlaanderen) bij de Heemkundige Kring van Lichtervelde. De Heemkring zou met ondersteuning van RADAR instaan voor beheer, behoud en toegankelijkheid, terwijl de gemeente eigenaar wordt. We hebben de vondsten ter voorbereiding al herverpakt. - De archeologische ensembles van Ingelmunster-Zandberg en Staden-Spanjestraat (Monument Vandekerckhove). Jaarverslag RADAR

6 ACTIE2: RADAR begeleidt trajecten voor het opstellen van beheers- en inrichtingsplannen voor monumenten, kerken, stads- en dorpsgezichten en begraafplaatsen. De hoeve D heerlijkhede van Deefakker in Ingelmunster is een beschermd monument dat al enkele jaren leeg staat. De volledige hoeve is nu het onderwerp van een grootschalig renovatieproject. Er komt een combinatie van wonen voor mensen met een beperking, alleenstaanden en jonge gezinnen. Tegelijk wordt er een jeugdverblijf georganiseerd waar bijvoorbeeld klassen kunnen overnachten. RADAR biedt in dit traject advies om de grote erfgoedwaarde van de hoeve te ontsluiten voor een breed publiek. Dit gaat zowel om de gebouwen (o.a. tabaks- en cichorei-ast) als om het landschappelijke aspect (voormalig vliegveld tijdens WOI). Dit traject werd in 2018 opgestart en zal de komende jaren nog verder uitgewerkt worden. RADAR werkt, op vraag van de gemeente, samen met het aangestelde studiebureau aan de beheersplannen voor het gemeentehuis en de Grijspeerdmolen te Hooglede. Voor de opmaak van de beheersplannen heeft RADAR twee plaatsbezoeken op het gemeentehuis en op de Grijspeermolen uitgevoerd, telkens met het studiebureau, het Agentschap Onroerend Erfgoed en iemand van de gemeente Hooglede erbij. RADAR heeft beide beheersplannen ook nagelezen vooraleer ze ter goedkeuring werden verstuurd naar het Agentschap Onroerend Erfgoed. ACTIE3: RADAR is als betrokkene aanwezig bij trajecten ruimtelijke ordening op relevante overlegmomenten, voorziet de nodige input en denkt na over de integratie van onroerend erfgoed. RADAR heeft op vraag van de dienst stedenbouw en de dienst ruimtelijke ordening van de stad Roeselare advies gegeven in volgend dossiers: - RADAR heeft een A-waardering gegeven aan een neogotische kapel (ID 23336) binnen het RUP Nieuwe Abele (bedrijventerrein) in Roeselare. ACTIE4: RADAR zoekt als bemiddelaar bij individuele onroerend erfgoed gerelateerde dossiers samen met de stakeholders naar een gepaste oplossing. In het kader van de archeologienota s (AN) werd er regelmatig advies gegeven en bemiddeld over de noodzakelijkheid ervan binnen vergunningsaanvragen. Daarnaast werden ook meerdere vragen van particulieren, bouwheren en architecten beantwoord betreffende archeologienota s, waar men erkende archeologen kan vinden en wat RADAR kan betekenen binnen het traject. Voor een specifieke site in Roeselare (hoek Sint-Amandsstraat, Wortelstraat en Kokelaarstraat) werd op verschillende momenten overlegd met de dienst Stedenbouw, de schepen Ruimtelijke Ordening van Roeselare, de bouwheer en de architect. Er werd gepoogd om tot een compromis te komen waarbij de erfgoedwaarden van enkele panden gevrijwaard zouden worden en de ontwikkelaar toch de mogelijkheid krijgt om een project op deze site te realiseren. ACTIE5: RADAR actualiseert de verschillende erfgoedinventarissen in de BIE-regio. Om de gemeenten te helpen een krachtdadig erfgoedbeleid te voeren, moet er kunnen gewerkt worden met de meest actuele basisinformatie. In 2018 wordt de inventaris aangevuld van gebieden waar geen archeologie te verwachten valt. RADAR heeft de inventaris van het bouwkundig erfgoed ad hoc geactualiseerd. Sloop of vaststelling van zware verbouwingen met verlies van erfgoedwaarden werden telkens gemeld aan de beheerder van de website. Zo kon men de status van 'bewaard' aanpassen naar 'gesloopt' of 'verbouwd'. Fouten Jaarverslag RADAR

7 in de inventaris of wijzigingen worden regelmatig vastgesteld in de context van de ABC-commissie nu aan de gang in Roeselare waarbij de hele lijst systematisch wordt overlopen. Wat betreft de inventaris van gebieden waar geen archeologie te verwachten valt, heeft RADAR in 2018 geen aanvullingen aangereikt. De meest voor de hand liggende gebieden waren al in de inventaris opgenomen en wat betreft de gemeente-centra zal er vooral ingezet worden op kleinere, compleet verstoorde percelen eens de archeologische zones van deze centra worden vastgesteld. ACTIE6: RADAR helpt waar nodig op vraag van de stakeholder bij de opmaak van erfgoedinventarissen (vb. kerkinventaris, stadscollectie, graven, ). In het voorjaar van 2018 heeft RADAR met vertegenwoordigers van stad Roeselare en Koen Himpe (OE) samengezeten om een plan van aanpak op te stellen voor de inventarisatie van historische tuinen en parken in Roeselare. De eigenlijke inventarisatie moet nog van start gaan. In het kader van Versteende Getuigenissen staat de inventarisatie van de begraafplaats van Rumbeke en de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare gepland, evenals een hernummering van de begraafplaats van Moorslede en de actualisatie, digitalisering en ontsluiting van de begraafplaats van Staden. De begraafplaats van Rumbeke werd onder begeleiding van RADAR volledig geïnventariseerd door onze vrijwilligster Leen Demarez. Het invoeren van deze fiches in de databank is nog bezig. De verdere inventarisatie van de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare kwam nog niet aan bod. Ook de geplande hernummering van de begraafplaats van Moorslede werd nog niet uitgevoerd. RADAR heeft de begraafplaats van Staden volledig geactualiseerd, de digitalisering en ontsluiting ervan is nog aan de gang. In het kader van de verhuis wordt de archeologische collectie van het Stadsarchief Roeselare (SAR) verder geïnventariseerd en herverpakt. In het kader van de verhuis van de stukken uit het Stadsarchief van Roeselare (SAR) voert RADAR een volledige registratie en inventarisatie uit van de aanwezige archeologische collectie. Het voorbije jaar lag dit even stil, omdat de verhuis van de collectie van V.O.B.o.W.-WAR (cf. infra) prioriteit genoot. ACTIE7: RADAR speelt in op opportuniteiten met betrekking tot de zorg voor en de ontsluiting van onroerend erfgoed. De ontruiming van de voormalige CVO-gebouwen aan de Kokelaarstraat te Roeselare vroegen om een oplossing voor de daar in de kelder aanwezige archeologische collecties van V.O.B.o.W. vzw en de Werkgroep Archeologie Roeselare (WAR). Deze omvatten naast diverse vondstensembles van werfcontroles in de jaren 80, 90 en 00 in het centrum van Roeselare ook de restanten van een Romeinse waterput en een Romeinse dakpanoven, evenals opgravings- en tentoonstellingsmateriaal. Samen met de Roeselaarse schepen van cultuur Dirk Lievens werd een nieuwe locatie gezocht en gevonden: de leegstaande zolder van het Roeselaarse stadhuis kan omgevormd worden tot depot-, onderzoeks- en publieksruimte. De verhuis van het merendeel van het materiaal vond begin september 2018 plaats en op Open Monumentendag gooiden V.O.B.o.W. vzw en RADAR er meteen de deuren open voor het grote publiek die een blik konden werpen op de nieuwe locatie, evenals een aantal markante vondsten van het onderzoek van de middeleeuwse stadshalle en belfort op de Grote Markt in Jaarverslag RADAR

8 Opendeurdag op de zolder van het Roeselaarse stadhuis op OMD 2018 RADAR startte in het voorjaar van 2018 onder begeleiding van conservatrice Nathalie Cleeren de conservatie op van het hout van een Romeinse waterput die begin jaren 90 van de 20 ste eeuw door V.O.B.o.W.-WAR werd opgegraven op de site Roeselare-Haven. Aan de jarenlang in een waterbak bewaarde houten elementen werd door RADAR stapsgewijs polyethyleenglycol (PEG) toegevoegd om tegen het najaar van 2018 de PEG-concentratie in het water op te voeren tot 10% en aldus het hout te stabiliseren. De conservatie van het hout zal in 2019 afgerond worden. Het uitgedroogde en niet meer conserveerbare en presenteerbare hout werd gedeselecteerd en verdeeld onder geïnteresseerden om er een nieuwe nuttige dan wel creatieve bestemming aan te geven (cf. infra). Conservatieproces van het Romeinse hout RADAR werd via de schepen van cultuur van de stad Roeselare gevraagd mee te werken aan het project Levende Getuigen/Verhalen. Het is de bedoeling om op verschillende (erfgoed)locaties in de stad een bepaalde historische gebeurtenis of pand opnieuw tot leven te wekken. Zo werd in 2018 het grafmonument van de familie Cauwe gerestaureerd. Het kreeg een mooie plaats in de tuin van het nieuwe KOERS. Museum van de Wielersport. Dit is vlakbij waar de steen oorspronkelijk gevonden is. Ook de gedenksteen van het vroegere dispensarium kreeg een eervolle plaats in de vernieuwde tuin van het CVO. Deze Histori in situ werden telkens voorzien van een infopaneel. RADAR gaf inhoudelijke input door de nodige informatie te verzamelen en aan te leveren. Ook voor toekomstige locaties werd reeds opzoekingswerk verricht, samen met het stadsarchief van Roeselare en de toeristische dienst. Voor de zuil met het Onze-Lieve-Vrouwbeeld naast de Sint-Michielskerk werd ondermeer nagegaan welke tekst oorspronkelijk op de zuil stond en of een eventuele vergulding van het beeld al dan niet verantwoord is. In het kader van Erfgoeddag 2018 werd door de Heemkundige Kring Mulenbeca een tentoonstelling opgezet rond het ondergrondse archief van de gemeente. Hoewel Meulebeke niet tot ons werkingsgebied behoort, werd RADAR gevraagd om een bondig overzicht te geven van de archeologische vondsten in de Mandelvallei, dat grotendeels gevat wordt binnen de RADAR-regio. Wij vulden drie kijkkasten met een diversiteit van vondsten en voorzagen de nodige tekst en uitleg bij de vondsten, evenals infopanelen rond de Mandelvallei, de prehistorie, de bronstijd-ijzertijd, de Romeinse periode en de middeleeuwen. De tentoonstelling was te bezichtigen in de inkomhal van Jaarverslag RADAR

9 het gemeentehuis van zondag 22 april tot en met zaterdag 19 mei Op Erfgoeddag zelf gaf RADAR ook een druk bijgewoonde lezing: Onder de RADAR. Archeologie in de Mandelvallei. Tentoonstelling in Meulebeke rond archeologie in de Mandelvallei RADAR ondersteunde als inhoudelijke partner mee de Leader-projectaanvraag voor de restauratie van een authentiek bakhuisje bij een hoeve in Moorslede. Dit project omvatte naast de restauratie ook de ontsluiting van het bakhuisje via workshops en een stopplaats binnen het fietsknooppuntennetwerk. Het project werd uiteindelijk binnengehaald en zodra de restauratie voorzien in 2019 van start gaat, zal RADAR dit opvolgen en hierover communiceren via haar kanalen en netwerk. ACTIE8: RADAR neemt de rol op van gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed voor de deelnemende gemeenten. Dit gebeurt steeds op vraag van en in nauw overleg met deze gemeenten. Sofie en Willem stelden zich in 2018 opnieuw ter beschikking aan de deelnemende gemeenten als gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed. Sinds het vertrek van Sofie naar IOED Viersprong halfweg april beschikt RADAR nog slechts over één gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed. Zodra er een nieuwe opleiding daartoe georganiseerd wordt, zou onze nieuwe collega Elien Vernackt zich eveneens scholen tot gemeentelijke verbalisant onroerend erfgoed. SD1OD2: Het IGS ondersteunt gemeentes in de erkenning als onroerenderfgoedgemeente om zo gezamenlijk een daadkrachtig onroerend erfgoedbeleid uit te voeren. ACTIE1: RADAR onderzoekt samen met de stad Roeselare een traject om een beleidsvisie omtrent onroerend erfgoed te ontwikkelen in aanloop naar een aanvraag tot erkende OEgemeente in Op 7 februari 2018 zat RADAR samen met de betrokkenen van stad Roeselare om een plan van aanpak op te stellen voor de waardering van het erfgoed in kader van de toekomstige vraag tot erkenning als onroerenderfgoedgemeente in Het beleidsvisietraject rond het bouwkundig erfgoed zoals ook reeds in verschillende andere gemeenten toegepast zou ook voor Roeselare uitgerold worden. Tegen de zomer werd een werkgroep samengesteld die alle Roeselaarse panden op de inventaris van het bouwkundig erfgoed over de periode van een jaar zou onderbrengen in een A-, B- of C-categorie (cf. supra). Dit waarderingstraject zal samen met andere lopende trajecten (o.a. klein erfgoed, funerair erfgoed, historische tuinen, herbestemming van kerken, kerkinventarissen, enz.) de basis vormen voor het nog uit te schrijven beleidsplan binnen de erkenningsaanvraag. Jaarverslag RADAR

10 SD1OD3: Het IGS biedt expertise en ondersteuning aan om te waken over de kwaliteit van adviezen en de beoordeling van nota s (cf. archeologienota). ACTIE1: RADAR levert de nodige gegevens aan voor een prijsvraag en voorziet de nodige inhoudelijke informatie in het geval lokale besturen bouwheer zijn. De gemeentebesturen konden bij RADAR terecht met al hun vragen betreffende archeologienota s voor projecten in eigen beheer. Zo gaven we de nodige inhoudelijke ondersteuning bij een dossier voor de aanleg van een nieuw voetbalterrein langs de Sint-Eloois-Winkelsestraat te Oekene (Roeselare) en werden we nauw betrokken bij de verschillende stappen van het archeologietraject. Daarnaast kregen we een aantal vragen betreffende de noodzakelijkheid van archeologienota s in diverse interne en externe vergunningsaanvragen, zoals bij de aanleg van een bufferbekken langs de Gitsbergstraat te Gits (Hooglede). Aanleveren info aan lokale besturen in het kader van de archeologienota's Ons kenmerk Aanvrager/opmaker Ligging Betreft Opp. AN nodig? R/2018/1/1/AN Delphine Willaert (Roeselare) Hoogleedsesteenweg-Ter Reigerie, 8800 Roeselare Sloop en nieuwbouw ca. 2 ha ja R/2018/2/2/AN Paul Dedeyne (Roeselare) Godshuislaan-Handelsstraat, 8800 Roeselare Sloop en nieuwbouw ca m² neen Iz/2018/1/3/AN Lindsay Buyse (Izegem) Prins Albertlaan 30, 8870 Izegem Inrichting bedrijventerrein ca m² neen R/2018/4/5/AN Paul Dedeyne (Roeselare) Sint-Eloois-Winkelsestraat, 8800 Oekene (Roeselare) Aanleg voetbalterrein m² ja R/2018/9/15/AN Delphine Willaert (Roeselare) Sint-Rochusstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Uitbreiding WZC Sint-Henricus ca m² ja H/2018/3/18/AN Niek Vandecaveye (Hooglede) Gitsbergstraat, 8830 Gits (Hooglede) Aanleg bufferbekken > m² ja R/2018/12/20/AN Delphine Willaert (Roeselare) Wolstraat, 8800 Roeselare Verkavelingswijziging m² ja Tabel 1. Vragen van lokale besturen of archeologienota s al dan niet nodig zijn ACTIE2: RADAR levert op vraag informatie aan voor archeologienota s die betrekking hebben op bouwprojecten die zich binnen de BIE-regio bevinden. Verschillende archeologische bureaus namen contact op met RADAR om de meest recente archeologische gegevens op te vragen. Gezien de CAI niet up to date is en de resultaten van de onderzoeken van de laatste jaren bijgevolg niet toegankelijk zijn, komt men algauw uit bij de intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten (IOED) die regionale kenniscentra vormen. Hoewel het hier meestal geen dossiers van lokale besturen betrof, vond RADAR het toch noodzakelijk haar kennis te delen, omdat iedereen er baat bij heeft dat archeologienota s gestoeld zijn op de meest complete en actuele informatie. Ook de regionale onderzoeksagenda werd op deze manier onder de aandacht gebracht. Voor de archeologienota van de Regenbeekstraat te Roeselare (ID 7991) heeft RADAR in overleg met Monument Vandekerckhove gemotiveerd waarom hier ingezet kon en moest worden op een louter doorgedreven onderzoek van de via landschappelijke boringen vastgestelde en met organische pakketten opgevulde holocene beekgeul. Het natuurwetenschappelijke onderzoek hiervan zou een landschapsreconstructie doorheen de tijd mogelijk maken als waardevolle aanvulling bij de archeologische sites (mesolithicum, bronstijd, Romeinse tijd, vroege tot late middeleeuwen) die zich daar in de onmiddellijke nabijheid bevinden. In enkele gevallen werd info gevraagd voor een project dat buiten ons werkingsgebied gelegen was. Dit toont het belang aan van een overkoepelende landingspagina van IOED s met een duidelijke afbakening op kaart, zodat men snel te weten kan komen welke IOED men best contacteert. RADAR kreeg ook rechtstreeks vragen van bouwheren of voor hun project een archeologienota vereist is. We gaven dan meteen ook mee waar men een erkend archeoloog kon vinden, wat de verschillende mogelijke stappen zijn en wanneer men hier best mee van start gaat. Ten slotte namen ook de provinciale erfgoedconsulenten van Onroerend Erfgoed een paar keer contact op met RADAR om onze regionale bril te laten schijnen over archeologienota s die ter bekrachtiging waren voorgelegd. Jaarverslag RADAR

11 Informatie-vragen van erkende archeologen in het kader van de archeologienota's Ons kenmerk Aanvrager/opmaker Ligging Betreft Opp. R/2018/3/4/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Oude Zilverbergstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Werfzones Aquafin ca. 2 ha R/2018/5/6/AN Birgit Leenknegt (Monument VDK) Heirweg, 8800 Beveren (Roeselare) Verkaveling ca. 2,6 ha R/2018/6/7/AN Lise Demeulemeester (Monument VDK) Valleipark, 8800 Roeselare Verkaveling ca m² R/2018/7/8/AN Bart Bot Boerenkrijglaan, 8800 Oekene (Roeselare) Verkaveling ca m² R/2018/1/9/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Diksmuidestraat, 8840 Staden Verkaveling ca. 1,1 ha H/2018/1/10/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Honzebrouckstraat, 8830 Hooglede Ambachtelijke zone ca. 17 ha H/2018/2/11/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Koolskampstraat, 8830 Gits (Hooglede) Sloop en nieuwbouw ca. 4,2 ha R/2018/8/12/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Regenbeekstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Realisatie constructies Aquafin ca. 4,4 ha Iz/2018/2/13/AN Hadewijch Pieters (Hembyse) Kasteelstraat 33, 8870 Izegem ca. 2,25 ha Iz/2018/3/14/AN Birgit Leenknegt (Monument VDK) Lendeleedsestraat 189, 8870 Izegem Nieuwbouw na sloop ca m² R/2018/10/16/AN Lise Demeulemeester (Monument VDK) Moorseelsesteenweg, 8800 Rumbeke (Roeselare) Diverse werken Vanheede ca. 52 ha R/2018/11/17/AN Patrick Valentijn (VEC) Bergstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) Bergmolenbos ca. 22,5 ha H/2018/4/19/AN Birgit Leenknegt (Monument VDK) Gitsbergstraat, 8830 Gits (Hooglede) Aanleg bufferbekken > m² H/2018/5/21/AN Aaron Willaert (Ruben Willaert bvba) Hillemolenstraat 4, 8830 Hooglede m² Tabel 2. Vragen van erkende archeologen om info te delen voor archeologienota s SD2 : Het IGS versterkt het draagvlak voor en de dialoog over het behoud, beheer en ontsluiting van het lokaal onroerend erfgoed bij de inwoners van de BIE-regio. SD2OD1: Het IGS erkent en ondersteunt zowel tijdelijke als structurele erfgoedgemeenschappen als actieve ambassadeurs van het lokale erfgoed. ACTIE1: RADAR biedt erfgoedgemeenschappen waar nodig en mogelijk een luisterend oor en een helpende hand aan. RADAR zetelde regelmatig als extern raadgever in de raad van bestuur van de Vereniging voor Oudheidkundig Bodemonderzoek West-Vlaanderen (V.O.B.o.W. vzw) telkens er agendapunten geprogrammeerd stonden die de BIE-regio aanbelangden. Verder kreeg V.O.B.o.W. vzw ondersteuning bij de volgende projecten: - RADAR heeft een oplossing gezocht en gevonden voor het hout van een Romeinse waterput dat al sinds begin jaren 90 van de vorige eeuw in de kelder van het CVO te Roeselare op conservatie ligt te wachten. Samen met conservatrice Natalie Cleeren werd de conservatie van het nat bewaarde hout opgestart (cf. supra). Het uitgedroogde hout werd grotendeels gedeselecteerd en aan geïnteresseerden meegegeven om er een nieuwe bestemming aan te geven onder de noemer Plank zkt. bestemming (cf. infra). - RADAR trok mee aan de kar om een nieuwe locatie voor het V.O.B.o.W.-archief van de Kokelaarstraat te vinden en een akkoord met stad Roeselare over het gebruik ervan te onderhandelen. Begin september 2018 stond RADAR in voor de praktische voorbereiding en begeleiding van de verhuis naar de zolder van het Roeselaarse stadhuis (cf. supra). - RADAR heeft samen met V.O.B.o.W. vzw volgende activiteiten georganiseerd: o De tentoonstelling Kiezen voor kiezen. Archeologische vondsten ten huize Duyvewaardt op Erfgoeddag o De activiteit Duik eens in een schuilkelder. Verborgen archeologische schatten in o Roeselare tijdens de Archeologiedagen op zaterdag 2 juni De tentoonstelling Archeologie in Roeselare: van onder de grond tot boven op zolder op Open Monumentendag In 2018 heeft RADAR meegeschreven aan het subsidiedossier voor lokale erfgoedwerking van Erfgoedcel TERF (toegekend bedrag: 750) voor het werkingsjaar 2019 van V.O.B.o.W. vzw. RADAR zetelde in naam van projectvereniging BIE in de Deelraad Erfgoed van Roeselare. Volgende agendapunten kwamen aan bod in de bijeenkomsten van 12 februari en 20 december 2018: - Erfgoeddag 2018 rond het thema kiezen - Open Monumentendag 2018 binnen het Europees jaar van het Cultureel Erfgoed Jaarverslag RADAR

12 - Stand van zaken van de Tramstatie - Kunst- en Erfgoedcentrum De Posterie - ABC-commissie bouwkundig erfgoed Roeselare - Opvolging dossier toelichting op straatnaambordjes - Straatnaamcommissie, o.a. Houtskoolstraat naar opgraving van houtskoolmeilers. RADAR schreef een bijdrage voor de West-Vlaamse Archeokrant nr. 99 van augustus 2018: - Duik eens in een schuilkelder: Archeologiedagen 2018 (verslag). ACTIE2: RADAR biedt de eigen communicatiekanalen aan om een ruimer publiek te bereiken. RADAR heeft de RADAR-website, de BIE-nieuwsbrief en Facebook-pagina van Projectvereniging BIE gebruikt om berichten over onroerend erfgoed te verspreiden bij een ruim publiek. De activiteiten van de lokale organisatoren van Open Monumentendag werden niet enkel via deze digitale wegen, maar ook via een door BIE opgestelde en op exemplaren gedrukte folder verspreid in de regio. De activiteiten rond Lichtervelde OndersteBoven werden bekend gemaakt via een persbericht, de RADAR-website, de maandelijkse BIE-nieuwsbrief en verschillende berichten op de Facebook-pagina van Projectvereniging BIE. SD2OD2: Het IGS breidt de huidige vrijwilligerswerking verder uit wat betreft de onroerend erfgoedmaterie. ACTIE1: RADAR lanceert regelmatig oproepen om vrijwilligers aan te trekken. RADAR heeft in 2018 geen oproepen gelanceerd. ACTIE2: RADAR betrekt vrijwilligers bij diverse projecten (o.a. inventarisatie begraafplaatsen Roeselare, archeologie-luik Erfgoedbank Midwest, OMD,...). Samen met vrijwilligster Leen Demarez werden de waardevolle graven op de begraafplaats van Rumbeke geïnventariseerd. RADAR maakte met vrijwilligster Maud Vermeire studente archeologie en start-up StoriaGrapho (historisch en historisch-taalkundig onderzoeksbureau) afspraken om de oudste stadrekeningen van stad Roeselare te doorzoeken naar aanwijzingen rond de voormalige speye op de Mandel, dit in het kader van de omvangrijke houtvondst in 2013 langs de Diksmuidsesteenweg. RADAR nam, als onderdeel van projectvereniging BIE, deel aan de cultuursoiree op 25 januari 2018 en presenteerde er een aantal projecten voor het lopende werkingsjaar. Deze jaarlijkse ontmoetingsavond voor alle partners in het erfgoedveld (zowel roerend als onroerend) zijn hierop uitgenodigd. Deze informele contacten met vrijwilligers en professionelen zijn uitermate waardevol. RADAR nam in juni 2018 deel aan de vrijwilligersactiviteit van projectvereniging BIE. Dit jaar werd een midzomerfeest georganiseerd in het Open Huis in Staden binnen de viering van 10 jaar TERF. Daarop waren niet enkel de interne vrijwilligers op uitgenodigd maar ook alle vrijwilligers binnen de actieve erfgoedverenigingen in het veld, zoals bijvoorbeeld heemkundige kringen en de gidsenkring. Eerst werd de werking van de projectvereniging onder de loep genomen, daarna gingen we via een erfgoedwandeling dieper in op de landschappelijke, archeologische, bouwkundige en historische aspecten van de directe omgeving, met name Stadenberg, Houthulstbos, WOI-relicten, het Fluxys- Jaarverslag RADAR

13 tracé, de voormalige spoorwegbedding Torhout-Ieper, enz. Deze wandeling werd voorbereid en begeleid door IOED RADAR en Erfgoedcel TERF. Door aanwezig te zijn op deze vrijwilligersactiviteit werden contacten gelegd, die bij een nieuw project van pas kunnen komen. ACTIE3: RADAR begeleidt vrijwilligers bij het uitvoeren van hun taken. Vrijwilligster Leen Demarez kon op raad en daad rekenen van RADAR bij de inventarisatie van de waardevolle graven op de begraafplaats in Rumbeke. Zowel via mail als telefonisch werd assistentie geboden. RADAR is ook mee ter plaatse gegaan om vragen te beantwoorden. Maud Vermeire werd regelmatig door RADAR op de hoogte gehouden van nieuwe ontwikkelingen binnen het onderzoek naar de voormalige speye op de Mandel bvb. het rapport van het dendrochronologisch onderzoek zodat ze er haar opzoekwerk op kon afstemmen. ACTIE 4: RADAR verankert mee het vrijwilligersbeleid dat door en voor projectvereniging BIE werd uitgetekend. Op de interne overleggen van BIE denkt RADAR mee na over taken voor vrijwilligers en welke positie zij kunnen innemen binnen BIE en RADAR. Daarnaast werd het vrijwilligersbeleidsplan van BIE voorgesteld en mee onderschreven door RADAR. SD2OD3: Het IGS stimuleert burgerparticipatie. ACTIE1: RADAR ondersteunt en begeleidt trajecten met participatie van burgers. Burgers worden betrokken bij de opmaak van een RUP voor de ruimtelijke kwaliteit en het behoud van waardevol erfgoed in de dorpskern van Gits. De gemeente Hooglede besliste om samen met RADAR en de WVI een RUP op te stellen voor het dorpscentrum van Gits. In dit RUP legt men het accent op het behoud van het waardevol bouwkundig erfgoed en heeft men aandacht voor de problematiek van nieuwe appartementen en de afbakening van gabarieten. Eigenaars van betrokken panden of percelen werden hiervan op de hoogte gesteld en werden persoonlijk uitgenodigd om langs te komen op een infomoment. Hier stond Elien Vernackt de mensen te woord die concrete erfgoed gerelateerde vragen hadden. Mensen werden ook uitgenodigd om afzonderlijk op gesprek te komen bij RADAR en/of de stedenbouwkundige dienst van Hooglede bij eventuele onbeantwoorde en prangende vragen. Voor de uitwerking van een visie-instrument op waardevol bouwkundig erfgoed in Roeselare zal de burger eveneens betrokken worden. De ABC-commissie in Roeselare (cf. supra) zal in eerste instantie de hele inventaris onroerend erfgoed systematisch overlopen en herwaarderen. Pas na afronding van dit traject in 2019 en na valorisatie door het schepencollege zal hierover gecommuniceerd worden naar de burger. Eigenaars van betrokken panden zullen actief uitgenodigd worden voor contactmomenten met RADAR en de stedenbouwkundige dienst van Roeselare. ACTIE2: RADAR onderzoekt de mogelijkheden om Europese samenwerking op te zetten rond herbestemmingsprojecten. RADAR heeft hier het voorbije jaar geen initiatieven rond genomen. Jaarverslag RADAR

14 SD2OD4: Het IGS sensibiliseert het brede publiek waar en wanneer mogelijk en vergroot hiermee het maatschappelijk draagvlak. ACTIE1: RADAR stimuleert en ondersteunt deelname aan nationale publieksevenementen (OMD, OKD, WvdB, ). RADAR deed verschillende oproepen via haar communicatiekanalen om deel te nemen aan landelijke publiekevenementen zoals Openkerkendag, Week van de Begraafplaatsen, de Archeologiedagen en Open Monumentendag. Naast de oproep bood RADAR ook de mogelijkheid tot inhoudelijke en logistieke ondersteuning. Zo was RADAR aanwezig op verschillende organisatievergaderingen van de gezamenlijke kerkbesturen van Rumbeke en Oekene om de uitwerking van een overkoepelend programma op Open Kerkendag in de Sint-Martinuskerk van Oekene, de Sint-Henricuskerk van de Zilverberg en de Sint-Petrus en Pauluskerk in Rumbeke een extra duw in de rug te geven. In het kader van Open Monumentendag (OMD) vervulde RADAR haar rol van regionaal aanspreekpunt voor het programma en de communicatie van de activiteiten in de regio. - RADAR gaf informeel ondersteuning aan de uitwerking van de lokale OMD programma s in de verschillende gemeenten. Activiteiten die ingaan op zowel het bouwkundige als landschappelijke aspect werden gestimuleerd. - RADAR werkte in de gemeente Moorslede, in samenwerking met Heemkundige Kring Moorslede, een programma uit rond dorpscafés. - RADAR stelde samen met de collega s van UiT in Midwest een folder op die alle OMDactiviteiten in de RADAR-regio bundelde. Deze werd gedrukt met een oplage van exemplaren en verspreid over de regio. - RADAR stelde vlaggen en pijlen ter beschikking van organisatoren die dit wensten te gebruiken ter promotie van hun activiteit. - RADAR communiceerde met Herita over het aantal activiteiten en het aantal bezoekers. Op deze editie van Openmonumentendag mochten we samen een bezoekers verwelkomen. OMD-folder voor de RADAR-regio Jaarverslag RADAR

15 ACTIE2: RADAR organiseert op Open Monumentendag een activiteit te Moorslede. Dit maakt deel uit van de viering rond 10 jaar TERF. Verantwoordelijke Sofie M. & Elien V. Instrumenten Overleg met lokale actoren en gemeente Voorzien budget 2500 / uitgegeven: 1720,50 Timing Doelgroep Resultaatsindica toren 9 sept Inwoners BIE-regio, 500 bezoekers 2018 gezinnen De activiteiten te Moorslede kaderden in het overkoepelende thema 100 jaar bier en plezier, waarbij de huidige en voormalige volkcafés in Moorslede in de kijker werden gezet. Fotograaf Jimmy Kets gaf een lezing over zijn fotoreeks i.v.m. volkscafés waarin humor en nostalgie samenkomen. Twee van de meest authentieke cafés van Moorslede De Waterdam en In Cany openden speciaal voor Open Monumentendag een laatste keer de deuren. In dienstencentrum Patria werd een tentoonstelling ingericht met foto s van de meeste volkcafés in Moorslede en Slypskapelle in de afgelopen 100 jaar. Er werd ook een bijhorende brochure gemaakt. De dag werd opgevrolijkt door diverse herkenbare animatiemomenten typisch voor het caféleven van vroeger, prachtig uitgevoerd door de lokale toneelvereniging. Voor de kinderen werd een spekkenworp georganiseerd waarbij allerhande snoep door het raam naar beneden werd gegooid. OMD 2018 te Moorslede ACTIE3: RADAR wendt de eigen communicatiekanalen aan om onroerend erfgoed onder de aandacht te brengen. Met de projectpagina Balken Revisited. Een nieuw leven voor oude balken brengt RADAR het verhaal van de historische balken die in 2013 werden bovengehaald op een bouwwerf in het centrum van Roeselare: Verder zoomt het in op de resultaten van het creatief proces dat een 30-tal nieuwe eigenaren van de balken ermee doorlopen hebben. In 2018 werd er een nieuwe realisatie Kurt Termote met zijn Renaissance-gitaar uit het historische hout ( toegevoegd en werden enkele updates uitgevoerd. SD3 : Het IGS profileert RADAR als expertisecentrum en lokaal aanspreekpunt bij zijn stakeholders. RADAR organiseert driemaal per jaar een stuurgroep met de schepenen en ambtenaren stedenbouw en ruimtelijke ordening van de deelnemende gemeenten. In 2018 gingen ze door op 28 februari, 25 april, 19 juni en 24 oktober. De stuurgroep dient om samenwerking te bevorderen, visies op tafel te leggen, acties te bespreken en informatie uit te wisselen o.a. inzake wetgeving en beleid. Hiermee maakt RADAR zijn intermediaire rol waar. Volgende punten kwamen ondermeer aan bod: Bespreken en goedkeuren Jaarverslag 2017 Toekomstige wijzigingen onroerenderfgoeddecreet Jaarverslag RADAR

16 Noden voor lokaal onroerend erfgoedbeleid: een verslag Kerkenbeleidsplannen: waar staan we en waar willen we naartoe? Bevraging stakeholders in functie van het beleidsplanningstraject Archeologische prospecties op landbouwpercelen Vervanging Sofie Moeykens + opvolging dossiers Kennismaking nieuwe erfgoedconsulent Elien Vernackt Monumentenwacht: wat ze doen, voordelen en aansluiting StaVaZa actualisatieronde Bouwkundig Erfgoed Intervisie over erfgoed-gerelateerde stedenbouwkundige dossiers Bespreken en goedkeuren Actieplan 2019 RADAR ging in op volgende vragen van externe organisaties om haar expertise ter beschikking te stellen: - Op vraag van de Gebiedswerking Midden-West-Vlaanderen nam RADAR op 22 maart 2018 deel aan een denkdag omtrent de invulling van een onthaalpunt voor duurzaamheidseducatie en een instappunt voor natuurexploitatie en veldwerk binnen het in ontwikkeling zijnde Bergmolenbos in Roeselare. Specifiek zochten we uit hoe we het Bergmolenbos als unieke bestemming op de kaart kunnen zetten en wat de precieze noden en verwachtingen zijn van de betrokkenen. SD3OD1: Het IGS vergroot de naamsbekendheid van RADAR. ACTIE1: RADAR communiceert over de eigen werking en projecten via diverse communicatiekanalen. Via de eigen website, de Facebook-pagina van projectvereniging BIE en de maandelijkse nieuwsbrief werd gecommuniceerd over de werking van RADAR. Via deze kanalen werden ook onderwerpen rond onroerend erfgoed in de spotlights geplaatst. De grote evenementen binnen de werking kregen een extra duwtje in de rug door betalende berichten te plaatsen (Open Monumentendag, Lichtervelde OndersteBoven, enz.). De grootste impact op sociale media had de Facebook-post Plank zkt bestemming dat meer dan keer in binnen- en buitenland bekeken werd. Naar aanleiding van Open Monumentendag werd een infobrochure met alle activiteiten in de BIEregio opgesteld. Deze werd gedrukt op exemplaren en verspreid over de regio. ACTIE2: RADAR verspreidt haar contactgegevens bij de loketten stedenbouw en ruimtelijke ordening van de deelnemende gemeenten. De contactgegevens van RADAR waren reeds verspreid over de diensten stedenbouw van de gemeenten, om burgers gericht te kunnen doorverwijzen van aan het loket. We merken immers dat het aantal mensen dat met RADAR contact opneemt na doorverwijzing vanuit die diensten in stijgende lijn is. Dit betekent dat deze manier van werken zijn vruchten afwerpt. De gegevens van Elien Vernackt ter vervanging van Sofie Moeykens werden doorgegeven aan de gemeentelijke diensten van zodra ze bij RADAR aan de slag was. ACTIE3: RADAR levert informatie aan voor de gemeentelijke infomagazines. In het kader extra promotie en communicatie voor het project Lichtervelde OndersteBoven (cf. infra) werden de nodige gegevens aangeleverd voor artikels in het gemeentelijk infoblad Lichtervelde leeft nr. 45 van september-oktober 2018 en het infomagazine van Stad-Land-Schap t West-Vlaamse Hart nr. 18 van oktober Jaarverslag RADAR

17 SD3OD2: Het IGS promoot RADAR als erfgoedloket en aanspreekpunt voor de regio wat betreft het onroerend erfgoed. ACTIE1: RADAR is bereikbaar op kantoor, via GSM, per mail of via plaatsbezoek en zoekt klantgericht naar oplossingen, levert good practices aan, informeert over ondersteuningsmogelijkheden, enz. RADAR was steeds bereikbaar voor vragen via de loketfunctie, zowel op kantoor, telefonisch, per mail of door een vrijblijvend plaatsbezoek. ACTIE2: RADAR doet - waar gewenst - de wetenschappelijk begeleiding van archeologische projecten door ze op regelmatige basis op te volgen, de nodige informatie aan te leveren, aanbevelingen te formuleren inzake methodiek en strategie en de rapportage na te lezen en te becommentariëren. Het voorbije jaar werden 12 proefsleuvenonderzoeken, 2 booronderzoeken, 1 opgraving met putten en 5 vlakdekkende opgravingen uitgevoerd binnen de RADAR-regio. RADAR volgde deze van nabij op en voorzag op één opgraving publiekswerking d.m.v. rondleidingen voor scholen en het ruime publiek. Een viertal archeologische veldprojecten ontglipten aan onze aandacht, omdat we er niet of niet tijdig van op de hoogte gebracht werden. Project Adres Periode Type Uitvoerder Archeologen Vervolg? Opp. Mijn taak Klaproosstraat (2) Klaproosstraat, 8800 Roeselare 09/01-10/01/2018 Proefsleuven BAAC Vlaanderen bvba Team o.l.v. Sander De Ketelaere ja (VO) 8664 m² Opvolging (niet gezien) Regenbeek (2) Regenbeekstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 24/01/2018 Booronderzoek Geosonda Team o.l.v. Michiel Vanhecke ja (WO) 2,2 ha Opvolging (niet gezien) Gitsestraat (1) Gitsestraat, 8800 Roeselare 24/01-23/02/2018 Proefsleuven Group Monument nv Team o.l.v. Christof Vanhoutte ja (VO) 8 ha Opvolging Vijverbos (1) Provinciebaan, 8840 Westrozebeke (Staden) 29/01-06/02/2018 Proefsleuven Acke & Bracke bvba Team o.l.v. Bart Bot ja (VO) 5 ha Opvolging Klaproosstraat (3) Klaproosstraat, 8800 Roeselare 13/03-14/03/2018 Opgraving BAAC Vlaanderen bvba Team o.l.v. Sander De Ketelaere neen 1330 m² Opvolging Vijverbos (2) Provinciebaan, 8840 Westrozebeke (Staden) 09/04-26/04/2018 Opgraving Acke & Bracke bvba Team o.l.v. Bart Bot neen 3800 m² Opvolging + publiekswerking t Pandje (1) Mentenhoekstraat, 8870 Izegem 5/05/2018 Proefsleuven Group Monument nv Team o.l.v. Thomas Apers ja (VO) 3000 m² Opvolging (niet gezien) Kasteelstraat (1) Kasteelstraat 33, 8870 Izegem 4/05/2018 Booronderzoek Hembyse Team o.l.v. Bart De Smaele ja (PS) 2,25 ha Opvolging Oude Stadenstraat Oude Stadenstraat, 8830 Hooglede 14/05-17/05/2018 Proefsleuven VEC Team o.l.v. Peter Hazen neen 3,42 ha Opvolging Gitsestraat (2) Gitsestraat, 8800 Roeselare 23/07-27/07/2018 Opgraving VEC Team o.l.v. Brent Belis neen 1535 m² Opvolging Kleine Rodenbach Kleine Rodenbachstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 2/10/2018 Proefsleuven Group Monument nv Team o.l.v. Christof Vanhoutte neen 3500 m² Opvolging Gitsestraat (3) Gitsestraat, 8800 Roeselare 10/10-18/10/2018 Opgraving VEC Team o.l.v. Brent Belis neen 9050 m² Opvolging Kasteelstraat (2) Kasteelstraat 33, 8870 Izegem 10/10-11/10/2018 Proefsleuven Hembyse Team o.l.v. Bart De Smaele neen 2,25 ha Opvolging Leysafortstraat (1) Leysafortstraat, 8810 Lichtervelde 29/10-30/10/2018 Proefsleuven Group Monument nv Team o.l.v. Christof Vanhoutte ja (VO) 2,5 ha Opvolging Nieuwe Abele Nieuwe Abelestraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 26/11-27/11/2018 Proefsleuven Ruben Willaert bvba Team o.l.v. Jeroen Vanhercke neen 1,5 ha Opvolging Bergmolenbos Bergstraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 5/12/2018 Proefsleuven VEC Team o.l.v. Dominick Van den Notelaer neen 1300 m² Opvolging (niet gezien) Beverenstraat (1) Beverenstraat-Honzebrouckstraat, 8830 Hooglede 03/12-11/12/2018 Proefsleuven Ruben Willaert bvba Team o.l.v. Jeroen Vanhercke ja (VO) 2,8 ha Opvolging Sint-Amandus Markt, 8770 Ingelmunster 06/12-21/12/2018 Opgravingsputten Group Monument nv Team o.l.v. Thomas Apers neen ca. 250 m² Opvolging t Pandje (2) Mentenhoekstraat, 8870 Izegem /12/2018 Opgraving Group Monument nv Team o.l.v. Thomas Apers neen 3000 m² Opvolging Koestraat Koestraat, 8800 Rumbeke (Roeselare) 17/12/2018 Proefsleuven Group Monument nv Team o.l.v. Thomas Apers neen 3500 m² Opvolging Tabel 3. Register van de terreinwerkzaamheden in 2018 RADAR voorzag de archeologen van de projecten die ze wel kon opvolgen van de nodige regionale referenties en hielp hen vooruit met het interpreteren van de aangetroffen sporen en het uitwerken van de rapporten. Dit werd door de archeologen op het veld als een meerwaarde ervaren. RADAR las ook heel wat conceptrapporten van archeologische onderzoeken na, om waar nodig nuttige aanvullingen en opbouwende opmerkingen te geven die de rapportage ten goede kwamen. Voorbeelden hiervan zijn de uitgebreide rapporten van Roeselare-Vloedstraat (Mostert, BAAC Nederland) en Roeselare-Wagenbrugstraat (Hazen, VEC). ACTIE3: BIE gaat langs bij de 7 gemeenten van het IGS en geeft de gemeenteraden een overzicht van wat de verschillende diensten (o.a. RADAR) te bieden hebben en welke meerwaarde ze voor hen (kunnen) betekenen. Ook omliggende gemeenten krijgen een toelichting omtrent de voordelen van een lidmaatschap van het IGS. Eind 2017 werd een dienstverlenende vereniging opgericht in regio Midwest (DVV Midwest). Met het oog op een nauwere samenwerking/inkanteling van beide organisaties zou de werking van projectvereniging BIE toegelicht worden bij de 16 besturen (of gemeenteraden) van de regio Jaarverslag RADAR

18 Midwest. Op 21 maart 2018 gaf de coördinator een toelichting over de werking van BIE tijdens het secretarisoverleg van Midwest. Daar werd beslist om de presentatie bij de gemeenteraden uit te stellen omwille van het verkiezingsjaar en voorlopig enkel te focussen op 7 aangesloten gemeenten en van hen een principieel akkoord te vragen om zich verder te engageren. Vijf van de zeven gemeenten lieten weten principieel akkoord te zijn met een verdere samenwerking na Naar aanleiding van die vraag gaf de coördinator een toelichting in Staden (commissie IGS 18 april), Lichtervelde (gemeenteraad 23 april) en Hooglede (gemeenteraad 28 mei). ACTIE4: In 2018 bestaat de projectvereniging 10 jaar. Om dat te vieren, wordt er elke maand van het jaar een publieksevenement georganiseerd onder de noemer 10 jaar TERF. In september zal OMD in Moorslede een extra feestelijk kleedje krijgen, terwijl in oktober het archeologisch erfgoed van Lichtervelde in de spotlights komt te staan. Het thema 100 jaar bier en plezier van de OMD-activiteit in Moorslede leende zich prima voor een extra feestelijke editie. Verschillende kleinere activiteiten werden gecombineerd om er zo een waar volksfeest van te maken (cf. supra). De feestelijke OMD-vlagjes, het limited edition OMD-bier en de fanfare droegen hier enkel maar toe bij. De maand oktober van het feestjaar was voorbehouden voor Lichtervelde in het thema archeologie. Er werd een gevarieerd programma uitgewerkt onder de noemer Lichtervelde OndersteBoven. Deze omvatte naast een lezingenavond en een tentoonstelling, ook een educatief luik en een grootschalig evenement rond Lichtervelde in de middeleeuwen (cf. infra). SD3OD3: Het IGS informeert belanghebbenden over de diverse ondersteuningsmogelijkheden met betrekking tot hun onroerend erfgoed. ACTIE1: RADAR stelt de diverse ondersteuningsmogelijkheden in de loop van 2018 raadpleegbaar via de website. Erfgoedverenigingen kunnen op de website van projectvereniging BIE terecht voor informatie met betrekking tot subsidiemogelijkheden voor publieksprojecten en éénmalige publicaties, evenals jaarlijkse werkingssubsidies, ook voor onroerend erfgoedprojecten. Op de website van RADAR werden de ondersteuningsmogelijkheden voor het beheer en behoud van erfgoed nog niet ontsloten, maar de stuurgroep RADAR wordt hiervan wel stelselmatig op de hoogte gehouden. SD4 : Het IGS diversifieert samen met en voor de stakeholders de publiekswerking en verhoogt de zichtbaarheid van en de kennisdeling over het onroerend erfgoed. SD4OD1: Het IGS maakt (nieuwe) doelgroepen warm voor onroerend erfgoed. ACTIE1: RADAR organiseert samen met gemeente Moorslede, de heemkringen en een aantal nieuwe partners een publieksactiviteit op Open Monumentendag 2018 (cf. supra). Dit maakt deel uit van de viering rond 10 jaar TERF. Bij de organisatie van de verschillende activiteiten werd rekening gehouden met een brede doelgroep. De spekkenworp maakte van de Open Monumentendag in Moorslede een uitgelezen uitstap voor gezinnen met kinderen. De focus op volkscafés maakte het onderwerp ook laagdrempelig en boeiend voor iedereen. Door het betrekken van de toneelvereniging werd ook een nieuw publiek aangetrokken. Jaarverslag RADAR

19 ACTIE2: RADAR organiseert rondleidingen op archeologische sites voor klassen, omwonenden en het brede publiek. Op donderdag 19 april 2018 kregen scholen en publiek de kans om de archeologische opgraving van een middeleeuwse landelijke nederzetting aan de Provinciebaan in Westrozebeke (Staden) te bezoeken. Hiervoor werden uitnodigingen verstuurd naar de scholen, flyers verspreid bij omwonenden en in lokale horeca, gecommuniceerd via de websites en Facebookpagina s van de gemeente Staden en van projectvereniging BIE en een persbericht verstuurd. De erfgoedconsulent van RADAR leidde overdag in verschillende sessies zo n 100-tal leerlingen van het 5 de en 6 de leerjaar van de Gemeenteschool van Westrozebeke en van de Vrije Basisschool van Oostnieuwkerke rond op de site, waar ze te weten kwamen wat archeologie is, wat archeologen doen en wat er daar gevonden is. Daarnaast kwamen nog zo n 70 geïnteresseerde omwonenden opdagen voor de twee rondleidingen die s avonds doorgingen. Hiervoor werd ook samengewerkt met Ivan Bruneel van Natuurpunt Groot-Staden die toelichting gaf bij de amfibieën uit de poel op het terrein. Rondleidingen door RADAR aan de Provinciebaan te Westrozebeke Verschillende klassen gingen ook aan de slag met het door ons ontwikkelde educatief pakket Archeo-logisch toch!. De koffer werd vier keer uitgeleend voor minstens twee weken en ging in het kader van het project Lichtervelde OndesteBoven rond bij twee scholen in Lichtervelde. SD4OD2: Het IGS deelt haar opgebouwde kennis omtrent het onroerend erfgoed. ACTIE1: RADAR ontsluit archeologische rapporten, bouwhistorische nota s, publicaties, enz. via haar website. De ontsluiting van archeologische rapporten en nota s werd verdaagd naar ACTIE2: RADAR ontsluit onderzoek en synthesewerk via artikels in lokale, regionale en nationale publicaties of voert hiervoor redactiewerk uit. In het kader van het doctoraat van Phd-student Gerben Verbrugghe aan de Vakgroep Archeologie van de Universiteit Gent over Vlaamse dorpen in Zuid-Wales in de 12 de eeuw heeft RADAR de opgravingsverslagen van vroeg- en volmiddeleeuwse bewoningssites uit de RADAR-regio gebundeld en ter beschikking gesteld als referentie. ACTIE3: RADAR werkt mee aan de organisatie van een studie- en trefdag voor gidsen, georganiseerd vanuit het Stads-Land-Schap t West-Vlaamse Hart. RADAR zal mee nadenken over de inhoudelijke invulling. Deze werd door Stad-Land-Schap t West-Vlaamse Hart nog niet georganiseerd in Jaarverslag RADAR

20 ACTIE4: RADAR werkt als kennispartner mee aan de opstart van een streekgidsenplatform, georganiseerd vanuit het Stad-Land-Schap t West-Vlaamse Hart. Deze werd door Stad-Land-Schap t West-Vlaamse Hart nog niet georganiseerd in ACTIE5: RADAR plaatst de waardevolle graven van de resterende begraafplaatsen van Roeselare in 2018 online op Versteende Getuigenissen. Verantwoordelijke Sofie M. en Elien V. Instrumenten Website Versteende Getuigenissen Voorzien budget 1261,27 (hosting) / uitgegeven: 1295,45 Timing Doelgroep Resultaatsindicat oren Tegen eind Brede publiek Ingevulde fiches 2018 Bijna alle lokaal waardevolle graven van de stad Roeselare zijn consulteerbaar op de website Elk graf kreeg een foto en een beschrijving mee. De begraafplaats van Rumbeke werd in 2018 volledig geïnventariseerd, maar moet nog verder online worden geplaatst. Ook de oude stedelijke begraafplaats van Roeselare wordt nog verder geïnventariseerd. RADAR startte in 2018 het overleg op voor een actualisatie van de website, de interface en de functionaliteiten. Daarnaast werd nagegaan of Versteende Getuigenissen kan overgenomen worden door een overkoepelende speler. De databank wordt namelijk ook steeds meer gebruikt door gemeentes die niet tot het werkingsgebied van RADAR behoren. SD4OD3: Het IGS vergroot samen met de stakeholders de aantrekkingskracht van het onroerend erfgoed in de regio. ACTIE1: RADAR zet het balken revisited -project verder in 2018: de projectwebsite wordt verder aangevuld en een volledige benutting van het potentieel wordt nagestreefd. In 2018 werd er een nieuwe realisatie Kurt Termote met zijn Renaissance-gitaar uit het historische hout ( toegevoegd en werden enkele updates uitgevoerd. Het is de bedoeling stilaan naar een afronding te gaan, maar dat zal pas voor 2019 zijn als de laatste gegevens binnen zijn om de rapportage te vervolledigen. ACTIE2: RADAR start een herbestemmingsproject voor het hout van een Romeinse waterput die begin jaren 90 opgegraven werd te Roeselare-Haven. Dit zou plaatsvinden onder de noemer Romeinse plank zkt. Bestemming. Verantwoordelijke Willem H. Instrumenten Overleg en communicatie Voorzien budget 125 / uitgegeven: 0 Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren Voorjaar 2018 Kunstenaars, houtbewerkers, geïnteresseerden Alle planken verdeeld, community opgestart Reeds op de activiteit Duik eens in een schuilkelder met de Archeologiedagen begin juni 2018 (cf. supra) konden bezoekers al hun creativiteit de vrije loop laten gaan door mogelijke herbestemmings- Jaarverslag RADAR

21 projecten voor te stellen voor de uitgedroogde en vervormde Romeinse planken die er opgesteld stonden. Zo n 12-tal geïnteresseerden lieten toen hun contactgegevens achter. Op 14 en 15 december 2018 werden de gedeselecteerde houten elementen van de Romeinse waterput uiteindelijk verdeeld aan wie er een nuttige dan wel creatieve bestemming aan wilde geven, dit onder de noemer Plank zkt. bestemming. Het item werd vlot verspreid op sociale media, waar het views kreeg. Uiteindelijk onder belangstelling van Focus-WTV en Radio 2 West- Vlaanderen kwamen 75 deelnemers hun stuk hout halen en werd het daarvoor bestemde hout tot de laatste splinter verdeeld onder houtbewerkers, kunstenaars, liefhebbers, enz. In het najaar van 2019 gaan we kijken wat ze ermee gedaan hebben en zullen we de realisaties delen op onze website. ACTIE3: RADAR werkt samen met V.O.B.o.W. - WAR een kleine tentoonstelling uit rond het archeologisch onderzoek in de jaren op werven in de Zuidstraat te Roeselare. Verantwoordelijke Willem H. Instrumenten Overleg en communicatie Voorzien budget 125 / uitgegeven: 0 Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren Voorjaar 2018 Inwoners van Roeselare 100+ bezoekers RADAR heeft Jozef Goderis van V.O.B.o.W. vzw ondersteund om de tentoonstelling Kiezen voor kiezen. Archeologische vondsten ten huize Duyvewaardt uit te werken en op te stellen in de glazen kijkkasten aan de inkom van het kantoor van Projectvereniging BIE in Zuidstraat 3 te Roeselare. De tentoonstelling heeft zich uiteindelijk toegespitst op het onderzoek onder één pand. Daar werden naast bakstenen funderingen en grijs en rood geglazuurd aardewerk heel wat dierenbeenderen teruggevonden. Het ging grotendeels om de kaken van jonge runderen en geiten/schapen, hoogstwaarschijnlijk slachtafval wijzend op de economische activiteiten die in de late middeleeuwen in het hart van de stad plaatsvonden. De opening vond plaats op Erfgoeddag 2018 met toelichtingen door Jozef Goderis. Zo n 60 geïnteresseerden maakten toen hun opwachting. Daarna was de tentoonstelling tijdens de kantooruren te bezichtigen tot midden december ACTIE4: RADAR zoekt samen met gemeente Ingelmunster, Woningbouw Taelman en diverse partners naar een invulling van de groenzone in de nieuwe verkaveling Molenhoek te Ingelmunster. Het ijzertijd-heiligdom dat er werd opgegraven vormt de kapstok. Verantwoordelijke Willem H. Instrumenten Overleg en communicatie Voorzien budget 250 / uitgegeven: 0 Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren Midden 2018 Inwoners van Ingelmunster Nog niet uitgevoerd. Hier werd in 2018 uiteindelijk geen actie in ondernomen. ACTIE5: RADAR zet samen met de IOED s CO7 en Raakvlak een initiatief op poten om de resultaten van het archeologisch onderzoek langs het Fluxys-tracé Alveringem-Maldegem tot bij de bevolking te brengen: er wordt gedacht aan een reizende tentoonstelling. Jaarverslag RADAR

22 Verantwoordelijke Willem H. Instrumenten Overleg en communicatie Voorzien budget 1000 / uitgegeven: 0 Timing Doelgroep Najaar 2018 Inwoners gemeenten Resultaatsindicatoren Nog in voorbereiding. RADAR riep begin 2018 tweemaal een vergadering samen om de ontsluiting van de resultaten van het archeologisch onderzoek langs het Fluxys-tracé Alveringem-Maldegem te bespreken. Het was de bedoeling om met de gezamenlijke IOED s langs het tracé een reizende tentoonstelling op poten te zetten, waaraan telkens publieksactiviteiten gekoppeld konden worden. Samen met de archeologische bedrijven die het onderzoek hebben uitgevoerd, werd dan gekeken hoe er synergie kon gecreëerd worden tussen hun initiatief om een synthese en publieksboek te maken en ons initiatief en hoe we die best op elkaar afstemden. Uiteindelijk is het project in deze fase blijven steken wegens een gebrek aan financiële middelen en tijd om het uit te werken. Begin 2019 is wel de start genomen om effectief een publieksparcours uit te werken. ACTIE6: RADAR ontsluit de resultaten van het archeologisch onderzoek te Lichtervelde in samenwerking met de gemeente, de heemkundige kring en het archeologisch bureau BAAC Vlaanderen. Dit maakt deel uit van de viering rond 10 jaar TERF. Verantwoordelijke Willem H. Instrumenten Overleg en communicatie Voorzien Budget 1000 / uitgegeven: 4976 Timing Doelgroep Resultaatsindicatoren Oktober 2018 Inwoners Lichtervelde en omgeving Resultaten zichtbaar, 500+ deelnemers aan diverse activiteiten Eens de rapportage van de vlakdekkende opgraving aan de Stegelstraat in Lichtervelde op tafel lag, was de tijd rijp om de inwoners van Lichtervelde kennis te laten maken met wat de ondergrond voor hen verborgen had gehouden. In het kader van de viering rond 10 jaar TERF en met als titel Lichtervelde OndersteBoven heeft RADAR in de loop van oktober 2018 heel wat activiteiten de revue laten passeren: - RADAR heeft een tentoonstelling opgebouwd rond alle gekende archeologische vondsten en sites op het grondgebied van Lichtervelde. Verschillende panelen gingen helder maar bondig in op een aantal sites en thema s, terwijl een viertal glazen kijkkasten een overzicht gaven wat het brede spectrum aan vondsten die de Lichterveldse bodem rijk is. De tentoonstelling werd opgesteld in de foyer van het gemeentehuis en was van zaterdag 6 oktober tot en met zaterdag 3 november gratis toegankelijk tijdens de openingsuren van het gemeentehuis. Een paar honderd mensen gingen uiteindelijk de tentoonstelling bekijken. - Op vrijdagavond 5 oktober vond de officiële opening van de tentoonstelling plaats, voorafgegaan door een lezingenavond in de nabijgelegen Sint-Jacobus-de-Meerdere-kerk. Met zicht op de originele Romaanse doopvont kwamen een 50-tal geïnteresseerden luisteren naar lezingen van Prof. dr. Jean Bourgeois (UGent) Archeologische luchtfotografie als revelator van een ondergronds verleden: grafheuvels uit de bronstijd in Lichtervelde en Olivier Van Remoorter (BAAC Vlaanderen) Van proefsleuven tot opgraving: Archeologisch onderzoek te Lichtervelde-Stegelstraat. - Op zondag 21 oktober zette RADAR met het evenement Lichtervelde OndersteBoven de kers op te taart van deze archeologiemaand. In de voormiddag speelde Duo Ultreya een middeleeuws concert Vergeten Snaren en Rare Fluiters voor 50 luisterbereide gegadigden op de beschermde Site Van Coillie in Lichtervelde. Intussen had het Middeleeuws Collectief haar tenten opgeslagen achter OC De Schouw. In de namiddag kwamen ca. 300 bezoekers waaronder veel gezinnen met kinderen een kijkje nemen in het middeleeuwse kampement, Jaarverslag RADAR

23 waar ze allerhande technieken gedemonstreerd kregen en zelf mochten uittesten. Duo Ultreya speelde er ook ten dans en de allerkleinsten konden zich uitleven op de met de hand aangedreven draaimolen Lancelot van Guapa Creations. Vanuit het kampement heeft RADAR ook een wandeling uitgestippeld doorheen het historisch centrum van Lichtervelde, waarbij o.a. de tentoonstelling, de Sint-Jacobus-de-Meerdere-kerk en het Gildhofplein werden aangedaan. Op deze laatste locatie stonden twee staande wippen van de Vlaamse Traditionele Sporten vzw (VLAS) opgesteld, die de passanten konden uittesten. Op de Markt en in de Neerstraat werden door kunstenares Sonja Mazereel 3D-tekeningen gemaakt van wat daar eertijds te zien was, respectievelijk de oude marktpomp en de brug over de Zwanebeek. Voor het geheel was een wandelboekje met extra info opgesteld. - In de loop van oktober gingen ook de vijfde- en zesdejaars van twee basisscholen in Lichtervelde aan de slag met het educatief pakket Archeo-logisch toch! van RADAR. De activiteiten van Lichtervelde OndersteBoven in beeld SD5 : Het IGS realiseert samen met haar netwerk een integrale en geïntegreerde erfgoedwerking. SD5OD1: Het IGS bekijkt met haar multidisciplinair team elk OE dossier vanuit een integrale erfgoedbril. ACTIE1: RADAR adviseert mondeling of schriftelijk stedenbouwkundige dossiers en dossiers ruimtelijke ordening en denkt na over de impact op en integratie van onroerend erfgoed. Overeenkomstig de afsprakennota tussen RADAR en de gemeenten worden formele adviezen op stedenbouwkundige vergunningsaanvragen altijd op verzoek van de gemeenten gegeven. Wat betreft het bouwkundig erfgoed heeft RADAR het voorbije jaar 57 formele adviezen gegeven. Het betrof voornamelijk verbouwingen en sloop van inventaris-items. Indien nodig werd dit gecombineerd met plaatsbezoeken. Jaarverslag RADAR