QA NL-C HET BOEK VAN LAUREATEN VAN DE SACHAROVPRIJS

Transcriptie

1 QA NL-C HET BOEK VAN LAUREATEN VAN DE SACHAROVPRIJS HET BOEK VAN LAUREATEN VAN DE SACHAROVPRIJS

2 HET BOEK VAN LAUREATEN VAN DE SACHAROVPRIJS

3 VOORWOORD Martin Schulz Voorzitter van het Europees Parlement 2013 was een rijk jaar voor de Sacharovprijs. Een uitzonderlijk jaar. Maar liefst vier winnaars zijn naar Straatsburg afgereisd om hun prijs in ontvangst te nemen. Allereerst de Damas de Blanco ( Dames in het Wit ) in april, vervolgens Guillermo Fariñas in juli en ten slotte Aung San Suu Kyi in oktober. Zij waren enige jaren daarvoor, en de Birmaanse laureate zelfs meer dan twintig jaar geleden, tot winnaar uitgeroepen. Zij hebben niet vrijwillig zo lang gewacht: de autoriteiten van hun land gaven hen geen toestemming om hun prijs in ontvangst te komen nemen. Uit angst voor hun onverwoestbare moed, voor de vrijheid van denken die zij verdedigen, voor hun vermogen om de hoop bij alle democraten te doen herleven is tevens het jaar van de jongste winnares van de prijs. Op 20 november heeft de 16-jarige Malala Yousafzai een aangrijpend pleidooi gehouden voor de rechten van het kind en, in het bijzonder, de toegang tot onderwijs voor meisjes. Net als de andere laureaten heeft zij een hoge prijs betaald voor haar strijd tegen de obscurantisten van deze tijd. Haar verzet heeft haar bijna het leven gekost en leidde ertoe dat zij noodgedwongen in ballingschap leeft. Malala heeft haar prijs in ontvangst genomen ter gelegenheid van de 25e verjaardag van de Sacharovprijs, in aanwezigheid van voormalige laureaten. Wat een prachtig symbool voor het vitale Sacharovnetwerk, dat er de jeugdige Malala bij kreeg! 2013 was ook een bemoedigend jaar, maar er is nog een lange weg te gaan is een jaar van aanhoudende conflicten, met slachtoffers die hoofdzakelijk doelwit zijn vanwege hun ideeën, geloof, geslacht of het feit dat ze tot een minderheid behoren. Diverse laureaten kunnen hun prijs nog steeds niet komen ophalen. Razan Zaitouneh, een van de prijswinnaars van 2011, is in Syrië ontvoerd. Haar lot is onbekend. Nasrin Sotoudeh en Jafar Panahi staan nog altijd onder huisarrest, dat hen is opgelegd door het Iraanse regime. Het Chinese regime is onvermoeibaar op zoek naar manieren om Hu Jia het zwijgen op te leggen. Zij die opkomen voor de vrijheid van denken wordt ook in 2014 de mond gesnoerd. Met de toekenning van de prijs aan Dr. Denis Mukwege, die dit jaar unaniem tot winnaar werd uitgeroepen, bekroont het Europees Parlement niet alleen een toegewijd arts, maar bovenal een man die vrede voorstaat. Niet alleen een dokter, maar bovenal een man die strijdt voor de waardigheid van vrouwen. In een regio waar verkrachting als oorlogs- en terreurwapen wordt gebruikt en in een wereld waarin de vrijheid van vrouwen steeds vaker wordt geschonden, dienen zijn inzet en moed als voorbeeld. Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver ( Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2014 ISBN doi: /59028 Europese Unie, 2014 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Belgium GEDRUKT OP ELEMENTAIR CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER (ECF)

4 DE SACHAROVPRIJS voor de vrijheid van denken, die in 1988 voor het eerst werd toegekend aan Nelson Mandela en Anatoli Martsjenko, is het hoogste eerbewijs dat de Europese Unie toekent aan personen die zich inzetten voor de mensenrechten. Hij is bedoeld om erkenning te betuigen aan individuen, groeperingen en organisaties die een uitzonderlijke bijdrage hebben geleverd aan de vrijheid van denken. Door middel van de Sacharovprijs en het Sacharovprijsnetwerk ondersteunt de EU de prijswinnaars, waardoor ze gesterkt worden en aan gezag winnen in hun strijd. De prijs is tot dusver toegekend aan dissidenten, politieke leiders, journalisten, advocaten, activisten uit het maatschappelijk middenveld, schrijvers, moeders en echtgenotes, leiders van minderheden, een antiterrorisme groep, vredesactivisten, een strijder tegen marteling, een cartoonist, een gewetensbezwaarde die een lange gevangenisstraf uitzit, een filmmaker, een kind dat vecht voor het recht op onderwijs en zelfs de Verenigde Naties als geheel. De vrijheid van meningsuiting, het waarborgen van de rechten van minderheden, de eerbiediging van het internationaal recht, de ontwikkeling van democratie en de toepassing van de rechtsstaat zijn de belangrijkste gebieden waarop de laureaten actief zijn. Het Europees Parlement reikt de Sacharovprijs, waaraan een geldbedrag van euro is verbonden, tegen het eind van elk jaar uit tijdens een formele plenaire vergadering in Straatsburg. Elk van de fracties in het Parlement mogen kandidaten voordragen, net als individuele leden met de steun van ten minste 40 leden voor iedere kandidaat. De voorgedragen kandidaten worden gepresenteerd tijdens een gezamenlijke vergadering van de Commissie buitenlandse zaken, de Commissie ontwikkelingssamenwerking en de Subcommissie mensenrechten, en de leden van de voltallige commissies stemmen over de voordrachten om tot een shortlist van drie kandidaten te komen. De uiteindelijke winnaar of winnaars van de Sacharovprijs worden gekozen door de Conferentie van voorzitters, een orgaan van het Europees Parlement dat bestaat uit de fractievoorzitters van alle fracties die in het Parlement zijn vertegenwoordigd en dat wordt voorgezeten door de Voorzitter van het Europees Parlement, waardoor de keuze van de winnaars een echte Europese keuze wordt.

5 ANDREJ SACHAROV ( ), de uit de Sovjet-Unie afkomstige gerenommeerde natuurkundige, mensenrechtenactivist, dissident en pleitbezorger van hervormingen, aanvaardde het idee van een naar hem vernoemde prijs voor de vrijheid van denken als een belangrijke blijk van waardering voor mijn werk ter bescherming van mensenrechten, zoals hij schreef in een brief aan het Europees Parlement ( 1 ). Hij achtte de toekenning van dergelijke prijzen nuttig aangezien het de aandacht zou vestigen op het mensenrechtenprobleem en een aanmoediging zou vormen voor de mensen die zich op dit vlak inzetten. Het Europees Parlement kondigde zijn voornemen de prijs in het leven te roepen aan in een in december 1985 aangenomen resolutie. Als pionier in de atoomfysica die aan de wieg stond van de Russische waterstofbom, werd Andrej Sacharov op 32-jarige leeftijd volwaardig lid van de Sovjet-Academie voor Wetenschappen en kreeg hij de privileges van de Nomenklatura, zoals de elite van de Sovjet-Unie werd genoemd. In de late jaren vijftig begon hij zich echter steeds meer zorgen te maken over de gevolgen van kernproeven voor de atmosfeer en de politieke en morele implicaties van zijn werk, dat grote dodentallen tot gevolg zou kunnen hebben. Het keerpunt in zijn politieke ontwikkeling kwam in 1967, toen hij er bij de Sovjetautoriteiten op aandrong een Amerikaans voorstel te aanvaarden voor een bilaterale afwijzing van de ontwikkeling van antiballistische raketafweersystemen, die hij, in zijn essay Reflections on Progress, Peaceful Coexistence, and Intellectual Freedom, omschreef als een ernstige bedreiging met een wereldwijde kernoorlog als mogelijk gevolg. De Sovjetautoriteiten wezen zijn verzoek af en sloten Andrej Sacharov na de publicatie van zijn essay uit van alle topgeheime militaire werkzaamheden en ontnamen hem zijn privileges. In 1970 was hij een van de medeoprichters van het Mensenrechtencomité in de Sovjet-Unie en de verdediging van mensenrechten en van de slachtoffers van politieke processen werd zijn voornaamste zorg. In 1972 trouwde hij met zijn collega-mensenrechtenactiviste Elena Bonner. Ondanks toenemende druk vanuit de regering probeerde Sacharov niet alleen om dissidenten in eigen land vrij te krijgen, maar werd hij ook een van de moedigste critici van het Sovjetregime en werd hij de belichaming van de strijd tegen de ontzegging van grondrechten. Hij was, om de woorden te gebruiken van het Nobelcomité, dat hem in 1975 de Nobelprijs voor de Vrede toekende, een woordvoerder van het geweten van de mensheid. Hij kreeg geen toestemming om zijn prijs in ontvangst te nemen, maar repressie noch ballingschap kon zijn verzet breken. ANDREJ SACHAROV DE MAN NAAR WIE DE PRIJS IS VERNOEMD Nadat hij in 1979 publiekelijk had geprotesteerd tegen de Sovjetinterventie in Afghanistan, werd Andrej Sacharov in 1980 verbannen naar de gesloten stad Gorki. Hoewel hij zich in ballingschap bevond, stond hij onder streng toezicht van de Sovjetpolitie en hij ging twee keer in hongerstaking om te bewerkstelligen dat zijn vrouw een hartoperatie in de Verenigde Staten mocht ondergaan. Elena Bonner, die in 1984 eveneens naar Gorki was verbannen, kreeg uiteindelijk in oktober 1985 toestemming om voor haar behandeling naar de VS te reizen. Het Europees Parlement steunde de Sacharovs en heeft zelfs overwogen een zetel in de zaal leeg te laten voor Andrej Sacharov. In plaats daarvan werd het alternatieve plan aangenomen: de instelling van een naar Andrej Sacharov genoemde prijs. Er werd voor Sacharov gekozen omdat hij een Europees burger was die de vrijheid van gedachte en meningsuiting belichaamde en die, vanwege zijn overtuigingen en zijn geweten, afstand deed van alle materiële voordelen en egards waar hij over kon beschikken, aldus Jean-François Deniau, rapporteur voor het initiatief, ten overstaan van de plenaire vergadering van het EP. De prijs werd in het leven geroepen met een in december 1985 aangenomen resolutie van het Europees Parlement. Een jaar later gaf Michail Gorbatsjov, die het beleid van perestrojka en glasnost invoerde, Andrej Sacharov en Elena Bonner toestemming naar Moskou terug te keren. Daar stierf hij in december In 2013 bestond de prijs die zijn naam draagt een kwarteeuw, een periode waarin over grenzen heen mensenrechten werden ondersteund, ook in landen met onderdrukkende regimes, teneinde mensenrechtenactivisten en dissidenten overal ter wereld te belonen. De mensenrechtenactivisten die door de prijs erkenning kregen, hebben een hoge prijs betaald voor hun inzet om de menselijke waardigheid te beschermen: velen van hen zijn vervolgd, gestorven, hun persoonlijke vrijheid kwijtgeraakt, hebben met fysiek geweld te maken gekregen of hebben hun land moeten verlaten. In sommige gevallen kregen de winnaars niet de vrijheid om hun prijs persoonlijk in ontvangst te komen nemen. Een van hen is de laureaat van 2012, Nasrin Sotoudeh, die vanuit de Evin-gevangenis in Iran brieven aan wijlen Andrej Sacharov schreef waarin ze filosofische verhandelingen houdt over de betekenis van dissidentie en haar situatie vergelijkt met die van hem. De wijze waarop u elke dag opnieuw weer vormgaf aan uw leven en verzet was geweldig. Wat u heeft weten te bereiken was een grote overwinning voor alle vrijheidsstrijders in de wereld. Mogen toekomstige vrijheidsstrijders uw onvervulde dromen verwezenlijken. ( 1 ) De in deze publicatie geciteerde brieven van Andrej Sacharov worden bewaard in de historische archieven van het Europees Parlement.

6 DE SACHAROVPRIJS- WINNAARS HET NETWERK VAN WINNAARS VAN DE SACHAROVPRIJS Het Sacharovprijsnetwerk omvat laureaten van de Sacharovprijs en leden van het Europees Parlement. Het netwerk werd in het leven geroepen in 2008, toen de Sacharovprijs zijn twintigste verjaardag vierde. De oprichting ervan vormde een erkenning voor de bijzondere rol van Sacharovprijswinnaars als ambassadeurs van de vrijheid van gedachte en de leden van het netwerk kwamen overeen hun gezamenlijke inspanningen voor de ondersteuning van mensenrechtenverdedigers in de wereld te versterken door middel van gemeenschappelijke acties van de winnaars van de Sacharovprijs en onder bescherming van het Europees Parlement. Op de 25e verjaardag van de prijs in 2013 kwam het netwerk op een conferentie bijeen om de ontwikkeling van zijn doelstellingen te bespreken. Twintig laureaten en vertegenwoordigers uit Afrika, Azië, Europa, Latijns-Amerika en het Midden-Oosten kwamen bijeen met de Voorzitter en de leden van het Europees Parlement, andere vertegenwoordigers van de Europese instellingen, diensten en agentschappen, ngo s, internationale organisaties, journalisten en studenten voor een intensieve driedaagse ontmoeting, waarbij op de universele dag van het kind de Sacharovprijs 2013 werd uitgereikt aan de eerste minderjarige prijswinnaar, Malala Yousafzai. Het hoogtepunt van de conferentie was een verklaring waarin de leden van het netwerk plechtig beloven zich door middel van een aantal acties gezamenlijk en individueel in te zetten voor de wereldwijde bevordering en bescherming van mensenrechten, onder meer door zich als spreekbuis op te werpen van internationale campagnes voor de bevordering van grondrechten, in samenwerking met het maatschappelijk middenveld en internationale organisaties, met inbegrip van de campagne om geweld tegen kinderen te beëindigen en onderwijs voor kinderen te bevorderen. In de verklaring wordt de noodzaak benadrukt van solidariteit en coördinatie tussen de verdedigers van mensenrechten en worden alle leden van het netwerk opgeroepen te fungeren als een mondiaal waarschuwingssysteem voor mensenrechtenschendingen. Van de EU wordt gevraagd om door middel van haar wereldwijde vertegenwoordigingen substantiële diplomatieke steun te verlenen aan mensenrechtenverdedigers, met name met het oog op de bescherming van laureaten van de Sacharovprijs en van mensenrechtenverdedigers die gevaar lopen. Het Sacharovprijsnetwerk streeft er nu naar gevolg te geven aan zijn beloften door middel van actie in het veld, teneinde het bewustzijn over mensenrechtenkwesties en -schendingen te vergroten. De leden van het netwerk geven eveneens Sacharovlezingen in de EU-lidstaten en nemen deel aan internationale mensenrechtencampagnes en bewustmakingsevenementen, waarbij zij zich inzetten voor burgeractivisten en mensenrechtenverdedigers Denis Mukwege 2013 Malala Yousafzai 2012 Nasrin Sotoudeh en Jafar Panahi 2011 Arabische lente (Mohamed Bouazizi, Asmaa Mahfouz, Ahmed El Senussi, Razan Zaitouneh en Ali Ferzat) 2010 Guillermo Fariñas 2009 Memorial (Oleg Orlov, Sergej Kovalev en Loedmilla Aleksejeva namens Memorial en alle andere mensenrechtenverdedigers in Rusland) 2008 Hu Jia 2007 Salih Mahmoud Mohamed Osman 2006 Aljaksandr Milinkevitsj 2005 Damas de Blanco, Hauwa Ibrahim, Verslaggevers zonder Grenzen 2004 Vereniging van journalisten van Belarus 2003 VN-secretaris-generaal Kofi Annan en het voltallige personeel van de Verenigde Naties 2002 Oswaldo José Payá Sardiñas 2001 Izzat Ghazzawi, Nurit Peled-Elhanan, Dom Zacarias Kamwenho 2000 Basta Ya! 1999 Xanana Gusmão 1998 Ibrahim Rugova 1997 Salima Ghezali 1996 Wei Jingsheng 1995 Leyla Zana 1994 Taslima Nasreen 1993 Oslobodjenje 1992 Las Madres de Plaza de Mayo 1991 Adem Demaçi 1990 Aung San Suu Kyi 1989 Alexander Dubček 1988 Nelson Rolihlahla Mandela; Anatoli Martsjenko (postuum)

7 2014 DENIS MUKWEGE DENIS MUKWEGE is een Congolese dokter die zijn leven wijdt aan het heropbouwen van de lichamen en de levens van tienduizenden Congolese vrouwen en meisjes die het slachtoffer zijn geworden van groepsverkrachting en brutaal seksueel geweld tijdens de oorlog in de Democratische Republiek Congo. Mukwege werd in 1955 geboren in Bukavu. Hij studeerde geneeskunde en was de oprichter van de gynaecologische afdeling van het ziekenhuis van Lemera in het oosten van de Democratische Republiek Congo, dat werd vernietigd aan het begin van de oorlog in Mukwege vluchtte naar Bukavu en richtte daar een ziekenhuis op bestaande uit tenten. Er werd een nieuwe kraamafdeling en operatiekamer gebouwd, maar alles werd in 1998 vernietigd tijdens de tweede Congo-oorlog. Niet ontmoedigd bouwde Mukwege zijn ziekenhuis opnieuw op in Panzi. Hij maakte lange uren en zorgde voor de opleiding van personeel om vrouwen te behandelen die ten prooi vielen aan de strijders die verklaard hadden dat vrouwen hun gemeenschappelijke vijand zijn. Sinds het ziekenhuis in 1999 opnieuw geopend is, heeft hij meer dan vrouwen behandeld, en nam hij de verzorging op zich van het eerste slachtoffer van verkrachting met schotwonden in haar genitalia en dijen. Tijdens de daaropvolgende weken begaven tientallen vrouwen zich naar het ziekenhuis met de melding dat ze verkracht en gefolterd waren. Ik begon me af te vragen wat er aan de gang was, verklaarde Mukwege aan de BBC. Het ging hier niet enkel om gewelddadige oorlogshandelingen. Ze vormden onderdeel van een strategie... meerdere mensen werden gelijktijdig verkracht, publiekelijk. Soms werd een heel dorp verkracht in de loop van de nacht. Hierdoor werden niet enkel de slachtoffers getroffen, maar de hele gemeenschap, die gedwongen werd toe te kijken. Deze strategie had tot resultaat dat de mensen gedwongen werden hun dorpen te ontvluchten en hun velden en bezittingen, alles, achter te laten. Mukwege is een internationaal erkend deskundige op het gebied van het herstel van pathologische of psychosociale schade die is aangericht door seksueel geweld. Het ziekenhuis van Panzi biedt psychologische en fysieke zorgverlening aan, en de vrouwen worden geholpen bij het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden om de draad van het leven opnieuw op te pikken, terwijl meisjes geholpen worden om terug naar school te gaan. Er wordt eveneens juridische bijstand verleend om hun aanvallers voor de rechter te kunnen brengen. Mukwege zet zich onvermoeibaar in voor de rechten van de vrouw en voor de beëindiging van de strijd om de controle over de natuurlijke hulpbronnen van Congo. In 2011 werd hij zelf slachtoffer toen gewapende mannen zijn huis binnendrongen en zijn dochters bedreigden met een geweer. Zijn lijfwacht werd gedood, maar hijzelf kon ontkomen. Hij vluchtte met zijn familie naar Zweden en België. In 2013 keerde hij terug naar de Democratische Republiek Congo toen een groep vrouwen, die moeten overleven met minder dan een dollar per dag, samen zijn ticket huiswaarts hadden bekostigd. Hij woont momenteel in het ziekenhuis van Panzi, dat hij eveneens leidt.

8 2013 MALALA YOUSAFZAI MALALA YOUSAFZAI is een 17-jarig Pakistaans meisje dat in 2012 door de Taliban in haar gezicht werd geschoten om haar en andere meisjes ervan te weerhouden naar school te gaan. Ze overleefde haar verwondingen en werd in 2013 de jongste Sacharovprijswinnaar ooit. Ze droeg haar prijs op aan de miskende helden van Pakistan in een gloedvol pleidooi voor het recht van ieder kind op onderwijs. Veel kinderen hebben geen voedsel om te eten, geen water om te drinken en kinderen hunkeren naar onderwijs. Het is verontrustend dat 57 miljoen kinderen niet naar school gaan dit moet aan onze gewetens knagen, verklaarde Malala ten overstaan van de vertegenwoordigers van 28 landen in de overvolle zaal van het Europees Parlement en in aanwezigheid van bijna alle levende Sacharovprijslaureaten, bijeen voor de conferentie ter ere van de 25e verjaardag van de Sacharovprijs. Een kind, een leraar, een pen en een boek kunnen de wereld veranderen. Malala s strijd voor onderwijs begon op 11-jarige leeftijd toen ze een anonieme blog schreef over het leven van een schoolmeisje onder de Taliban in de Pakistaanse Swatvallei. In 2009 verordende de Taliban dat alle meisjesscholen moesten worden gesloten, terwijl het Pakistaanse leger strijd leverde met de Taliban over de controle van het gebied. Malala en haar familie waren gedwongen hun belegerde thuisstad te ontvluchten en haar school werd vernietigd. Toen de situatie was verbeterd, keerden zij terug en Malala en haar vader Ziauddin, die een meisjesschool leidde, bleven ondanks bedreigingen pleiten voor meisjesonderwijs. Malala gebruikte een donatie om een schoolbus te kopen, dezelfde bus waar zij in zat toen ze werd neergeschoten, een aanslag waarbij ook twee andere meisjes gewond raakten en die werd opgeëist door de Taliban. Malala overleefde en is een toegewijd pleitbezorger van meisjesonderwijs, medeoprichter van het Malalafonds en lid van het crisiscomité voor jeugdonderwijs, dat is opgezet door de speciale gezant van de VN voor mondiaal onderwijs, Gordon Brown. Volgens Brown zullen bij het huidige tempo alle meisjes pas naar school gaan in 2086 en niet in 2015, zoals beloofd in de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling. Volgens de islam is het meisjes toegestaan onderwijs te volgen. Het is de plicht en verantwoordelijkheid van ieder persoon, ongeacht of het een jongen of een meisje is, om onderwijs te volgen en kennis te vergaren, aldus Malala. De VN hebben 12 juli, haar geboortedag, omgedoopt tot Malaladag. In 2014 bracht ze deze dag in Nigeria door waar ze een ontmoeting had met de schoolmeisjes die waren ontsnapt na een ontvoering door Boko Haram in Chibok evenals met de families van de 219 nog steeds ontvoerde meisjes. Ze riep hierbij op tot meer actie van president Jonathan. Ze betuigde tevens haar solidariteit met de kinderen in de conflictgebieden Syrië en Gaza.

9 2012 NASRIN SOTOUDEH NASRIN SOTOUDEH is een Iraanse mensenrechtenadvocaat en een van de weinigen die in 2009 tijdens massaprotesten opgepakte andersdenkenden verdedigde en die de verdediging voerde in andere in het oog springende politieke en mensenrechtenzaken, alvorens zij in 2010 zelf werd gearresteerd. Toen zij in 2012 de Sacharovprijs kreeg toegekend, zat zij een gevangenisstraf van zes jaar uit en bevond ze zich in eenzame opsluiting in de beruchte Evin-gevangenis van Iran, waar zij al zeven weken in hongerstaking was uit protest tegen de gerechtelijke druk op haar familie. Haar bijzonder zwakke en broze gezondheidstoestand ten spijt vond ze de kracht om een memorabele boodschap aan het Europees Parlement te sturen, die door haar vriendin, collega en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede Shirin Ebadi tijdens de uitreikingsceremonie werd voorgelezen. Het verhaal van de mensenrechten, en de mechanismen om de eerbiediging ervan te waarborgen, is een lang verhaal, waarvan de verwezenlijking nog steeds grotendeels afhangt van de intenties van regeringen, die de grootste schenders van mensenrechten zijn. Sotoudeh noemde mensenrechtenschendingen als de belangrijkste oorzaak van de golf van revoluties die het Midden-Oosten overspoelt. Tegen mensenrechtenverdedigers en politieke gevangenen zei ze: Net als jullie weet ik dat de weg naar democratie lang en moeilijk is. In september 2013 werd zij onverwachts vrijgelaten, een geste die door Voorzitter Schulz werd verwelkomd als een belangrijk positief signaal van de Iraanse autoriteiten, met name van de recent gekozen president Rouhani. In december 2013 ontmoette ze de delegatie van het Europees Parlement die voor het eerst in zes jaar Iran bezocht. Sotoudeh vroeg aandacht voor politieke gevangenen en hekelde processen voor revolutionaire in plaats van strafrechtelijke rechtbanken als niet-transparant. Ze verzocht de delegatie om deze kwestie bij de Iraanse autoriteiten aan de orde te stellen. De delegatie kreeg te horen dat de revolutionaire rechtbanken waren ingesteld om misdaden tegen de staat te berechten en dat derhalve geen veranderingen mogelijk waren. De ontmoeting van Sotoudeh met de delegatie veroorzaakte ophef onder Iraanse hardliners die haar en Jafar Panahi beschuldigden van opruiing. Ze zet haar pleidooi voor mensenrechten, vrouwenrechten en fundamentele vrijheden voort. Zij vecht tegen de haar in 2014 opgelegde uitsluiting van het recht de advocatuur te beoefenen, een carrière waar zij jaren voor heeft gevochten en waarbij zij aanvankelijk minderjarigen verdedigde om te voorkomen dat zij de doodstraf kregen, een zaak waar zij zich nog altijd voor inzet. In juli 2014, toen de oorlog in Gaza uitbrak, lanceerde Sotoudeh op sociale media de campagne Stop Killing Your Fellow Beings. Zij kan niet naar het Parlement komen om de haar toegekende Sacharovprijs in ontvangst te nemen of om de activiteiten van het Sacharovprijsnetwerk bij te wonen, aangezien ze Iran nog altijd niet mag verlaten. Op de conferentie van 2013 werd ze vertegenwoordigd door Ebadi. Sotoudeh wil in Iran blijven en van binnenuit voor hervormingen strijden.

10 2012 JAFAR PANAHI JAFAR PANAHI is een met prijzen bekroonde filmmaker die de komende twintig jaar geen films meer mag maken. Als openlijke aanhanger van de zogeheten groene beweging, een Iraanse oppositiebeweging, en vanwege de kritiek die hij uitte op voormalig president Ahmadinejad, werd hij veroordeeld tot zes jaar cel wegens propaganda tegen de Islamitische Republiek. Het vonnis wacht evenwel nog op uitvoering: Panahi zit niet in de gevangenis, maar kan ieder moment worden vastgezet. Hij werd in 2010 gearresteerd toen hij heimelijk een film maakte over de mislukte revolte van de groene beweging in Hoewel hij na drie maanden als gevolg van internationale protesten en een hongerstaking werd vrijgelaten, werd hij vervolgens veroordeeld tot een gevangenisstraf en kreeg hij een verbod opgelegd om films te maken, te reizen en met de media te praten. Hij vertelde de delegatie van het Europees Parlement die in 2013 een bezoek bracht aan Iran dat zijn getuigenis en die van zijn advocaat tijdens zijn proces zijn genegeerd en dat het vonnis van tevoren vaststond. Hij waarschuwde de delegatie dat mensenrechtenkwesties worden vergeten nu de wereld zich concentreert op de nucleaire overeenkomst met Iran, en sprak de overtuiging uit dat de repressie in Iran zal toenemen zodra de sancties worden opgeheven. Volgens Panahi geldt de flexibiliteit van het nieuwe Iraanse leiderschap alleen voor buitenlandse en niet voor binnenlandse aangelegenheden en staan de pers, gevangenen en het culturele leven onverminderd onder druk. In een interview dat hij in juli 2014 ondanks het hem opgelegde verbod gaf, zei hij dat het voelt alsof hij uit een kleine gevangenis is vrijgelaten, alleen om vervolgens in een grotere gevangenis te worden opgesloten toen hem werd verboden te werken. Hij heeft dit verbod op het maken van films niettemin twee keer geschonden. In 2011 nam hij in zijn huis in Teheran This is not a Film op, waarin te zien is hoe hij aan de keukentafel met zijn advocaat praat, in afwachting van zijn opsluiting. In 2014 liet hij opnieuw van zich horen met de film Closed Curtain waarin een scenarioschrijver samen met zijn hond in een huis aan zee woont, met de gordijnen dicht. Panahi ziet zichzelf niet als een politiek figuur, maar als iemand die bereid is onrechtvaardigheid aan de kaak te stellen. Hij heeft zich uitgesproken tegen censuur in Iran en kritiek geuit op president Rouhani omdat hij zijn verkiezingsbeloften daaromtrent niet heeft ingelost. Daarnaast heeft hij de Step by Step-campagne opgezet met als doel een einde te maken aan de doodstraf in Iran. Hij kan geen bezoek afleggen aan het Europees Parlement, maar werd tijdens de uitreikingsceremonie vertegenwoordigd door zijn dochter Solmaz en de filmregisseurs Costa- Gavras en Serge Toubiana, en tijdens de conferentie van het Sacharovprijsnetwerk in 2013 door FIDH-voorzitter Karim Lahidji.

11 2011 MOHAMED BOUAZIZI MOHAMED BOUAZIZI ( ) was de katalysator van de Jasmijnrevolutie in Tunesië en een inspiratie voor de prodemocratische beweging die zich in 2011 over het Midden-Oosten en Noord-Afrika verspreidde, beter bekend als de Arabische lente. Bouazizi, een hardwerkende man uit een arme familie, was sinds zijn tiende, als fruitverkoper op de markt, de belangrijkste kostwinner van zijn gezin. Hij verliet de school toen hij negentien was om het onderwijs van zijn jongere broers en zussen te bekostigen. Hij stierf op 4 januari 2011, op 26-jarige leeftijd, nadat hij zichzelf in brand had gestoken uit protest tegen een systeem dat hem belette om op een fatsoenlijke wijze in zijn levensonderhoud te voorzien. Bouazizi was vaak het slachtoffer geweest van Tunesische wetshandhavers die hem boetes gaven, zijn productie en weegschalen in beslag namen en hem, bij de laatste gelegenheid, zelfs tegen de grond werkten. Zijn familie gelooft dat het de vernedering en niet de armoede was die hem ertoe heeft gebracht zichzelf in brand te steken, nadat hij, zonder resultaat, zijn recht was gaan halen. Bouazizi overgoot zichzelf met benzine en stak zich in brand buiten de poorten van een overheidsgebouw in het stadje Sidi Bouzid. Deze daad van een geliefde man, die erom bekendstond gratis producten weg te geven aan de armere families en wiens benarde situatie herkenbaar was voor vele anderen, leidde tot protesten die zich snel verspreidden. Tunesiërs van alle rangen en standen gingen de straat op om te demonstreren tegen een corrupt regime, hoge werkloosheid en beperkingen van hun vrijheid. Bouazizi was nog steeds in leven, worstelend met de dood en van top tot teen omwikkeld met verband, toen het regime van president Zine al-abidine Ben Ali, aan de macht sinds 1987, begon te wankelen. Tien dagen na Bouazizi s dood werd Ben Ali gedwongen af te treden en het land te verlaten, terwijl betogers door de straten van Tunis marcheerden, velen van hen met een beeltenis van Bouazizi in hun handen. Zijn familie vindt troost in de gedachte dat zijn dood niet voor niets is geweest; zijn actie mondde uit in de zogeheten volksrevolutie en veroorzaakte een schokgolf onder despotische regeringen in Tunesië en elders in de Arabische wereld. De daad van Bouazizi deed het bewustzijn onder Arabische jongeren groeien dat zij hun frustraties konden uiten en konden vechten voor hun waardigheid wanneer zij geconfronteerd werden met onrechtvaardigheid, corruptie en autocratisch bestuur. De Arabische lente en haar aanvankelijke optimisme zijn tot stilstand gekomen en sommige van de geboekte vorderingen zijn teruggedraaid, maar in haar geboorteplaats, het Tunesië van Bouazizi, werd in 2014 een democratische grondwet aangenomen en zullen voor het einde van het jaar parlements- en presidentsverkiezingen plaatsvinden.

12 2011 ALI FERZAT ALI FERZAT is de bekendste politieke satiricus en cartoonist van Syrië, en een van de beroemdste culturele figuren van de Arabische wereld. Ferzat, geboren in 1941 in Hama, publiceerde meer dan cartoons in Syrische en internationale kranten en won prijzen voor zijn satires op dictators als Saddam Hoessein en Muammar Kadhafi toen die over respectievelijk Irak en Libië heersten. Met zijn werk zocht hij de grenzen van de vrijheid van meningsuiting in Syrië op door de veiligheidstroepen op de korrel te nemen en door, toen de Arabische lente Syrië in 2011 bereikte, directer te worden in zijn aanvallen op regeringsfunctionarissen, met name president Bashar al-assad. Syriërs die in de straten tegen het regime demonstreerden, zwaaiden met zijn cartoons. Nadat hij een cartoon had gepubliceerd van al-assad die probeert mee te liften met de Libische dictator Muammar Kadhafi, afgebeeld in een hard rijdende vluchtauto, werd hij op het Umayyadplein in Damascus aangevallen en ernstig in elkaar geslagen door gemaskerde mannen die opzettelijk zijn handen braken, terwijl ze hem toeschreeuwden dat hij respect moest tonen voor president al-assad en zijn heersers diende te gehoorzamen. Bewusteloos geslagen werd hij in een auto gegooid en meegenomen en er vervolgens uit geduwd om voor dood op straat te worden achtergelaten. Ali Ferzat herstelde niet alleen van de verwondingen aan zijn handen, maar doorbrak ook de muur van angst om in woorden en met zijn kunst een van de meest uitgesproken critici van het regime te worden. Aangezien hij de uitreiking van de Sacharovprijs in 2011 niet kon bijwonen omdat hij in Koeweit werd behandeld aan zijn verwondingen, ontving hij de prijs in 2012 tijdens het openbare debat van het Sacharovprijsnetwerk in het Europees Parlement, waar hij, samen met andere Arabische lente-laureaten en de Voorzitter van het Parlement, discussieerde over de revolutie in Syrië en de toekomst van de democratie na het ontwaken van de bevolking in diverse Arabische landen. Als laureaat van de Sacharovprijs sprak hij in 2012 de eerste editie van het door de Raad van Europa opgerichte wereldforum voor democratie toe. In datzelfde jaar werd hij door het Timemagazine verkozen tot een van de honderd invloedrijkste mensen ter wereld. Hij heeft diverse mensenrechtenprijzen gewonnen en is het hoofd van de Arabische vereniging van cartoonisten. In 2014 was Ferzat de hoofdspreker van het Sacharovprijsnetwerk op het One World Human Rights Film Festival in Praag, waar hij ontmoetingen had met regeringsvertegenwoordigers, media en ngo s, en waar hij het debat over het Syrische conflict terugbracht tot de kern van de tragedie: achter het voortdurende conflict dat honderdduizenden doden heeft geëist en miljoenen mensen op de vlucht heeft doen slaan, bevinden zich de vergeten menselijke verlangens naar waardigheid en vrijheid.

13 2011 ASMAA MAHFOUZ ASMAA MAHFOUZ is een Egyptische mensenrechtenactivist en een van de medeoprichters van de 6 april-beweging. Toen Egypte de Arabische lente in 2011 omarmde, trotseerde zij dapper de onderdrukking van activisten door het regime van Hosni Mubarak en riep zij de Egyptenaren via de sociale media op om hun vrijheid, waardigheid en mensenrechten op te eisen door op 25 januari 2011 vreedzaam te demonstreren op het Tahrirplein. Het filmpje werd zo n keer bekeken en gaf aanleiding tot een ware golf aan soortgelijke filmpjes, waardoor honderdduizenden mensen het Tahrirplein bezetten en eisten dat Hosni Mubarak een einde zou maken aan zijn dertig jaar durende heerschappij over Egypte, wat op 11 februari 2012 ook gebeurde. Bij de aanvaarding van de Sacharovprijs noemde Asmaa Mahfouz de prijs een eerbetoon aan alle helden van de revolutie. Dit is een prijs voor alle jonge Egyptenaren, mensen die hun leven hebben opgeofferd, zo verklaarde zij en ze voegde eraan toe dat wij hen niet zullen verraden, we zullen op de weg die zij zijn ingeslagen verdergaan en we willen ervoor zorgen dat deze droom in vervulling gaat. Ze was een van de belangrijkste sprekers tijdens het debat van het Sacharovprijsnetwerk in het Europees Parlement en op de eerste editie van het wereldforum voor democratie van de Raad van Europa in oktober 2012, waar ze haar licht liet schijnen over de evolutie van de situatie in Egypte na de revolutie. In 2014, nadat Egypte een voormalige legerleider, Abdel Fattah al-sisi, tot president van het land had verkozen na de afzetting van de islamistische president Mohammed Mursi in 2013, meldde Mahfouz dat ze in toenemende mate blootstond aan geweld, bedreigingen en toezicht. De aanvankelijk uitsluitend tegen de Moslimbroederschap gerichte strafmaatregelen van de autoriteiten verbreedden zich en richtten zich tevens tegen kritische stemmen en bekende iconen van de 25 januari-revolutie, met name tegen de 6 april-activisten. Mahfouz meldde dat zij en medeactivisten in de media werden afgeschilderd als buitenlandse agenten en als een bedreiging voor de nationale veiligheid, met als gevolg dat mensen op straat haar verbaal aanvielen. In april 2014 verbood een Egyptische rechtbank de 6 april-jongerenbeweging. Drie van de leiders van de linkse beweging, Ahmed Maher, Mohammed Adel en Ahmed Douma, zitten een gevangenisstraf van drie jaar uit wegens onder meer illegaal demonstreren, op grond van de nieuwe restrictieve demonstratiewet, terwijl een vierde, Alaa Abdel Fattah, tot vijftien jaar gevangenisstraf werd veroordeeld. Dit leidde tot ontsteltenis bij EP-Voorzitter Schulz en Asmaa Mahfouz zelf, die twitterde: Vijftien jaar voor demonstreren? En degenen die gemoord hebben dan? Er zal nooit een staat zijn zolang dit voortduurt.

14 2011 AHMED EL ZUBER EL SENUSSI AHMED EL SENUSSI, geboren in 1934, was de langst vastzittende gewetensbezwaarde van Libië. Hij is familie van Idris, de enige koning van Libië, die in 1969 door kolonel Muammar Kadhafi werd afgezet. El Senussi werd beschuldigd van samenzwering en deelname aan een mislukte staatsgreep tegen Kadhafi in 1970 en verbleef 31 jaar in de gevangenis, waarvan negen in eenzame opsluiting en in een cel die zo klein was dat hij er niet rechtop kon staan. In augustus 2001 werd hij vrijgelaten, samen met tientallen andere politieke gevangenen. Toen een door de NAVO ondersteunde volksopstand de Libische dictator in 2011 omverwierp, nam de Nationale Overgangsraad het bestuur van het land over en El Senussi werd lid van de raad, verantwoordelijk voor politieke gevangenen. Ondanks verkiezingen bleven wetteloosheid en instabiliteit evenwel de boventoon voeren in de Libische politiek, waarbij facties wedijverden om de controle over wapens. In El Senussi s thuisbasis Benghazi, die gedurende het bewind van Kadhafi buitenspel stond, bestaat veel steun voor federalisme, een staatsvorm die gedurende het grootste gedeelte van de heerschappij van koning Idris in Libië bestond. In 2012 kwamen vertegenwoordigers van de regio in Benghazi bijeen om de overgangsraad van Cyrenaica te vormen. El Senussi werd tot leider van deze overgangsraad benoemd. De overgangsraad van Cyrenaica pleitte voor een grote mate van autonomie voor de regio, maar zei de Nationale Overgangsraad te aanvaarden als het symbool van de eenheid van Libië en als de legitieme vertegenwoordiger in de internationale arena. De overgangsraad van Cyrenaica heeft geen rechtskracht en wordt niet ondersteund door milities zoals wel het geval is bij de andere belangrijkste federalistische groepering in Benghazi, het politiek bureau van Cyrenaica. Dit wordt geleid door Ibrahim Jadhran, die een parallelle regering wil installeren en van wie El Senussi zich heeft gedistantieerd. El Senussi en de door hem geleide tribale aanvoerders pleiten voor federalisme door middel van de nieuwe grondwet. Tijdens het debat van het Sacharovprijsnetwerk in het Europees Parlement in 2012, sprak hij met Voorzitter Schulz, Asmaa Mahfouz en Ali Ferzat over de nasleep van de revolutie en het gewapende conflict in Libië en de toekomst van de democratie in Arabische landen na de Arabische lente. Tijdens de eerste editie van het wereldforum voor democratie van de Raad van Europa wees El Senussi op het ontbreken van een effectieve overheid in Libië en weerlegde hij de beschuldigingen van verraad die tegen hem werden geuit na zijn oproep voor een federaal systeem. Volgens hem zijn deze beschuldigingen een poging zijn voorstel verkeerd te interpreteren en de reputatie te bezoedelen van degenen die de situatie willen verbeteren. El Senussi nam deel aan de conferentie van het Sacharovprijsnetwerk in 2013.

15 2011 RAZAN ZAITOUNEH RAZAN ZAITOUNEH is een Syrische journalist en mensenrechtenadvocaat die op 9 december 2013 werd ontvoerd in een door rebellen gecontroleerd gebied in de voorsteden van Damascus. Ze wordt nog steeds vermist. Men denkt dat het goed met haar gaat, maar het is vooralsnog onbekend waar zij verblijft en wie haar gevangen hebben genomen. Zaitouneh stelde op moedige wijze mensenrechtenschendingen door zowel het regime in Damascus als strijders van de rebellen aan de kaak, ondanks de bedreigingen aan haar adres. Zij werd ontvoerd samen met haar echtgenoot en medeactivist Wael Hamada en twee collega s, de dichter en advocaat Nazem Hamadi en de voormalige politieke gevangene Samira Khalil, uit het kantoor van twee groepen die zij heeft opgericht, het documentatiecentrum van schendingen en het ondersteuningsbureau voor lokale ontwikkeling en kleine projecten, in Douma. Zaitouneh is een van de meest prominente en geloofwaardige burgeractivisten van de Syrische revolutie. Haar ontvoering wordt door Syrische commentatoren beschouwd als een bepalende stap in de scheiding die zich in Syrië aftekent tussen de civiele krachten en de extremisten, en een gebeurtenis die de Syrische revolutie de genadeslag heeft toegebracht. ONTVOERD IN DECEMBER 2013 Haar familie heeft aangedrongen op internationale hulp om haar en haar collega s te vinden. Wij, de familie van Razan Zaitouneh, de mensenrechtenactivist, de advocaat, de schrijver en, bovenal, de persoon, geven deze verklaring af meer dan drie maanden na haar opzettelijke ontvoering waarvoor geen enkele partij de verantwoordelijkheid heeft opgeëist, en waaromtrent geen enkele partij een verklaring of een verzoek heeft uitgevaardigd, in een duidelijke poging om tijd te kopen en de vrije stem van onze dochter en haar collega s het zwijgen op te leggen, om hen ervan te weerhouden te schrijven en om hun vrijheid van meningsuiting te belemmeren, zo verklaarde de familie in een in april 2014 uitgevaardigde verklaring die door het documentatiecentrum van schendingen werd gepubliceerd. Activisten en politici vanuit de hele wereld hebben op haar vrijlating aangedrongen, met inbegrip van Voorzitter Schulz. Uit naam van het Europees Parlement roep ik op tot hun onmiddellijke vrijlating Haar leven werd bedreigd door het regime en door rebellengroepen vanwege de persoon die ze was, een dappere jonge vrouw die weigert compromissen te sluiten en vreedzaam blijft strijden voor democratie en een vrij Syrië. Vijfenveertig ngo s, waaronder het met de Sacharovprijs bekroonde Verslaggevers zonder Grenzen, hebben gezamenlijk opgeroepen tot haar vrijlating en de vrijlating van de activisten die gelijktijdig met haar zijn ontvoerd. Toen zij de prijs in 2011 kreeg toegekend, leefde ze ondergedoken na een inval in haar huis door veiligheidsagenten van de staat. Haar deel van het aan de Sacharovprijs verbonden geldbedrag werd in dienst gesteld van het redden van het leven van een medeactivist die was getroffen bij een tankbeschieting.

16 2010 GUILLERMO FARIÑAS GUILLERMO FARIÑAS, doctor in de psychologie, onafhankelijk journalist, politiek dissident en momenteel woordvoerder van de oppositiepartij Unión Patriótica de Cuba, is in de loop der jaren 23 keer in hongerstaking gegaan om langs vreedzame weg politieke verandering en vrijheid van meningsuiting in Cuba te bewerkstelligen. Als journalist richtte hij het onafhankelijke persbureau Cubanacán Press op om de rest van de wereld te informeren over het lot van politieke gevangenen in Cuba, maar de autoriteiten dwongen hem uiteindelijk het persbureau te sluiten. In februari 2010, na de controversiële dood van Orlando Zapata, begon Fariñas een hongerstaking die 130 dagen duurde en waarmee hij opriep tot de vrijlating van politieke gevangenen die, na jaren van gevangenschap, ziek waren geworden. Hij beëindigde zijn hongerstaking pas in juli 2010, nadat de Cubaanse regering de vrijlating van 52 politieke gevangenen had aangekondigd. Guillermo Fariñas kon niet aanwezig zijn bij de uitreiking van de Sacharovprijs van 2010 in het Europees Parlement omdat hij Cuba niet mocht verlaten. In juli 2012 werd hij gearresteerd op de begrafenis van een andere winnaar van de Sacharovprijs, de Cubaanse dissident Oswaldo Payá, en korte tijd later weer vrijgelaten. Nadat de Cubaanse regering de reisbeperkingen voor Cubanen had versoepeld en na de terugkeer van de Damas de Blanco ( Dames in het Wit ) naar Cuba na hun bezoek aan het Europees Parlement, sprak Guillermo Fariñas in juli 2013 alsnog het Europees Parlement toe tijdens een verlate uitreiking van zijn Sacharovprijs. Ik ben hier vandaag niet omdat de situatie wezenlijk is veranderd, maar vanwege de realiteiten van de moderne wereld en boven alles vanwege het groeiende burgerverzet door de Cubanen, dat het regime heeft gedwongen om iets te veranderen, zodat alles hetzelfde blijft, zoals de legendarische prins Don Fabrizio zegt in Il Gattopardo, zei Fariñas in zijn aanvaardingsrede. Fariñas nam actief deel aan de conferentie van het Sacharovprijsnetwerk in 2013 alsook aan het debat van het wereldforum voor democratie over oplossingsjournalistiek in actie, waarbij hij benadrukte dat journalisten hun werk zullen voortzetten zodat de mensen in Cuba weten wat er gebeurt. In 2014 werd hij herhaaldelijk gearresteerd en gedurende korte perioden vastgehouden, bedreigd met de dood en opsluiting in een psychiatrische kliniek, geslagen en opgenomen in het ziekenhuis.

17 2009 MEMORIAL Aleksejeva, geboren in 1927, leidt de Moscow Helsinki Group en is een van de weinige dissidenten uit de Sovjettijd die nog steeds actief zijn in het huidige Rusland. Zij verwierf bekendheid met haar campagnes voor eerlijke processen voor dissidenten. In 2009 ontvingen OLEG ORLOV, SERGEJ KOVALEV en LOEDMILLA ALEKSEJEVA de Sacharovprijs namens Memorial en alle andere mensenrechtenverdedigers in Rusland. Memorial werd opgericht in 1988 met als doel mensenrechtenschendingen in voormalige Sovjetrepublieken te volgen en openbaar te maken. Een van de oprichters was Andrej Sacharov, die, samen met Loedmilla Aleksejeva, tevens de Moscow Helsinki Group oprichtte. Oleg Orlov is sinds 1994 een van de leiders van Memorial en tevens lid van de raad van bestuur. In 2014 verzamelde hij bewijs over ontvoeringen in het oosten van Oekraïne, waar pro-russische separatisten vochten met het Oekraïense leger. Hij stelde vast dat deze praktijk vergelijkbaar was met de ontvoeringen die Memorial decennia lang documenteerde tijdens de twee oorlogen in Tsjetsjenië, waar hij zelf werd gekidnapt. Sergej Kovalev, de huidige voorzitter van de Russische tak van Memorial, verwierf bekendheid wegens de door hem in 1995 bewerkstelligde vrijlating van circa mensen die werden gegijzeld in het ziekenhuis van Boedjonnovsk door Tsjetsjeense rebellen. Het was de enige keer dat een terroristische actie in Rusland niet resulteerde in een groot aantal doden onder de gijzelaars. Hij beschuldigt Rusland ervan zich te mengen in Oekraïense interne aangelegenheden en een burgeroorlog uit te lokken en is blij te zien dat geciviliseerde landen zijn afgestapt van hun gebruikelijke onverschilligheid die Poetin volgens hem heeft leren benutten. Reeds jarenlang worden leden en naaste medewerkers van Memorial bedreigd, ontvoerd en zelfs vermoord. In 2014 werd Memorial door de Russische autoriteiten geregistreerd als buitenlandse agent, nadat wijzigingen waren aangebracht op een in 2012 ingevoerde wet zodat de autoriteiten ngo s die financiering uit het buitenland ontvangen mogen registreren als buitenlandse agenten zonder hiervoor hun toestemming te hoeven verkrijgen. Honderden ngo s zijn door deze wet getroffen en geen enkele ngo liet zich vrijwillig als buitenlandse agent registreren aangezien dit in Rusland synoniem is voor spion, zo verklaarde Kirill Koroteev, senior jurist bij Memorial, ten overstaan van de Subcommissie mensenrechten van het Europees Parlement. Orlov kon de conferentie van het Sacharovprijsnetwerk in 2013 niet bijwonen omdat hij bezig was de wet bij de rechter aan te vechten, maar Memorial verloor de zaak en het daaropvolgende hoger beroep. Memorial en andere ngo s zetten deze strijd nu voort bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ook de Moscow Helsinki Group weigerde zich als een buitenlandse agent te registreren en Aleksejeva verklaarde dat de organisatie haar inspanningen voor de mensenrechten zonder buitenlandse financiering zou voortzetten. Orlov sprak tijdens de debatten op het One World Film Festival van het Sacharovprijsnetwerk in 2014 over foltering in Rusland, terwijl Koroteev Memorial vertegenwoordigde op het Europees jongerenevenement.

18 2008 HU JIA Sinds het Europees Parlement hem de twintigste Sacharovprijs toekende voor zijn aanhoudende verzoeken tot een officieel onderzoek naar het bloedbad op het Tiananmenplein en compensatie voor de families van de slachtoffers, zijn milieuactivisme en zijn inspanningen tegen aids, is de Chinese dissident HU JIA gevangengezet en weer vrijgelaten. In 2014 heeft Hu Jia opnieuw perioden van huisarrest opgelegd gekregen. In feite wordt hij ieder jaar rond de herdenking op 4 juni van het bloedbad op het Tiananmenplein onder huisarrest gesteld, sinds hij in 2004 bloemen neerlegde op het plein. Sinds 2 juli 2004 staat zijn huis in Beijing 24 uur per dag, elke dag, onder bewaking. Soms krijgt hij geen toestemming om voedsel of medicijnen te kopen. In 2007 had hij de moed om via een conference call te getuigen voor de Subcommissie mensenrechten van het Europees Parlement, waarbij hij aandacht vroeg voor de miljoenen mensen die door het Chinese ministerie van Nationale Veiligheid worden vervolgd omdat ze voor eerbiediging van de mensenrechten strijden. Velen worden vastgehouden in gevangenissen, werkkampen en psychiatrische inrichtingen. Als direct resultaat daarvan werd Hu Jia op 27 december 2007 gearresteerd op verdenking van het oproepen tot de ontwrichting van het staatsgezag en op 3 april 2008 veroordeeld tot een gevangenisstraf van drieënhalf jaar en ontzegging van zijn politieke rechten gedurende een jaar. Toen hij de Sacharovprijs kreeg toegekend, werd hij door de staatsveiligheidspolitie onder druk gezet om deze te weigeren. Hu Jia aanvaardde de Sacharovprijs echter moedig en noemde de prijs belangrijk voor China. In een brief aan de Voorzitter van het Europees Parlement van juli 2012 zei Hu Jia dat de toekenning van prijs werkelijk een grote eer was die een bemoediging vormde en de wijze waarop ik in de gevangenis werd behandeld sterk heeft verbeterd. In juni 2011 werd hij vrijgelaten, waarna hij probeerde een mensenrechten-ngo op te richten, maar de leden ervan werden gearresteerd. Hij leidt nu een netwerk van burgers die in politieke vergaderingen bijeenkomen. Hij is ook de coördinator van de blote-voeten-advocaten, een informele groep van juridisch adviseurs die mensenrechtenactivisten in China verdedigen. De verklaring van het Sacharovprijsnetwerk ter ere van de 25e verjaardag van de prijs bevatte een oproep aan de Chinese autoriteiten om een einde te maken aan de veelvuldige beperkingen die Sacharovprijswinnaar Hu Jia krijgt opgelegd. Hu Jia was wegens de beperking van zijn vrijheid door de Chinese autoriteiten niet in staat de bijeenkomst bij te wonen en werd vertegenwoordigd door zijn vrouw en genomineerde voor de Sacharovprijs, Zeng Jinyan, die aandacht vroeg voor de benarde omstandigheden van politieke gevangenen en hun familieleden. In 2014 namen de bedreigingen en intimidatie aan het adres van Hu Jia dusdanige vormen aan dat hij inmiddels het gevoel heeft te moeten vrezen voor zijn leven.

19 2007 SALIH MAHMOUD MOHAMED OSMAN SALIH MAHMOUD MOHAMED OSMAN verleende al meer dan twintig jaar kosteloze juridische bijstand aan personen die willekeurig waren gedetineerd, gefolterd en onderworpen aan schendingen van de mensenrechten in Sudan toen het Europees Parlement hem in 2007 unaniem de Sacharovprijs toekende. Ik ben geboren in Darfur, in Jebel Marra. Ik werk al vele jaren als advocaat in Darfur. Ik ben vanwege mijn werk in de gevangenis beland en gemarteld. Leden van mijn familie zijn gemarteld en uit hun huizen verjaagd door de milities in Darfur. Ik heb in al die jaren in mijn werk duizenden mensen vertegenwoordigd die mijn hulp nodig hadden in de rechtbank. Ik heb duizenden mensen gezien die waren gemarteld; ik heb honderden vrouwen en jonge meisjes gezien die het slachtoffer waren geworden van seksueel misbruik, zei Salih Osman in het Europees Parlement bij het in ontvangst nemen van zijn prijs. Osman heeft een lijst gemaakt van de misdaden die hebben plaatsgevonden en is actief betrokken bij de bescherming van de 3,2 miljoen Sudanezen die uit hun huizen zijn verdreven door de voortdurende gevechten in Sudan. Hij blijft aandacht vragen voor een conflict dat, sinds het uitbreken ervan in Jebel Marra in 2003, al langer dan tien jaar voortduurt, en dat door de VN is beschreven als een van de ergste humanitaire situaties ter wereld. Ondanks zware internationale druk en pogingen tot bemiddeling is er nog steeds geen alomvattend vredesakkoord ondertekend tussen alle strijdende partijen, terwijl rebellengroepen zich nu verenigen en een in toenemende mate nationale agenda nastreven. Osman benadrukt dat de oorzaken die de oorlog deden ontbranden, met inbegrip van landonteigening en politieke marginalisering, niet alleen nog steeds niet zijn opgelost, maar zijn verergerd door andere niet-ingewilligde eisen om nationale wetgeving in overeenstemming te brengen met internationale normen en om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te waarborgen. Osman, die tussen 2005 en 2010 voor de oppositie lid was van het Sudanese parlement, is een ferm medestander van het Internationaal Strafhof aangezien Afrikanen nergens terechtkunnen voor gerechtigheid en compensatie wegens het ontbreken van adequate rechtssystemen in Afrika. Hij verklaarde dit ten overstaan van vertegenwoordigers van EU-instellingen, het Internationaal Strafhof en meer dan 200 maatschappelijke organisaties die in 2013 deelnamen aan het EU-NGO Forum, waar hij als Sacharovprijswinnaar een toespraak hield. Tijdens de conferentie van het Sacharovprijsnetwerk in 2013 pleitte hij ervoor een veroordeling van straffeloosheid en foltering op te nemen in de slotverklaring.

20 2006 ALJAKSANDR MILINKEVITSJ ALJAKSANDR MILINKEVITSJ is een leider van de democratische oppositionele Beweging voor Vrijheid in Belarus die de moed had om de laatste dictator in Europa uit te dagen, zoals de toenmalige Voorzitter van het Europees Parlement, Borrell Fontelles, stelde toen hij hem de Sacharovprijs uitreikte. Milinkevitsj, een wetenschapper, werd in oktober 2005 gekozen tot de gezamenlijke presidentskandidaat van de Verenigde Democratische Oppositie. Hij riep in die hoedanigheid op tot een daadwerkelijk democratische toekomst en presenteerde zichzelf als een wezenlijk alternatief voor president Loekasjenko, wiens verkiezingszege ernstig in twijfel werd getrokken door de oppositie in Belarus en het buitenland en die werd beschuldigd van het knoeien met stemmen. Na de verkiezingen werd Milinkevitsj op basis van verschillende voorwendsels gearresteerd, maar er werd geen aanklacht tegen hem ingediend. Milinkevitsj was geen kandidaat bij de presidentsverkiezingen van 2010, omdat hij van mening was dat de nationale kieswet niet was gewijzigd en eerlijke, vrije en open verkiezingen niet mogelijk waren. Loekasjenko is nog altijd aan de macht en de mensenrechtensituatie in Belarus is verder verslechterd na de verkiezingen van 2010, onder meer door de bekrachtiging van een wet die vermeend kritisch gedrag ten aanzien van de staat strafbaar stelt, terwijl het monddood maken en gevangen zetten van journalisten, activisten en andere critici van het huidige regime doorgaat. Maatschappelijke activisten vrezen de invoering van een buitenlandse agenten - wet, vergelijkbaar met die in Rusland, hoewel Loekasjenko zich van het Kremlin lijkt te willen distantiëren na de annexatie van de Krim door Rusland in Milinkevitsj sprak zijn vreugde uit over het ongebruikelijke gebruik van het Belarussisch door Loekasjenko, die gewoonlijk Russisch spreekt, in een toespraak in juli 2014, maar hij benadrukte tegenover de BBC dat het vooralsnog slechts een trend betreft, geen strategie. Als laureaat van de Sacharovprijs wordt Milinkevitsj geregeld geraadpleegd door parlementaire organen die zich met Belarus bezighouden en heeft hij deelgenomen aan activiteiten van het Sacharovprijsnetwerk, waaronder de netwerkconferentie in In een door het netwerk georganiseerd debat in Litouwen met Berta Soler, nationale autoriteiten en leden van het Europees en Litouwse parlement, stelde Milinkevitsj de voortdurende intimidatie en vernedering van mensenrechtenverdedigers in Belarus door de autoriteiten aan de kaak. Hij verklaarde zich een voorstander van verdere Europese integratie voor Belarus en van een kritische en constructieve dialoog met de Belarussische autoriteiten. Dialoog was tevens het belangrijkste element van de interventies van Milinkevitsj tijdens de openbare debatten op het One World Film Festival van het Sacharovprijsnetwerk in het Europees Parlement. Hij betoogde dat de EU zich meer met Belarus zou moeten bezighouden en zo meer vrijheid te verwezenlijken. Belarus heeft economische bijstand nodig en dit zou, in de ogen van Milinkevitsj, kunnen worden gebruikt als drukmiddel om een dialoog tussen Belarus en de EU af te dwingen, onder meer over mensenrechten.