Nieuwsbrief nummer 92 maart 2015
|
|
- Cornelia de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuwsbrief nummer 92 maart 2015 De extra lange nieuwsbrief van deze maand staat volledig in het teken van de zoektocht naar de geschiedenis van de houten drukpers die sinds kort in de collectie van de Historische Drukkerij opgenomen is. Geniet mee van deze boeiende zoektocht Een terugblik naar de negentiende eeuw Zoektocht naar de geschiedenis van de houten drukpers De houten drukpers in de vernieuwde opstelling van de Historische Drukkerij. Afgelopen zomer sprak een directeur van een Brusselse drukkerij me aan met de mededeling dat hij nog een houten drukpers in het magazijn van zijn bedrijf had liggen. En of ik eens wilde komen kijken. Ik stond erg sceptisch tegen de melding dat het hier om een oude houten drukpers zou gaan, maar maakte toch een afspraak om naar zijn bedrijf te komen. Je weet maar nooit Mijn verwondering was dan ook groot toen bleek dat het inderdaad om een houten drukpers ging, die volledig gedemonteerd in een magazijnrek lag opgeslagen. Enkele maanden en verschillende gesprekken later kwamen we tot een akkoord en kon de pers naar de Historische Drukkerij verhuizen. Op dat ogenblik startte de zoektocht naar de geschiedenis van deze houten pers. Vele vragen moeten worden ingevuld, maar kunnen worden herleid tot twee kernvragen: Welke is de levensloop van deze pers en wie heeft de reconstructie van het binnenwerk van deze pers gemaakt? Hellinga Een eerste en meest logische stap bij het opduiken van een houten pers is het doornemen van het artikel Inventaire des presses typographiques en bois conservées aux Pays-Bas et en Belgique. Deze studie, van de hand van professor Frans A. Janssen, verscheen in 1980 in Hellinga en bevat foto s en beschrijvingen van al de op dat ogenblik in België en Nederland bekende houten drukpersen. Al snel blijkt dat de gezochte pers opgenomen is in deze lijst als zijnde pers nr. 13. Deze publicatie verklaart dat ze afkomstig is van de Chambre Syndicale des Maîtres Imprimeurs de Bruxelles. (Later werd deze vereniging samengevoegd met Unigra en vormde hiermee het huidige Febelgra, de Federatie voor de Belgische Grafische sector). Als referentie vermeldt prof. Janssen dat een afbeelding van de pers op de omslag van een uitgave van Unigra met als titel Mijlpalen in de geschiedenis van de drukkunst staat. Consultatie van dit boekje gaf echter geen nieuwe informatie. Nergens staat enige vermelding over de houten pers die op de cover van het boekje prijkt.
2 Unigra opdrachtgever zijn geweest voor de reconstructie van de ontbrekende delen van de pers. Maar met het doorsnuffelen van het archief kwam wel andere interessante informatie naar boven. Zo blijkt de pers in 1948 deel uitgemaakt te hebben van de stand van Unigra op de nationale tentoonstelling van de arbeid in de grafische bedrijven en de boeknijverheid. In Graphica, het tijdschrift van Unigra, wordt uitgebreid verslag gedaan van deze tentoonstelling. Diverse krantenartikels tonen eveneens de stand van Unigra met als blikvanger de houten pers. Een foto met de houten drukpers op een kar geeft aan dat er eveneens een optocht plaatsvond waarbij de houten pers op een praalwagen door een stad werd getrokken. Vermoedelijk werd deze optocht in Brussel gehouden, maar hiervan is nog geen bewijs gevonden. Cover van het boekje Mijlpalen in de geschiedenis van de drukkunst. Een andere vaststelling die Janssen in zijn studie maakt is dat verschillende onderdelen van de pers het resultaat zijn van een restauratie in Janssen stelt zich dan verder ook de vraag in hoeverre de pers nog authentiek is. Tussentijdse conclusie: voordat de pers bij onze Brusselse drukker terecht kwam was deze in het bezit van de Chambre Syndicale des Maîtres Imprimeurs de Bruxelles. Een restauratie, waarbij de ontbrekende metalen delen werden vervangen door houten onderdelen naar vroeg 16de eeuws model, zou volgens Janssen hebben plaatsgevonden in Tussen de collectie foto s van Unigra duikt plots nóg een bijzondere foto op. De foto zelf toont de houten drukpers zoals deze in het gebouw van Unigra opgesteld stond. De achterzijde geeft echter alweer een geheim prijs. Hierop staat in potlood geschreven de primitieve handpers der drukkerij Collée. Dit zou wel eens een doorbraak in de zoektocht kunnen betekenen. In de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek de zoekfunctie Collée ingeven bij uitgever/drukker gaf onmiddellijk diverse publicaties van deze drukker die klaarblijkelijk in Tongeren gevestigd was. Onder: Praalwagen met de houten pers tijdens een optocht. Archief Unigra Het Drukkerijmuseum van de Koninklijke Bibliotheek in Brussel bewaart archief van Unigra. Een zoektocht in de correspondentie en verslagenboeken bracht geen duidelijkheid over de datum van aanschaf van de houten pers. Evenmin kon hier de bevestiging gevonden worden als zou
3 Tussentijdse conclusie: Vermoedelijk heeft de Chambre Syndicale des Maîtres Imprimeurs de Bruxelles de houten drukpers overgenomen van drukkerij Collée in Tongeren. De bewering van professor Janssen als zou de pers in 1962 gerestaureerd zijn blijkt onjuist aangezien de drukpers op foto s van 1948 reeds identiek is aan zijn huidige toestand. Navraag bij Janssen met betrekking tot het dossier dat hij destijds van deze pers opstelde geeft aan dat het dossier onvindbaar is. Hierdoor kan niet worden nagegaan waarop zijn bewering van destijds gestoeld is. Het lijkt redelijk om aan te nemen dat de pers gerestaureerd werd naar aanleiding van de feestelijkheden in 1948, maar vooralsnog is hiervan geen bewijsmateriaal gevonden. De tijdspiegel Met de kennis dat drukkerij Collée in Tongeren gevestigd was ging ik verder op zoek. De catalogus van de Koninklijke Bibliotheek leidde me naar een artikel in De tijdspiegel, een cultureel maandblad voor Limburg. In het nummer van april 1953 met als titel Drukkerijen in Tongeren staat onder meer een beschrijving met de geschiedenis van drukkerij Collée. Het artikel is afkomstig van Henry Baillien. Het gedeelte met betrekking op drukkerij Collée wil ik op de volgende pagina integraal overnemen en de lezer meenemen in de boeiende geschiedenis van een merkwaardige dame. Onder: stand van Unigra op de Nationale tentoonstelling in 1948 De volgende openingsdagen zijn zondag 29 maart en 12 april. Open van 13 tot 17 uur, gratis toegang
4 De Tijdspiegel, een cultureel maandblad voor Limburg, april 1953 De familie Collée woonde sinds 1820 te Tongeren. Op 16 juni 1838 stierf er Jan-Peter Collée, geboren te Rukkelingen-a.d.-Jeker. Zijn weduwe, Anna-Maria Paquay, opende dan, om in het onderhoud van haar vijf kinderen te voorzien, een Librairie catholique et classique in de Hasseltse straat (alsdan nummer 2). Nog vóór ze zich drukkerijmateriaal kon aanschaffen, wilde ze reeds een krant uitgeven. De Tongersche born; ze liet dit blaadje door J. Finoelst van Hasselt drukken en stuurde hem het plaatselijk nieuws en de aankondigingen door. Het verscheen echter slechts gedurende een half jaar, van 10 januari tot in juli Deze tegenvaller bracht haar niet van de wijs; in 1848 kocht ze een oude houten handpers, formaat 45 x 25 cm., die te voren, zoals me verteld werd, tot het drukken van L indépendance te Brussel gediend had. Haar eerste bescheiden lettermateriaal bestond uit 4 à 5 korpsen tekst met cursief, magere en smalle kapitalen in 4 grootten, twee korpsen biljetletters met cursief, alsmede enkele fantasieletters en grote houten biljetletters. Een kleine studie van haar eerste uitgaven maakte het ons mogelijk dit overzicht te geven. Als bijkomstige benodigdheden noemen we slechts een inkttafel met inktbak voor de handpers en een soort schroefbank, die tot het gelijkschaven van de snede van brochures dienen moest. Toen de drukkerij in 1942 verkocht werd stonden deze dingen nog op de zolders. Op 6 december 1848 trad de twintigjarige August Kempeneers, drukker, van St.-Truiden, bij haar in dienst; zij verschafte hem tevens onderdak. Ook de letterzetter Fernand Högen van Maastricht woonde van 6 augustus 1851 af bij haar in. Op 23 december 1848 verscheen het eerste nummer van de nieuwe Vedette du Limbourg, als voortzetting van het krantje te voren door E. Allognier uitgegeven. Deze Vedette werd later als vrijzinnige krant door Demarteau gedrukt, en wel met voortzetting van de jaargangnummering In 1852 woonde ze reeds op de Grote Markt, hoek Hondsstraat, en begon met het uitgeven van boeken, o.m. het Bulletin de la société scientifique et littéraire du Limbourg. De eerste twee jaargangen van dit tijdschrift werden nochtans bij Carmanne te Luik gedrukt, vermits de naam van die firma op de overdrukjes te lezen staat. Vervolgens kocht de weduwe een metalen handpers van groter formaat en begon op 7 januari 1854 de uitgave van het katholieke weekblad De Postrijder der provincie Limburg, dat ook een Franse editie kende, Le courrier du Limbourg. De Courrier bleef tot in 1914 verschijnen, terwijl de Postrijder, die een tijdlang zelfs driemaal per week uitkwam, het tot in 1939 uithield. Van 1861 af was Mathias-Frans Collée, haar zoon, geboren op 15 september 1828, de bestuurder van de drukkerij, die hoe langer hoe meer uitbreiding nam. Hij huwde Anna-Maria- Carolina Delvoie, vernieuwde het lettermateriaal in 1865 en kocht in 1872 een machinale pers. Hij bracht de drukkerij naar de hoek van Koninksempoort en Koning Albertlaan over en stierf op 18 oktober Zijn zoon, Jean-Pierre-Victor Collée, geboren op 2 januari 1861, huwde Maria-Christina-Elisa-Cecilia Coart en schafte zich op zijn beurt in 1905 een nieuwe verzameling letters aan. Na de dood van deze laatste richtten zijn zoons de drukkerij als een naamloze vennootschap in en gaven van 1924 af een nieuw weekblad, De Landbouwverdediger uit, dat samen met de Postrijder in 1939 ophield te verschijnen. In 1942 werd de oude drukkerij geliquideerd. Henry Baillien
5 Foto: De houten pers in het gebouw van Unigra. Op de achterzijde van de foto staat geschreven primitieve houten pers van drukkerij Collée. Bij bovenstaand artikel staat in het tijdschrift de afbeelding van de houten drukpers met als bijschrift De primitieve handpers der drukkerij Collée, thans in t bezit van Unigra, de beroepsvereniging voor meester-drukkers te Brussel. Deskundigen schatten ze gebouwd te zijn omstreeks Voorlopige eindconclusie: In feite is er op geen enkele van de twee kernvragen een definitief antwoord gekomen in voorliggend onderzoek. Met zekerheid weten we dat de drukpers een twintigtal jaren in een magazijnrek van een Brusselse drukker heeft gelegen, en dat ze voordien gedurende ongeveer 35 jaar eigendom was van de beroepsvereniging Unigra. Om een garantie te krijgen dat de pers van de zolder van drukkerij Collée vandaan komt moet het bronnenmateriaal van de schrijver van het artikel over de Tongerse drukkerijen, Henry Baillien, worden opgespoord. De data liggen kort bij elkaar, in 1942 stopt de drukkerij, in 1948 is de pers in bezit van Unigra, en in 1953 verschijnt het artikel van Baillien. Heeft hij gebruik gemaakt van documenten die de oorsprong en geschiedenis van deze pers kunnen staven, of gaat het over mondelinge overlevering? Mocht de pers inderdaad afkomstig zijn van drukkerij Collée lijkt het logisch dat de incomplete pers tussen 1942 en 1948 in bezit is gekomen van Unigra. Vervolgens hebben ze de ontbrekende elementen laten reconstrueren naar voorbeeld van een vroeg 16de eeuwse pers. Het schatten van de ouderdom van de vele originele onderdelen van de pers is erg moeilijk. Geen enkele specialist waagt zich hieraan. Is het inderdaad deze pers die Collée kocht van de Brusselse drukker van het tijdschrift L independance? Dit boeiende verhaal is hiermee niet tot een einde gekomen, maar behoeft verder onderzoek. Wordt dus zeker vervolgd! HISTORISCHE DRUKKERIJ TURNHOUT Steenweg op Mol Turnhout Telefoon: +32 (0) info@historischedrukkerij.be
HEURISTIEK TOERISME VLAANDEREN. cursus. module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u.
TOERISME VLAANDEREN cursus HEURISTIEK module voorbereidingsproces (40 u.) component Informatieverwerving en verwerking (12 u.) Jos van Dooren Jos van Dooren Pagina 1 BRONNENSTUDIE VOOR GIDSEN EN REISLEIDERS
Nadere informatieWerkstuk Dordtologie november 2014
Werkstuk Dordtologie november 2014 Hilde van Kruiningen VAN BIERBROUWEN. NAAR BLAUWBILGORGEL Omdat ik in dit gebied woon en me dagelijks over de Groenmarkt en het Buddingh plein begeef hebben de geschiedenis
Nadere informatieNieuwsbrief nummer 94 december 2015
Nieuwsbrief nummer 94 december 2015 De medewerkers van de Historische Drukkerij Turnhout wensen u en uw familie het allerbeste voor 2016! Een terugblik naar de negentiende eeuw Een vroege kerst Maandag
Nadere informatieArchiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief
Archiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief Jantje Steenhuis, voorzitter BRAIN (Branchevereniging Archiefinstellingen Nederland) en directeur Gemeentearchief Rotterdam Die plaat voor
Nadere informatiePROVINCIALE BIBLIOTHEEK LIMBURG HIPLimburg. LIJST VAN DE KRANTEN OP MICROFILM Laatst gewijzigd op 10 mei 2012
PROVINCIALE BIBLIOTHEEK LIMBURG HIPLimburg LIJST VAN DE KRANTEN OP MICROFILM Laatst gewijzigd op 10 mei 2012 Nummer Titel Jaartallen Oud nummer LA-MF-1 Gazet van Lommel 1912-1914 LA-MiFiR-1 LA-MF-2 De
Nadere informatieWij maken uw eigen boek!
Wij maken uw eigen boek! Ieder mens heeft een boek in zich, het moet alleen nog worden gemaakt (vrij naar Michelangelo) Een eigen boek. Soms is het een persoonlijk verhaal over gebeurtenissen in het leven.
Nadere informatieHad de pastorie in Van Goghs tijd een pleisterlaag?
Had de pastorie in Van Goghs tijd een pleisterlaag? Een heel speciale vraag die vaak gesteld wordt over de pastorie aan Berg 26 vindt zijn oorsprong in een schilderij en een tekening van Vincent, waarop
Nadere informatieRapport. Datum: 2 juni 1998 Rapportnummer: 1998/203
Rapport Datum: 2 juni 1998 Rapportnummer: 1998/203 2 Klacht Op 16 september 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van de heer en mevrouw B. te Ter Apel, met een klacht over een gedraging
Nadere informatieBeantwoording vragen inzake overdracht van archiefmateriaal. Aan de Raad der gemeente Haarlem
Raadsstuk B&W datum Sector/Afd Reg.nr(s) Onderwerp 39/2008 5 februari 2008 SBA 2008/123996 Beantwoording vragen inzake overdracht van archiefmateriaal Aan de Raad der gemeente Haarlem Ingevolge het bepaalde
Nadere informatie100 jaar geleden. t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna.
100 jaar geleden t Is Oorlog! Een lesmap voor het vierde, vijfde en zesde leerjaar, door juffrouw Anita en de papa van Anna. t Is oorlog! Binderveld, Kozen, Nieuwerkerken en Wijer 100 jaar geleden is een
Nadere informatieBIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO
15 BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO R. Dijkmans In het Jaarboek 1998 van het Europees Genootschap
Nadere informatieDatum: Ons koningshuis. 1. Hoe heet onze huidige koning? 3. Hij volgde zijn broer na diens dood op. Hoe heette hij?
Ga naar deze website: www.monarchie.be Klik op de koninklijke familie. 1. Hoe heet onze huidige koning? 2. Hoe oud was hij toen zijn moeder, koningin Astrid, omkwam bij een auto-ongeluk? 3. Hij volgde
Nadere informatieKoninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST
Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO No furniture so charming as books, verkondigde de Engelse schrijver Sydney Smith twee eeuwen geleden. Boeken hebben we in de Koninklijke Bibliotheek
Nadere informatieCanonvensters Michiel de Ruyter
ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout
Nadere informatieDe Burg te Wassenaar.
De Burg te Wassenaar. hierboven reeds door Dr. Holwerda in herinnering werd gebracht, deelde de heer W. J. J. C. Bijleveld in jaargang van ons Jaarboekje het een en ander aangaande den zoogenaamden burg
Nadere informatieDE FAMILIE VAN LOON 130 _
DE FAMILIE VAN LOON Mooi idee: je familie en huis jarenlang laten portretteren door schilders en fotografen. De roemrijke familie Van Loon uit Amsterdam deed dat. De indrukwekkende stapel familieportretten
Nadere informatieHoe wordt een boek gemaakt?
Hoe wordt een boek gemaakt? Mijn naam is Nanda Roep, ik ben kinderboekenschrijfster. Hier laat ik je zien hoe een kinderboek wordt gemaakt, het gaat over De Serieknokker, dat is een boek van mij. Zo is
Nadere informatie1992 --- 2012 26 oktober 1992 was een belangrijke datum voor de gemeente Hoogezand Sappemeer :
1992 --- 2012 26 oktober 1992 was een belangrijke datum voor de gemeente Hoogezand Sappemeer : de Historische Vereniging Hoogezand Sappemeer e.o. werd per die datum opgericht! 1992 --- 2012 We lezen in
Nadere informatieHet. riet- en gevestigd. Wilgenhorst. kopen. Sliebewust. zijn van drie. was
Het Kompas kijkt binnen in Het Kompas keek binnen bij Vincent-Jan de Jong in aan de Molendijk. Een woonhuis dat rond 1886 gebouwd is in opdracht van zijn overgroot- was ouders. Erachter een hoepels-, biezen-,
Nadere informatieOproepingen tot algemene vergaderingen van Belgische genoteerde vennootschappen : modaliteiten van publicatie
COMMISSIE VOOR HET BANK-, FINANCIE- EN ASSURANTIEWEZEN Toezicht op de financiële informatie en markten Studies en documenten : nr. 29 December 2005 Oproepingen tot algemene vergaderingen van Belgische
Nadere informatieWAT ANDEREN DOEM. NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren.
WAT ANDEREN DOEM NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren. Plaats : De Vaart, Hilversum, aanvang 20.00 uur. 25 januari 1984 Lezing, samen met "Albertus
Nadere informatieEen kunstboek vol feiten en façades...
Een kunstboek vol feiten en façades... Foto s en tekst: Jan Smets Waarschijnlijk wordt dit het mooiste boek dat de laatste jaren over onze stad verschenen is. Er is dan ook keihard, enthousiast, met veel
Nadere informatieStap 4: Indeling maken
Stap 1: Het kiezen van een onderwerp Kies een onderwerp dat je aanspreekt of waar je veel van af weet of waar je graag meer over te weten wilt komen. Klaar? Kleur vakje 1 van het stappenblad. Stap 2: Materiaal
Nadere informatieDE RIJDENDE RECHTER. Bindend Advies. gegeven door mr. F.M.Visser, verder te noemen de rijdende rechter.
Zaaknummer: S21-29 Datum uitspraak: 29 januari 2015 Plaats uitspraak: Zeist DE RIJDENDE RECHTER Bindend Advies in het geschil tussen: S. van der Veen en T. van der Veen--Koster te Ferwert, verder te noemen:
Nadere informatiewww.gratisaanbiedingen.nl Valkenburg Ruud van Capelleveen Nummer: 2 kijk op www.gratisaanbiedingen.nl voor meer gratis downloads
Valkenburg Ruud van Capelleveen Nummer: 2 kijk op www.gratisaanbiedingen.nl voor meer gratis downloads Valkenburg DOOR RUUD VAN CAPELLEVEEN Colofon Dit is een uitgave van: Absolute Figures Margrietstraat
Nadere informatiePeeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31
Peeters (V2).indd 1 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 3 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 5 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 7 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 8 25-03-10 14:31 Peeters (V2).indd 9 25-03-10
Nadere informatieHet Snijdersplein. Voorwoord
Het Snijdersplein Voorwoord Ruim 4 jaar ben ik nu bezig om alle gegevens van de kadastrale percelen van de vestingstad s-hertogenbosch, in 1832 aangeduid als de secties G en H, vanaf het begin van het
Nadere informatieRapport. Rapport over een klacht over de Sociale Verzekeringsbank te Zaanstad. Datum: 5 februari 2015 Rapportnummer: 2015/021
Rapport Rapport over een klacht over de Sociale Verzekeringsbank te Zaanstad. Datum: 5 februari 2015 Rapportnummer: 2015/021 2 Klacht Verzoekster klaagt erover dat de Sociale Verzekeringsbank (SVB) is
Nadere informatieInventaris. Archief van Echo de la Campine,
Inventaris Archief van Echo de la Campine, 1862-1948 Turnhout, 2011 Referentie 31 Titel Datering 1862-1948 Beschrijvingsniveau Omvang Naam archiefvormer Institutionele geschiedenis Geschiedenis van het
Nadere informatieFrans Peetermans. Café in, café uit. Een uitgave van de Heemkundige Kring van Gooik
Frans Peetermans Café in, café uit Een uitgave van de Heemkundige Kring van Gooik Café in, café uit De Gooikse en Strijlandse cafés rond 1920 tot vandaag Frans Peetermans Een uitgave van de Heemkundige
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatieUitspraaknr. 06.056. De klacht. De feiten. De visie van partijen
Landelijke Klachtencommissie onderwijs (mr. M.E.A. Wildenburg, S.J. Drijver, R.C.A. Wilcke) Uitspraaknr. 06.056 Datum: 27 juli 2006 Belemmerde communicatie, zonder reden melden van vermoedelijk ongeoorloofd
Nadere informatieBurgstraat, Prinsenhof. Gent 8
Burgstraat, Prinsenhof. Gent 8 Leie stadsvesten Brugse Poort Brugsepoortstr Begijnhof(laan) Begijnengracht Prinsenhof Rabot De Lieve Burgstraat Kaart van 1780? De coupure zou aangelegd worden tussen 1750
Nadere informatieJouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!
Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatieDe punt op de i van de restauratie
Gerlof van der Veen De punt op de i van de restauratie Op zoek naar historische eenheid in hedendaagse verscheidenheid Aan de markten in Zutphen vormen de afzonderlijke gevels met elkaar een beschermd
Nadere informatieGroep 2: De symbolen van België. Bron 2.1. De naam België/Belgique: (uit: Dossier De Belgische Revolutie, 1, De Standaard, p. 2)
Bron 2.1. De naam België/Belgique: (uit: Dossier De Belgische Revolutie, 1, De Standaard, p. 2) Vragen: a) Naar welk stukje geschiedenis verwijst de naam België? b) Is de keuze voor deze naam juist? Bron
Nadere informatieHoe maak ik in groep 6 een werkstuk?
Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Je gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in een
Nadere informatieBulletin der Aanbestedingen. Bulletin des Adjudications. Bulletin No 2014-89 Du 30 mars 2014. Bulletin Nr 2014-89 Van 30 maart 2014
Bulletin des Adjudications Publications du Service Fédéral e-procurement SPF P&O - 51, rue de la Loi - B-1040 Bruxelles Publicaties van de Federale Dienst e-procurement FOD P&O - Wetstraat, 51 - B-1040
Nadere informatieNIEUWE TOPSTUKKEN UIT HET BRUGSE PRENTENKABINET
museabrugge.be MUSEA BRUGGE PERSDOSSIER indrukwekkend NIEUWE TOPSTUKKEN UIT HET BRUGSE PRENTENKABINET OUDE MEESTERS ARENTSHUIS MODERNE GRAFIEK GROENINGEMUSEUM 31.10.2015-14.02.2016 SELECTIE 1 05.03.2016-19.06.2016
Nadere informatieTip mijn naam in op Google en U ziet het relaas.
Pagina 1 van 10 Luc Vervecken Van: "Luc Vervecken" Aan: "Luc Vervecken" Verzonden: vrijdag 5 oktober 2012 21:34 Onderwerp: Fwd: ;De acht van Stanleystad
Nadere informatieT00456. Inventaris van het archief van de Waalse. Hervormde Gemeente te Vianen, 1725-1823
T00456 Inventaris van het archief van de Waalse Hervormde Gemeente te Vianen, 1725-1823 T.L.H. van de Sande, 2010 H.J. Postema, september 2014 INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 INVENTARIS... 5 1 STUKKEN VAN
Nadere informatieHet aandeel als onderzoeksbron
Het aandeel als onderzoeksbron We bespreken hier welke informatie je vindt op een aandeel en hoe je een aandeel gebruikt als onderzoeksbron. Dit doen we aan de hand van een voorbeeld, namelijk het Denaeyer-aandeel.
Nadere informatieSpelend leren, leren spelen
Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil
Nadere informatieDoel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief.
www.ihots.nl Doel Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief Spel Alle spellen Gebruik deze spiekbrief telkens wanneer je een spel start in de ihots app. Laat je inspireren door de
Nadere informatiePrinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje
September 2009 Inhoudsopgave 1 Wat gebeurt er op Prinsjesdag? 2 Het koffertje, wat zit er in? 3 Waarom de derde dinsdag van september? Prinsjesdag, de Miljoenennota en het koffertje De Koningin, de gouden
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatieGopress Academic Zoeken in Gopress
BLIOTHEEK SOCIALE WETENSCHAPPEN Handleiding Gopress Academic Zoeken in Gopress Veerle Tuerlinckx september 2018 Inhoud Beschrijving... 5 1 Start... 6 1.1 Via Limo... 6 1.2 Registreren... 7 1.3 Aanmelden...
Nadere informatieinfo.projets@infrabel.be Info.projecten@infrabel.be
CHANTIER WATERMAEL-BOITSFORT WERF WATERMAAL-BOSVOORDE Séance d information riverains rue Gratès Infosessie buurtbewoners Gratèsstraat Marie Molens Cellule Info Riverains / Cel info Buurtbewoners Info Riverains
Nadere informatieTaal In welke taal worden de cursussen aangeboden? Frans. Waar en wanneer heb jij een taalcursus gevolgd? Ik heb geen taalcursus gevolgd.
Erasmusbestemming: Toulouse, Frankrijk. Academiejaar: 2015 2016. Één semester Universiteit Waar is de universiteit ergens gelegen (in het centrum/ ver uit het centrum)? De universiteit is zeer centraal
Nadere informatieNIEUWSBRIEF. 2de jaargang nr. 3 Zomer 2015 INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE Voorwoord Verslag Familiedag 30 mei jl Website Medical Alert Oproep Vriendenboekje Steun hard nodig Conferentie SMs, Birmingham 2015 Evenementen Tips VOORWOORD Voor u "ligt" de 3de Nieuwsbrief,
Nadere informatieNederlandse Christen-Vrouwen Bond / vanaf. 1999, Passage Christelijk-Maatschappelijke. Vrouwenbeweging, afdeling Houten, 1969-2006
T00354 Inventaris van het archief van de Nederlandse Christen-Vrouwen Bond / vanaf 1999, Passage Christelijk-Maatschappelijke Vrouwenbeweging, afdeling Houten, 1969-2006 (354) Eddy Hinders December 2014
Nadere informatieHandleiding Gopress Krantenarchief
Handleiding Gopress Krantenarchief Versie 18 maart 2014 Stadsbibliotheek Tienen Hoe kan je het Gopress Krantenarchief raadplegen? In de bibliotheek Het Gopress Krantenarchief is een doorzoekbaar digitaal
Nadere informatiezomer Vakantie zomer
NieuwsBrief nr.3, 2011 Naar Binnen Beste lezer, Het is weer tijd voor de zomer. In het midden van Nederland is afgelopen week de zomervakantie begonnen. De kinderen hebben zes weken geen school. Zes weken
Nadere informatieNieuwsbrief 83 maart 1980
Nieuwsbrief 83 maart 1980 Bestuur: B. van Tongeren, Voorzitter Sportparklaan 1980 GOED BEGONNEN VOOR DE V.O.H.B. Voordat In januari heeft de Heemsteedse bibliotheek een collectie heemkundige literatuur
Nadere informatieVersteende boeken in Artis Bibliotheek
Versteende boeken in Artis Bibliotheek Stap de Artis Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam binnen en je treedt binnen in het jaar 1868, het jaar dat de bibliotheek zijn plek kreeg in een eclectisch
Nadere informatieSoorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieSpeech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Nadere informatieDubbelspel. Alan Durant
Dubbelspel Dubbelspel maakt deel uit van de Schaduw-reeks van Lezen voor Iedereen/Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. De Schaduw-reeks is een serie spannende verhalen voor jongeren. Lezen voor Iedereen/Uitgeverij
Nadere informatieImporteren Je foto s Lightroom binnenkrijgen
Hoofdstuk 1 Je foto s Lightroom binnenkrijgen Importeren Je foto s Lightroom binnenkrijgen Goed, omdat je deze inleiding leest, neem ik aan dat je mijn korte waarschuwing hiervoor hebt gelezen. Je weet
Nadere informatieGevel. Opgeknapt in : 2009 gerestaureerd en gepolychromeerd door Schildersbedrijf Iquality van Daniel van Schaik, uitvoerend schilder Ivo Schouten.
Jansstraat 64 wijk: Centrum Soort : Gevelsteen Naam : INDE TOELAST Datering : 1609 Architect : Lieven de Key (alleen nog de 1 e verdieping) Bouwstijl : Perceel : Rijksmonument RM/19340 Oorspronkelijke
Nadere informatieArchief P.A Donker 1923-1965
Archief P.A Donker 1923-1965 Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam Nederland hdl:10622/arch03478 IISG Amsterdam 2015 Inhoudsopgave Archief P.A Donker...3 Archiefvorming...3 Inhoud en structuur...3
Nadere informatieBron: De Oosterhoutse tijdmachine
1813 Aanleg Napoleonsbaan De grote weg Parijs-Amsterdam liep door Oosterhout. Hij werd aangelegd in de jaren 1813-1816. Napoleon begon met de aanleg, koning Willem I maakte hem af. Het traject maakte in
Nadere informatieIn goede handen. De Wording Unieke collectie historische piano s en klavecimbels
De Wording Unieke collectie historische piano s en klavecimbels In goede handen Een consolepiano en een vleugel uit 1835 van Pape, wiens instrumenten het mechaniek boven de snaren hadden en de met metaal
Nadere informatieJaarverslag 1949. Stichting Het Nederlands Belastingmuseum"
Jaarverslag 1949 /'2 - a -icy y// 3' Stichting Het Nederlands Belastingmuseum" E 17 Directeur: Prof. Dr J. van der Poel, Conservator voor het fiscaal zegel: C. Eeltjes, Geestbrugweg 114, Rijswijk. Archivaris:
Nadere informatieBreien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf
Breien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf Madonna met breiwerk, 1400-1410. Geschilderd door Bertram von Minden (1340-1414), detail uit het Buxtehude Altaar Onderzoek
Nadere informatieMysterie De vluchtende keizer
Mysterie De vluchtende keizer De les in een oogopslag Onderwerp: Activiteit: Tijdsduur: Doelen: Beginsituatie: Voorbereiding: Vlucht Keizer Wilhelm naar Nederland Deze mysterie- activiteit is een goede
Nadere informatie2014 Advies Commissie Wetenschappelijke Integriteit Universiteit Maastricht
2014 Advies Commissie Wetenschappelijke Integriteit Universiteit Maastricht Aanleiding De Commissie Wetenschappelijke Integriteit UM heeft op (..) 2014 een door (..) (klager) ingediende klacht ontvangen.
Nadere informatieHandleiding Facebook Pergamano International Augustus 2012
Handleiding Facebook Pergamano International Augustus 2012 Inhoudsopgave 1 Wat is Facebook? 2 Registreren bij Facebook en een account aanmaken 3 Foto s toevoegen in een album 4 Een omslag foto toevoegen
Nadere informatieInhoud. Over Freddy 2 Over Freddy Volume 3 3 Over Sh3Ll4C 5 Steekkaart 6. Urbanus. Ilah. Axl Peleman
Inhoud Over Freddy 2 Over Freddy Volume 3 3 Over Sh3Ll4C 5 Steekkaart 6 Ik heb de eerste twee boekjes in één ruk doorgelezen, dat is altijd al een goed teken. Urbanus De grappen vind ik echt goed. Seksisme
Nadere informatieNieuwsbrief mei 2013. Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk
Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk In de kastelenbuurt van Heemskerk werd in november 2012 vanwege de sloop en nieuwbouwplannen een proefsleuvenonderzoek verricht. Dit werd uitgevoerd door het archeologische
Nadere informatieKennis over Kinderarbeid
Kennis over Kinderarbeid Context onderzoek Naam: Daniël Seton Klas: G&I 1D Datum: 13 Maart 2016 Docent: Harald Warmelink Module: Pr.Context: Research Opdracht: Context Onderzoek Inleiding Uit vooronderzoek
Nadere informatieStrategieles Verwijswoorden (Relaties en verwijswoorden) niveau A
Strategieles Verwijswoorden (Relaties en verwijswoorden) niveau A Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip maak je altijd opdrachten. Sommige opdrachten gaan over verwijswoorden. Je moet dan zeggen naar
Nadere informatiePeter de Grote. Dit werkboekje is van:
Peter de Grote Dit werkboekje is van: Hallo! Je gaat binnenkort op bezoek in het museum Hermitage Amsterdam. Het woord Hermitage spreek je uit als hermitaasje. Een museum is een gebouw waarin je allerlei
Nadere informatieHij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te
Hij had dezelfde soort helm op als in het beeld vooraf...2 Mijn vader was verbaasd dat ik alles wist...3 Ik zat recht overeind in mijn bed te kijken...4 De mensenmenigte opende zich in het midden...5 Toen
Nadere informatieGedigitaliseerd archief 125 jaar Het Belang van Limburg
Gedigitaliseerd archief 125 jaar Het Belang van Limburg Het archief De volledige collectie van ingebonden edities van Het Belang van Limburg is ingescand: 520.000 pagina s uit 620 banden van de periode
Nadere informatieProducten aangeboden door de Openbare Bibliotheek Rijssen-Holten aan het Voortgezet Onderwijs 2012-2013
Producten aangeboden door de Openbare Bibliotheek Rijssen-Holten aan het Voortgezet Onderwijs 2012-2013 Voorwoord Uw school besteedt het komend schooljaar natuurlijk veel aandacht aan mediawijsheid en
Nadere informatieZOEKEN NAAR DE VOLMAAKTE VORM NIVEAU ++
NIVEAU ++ /5 Deze leskaart gaat over het zoeken naar de volmaakte vorm. Dat klinkt misschien wat verheven, maar je zult ontdekken dat deze zoektocht in de kunstgeschiedenis erg belangrijk is geweest. Piet
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieJONGERENGIDS SINT-JORIS
JONGERENGIDS SINT-JORIS EN DE DRAAK 18.10.2015 17.01.2016 DE MAN, DE DRAAK EN DE DOOD DE GLORIE VAN SINT-JORIS Ontdek met dit boekje wie Sint-Joris was. Volg de nummers van de activiteiten. Je vindt ze
Nadere informatieRapport. Rapport over een klacht over het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen. Datum: 20 januari 2012. Rapportnummer: 2012/005
Rapport Rapport over een klacht over het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen. Datum: 20 januari 2012 Rapportnummer: 2012/005 2 Klacht Verzoeker klaagt erover dat het LBIO nog vijf maanden opslagkosten
Nadere informatieKoninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST
Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO Bijna zeven miljoen boeken, miljarden pagina s, honderden miljarden woorden, beelden en ideeën. Eeuwen van onderzoek en werk om ze te begrijpen,
Nadere informatieJaarlijkse melding van gegevens voor het behoud van de vrijstelling van successierechten voor familiale ondernemingen en familiale vennootschappen
Jaarlijkse melding van gegevens voor het behoud van de vrijstelling van successierechten voor familiale ondernemingen en familiale vennootschappen Vlaamse Belastingdienst Vaartstraat 16, 9300 AALST Tel.
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (1)
Machinestempels als verzamelgebied (1) Veel filatelisten verzamelen, behalve postzegels, ook stempels. Sommige stempels zijn geliefd omdat ze volledig op een postzegel passen (puntstempels, ook wel nummerstempels
Nadere informatieNIEUWSBRIEF PATIËNTENKRING GRONINGEN
NIEUWSBRIEF PATIËNTENKRING GRONINGEN Nr.18, september 2013 BERICHT VAN DE ADMINISTRATIE PATIËNTENKRING Het bankrekeningnummer voor het overmaken van uw ledenbijdrage is: 38 32 533 ten name van Patiëntenkring
Nadere informatieRapport. Datum: 8 juni 1998 Rapportnummer: 1998/216
Rapport Datum: 8 juni 1998 Rapportnummer: 1998/216 2 Klacht Op 23 september 1997 ontving de Nationale ombudsman een verzoekschrift van de heer B. te Obbicht, met een klacht over een gedraging van de Belastingdienst/Centrale
Nadere informatieLimburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken
Nadere informatieINVOER INSTRUCTIE INDEX BEVOLKINGSREGISTERS REGIONAAL ARCHIEF NIJMEGEN
INVOER INSTRUCTIE INDEX BEVOLKINGSREGISTERS REGIONAAL ARCHIEF NIJMEGEN (Versie 4: 23 okt. 13) LET OP: Bij dit project staan er geen vaste aantallen personen op een scan. Bekijk de scan altijd helemaal
Nadere informatieHeemkundekring Willem Snickerieme en Museum Zwaluws Erfgoed
Heemkundekring Willem Snickerieme en Museum Zwaluws Erfgoed Vastgesteld door het bestuur van de heemkundekring op 9 maart 2015. Wat is het Museum Zwaluws Erfgoed? Het museum Zwaluws Erfgoed is een etnografisch
Nadere informatieCollectie Henrie Guillaume Joseph Gregoire ( )
Nummer Toegang: G005 Collectie Henrie Guillaume Joseph Gregoire (1794-1854) Koninklijke Verzamelingen, Den Haag (c) 2000 This finding aid is written in Dutch. 2 G005 G005 3 I N H O U D S O P G A V E BESCHRIJVING
Nadere informatieFast Lane. Leeskaravaan
Fast Lane Leeskaravaan Makkelijk Lezen Young adults en volwassenen Voorjaar 2012 Makkelijk lezen-fonds voor young adults en volwassenen van NBD Biblion Lezen en schrijven, in Nederland de normaalste zaak
Nadere informatieWat is een onmiddellijke inning?... 2. Wat is een minnelijke schikking?... 2
Inhoudsopgave Wat is een onmiddellijke inning?... 2 Wat is een minnelijke schikking?... 2 Wat is een voorstel tot Verval van de Strafvordering door Betaling van een Geldsom of VSBG?... 2 In welke zaken
Nadere informatieRijswijk DE OCTROOIGEMACHTIGDEN telefoon 070-3905578 -------- fax 070-3905171 Beschikking A. - B.
Postbus 3219, 2280 GE Rijswijk -------- Beschikking A. - B. 1.1 Bij brief van 6 juni 2000 heeft de heer A. (hierna A.) aan de Raad van Toezicht (hierna de Raad) verzocht om een oordeel te geven over een
Nadere informatieRembrandt van Rijn. Hoofdstuk 1 : Rembrandt zijn eerste jaren.
Rembrandt van Rijn Hoofdstuk 1 : Rembrandt zijn eerste jaren. Rembrandt is op 15 juli 1606 in Leiden geboren. Rembrandt zijn vader was eigenaar van een molen. Die molen was niet bewoonbaar. Hun huis stond
Nadere informatieVerteld door Schulp en Tuffer
Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder
Nadere informatieMet welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen?
Met welk werk kunnen kinderen uit groep 5-6 thuiskomen en hoe kunt u uw kind thuis helpen? In groep 5-6 nemen kinderen steeds vaker werk mee naar huis. Vaak vinden kinderen het leuk om thuis aan schooldingen
Nadere informatieArchitectenwoning. te Borgerhout. Cruyslei 1b (hoek Joos Robijnslei) Architect : Albert Barentsen (1915 1985)
Architectenwoning te Borgerhout Cruyslei 1b (hoek Joos Robijnslei) Ontworpen in het expo-jaar 1958 Gebouwd in 1959 Architect : Albert Barentsen (1915 1985) Huis Cruyslei 1b - Architect Albert Barentsen
Nadere informatieDe prent is een lithografie, ingekleurd met aquarel en gouache. Gouache is een dekkende
Overgenomen uit: Begijnhofkrant 37 (2012) 16-17 ONZE-LIEVE-VROUW VAN SCHERPENHEUVEL Opmerkelijke prent in het Begijnhofmuseum Begijnen leefden in eenvoud. Hun huizen fleurden ze op met afbeeldingen van
Nadere informatie