2 Plaats van basisgeletterdheid in de algemene vorming van de eerste graad

Transcriptie

1 Dienst Guimardstraat BRUSSEL DOCUMENT Documentnummer Basisgeletterdheid in de eerste graad so Basisgeletterdheid in de eerste graad secundair onderwijs 1 Betekenis en draagwijdte Voor de eerste graad zijn er doelen bepaald die elke individuele leerling moet bereiken op het einde van die graad. In uitzonderlijke gevallen kan de klassenraad gemotiveerd beslissen dat een leerling een doel van de basisgeletterdheid niet moet bereiken. 1 Het gaat om basisgeletterdheid die het mogelijk maakt om te kunnen participeren in de maatschappij op het einde van de eerste graad. De nadruk ligt op het verwerven, verwerken en gericht gebruiken van informatie. Dat impliceert het kunnen omgaan met taal, cijfers en grafische gegevens en daarbij gebruik kunnen maken van ICT. Daarnaast wordt bij de basisgeletterdheid voor de eerste graad ook ingezet op financieeleconomische zelfredzaamheid. Vooral die laatste invalshoek is nieuw in vergelijking met de definitie van geletterdheid in het Strategisch Plan Geletterdheid Plaats van basisgeletterdheid in de algemene vorming van de eerste graad In alle leerplannen staat de vorming van de leerling centraal. Elke leerling heeft immers recht op een brede en ambitieuze vorming. Doorheen de verschillende vakken komt de leerling in aanraking met een rijkdom aan culturele en wetenschappelijke bronnen. Scholen die inzetten op die brede en ambitieuze vorming, maken sowieso werk van de in scope eerder beperkte doelen van de basisgeletterdheid zoals die maatschappelijk is vastgelegd. Toch kan een school in de loop van de eerste graad de keuze maken om meer in te zetten op doelen van de basisgeletterdheid. Dat zal vooral het geval zijn voor sommige leerlingen van de B- stroom. Voor de afbakening van de doelen basisgeletterdheid zijn de doelen van de algemene vorming voor de B-stroom overigens het ijkpunt geweest. 1 Decreet houdende wijziging van het decreet basisonderwijs van 25 februari 1997 en de Codex Secundair Onderwijs, wat de onderwijsdoelen betreft (26 januari 2018), art Geletterdheid omvat de competenties om informatie te verwerven, te verwerken en gericht te gebruiken. Dit betekent met 1. taal, 2. cijfers en grafische gegevens kunnen omgaan en 3. gebruik maken van ICT. Geletterd zijn is belangrijk om zelfstandig te functioneren en participeren in de samenleving en nodig om zich persoonlijk te kunnen ontwikkelen en bij te kunnen leren. (Strategisch Plan Geletterdheid , blz. 7) Basisgeletterdheid in de eerste graad so 1 van 6

2 De begeleidende klassenraad kan in de loop van het eerste of het tweede leerjaar A/B bij een leerling vaststellen dat het bijzonder moeilijk zal worden om de doelen van de algemene vorming op het einde van de eerste graad op voldoende wijze te behalen. Op dat moment kan het zinvol zijn om na te gaan of het bereiken van doelen basisgeletterdheid in het gedrang komt en in dat geval iets gerichter in te zetten op sommige doelen van die basisgeletterdheid. De delibererende klassenraad blijft wel het geheel van de algemene vorming bekijken: De deliberatievraag zelf houdt de blik op de toekomst. Wat ziet de klassenraad mogelijk op basis van de vorderingen die de leerling gedurende [de eerste graad] gemaakt heeft? Wat is voor die leerling de meest zinvolle studie( )loopbaan? Welke studie( )keuze is het best afgestemd op de specifieke capaciteiten, interesses en behoeften van die leerling? 3 De delibererende klassenraad houdt bij zijn beslissing rekening met keuzes die de begeleidende klassenraad eerder tijdens het schooljaar heeft gemaakt en kan desgevallend ook motiveren waarom de betrokken leerling sommige doelen van de basisgeletterdheid niet hoeft te bereiken. 3 Plaats van basisgeletterdheid in de leerplannen De doelen van de basisgeletterdheid zijn onderliggend aan leerplandoelen van de algemene vorming. Ze worden aangeduid met BG. In wat volgt verwijzen we naar de leerplandoelen van de algemene vorming en bakenen we alle doelen van de basisgeletterdheid daarin af. 3.1 Informatievaardigheid en mediawijsheid BG 1 De leerling gebruikt een aangereikte zoekstrategie bij het selecteren van digitale bronnen en informatie om een aangereikte informatievraag te beantwoorden. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 25, 27] Afbakening: De nadruk ligt op digitale bronnen en informatie in realistische situaties. De zoekstrategie wordt aangereikt. De leerling hoeft dus niet te kiezen uit een aantal zoekstrategieën. In vergelijking met de overeenkomstige leerplandoelen is er dus ook geen inzicht nodig in soorten zoekstrategieën. Het is de bedoeling dat de leerling zich een weg kan banen in de grote hoeveelheid informatie die via tal van kanalen aangeboden wordt. BG 2 De leerling beoordeelt aan de hand van aangereikte richtvragen de geselecteerde digitale bronnen en informatie op bruikbaarheid, correctheid en betrouwbaarheid. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 26] Afbakening: De nadruk ligt op digitale bronnen en informatie in realistische situaties. Verder is er geen verschil met het overeenkomstige leerplandoel. BG 3 De leerling verwerkt digitale informatie uit één of een beperkt aantal bronnen om een antwoord te geven op een informatievraag. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 30, 31] Afbakening: De nadruk ligt op digitale bronnen en informatie in realistische situaties. In vergelijking met de overeenkomstige leerplandoelen ligt de nadruk hier niet op verwerking tot een samenhangend geheel maar enkel op het toepassen van methodes van verwerking: selectie, analyse en conclusie. 3 APR 3 Algemene Pedagogische Reglementering nr. 3 voor het voltijds secundair onderwijs De delibererende klassenraad op het einde van het schooljaar, blz van 6 Basisgeletterdheid in de eerste graad so

3 BG 4 De leerling beheert informatie digitaal volgens een aangereikte structuur. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 34] Afbakening: De nadruk ligt op digitaal beheer van informatie in realistische situaties. Verder is er geen verschil met het overeenkomstige leerplandoel. BG 5 De leerling past aangereikte regels van de digitale wereld toe. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 17] Afbakening: Bij de basisgeletterdheid ligt de nadruk op het toepassen van de regels van de digitale wereld, niet op het inzicht erin. Dat gebeurt ook steeds in realistische situaties. BG 6 De leerling evalueert de mogelijkheden en risico s van eigen mediagedrag. [Gemeenschappelijk funderend leerplan, LPD 18] Afbakening: Bij de basisgeletterdheid beoordeelt de leerling enkel het eigen dus niet andermans mediagedrag. De beoordeling gebeurt steeds in realistische situaties. 3.2 Economische en financiële vaardigheid BG 7 De leerling verklaart zijn keuzegedrag bij aankopen rekening houdend met zijn behoeften en beïnvloedende factoren. [Mavo, LPD 17, 18; Mens & Samenleving, LPD 20, 21] Afbakening: Het beoogde beheersingsniveau is begrijpen (niet evalueren ). Verder is er geen onderscheid met de overeenkomstige leerplandoelen. BG 8 De leerling licht de veiligheid, risico s en kosten verbonden aan het gebruik van betaalmiddelen en verkoopkanalen toe. [Mavo, LPD 9; Mens & Samenleving, LPD 11] Afbakening: Het beoogde beheersingsniveau is begrijpen (niet evalueren ). Verder is er geen onderscheid met het overeenkomstige leerplandoel. BG 9 De leerling maakt budgettaire keuzes voor zichzelf en houdt daarbij rekening met een eigen budget en een gezinsbudget. [Mavo, LPD 8; Mens & Samenleving, LPD 10] Afbakening: Er is geen onderscheid met het overeenkomstige leerplandoel. 3.3 Digitale vaardigheid BG 10 De leerling demonstreert basisvaardigheden om digitaal inhouden te creëren en te delen. [Gemeenschappelijk ICT-leerplan, LPD 3, LPD 4] Afbakening: Er is geen onderscheid met het overeenkomstige leerplandoel. De toepassing van de vaardigheden gebeurt wel steeds in realistische situaties. BG 11 De leerling demonstreert basisvaardigheden om digitaal te communiceren en te participeren. [Gemeenschappelijk ICT-leerplan, LPD 5] Afbakening: Er is geen onderscheid met het overeenkomstige leerplandoel. De toepassing van de vaardigheden gebeurt wel steeds in realistische situaties. BG 12 De leerling herkent bouwstenen van digitale systemen. [Gemeenschappelijk ICT-leerplan, LPD 7, 8] Basisgeletterdheid in de eerste graad so 3 van 6

4 Afbakening: Het beoogde beheersingsniveau is onthouden. Verder is er geen onderscheid met het overeenkomstige leerplandoel. Het betreft wel steeds realistische situaties. BG 13 De leerling past een aangereikt algoritme toe om een probleem digitaal en niet digitaal op te lossen. [Gemeenschappelijk ICT-leerplan, LPD 9] Afbakening: In vergelijking met het overeenkomstige leerplandoel wordt het algoritme aangereikt. De nadruk ligt op het toepassen in realistische situaties waarbij enkel volgende principes zijn weerhouden: computationeel denken (decompositie, patroonherkenning, abstractie, algoritme), digitale representatie van informatie, principes van debuggen (testen en bijsturen). 3.4 Communicatievaardigheid BG 14 De leerling haalt onderwerp en relevante informatie uit geschreven en gesproken nietfictionele teksten in functie van doelgerichte informatieverwerking en communicatie. [Nederlands A, LPD 2; Nederlands B, LPD 2] Afbakening: Met het oog op maatschappelijke participatie zijn de teksten niet-fictioneel en beogen ze toegang tot dagelijkse diensten en faciliteiten. De nadruk ligt op globaal lezen (het onderwerp bepalen) en op het selecteren van relevante info; dus niet op het achterhalen van de hoofdgedachte en de hoofdpunten. Kortom: de leerling is in staat om in het dagelijkse leven bij het lezen en horen van info globaal te begrijpen waarover het gaat en om de voor hem relevante info te kunnen selecteren. Voor het overige zijn kennis, strategieën en tekstkenmerken gelijklopend met het overeenkomstige LPD 2 van de B-stroom. BG 15 De leerling drukt zich schriftelijk en mondeling verstaanbaar uit in functie van doelgerichte communicatie. [Nederlands A, LPD 6; Nederlands B, LPD 5] Afbakening: In vergelijking met het overeenkomstige LPD 5 in de B-stroom is het taalinzicht beperkt; dat betekent dat de leerling kennis heeft van taalgedragsconventies en registers, eenvoudige grammaticale constructies en zinspatronen, spelling van frequente woorden en uitspraak van hoogfrequente klanken en combinaties. Bij het schrijven en het spreken wordt verwacht dat uitspraak, woordkeuze, zinsbouw, spelling, register en lichaamstaal het overbrengen van de boodschap niet in de weg staan. Kortom: de leerling is in staat om in het dagelijkse leven zowel schriftelijk als mondeling duidelijk te maken wat hij bedoelt. BG 16 De leerling neemt deel aan mondelinge en schriftelijke interactie in functie van doelgerichte communicatie. [Nederlands A, LPD 7; Nederlands B, LPD 6] Afbakening: Het betreft zowel uitwisseling van persoonlijke boodschappen als feitelijke informatie. In functie van de schriftelijke en mondelinge interactie is de kennis nodig van BG 14 en BG 15. Ook de kenmerken waaraan de uitwisseling moet voldoen zijn terug te vinden bij die doelen. In vergelijking met het overeenkomstige LPD 6 in de B-stroom is de strategie rekening houden met het doel van de interactie niet weerhouden en wordt de strategie het register afstemmen op de gesprekspartner of correspondent verder afgebakend: de afstemming zorgt ervoor dat de interactie mogelijk blijft. 3.5 Cijfer- en grafische vaardigheid BG 17 De leerling voert met behulp van ICT bewerkingen uit. [Wiskunde A, LPD 16, LPD 18; Wiskunde B, LPD 12] 4 van 6 Basisgeletterdheid in de eerste graad so

5 Afbakening: Op basis van inzicht in grootte-orde, natuurlijke en negatieve getallen, eenvoudige procenten en breuken kan de leerling met behulp van ICT (GSM, computersoftware, zakrekenmachine ) bewerkingen met natuurlijke getallen en positieve decimale getallen met maximaal 2 cijfers na de komma [ ] uitvoeren in realistische situaties. Dit kan bijvoorbeeld het berekenen van een reductie in de solden zijn, de aankoopprijs per koper berekenen in geval van een gezamenlijke aankoop Hierbij is het nuttig dat men vooraf de grootte-orde van het resultaat van de bewerking kan schatten zodat de leerling een realistisch idee heeft van het resultaat. Ook het zinvol afronden van het resultaat van een bewerking is noodzakelijk. Indien berekend werd dat bijvoorbeeld 6,23 potten verf nodig zijn om ruimte te schilderen, is het aangewezen om 7 potten verf te kopen in plaats van 6 4. BG 18 De leerling gebruikt informatie uit eenvoudige tabellen. [Wiskunde A, LPD 43; Wiskunde B, LPD 30] Afbakening: In vergelijking met LPD 5 van de B-stroom ligt de nadruk op de juiste interpretatie en de eventuele verwerking van gegevens met behulp van ICT uit een tabel in functie van maatschappelijke participatie, dus in realistische situaties. Voorbeelden: uurschema openbaar vervoer, eenheidsprijzen van materialen. BG 19 De leerling hanteert maatgetallen en eenheden van grootheden. [Natuurwetenschappen A, LPD 5; Techniek A, LPD 18; Natuur, Ruimte & Techniek A, LPD 14; Wiskunde A, LPD 34; Natuur en Ruimte B, LPD 5; Techniek B, LPD 13; Natuur, Ruimte & Techniek B, LPD 11; Wiskunde B, LPD 22] Afbakening: De leerling is in staat om in een realistische situatie de juiste eenheid met de juiste grootheid te gebruiken en heeft maatbesef van grootheden. Daartoe is feitenkennis nodig: courante eenheden van tijd, lengte, oppervlakte, inhoud, volume en massa, m.n. uren, minuten, seconden, kilometer, meter, centimeter, millimeter, vierkante meter, kubieke meter, liter, deciliter, centiliter, milliliter, kilogram, gram. Inzichtelijk kan de leerling het onderscheid maken tussen lengte, oppervlakte en inhoud/volume. Een voorbeeld van een realistische situatie: de duur van een film. Die wordt uitgedrukt in eenheden van tijd, en niet van afstand. Wat de tijd van de film betreft: die wordt niet uitgedrukt in seconden maar in uren. BG 20 De leerling herkent meetkundige objecten en meetkundige relaties. [Wiskunde A, LPD 22, LPD 23, LPD 24; LPD 30; Wiskunde B, LPD 17, LPD 18, LPD 20] Afbakening: In vergelijking met de overeenkomstige leerplandoelen is het beheersingsniveau onthouden. Het inzicht is beperkt tot het onderscheid tussen vlakke figuren en ruimtefiguren, loodrechte hoeken en evenwijdige rechten. De meetkundige objecten zijn: driehoek, vierhoek (vierkant, rechthoek), cirkel, balk, kubus, bol. Het doel wordt bereikt in realistische situaties. BG 21 De leerling berekent de omtrek en de oppervlakte van een rechthoek. [Wiskunde A, LPD 29; Wiskunde B, LPD 19] Afbakening: De berekening is beperkt tot de rechthoek. Die gebeurt steeds voor realistische situaties. BG 22 De leerling gebruikt wiskundige verhoudingen. [Wiskunde B, LPD 27] 4 Memorie van toelichting bij de eindtermen eerste graad, blz Basisgeletterdheid in de eerste graad so 5 van 6

6 Afbakening: Het betreft gebruik in realistische contexten. Daartoe is inzicht nodig in gelijkwaardige wiskundige verhoudingen en kan de leerling een verhoudingstabel gebruiken. Berekeningen kunnen steeds met behulp van ICT gebeuren. BG 23 De leerling haalt informatie uit diagrammen. [Natuurwetenschappen A, LPD 7; Techniek A, LPD 6; Natuur, Ruimte & Techniek A, LPD 6; Wiskunde A, LPD 43; Natuur en Ruimte B, LPD 11; Techniek B, LPD 12; Natuur, Ruimte & Techniek B, LPD 10; Wiskunde B, LPD 30] Afbakening: Het betreft gebruik van diagrammen in realistische contexten. Daartoe is inzicht nodig in staaf-, cirkel- en lijndiagram. De leerling kan de waarden aflezen en de gegevens interpreteren. 6 van 6 Basisgeletterdheid in de eerste graad so