Commissie Ruimte, Water en Groen. 5 maart 2002 Nr , RRN. Nummer 11/2002

Transcriptie

1 Commissie Ruimte, Water en Groen 5 maart 2002 Nr , RRN. Nummer 11/2002 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen betreffende de vaststelling van de Verordening schadebestrijding dieren provincie Groningen. SAMENVATTING: Diverse beschermde inheemse diersoorten kunnen belangrijke schade aanrichten aan agrarische belangen. De Flora- en faunawet voorziet in de mogelijkheid om maatregelen te nemen tegen beschermde diersoorten die veelvuldig dergelijke schade aanrichten. Middels deze verordening wordt toegestaan dat grondgebruikers handelingen verrichten die afwijken van het verbod tot het opzettelijk verontrusten van een veertiental aangewezen beschermde inheemse diersoorten ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren in de provincie Groningen. Inleiding Op 1 april 2002 zal een groot aantal artikelen van de Flora- en faunawet in werking treden. Deze wet bundelt de bepalingen over bescherming van planten- en diersoorten zoals die voorheen in verschillende wetten gestalte heeft gekregen: de Vogelwet 1936, de Jachtwet, een deel van de Natuurbeschermingswet, de Nuttige Dierenwet 1914 en de Wet bedreigde uitheemse dier- en plantensoorten. In de Flora- en faunawet is een aantal uitvoerende bevoegdheden gedecentraliseerd naar de provincies. Deze betreffen onder andere bevoegdheden tot het nemen van beschermende maatregelen ten behoeve van kwetsbare of bedreigde dier- en plantensoorten. Bovendien krijgen de provincies diverse bevoegdheden inzake beheer en bestrijding van schade die door diersoorten wordt veroorzaakt, zoals de schade van beschermde inheemse diersoorten aan landbouwgewassen. De bescherming van flora en fauna is het primaire uitgangspunt van de wet. Planten en dieren worden in de wet beschermd door een zorgverplichting van eenieder voor flora en fauna en hun leefomgeving, door de aanwijzing van beschermde dier- en plantensoorten, en door een aantal verbodsbepalingen. Als beschermde inheemse diersoorten zijn onder meer aangewezen alle van nature in Nederland voorkomende zoogdieren (m.u.v. de bruine en zwarte rat, de huismuis en gedomesticeerde zoogdieren), amfibieën en reptielen en alle van nature in de EU voorkomende vogels (m.u.v. gedomesticeerde vogels). De Flora- en faunawet biedt bovendien de mogelijkheid om soorten te beschermen door "beschermde leefomgevingen" aan te wijzen. In de wet zijn bijzondere bepalingen opgenomen waarin uitzonderingen op de beschermende bepalingen zijn geregeld. De jacht is een dergelijke uitzondering, waarvoor de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij verantwoordelijk blijft. De minister regelt de opening van de 11-1

2 jacht op de zes wildsoorten (konijn, haas, wilde eend, houtduif, fazant en patrijs) en de wijze waarop de jacht dient plaats te vinden. De provincies krijgen de bevoegdheid om uitzonderingen te maken op de beschermende bepalingen in de wet ten behoeve van de volgende belangen: - de volksgezondheid en openbare veiligheid; - de veiligheid van het vliegverkeer; - het voorkomen van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren; - het voorkomen van schade aan flora en fauna; - andere bij algemene maatregel van bestuur aangewezen belangen. De instrumenten die de provincie kan inzetten om dergelijke uitzonderingen op de beschermende bepalingen te maken, zijn: - Het verlenen van vrijstellingen (artikel 65 en 66 van de wet); - De aanwijzing van personen om in te grijpen in populaties (artikel 67 van de wet); - Het verlenen van ontheffingen (artikel 68 van de wet). Voor de inzet van de aanwijzings- en ontheffingsinstrumenten zijn gedeputeerde staten het bevoegd gezag. Het provinciale beleid inzake deze provinciale bevoegdheden is voorlopig vastgesteld op 5 maart 2002 en staat verwoord in de ontwerp-beleidsnotitie "Uitvoering Flora- en faunawet". Tevens worden de aanwijzings- en ontheffingsinstrumenten nader toegelicht in de paragraaf "Overige instrumenten" van deze voordracht. Het verlenen van vrijstellingen dient middels een provinciale verordening geregeld te worden. Het ontwerp van deze provinciale verordening wordt u hierbij ter vaststelling voorgelegd. Het vrijstellingsinstrument Artikel 65 van de wet biedt een basis om de grondgebruiker toe te staan handelingen te verrichten tegen schadeveroorzakende beschermde inheemse diersoorten. Op grond van artikel 65, eerste lid, van de wet zijn bij algemene maatregel van bestuur (Besluit beheer en schadebestrijding dieren) beschermde inheemse diersoorten aangewezen die in het gehele land of in delen van het land veelvuldig belangrijke schade aanrichten aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren. In deze amvb is een lijst met "landelijke schadesoorten" en een lijst met "provinciale schadesoorten" vastgesteld. Bij ministeriële regeling (Regeling beheer en schadebestrijding dieren) is vastgesteld welke handelingen er verricht mogen worden tegen landelijke schadesoorten. De wet biedt provinciale staten de mogelijkheid om te besluiten welke handelingen verricht mogen worden tegen de provinciale schadesoorten. Dit kunnen handelingen betreffen als het opzettelijk verontrusten van dieren of verdergaande handelingen als het vangen en doden van dieren, het beschadigen, uithalen of wegnemen van nesten van dieren en het zoeken en wegnemen van eieren van dieren. In de volgende paragraaf "Aanwijzing schadesoorten" worden de landelijke en provinciale schadesoorten genoemd. In de daaropvolgende paragraaf "Toegestane handelingen" wordt aangegeven welke handelingen verricht mogen worden tegen de provinciale schadesoorten. Aanwijzing van schadesoorten Landelijke schadesoorten Bij algemene maatregel van bestuur zijn de soorten mol, konijn en houtduif aangewezen als landelijke schadesoorten. Het is een grondgebruiker toegestaan om deze soorten te vangen, te doden en opzettelijk te verontrusten met het doel om schade aan gewassen te bestrijden. Provinciale schadesoorten Bij algemene maatregel van bestuur zijn de volgende diersoorten aangewezen als beschermde inheemse diersoorten die in delen van het land veelvuldig belangrijke schade aanrichten: 11-2

3 Bosmuis (Apodemus sylvaticus) Kauw (Corvus monedula) Roek (Corvus frugilegus) Brandgans (Branta leucopsis) Kleine rietgans (Anser brachyrhynchus) Rotgans (Branta bernicla) Ekster (Pica pica) Knobbelzwaan (Cygnus olor) Smient (Anas penelope) Grauwe gans (Anser anser) Kolgans (Anser albifrons) Spreeuw (Sturnus vulgaris) Haas (Lepus europaeus) Meerkoet (Fulica atra) Veldmuis (Microtus arvalis) Holenduif (Columba oenas) Rietgans (Anser fabalis) Wilde eend (Anas pltythynchos) Huismus (Passer domesticus) Ringmus (Passer montanus) Zwarte kraai (Corvus corone corone) Met uitzondering van de bosmuis, ekster, holenduif, huismus, kleine rietgans, ringmus en veldmuis is van alle genoemde soorten bekend dat zij in meer of mindere mate schade kunnen aanrichten aan landbouwgewassen in de provincie Groningen. In artikel 2, eerste lid, van de provinciale verordening worden de 14 schadeveroorzakende diersoorten aangewezen. Deze soorten hebben in het afgelopen decennium regelmatig belangrijke schade veroorzaakt aan landbouw gewassen, waarvoor in vele gevallen ook tegemoetkomingen aan agrarisch ondernemers zijn uitgekeerd. De aanwijzing van de betrokken soorten is met name gebaseerd op informatie van het voormalige Jachtfonds en de voormalige wildschadecommissie Groningen. In de Jachtwet en de Vogelwet 1936 was het in specifieke gevallen mogelijk om van het Jachtfonds een tegemoetkoming te ontvangen voor geleden schade, bijvoorbeeld voor ontstane wildschade buiten de bejaagbare periode of voor schade door onbejaagbare soorten. Uit gegevens van het Jachtfonds en de wildschadecommissie blijkt dat, gemiddeld over de periode , circa ,-- per jaar aan landbouwschade is getaxeerd in de provincie Groningen, met een duidelijk waarneembare stijging van het bedrag in de loop der jaren. In de laatste jaren van deze periode is het gemiddeld getaxeerde schadebedrag per jaar gestegen naar circa ,--. Het grootste deel van de getaxeerde schadebedragen is door het Jachtfonds aan de jachthouders uitgekeerd. Het betrof hier hoofdzakelijk schade door ganzen (ca. 80%), knobbelzwanen (ca. 5%), roeken (ca. 5%) en verder door diverse andere dieren. De getaxeerde schade trad voornamelijk op in grasland (ca. 40%) en in wintergranen (ca. 40%) en verder in onder andere zomergranen, graszaad en koolzaad. Opgemerkt dient te worden dat door ondermeer jacht en het gebruik van vergunningen voor schadebestrijding een deel van de landbouwschade is voorkomen of bestreden, en daarom niet is getaxeerd. De zwarte kraai is bijvoorbeeld een vogelsoort die conform de Jachtwet het gehele jaar door bejaagbaar was, zodat er geen duidelijk beeld is verkregen in welke mate deze soort schade kan aanrichten aan landbouwgewassen. Wij achten het echter aannemelijk dat deze soort veelvuldig belangrijke landbouwschade zal aanrichten in onze provincie. Toegestane handelingen De wet kent als uitgangspunt dat beschermde, in het wild levende dieren zo veel mogelijk met rust moeten worden gelaten. Desalniettemin wordt het wenselijk geacht om grondgebruikers in de gelegenheid te stellen om schadeveroorzakende diersoorten weg te jagen teneinde schade te voorkomen of te beperken. Artikel 65 van de wet biedt de mogelijkheid om handelingen toe te staan om aangewezen schadesoorten te verontrusten, vangen, doden of hun eieren te rapen. In de toelichting van de wet wordt vermeld dat het in de rede ligt dat de provincies de grondgebruiker in beginsel slechts toestaan om aangewezen schadesoorten te verontrusten, en geen vrijstelling geven voor verdergaande handelingen. In de toelichting van de wet staat vermeld: "Slechts indien blijkt dat dit opzettelijk verontrusten niet afdoende is om belangrijke schade te voorkomen, is het aangewezen dat de provincies vrijstelling verlenen voor het vangen en doden. ( ) Provincies zullen bij de in dit kader op te stellen verordening terzake de nodige terughoudendheid dienen te betrachten". In artikel 2, tweede lid, van het ontwerp van de provinciale verordening wordt aan de grondgebruiker toestemming verleend om af te wijken van het verbod om de aangewezen diersoorten opzettelijk te verontrusten. Bij het verontrusten van diersoorten kan ondermeer gedacht worden aan het gebruik van visuele middelen (zoals vogelverschrikkers en vlaggen) en akoestische 11-3

4 middelen (zoals een knalapparaat, vogelafweerpistool en schriklinten). Het Handboek Faunaschade, dat wordt uitgegeven door het Faunafonds, biedt de nodige informatie over effectieve middelen en methoden voor het voorkomen en bestrijden van schade door middel van verontrusting van diersoorten. De wet geeft nadrukkelijk aan dat de grondgebruiker bedoelde handelingen kan verrichten: ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren, indien er geen andere bevredigende oplossing bestaat en indien er geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort. Artikel 65 van de wet geeft aan dat een grondgebruiker de bovengenoemde handelingen mag verrichten op de door hem gebruikte gronden of in/aan door hem gebruikte opstallen. Artikel 66 van de wet geeft aan dat de bovenstaande handelingen ook van toepassing zijn voor gebruikers van opstallen, niet zijnde grondgebruiker, voorzover het de door hem gebruikte opstallen en de daarbij behorende erven betreft. Deze bepalingen zijn tevens opgenomen in artikel 2, tweede en derde lid, van de provinciale verordening. Indien verdergaande maatregelen dan het opzettelijk verontrusten nodig zijn, komt daarvoor het aanvragen van een ontheffing bij Gedeputeerde Staten op basis van artikel 68 van de wet als eerste in aanmerking. Overige instrumenten Ten behoeve van de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door beschermde inheemse diersoorten die niet zijn aangewezen als landelijk of provinciale schadesoorten, of door diersoorten die weliswaar zijn aangewezen maar ten aanzien waarvan de grondgebruiker geen vrijstelling is verleend voor het verrichten van alle verboden handelingen, kunnen gedeputeerde staten ontheffing van de wettelijke verboden verlenen. Artikel 68 van de wet biedt daarvoor de basis. Via dit ontheffingsinstrument kan bovendien beter rekening worden gehouden met andere belangen, zoals de openbare veiligheid, de volksgezondheid en het voorkomen van schade aan waardevolle flora en fauna. Artikel 68 van de wet kent als uitgangspunt dat ontheffingen worden verleend aan door gedeputeerde staten erkende faunabeheereenheden die, teneinde voor een ontheffing in aanmerking te komen, beschikken over een door gedeputeerde staten goedgekeurd faunabeheerplan. Op deze wijze kunnen ontheffingen worden afgegeven gericht op een planmatige aanpak van de schadeproblematiek. Via dit instrument kan ook beter ingezet worden op de bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving, op de rapportage conform de Europese Vogelrichtlijn en op de evaluatie van de ingezette middelen. Een ontheffing ex artikel 68 is immers een beschikking waarbij in een individueel geval een uitzondering op een wettelijk verbod wordt gemaakt. Het vrijstellingsinstrument (artikel 65) wordt ingezet om een uitzondering te maken op een wettelijk verbod voor een algemene categorie van personen, in casu alle grondgebruikers van de provincie Groningen. Handhaving, rapportage en evaluatie van middelen zijn bij de werking van een dergelijke generieke maatregel moeilijker uitvoerbaar dan bij maatregelen die gericht zijn op individuele gevallen. Naast het vrijstellings- en het ontheffingsinstrument biedt de Flora- en faunawet de mogelijkheid aan gedeputeerde staten om, in afwijking van enkele verbodsartikelen in de wet, door door hen aan te wijzen personen of categorieën van personen de stand van aangewezen beschermde inheemse diersoorten of andere diersoorten of verwilderde dieren te beperken. Onder voorwaarden en alleen voor soorten aangewezen bij ministeriële regeling kunnen gedeputeerde staten personen machtigen de aantallen van deze soorten ook op gronden van anderen te beperken. De inzet van dit instrument zal voornamelijk plaatsvinden bij de bestrijding van exoten (o.a. muskusrat, beverrat en nijlgans) en verwilderde dieren (o.a. de verwilderde kat). 11-4

5 Vos Tijdens de parlementaire behandeling van het voorstel voor een Flora- en faunawet is uitvoerig stilgestaan bij de noodzaak tot het plaatsen van de vos op de lijst van soorten die in het gehele land dan wel in delen van het land veelvuldig belangrijke schade aanrichten. Na nader onderzoek heeft de minister geconcludeerd dat de vos niet voldoet aan de criteria van artikel 65, eerste lid, van de wet voor plaatsing op de landelijke of provinciale lijst. Van veelvuldig belangrijke schade als bedoeld in die bepaling kan in het geval van de vos niet worden gesproken. Dit neemt niet weg dat de vos, al is het niet veelvuldig, toch belangrijke schade kan veroorzaken. In de provincie Groningen betreft dit ondermeer schade aan bedrijfsmatig gehouden scharrelpluimvee, schade aan de weidevogelstand en schade aan zeewerende dijken. Dergelijke schade kan in individuele gevallen worden voorkomen en bestreden met behulp van het ontheffingsinstrument van artikel 68 van de wet. Gedeputeerde staten hebben de bevoegdheid tot het verlenen van dergelijke ontheffingen. Toezicht en handhaving De bestuursrechtelijke handhaving in de Flora- en faunawet richt zich ondermeer op de controle van de ontheffingen en vrijstellingen die door de provincie worden verleend. Daarnaast is strafrechtelijke handhaving van belang, waarmee naast de provinciale toezichthouder vooral de Algemene Inspectie Dienst van het ministerie van LNV en de politie zijn belast. Wij hechten grote waarde aan een actieve provinciale inzet voor zowel bestuursrechtelijke als strafrechtelijke handhaving van de Flora- en faunawet vanuit de provinciale organisatie. Wij zullen daarom de toezichthouder/coördinator handhaving groene wetten aanwijzen als toezichthoudend ambtenaar belast met het toezicht op de naleving van het bij of krachtens die wet gestelde. Procedurele aspecten Onlangs hebben wij de beleidsnotitie "Uitvoering Flora- en faunawet" voorlopig vastgesteld. In deze notitie wordt naast het provinciale beleid ten behoeve van de bescherming van soorten ook het beleid ten aanzien van de uitzonderingen op de beschermende bepalingen aangegeven. De inzet van de instrumenten vrijstelling, ontheffing en aanwijzing tot ingrijpen worden in deze notitie nader uiteengezet. In de afgelopen jaren is in het kader van de beleidsvoorbereiding Flora- en faunawet regelmatig ambtelijk en bestuurlijk overleg geweest met overige provincies, waarbij ook de vrijstellingsregeling is besproken. Er zijn geen grote afwijkingen geconstateerd tussen de buurprovincies ten aanzien van de lijst van provinciale schadesoorten en de toegestane handelingen. De verschillen met de overige provincies zijn eveneens gering. In het kader van de beleidsontwikkeling zijn in de afgelopen jaren diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen gevoerd met belangengroepen, waaronder groepen met deskundigheid op het gebied van jacht, landbouw, natuurbescherming en dierenwelzijn. Bij Koninklijk besluit van 12 december 2001 (Stb 2001,656) is bepaald, dat (behoudens de eerder in werking getreden bepalingen van) de Flora- en faunawet per 1 april 2002 in werking zal treden. De korte periode tussen afkondiging en inwerkingtreding van de wet heeft tot gevolg dat de procedures tot vaststelling van het beleid en de vaststelling van de provinciale verordening niet voor 1 april 2002 kunnen plaatsvinden. Om de grondgebruikers toch de mogelijkheid te geven om conform artikel 65 van de wet de landbouwschade te beperken, is in de verordening opgenomen dat deze in werking zal treden met terugwerkende kracht tot en met 1 april Het Platform Landelijk Gebied is voorafgaand aan de vaststelling van deze verordening in de gelegenheid gesteld om ons te adviseren over deze voordracht. 11-5

6 Wij hebben tevens, conform artikel 65, tiende lid, van de wet, het Faunafonds in de gelegenheid stellen om zijn oordeel te geven over deze voordracht. Ontwerpbesluit Tenslotte merken wij nog op, dat op grond van de Tijdelijke referendumwet (Trw) uw besluit tot vaststelling van deze verordening naar onze mening kan worden onderworpen aan een raadgevend correctief referendum, nu deze verordening algemeen verbindende voorschriften zal bevatten. Ons besluit ex artikel 22 van de Trw, dat over deze verordening een referendum kan worden gehouden, zullen wij nemen, nadat u deze verordening heeft vastgesteld, en zullen wij dan tezamen met de verordening bekendmaken. De volgende stukken zijn voor u in de statenkast ter inzage gelegd: De Flora- en Faunawet Het Besluit beheer en schadebestrijding dieren De Regeling beheer en schadebestrijding dieren De voorlopig vastgestelde provinciale beleidsnotitie "Uitvoering Flora- en faunawet". Het advies van het Platform Landelijk Gebied en de reactie van Faunafonds op de beleidsnotitie en op deze voordracht zullen tevens in de statenkast worden gelegd zodra deze door de betreffende organen aan ons kenbaar zijn gemaakt. Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 5 maart Gedeputeerde Staten der provincie Groningen: J.G.M. Alders, voorzitter. H.J. Bolding, griffier. 11-6

7 Nr. 11/2002 Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 5 maart 2002, nr , RRN; Gelet op de artikelen 65, vierde lid, en 66 van de Flora- en faunawet, de Provinciewet en het Besluit beheer en schadebestrijding dieren: BESLUITEN: vast te stellen de Verordening bestrijding van schade aangericht door beschermde inheemse diersoorten in de provincie Groningen, luidende als volgt: Artikel 1. Algemeen In deze verordening wordt verstaan onder: a. de wet: de Flora- en faunawet; b. beschermde inheemse diersoort: hetgeen daaronder wordt verstaan in de wet; c. grondgebruiker: hetgeen daaronder wordt verstaan in de wet. Artikel 2. Vrijstellingen 1. Als beschermde inheemse diersoorten die in de provincie Groningen veelvuldig belangrijke schade aanrichten aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren worden aangewezen de soorten die zijn genoemd in bijlage 1 van deze verordening. 2. Ter voorkoming of bestrijding van schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren, veroorzaakt door de in het eerste lid bedoelde diersoorten, is het de grondgebruiker toegestaan om die diersoorten, in afwijking van artikel 10 van de wet, opzettelijk te verontrusten op de door hem gebruikte gronden of in of aan door hem gebruikte opstallen. 3. Het tweede lid is van overeenkomstige toepassing voor de gebruiker van opstallen, niet zijnde de grondgebruiker, voor zover het de door hem gebruikte opstallen en de daarbij behorende erven betreft. Artikel 3. Inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking met ingang van de dag van de bekendmaking in het Provinciaal blad en werkt terug tot en met 1 april Artikel 4. Citeertitel Deze verordening wordt aangehaald als: Verordening schadebestrijding dieren provincie Groningen. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:, voorzitter., griffier. 11-7

8 Bijlage 1 als bedoeld in artikel 2 van de Verordening schadebestrijding dieren provincie Groningen Diersoort Wetenschappelijke naam 1 Brandgans Branta leucopsis 2 Grauwe gans Anser anser 3 Haas Lepus europeaus 4 Kauw Corvus monedula 5 Knobbelzwaan Cygnus olor 6 Kolgans Anser albifrons 7 Meerkoet Fulica atra 8 Rietgans Anser fabalis 9 Roek Corvus frugilegus 10 Rotgans Branta bernicla 11 Smient Anas penelope 12 Spreeuw Sturnus vulgaris 13 Wilde eend Anas platyrhynchos 14 Zwarte kraai Corvus corone corone 11-8