Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Emancipatiebeleid 2002 Nr. 6 1 Samenstelling: Leden: Terpstra (VVD), voorzitter, Biesheuvel (CDA), Schimmel (D66), Noorman-den Uyl (PvdA), ondervoorzitter, Kamp (VVD), Van Lente (VVD), Van Dijke (ChristenUnie), Bakker (D66), Visser-van Doorn (CDA), De Wit (SP), Van der Knaap (CDA), Harrewijn (GroenLinks), Balkenende (CDA), Van Gent (GroenLinks), Smits (PvdA), Verburg (CDA), Bussemaker (PvdA), Spoelman (PvdA), Örgü (VVD), Van der Staaij (SGP), Santi (PvdA), Wilders (VVD), Snijder-Hazelhoff (VVD), Depla (PvdA) en Bolhuis (PvdA). Plv. leden: E. Meijer (VVD), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Giskes (D66), Kortram (PvdA), Blok (VVD), Van Blerck-Woerdman (VVD), Van Middelkoop (ChristenUnie), Van Vliet (D66), Stroeken (CDA), Marijnissen (SP), Ten Hoopen (CDA), Vendrik (GroenLinks), Mosterd (CDA), Rosenmöller (GroenLinks), Schoenmakers (PvdA), Dankers (CDA), Dijsselbloem (PvdA), Middel (PvdA), Weekers (VVD), Van Walsem (D66), Oudkerk (PvdA), De Vries (VVD), Van Splunter (VVD), Van der Hoek (PvdA) en Hamer (PvdA). 2 Samenstelling: Leden: Blaauw (VVD), Weisglas (VVD), De Hoop Scheffer (CDA), voorzitter, Van den Berg (SGP), Van Middelkoop (ChristenUnie), Valk (PvdA), Apostolou (PvdA), Verhagen (CDA), ondervoorzitter, Hessing (VVD), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Hoekema (D66), Marijnissen (SP), M. B. Vos (Groen- Links), Dijksma (PvdA), Van t Riet (D66), Van den Doel (VVD), Koenders (PvdA), Verburg (CDA), Karimi (GroenLinks), Timmermans (PvdA), Remak (VVD), Wilders (VVD), Molenaar (PvdA) en Cqörüz (CDA). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 21 december 2001 De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1 en de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken 2 hebben op 28 november 2001 overleg gevoerd met minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken en staatssecretaris Verstand van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over De tweede integrale voortgangsrapportage over het Actieplan emancipatietaakstellingen departementen en de handleiding Emancipatie effectrapportage (SOZA ). Bij het verslag is de Resolutie «Vrouwen als partners voor vrede en veiligheid» als bijlage opgenomen. Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Weekers (VVD) meent dat de interne strategie van Buitenlandse Zaken hoger op de agenda moet worden geplaatst. Uit een door hem gehouden onderzoekje blijkt, dat van de 105 ambassadeurs het visitekaartje van Nederland in het buitenland er 11 vrouw zijn. Op geen van de zes belangrijkste posten komt een vrouw voor. Vormt de instroom een knelpunt of is de cultuur van old boys network een belemmerende factor? Welk beleid wordt er gevoerd om vrouwen in topposities en in het ambassadeursnetwerk te laten participeren? Mevrouw Visser-van Doorn (CDA) vraagt hoeveel ambassades op de hoogte zijn van het mainstreamen van gender- en armoedecriteria. De aanstelling van twee genderdeskundigen in het kader van de OVSE is uitstekend. Wordt het project voortgezet? Kan iets worden meegedeeld over de resultaten van het externe onderzoek naar het veiligstellen van reproductieve rechten van vluchtelingen? Is er een koppeling aangebracht met het reguliere beleid? Plv. leden: Dijkstal (VVD), Van Baalen (VVD), Van den Akker (CDA), De Graaf (D66), Rouvoet (ChristenUnie), Zijlstra (PvdA), Belinfante (PvdA), Eurlings (CDA), Cherribi (VVD), De Haan (CDA), Scheltema-de Nie (D66), Van Bommel (SP), Harrewijn (GroenLinks), Gortzak (PvdA), Ter Veer (D66), Snijder-Hazelhoff (VVD), Albayrak (PvdA), Visser-van Doorn (CDA), Rosenmöller (GroenLinks), Bussemaker (PvdA), Rijpstra (VVD), Balemans (VVD), Duivesteijn (PvdA), Leers (CDA) en Van Oven (PvdA). KST58640 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2002 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 1

2 Kan een voorbeeld worden genoemd van een noodsituatie waarbij activiteiten zijn gefinancierd door de UNFPA? Van belang is dat het onderwerp consequent wordt ingebracht in vergaderingen van internationale organisaties. Mevrouw Visser verwijst naar de resolutie aangenomen tijdens de CDA-vrouwenconferentie over Vrouwen in conflictsituaties op 24 november jl. in het Vredespaleis en hoort hierop graag een reactie. Wat wordt gedaan aan de veiligheid van vrouwen in Afghanistan? Zij sluit zich aan bij de woorden van de heer Weekers over de interne strategie. Zijn er uitstroomgesprekken als mensen vertrekken? De heer Hoekema (D66) wil inzicht in de verdeling mannen en vrouwen in de verschillende rangen van ambassadeurs en andere chefs de poste en diensthoofden in Den Haag. Er moet sprake zijn van doorstroming, al dan niet met doorbreking van het glazen plafond. Met name in de hoogste ambtelijke rangen in Den Haag is structureel ondervertegenwoordiging. Kan worden bevestigd, dat een redelijk aantal vrouwen dat deel uitmaakt van het «klasje» (waarin sinds tien jaar veelal meer vrouwen dan mannen) de dienst weer verlaat? Deeltijd en kinderopvang zijn van belang voor mannen en vrouwen. Is er aandacht voor het genderaspect in de ontwikkelingslanden die via de poverty reduction strategy papers (PRSP s) aandacht van de Wereldbank en het IMF krijgen? Het veiligstellen van reproductieve rechten van vluchtelingen is uiterst belangrijk. Nederland is de grootste donor van UNFPA. Worden middelen ter beschikking gesteld voor vluchtelingenkampen, bijvoorbeeld nu rond Afghanistan? Wat moet precies worden verstaan onder gender mainstreaming binnen de OVSE? Meer vrouwen in de staf of missies? Kan aan de voortgangsrapportage de rol van vrouwen bij conflicten worden toegevoegd? Ten slotte wil de heer Hoekema van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid horen hoe lang het actieplan emancipatietaakstellingen departementen nodig is. Waar ligt het break-even-point? Mevrouw Bussemaker (PvdA) benadrukt het belang van het veiligstellen van reproductieve rechten van vluchtelingen. Er moet een grotere inzet komen voor de vluchtelingenkampen in Pakistan en Iran. Wat is de stand van zaken van het actieplan dat in mei jl. gereed zou zijn? Hoe kan met andere organisaties worden samengewerkt? Mevrouw Bussemaker vraagt aandacht voor de positie van Afghaanse vrouwen. Het is zaak dat die worden betrokken in de nieuwe situatie. Zij sluit zich aan bij de opmerkingen van de heer Hoekema over het mainstreamen van gender- en armoedecriteria. In hoeverre gaat gender een rol spelen bij de PRSP s? Wat hebben de concrete activiteiten nu precies opgeleverd? Het is een goede zaak dat twee genderdeskundigen zijn aangesteld in het kader van de OVSE. Wat is precies hun taak? Worden in dit kader vrouwenorganisaties ondersteund? Hoe vindt de financiering van de deskundigen en de projecten in dit kader plaats? De positie van vrouwen in de kandidaat-lidstaten in Europa baart haar ernstige zorgen. Wat wordt hieraan gedaan? Wat de positie van vrouwen op het departement betreft, mag mainstreamen geen malestreamen worden, om mevrouw Herfkens te citeren. Er valt nog wel iets te verbeteren. Er is bijvoorbeeld geen enkele vrouwelijke DG. In de schalen 15 tot 20 zat in 1999 slechts 2,4% vrouwen. Ten slotte vindt mevrouw Bussemaker het een groot gemis, dat noch in de begroting noch in het jaarverslag wordt gerapporteerd over de taakstelling. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 2

3 Antwoord van de bewindslieden De minister is het eens met de kritische kanttekeningen over de intern bereikte resultaten. Het heeft te maken met de langjarige achterstand. Vanaf 1994 is er het nodige veranderd in de functies van chef de poste. In de schalen 13 tot 18 zitten momenteel 16 vrouwen: 12 ambassadeurs, een tijdelijk zaakgelastigde en drie consuls-generaal. Bij de ronde 2001 zijn zes vrouwelijke chefs de poste benoemd. De precieze cijfers over andere functies zal hij de Kamer doen toekomen. Het probleem van doorstroming van vrouwen wordt zichtbaar op het functieniveau 12. Vrouwen zijn op dit niveau met 31% vertegenwoordigd. De doorstroming van vrouwen loopt achter bij die van mannen. Al deze gegevens rechtvaardigen extra inspanningen. Er is inmiddels een coördinator interne emancipatie aangesteld. Er moet aandacht worden gegeven aan een tijdige selectie van vrouwen met managementpotentieel. Parttime werk, duobanen en tandemplaatsen moeten worden gestimuleerd. De inspanningen van het departement moeten in de komende periode versterkt worden doorgezet. De chefs de poste zijn op de hoogte van de taakstellingen op het gebied van het genderbeleid. Duitsland, Noorwegen en Engeland zijn zeer actief met het genderbeleid in het kader van de OVSE. Tijdens het voorzitterschap van Nederland van de OVSE in 2003 zal de Nederlandse inzet op dit gebied worden voortgezet. Aan de AIV is advies hierover gevraagd. Nederland ondersteunt vrouwenorganisaties in Centraal Azië en de Kaukasus met een bedrag van 1,7 mln gulden. Er zijn projecten ter bestrijding van het geweld tegen vrouwen en bevordering van politieke participatie van vrouwen. Het oproepen van vrouwen om te gaan stemmen, begeleiding van verkiezingen en het bevorderen van vrouwelijke kandidaten zijn van groot belang. De taakstelling van de OVSE is het bevorderen van de aanwezigheid van vrouwen in de organisatie, de staf en de projecten van de OVSE. Er is aandacht nodig voor de positie van vrouwen in Afghanistan. Wat in de afgelopen zes jaar is gebeurd, is ten hemel schreiend en tergend. Op de Algemene vergadering van de VN is hieraan veel aandacht gegeven. Ook moeten vrouwen worden betrokken bij de toekomstige politieke structuur van Afghanistan. Het is een goede zaak dat vrouwen lid zijn van de delegatie in Bonn en deelnemen aan de wederopbouw en rehabilitatie. In een gesprek met een delegatie van Afghanen in Nederland ongeveer bestond de helft van de delegatie uit vrouwen. Er is het nodige gedaan aan het verstrekken van financiële middelen. Nederland heeft 1,4 mln gulden beschikbaar gesteld aan UNFPA. Dit is bestemd voor Afghaanse vluchtelingen, in het bijzonder zwangere vrouwen. Ook wordt gewerkt aan traumabegeleiding. Er is aandacht voor reproductieve rechten en de politieke toekomst van Afghanistan. Desgevraagd verklaart de minister dat het belangrijk is hoe ambassadeur Brahimi van de VN tegenover het vraagstuk staat. Uit een gesprek met hem is de minister gebleken dat deze zich zeer bewust is van het aspect gender. De aanwezigheid van vrouwen in de delegatie in Bonn is aan de heer Brahimi te danken. Wat de PRSP s betreft, wordt er bij de Wereldbank en het IMF voortdurend op aangedrongen dat aandacht wordt besteed aan het thema gender. In de verslagen die de minister voor Ontwikkelingssamenwerking aan de Kamer stuurt, wordt de nodige aandacht gegeven aan concrete projecten en wordt melding gemaakt van de wijze waarop het geld is besteed. In het kader van de Poverty Reduction Strategy Papers wordt het nodige gedaan in bijvoorbeeld Vietnam en Burkina Faso. Integratie van gender is een belangrijk thema in de cursussen die worden gegeven aan ambtenaren op het departement en de posten. Binnen de VN en ook bij andere organisaties is het belang van het betrekken van vrouwen in conflictresolutie evident. De minister geeft aan dat sprake is van een systematische aanpak en Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 3

4 verwijst naar hetgeen is gedaan naar aanleiding van resolutie 1325 van de Veiligheidsraad. Genoemd kunnen worden de Nederlandse ondersteuning voor het Department for peacekeeping operations en Unifem op het gebied van vrouwen en vredesopbouw. Er wordt het nodige gedaan (op dorpsniveau) om vrouwen te betrekken bij vredesopbouw in Soedan, Rwanda en Somalië. Naar aanleiding van de Vierde wereldvrouwenconferentie in Beijing heeft het departement het project «Engendering the peaceproces» gestart in Soedan en Israël/Palestijnse gebieden. Wat de kandidaat-lidstaten betreft, heeft de Nederlandse regering enigszins afhoudend gereageerd op datgene waarmee de WRR is gekomen (kernacquis). Het thema vrouwen neemt een belangrijke plaats in in het kader van de mensenrechten, als het gaat over het screenen en toetsen aan de criteria van Kopenhagen. De staatssecretaris toont zich positief over het actieplan Emancipatietaakstellingen. Er is een strategie ontwikkeld voor de inbedding van het emancipatiebeleid van alle departementen. Het break-even-point is bereikt als er geen apart overleg meer is met de diverse bewindslieden en het genderaspect als een vanzelfsprekendheid door alle woordvoerders aan de orde wordt gesteld. Nadere gedachtewisseling De heer Weekers (VVD) heeft een positiever beeld gekregen van de activiteiten van het departement als het gaat over gender. Wil de minister een concrete doelstelling formuleren als het gaat over de ambassadeursposten? Hij zou graag zien dat in de volgende voortgangsrapportage meer informatie wordt gegeven. Mevrouw Visser-van Doorn (CDA) is het eens met de laatste opmerking van de heer Weekers. Typerend was het beeld op de televisie dat de Afghaanse vrouw die deel uitmaakt van de delegatie in Bonn, niet in beeld wilde omdat zij bang was. Hoe ziet de minister de rol van het maatschappelijk middenveld als het gaat om meer veiligheid voor vrouwen in conflictsituaties? De heer Hoekema (D66) wil graag weten of het karakter van de drie speerpunten elk jaar verandert. Hij benadrukt het belang voor gender van rolmodellen en voorbeelden. Mevrouw Bussemaker (PvdA) wil in de volgende rapportage meer weten over de concrete resultaten van het mainstreamen van gender- en armoedecriteria binnen het programma van macro-economische ondersteuning. Wat de Afghaanse vluchtelingen betreft, vraagt zij of de IPPF wordt ondersteund. Het is zaak, dat concrete streefcijfers worden genoemd en niet alleen mooie emancipatieplannen worden gemaakt. Hoe staat het met het actieprogramma over de reproductieve rechten van vluchtelingen dat in mei klaar zou zijn? De minister zegt toe dat in het vervolg meer concreet over de taakstellingen zal worden gerapporteerd. Hij erkent het belang van rolmodellen. Met opzet is ernaar gestreefd een vrouw te benoemen als mensenrechtenambassadeur. In het komende actieplan zal worden ingegaan op de mogelijkheden om bevorderingen sneller te doen plaatsvinden. Gestreefd wordt naar een verdubbeling van het aantal vrouwen in de schalen 14 tot 16. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 4

5 De minister beaamt dat het niet in beeld durven komen van een Afghaanse vrouw in Bonn een punt van zorg is. Verder merkt hij op dat er veel wordt gedaan aan het ondersteunen van vrouwenorganisaties. Het Vrouwenfonds is van groot belang. Het maatschappelijk middenveld moet niet uit het oog worden verloren. Er zal worden doorgegaan met het systematisch aangeven van de taakstellingen en speerpunten. Er zal worden gepoogd zo nauwkeurig mogelijk cijfers te geven over de concrete resultaten van het mainstreamen van gender- en armoedecriteria. De IPPF wordt ondersteund. Er is sprake van structurele aandacht voor gender. Ook binnen organisaties die om financiële ondersteuning vragen. Wat het actieprogramma over de reproductieve rechten betreft, zal in de tweede rapportage melding worden gemaakt van een tussentijdse aanpassing van de uitvoering. Het inzetten van een consultant heeft geleid tot een plan van aanpak. In het plan zijn aanbevelingen opgenomen die in de uitvoering van de taakstelling zijn opgenomen. De voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Terpstra De voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, De Hoop Scheffer De griffier van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Nava Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 5

6 Bijlage Resolutie «Vrouwen als partners voor vrede en veiligheid» Overwegende a. dat partnerschap tussen vrouwen en mannen voorwaarde is voor duurzame vrede, veiligheid en ontwikkeling b. dat bij het uitbreken van gewapende conflicten in toenemende mate onschuldige burgers, vooral vrouwen en kinderen slachtoffers zijn van geweld en van huis en haard verdreven worden, waardoor de opbouw van vrede en veiligheid in het conflictgebied stagneert c. dat vrouwen en meisjes bovendien extra risico s lopen slachtoffer te worden van genderspecifiek geweld, zoals verkrachting en seksueel misbruik, hetgeen niet alleen tijdens conflicten, maar ook in vluchtelingenkampen veelvuldig voorkomt d. dat als gevolg van mobilisatie van mannelijk militair- en politiepersoneel gedurende de oorlog en bij vredesoperaties prostitutie en vrouwenhandel in het gebied toenemen, alsmede de verspreiding van seksueel overdraaagbare ziekten e. dat vrouwen en meisjes die in oorlog zijn verkracht of gedwongen waren mee te strijden door hun plaatselijke gemeenschap meestal worden gestigmatiseerd en vaak geen gezondheidszorg of psychlogische begeleiding ontvangen f. dat het voor duurzame vrede, veiligheid en ontwikkeling bepalend is in welke mate de plaatselijke bevolking, vrouwen en mannen, betrokken is bij het voorkomen en beheersen van conflicten en zeggenschap heeft over het proces van vrede en verzoening g. dat vredesinitiatieven van vrouwen vaak over de grens van strijdende partijen heen worden genomen, zoals in het Midden-oosten, de Balkan en in Noord-Ierland, en vaak worden genomen met zeer grote risico s in gebieden waar langdurige conflicten worden; verzoekt de Nederlandse regering 1. te bevorderen dat zowel nationaal als Europees en in VN- en andere internationale verbanden bij besluitvorming en uitvoering van activiteiten ter voorkoming, beheersing en oplossing van conflicten het aantal vrouwen wordt verhoogd en daartoe een strategisch actieplan opgesteld wordt 2. betrokken instanties te vragen hierover jaarlijks verantwoording af te leggen 3. het aantal vrouwen dat uitgezonden wordt naar internationale vredesoperaties als militair, politie, waarnemer of hulpverlener te verhogen en hiertoe een strategisch actieplan op te stellen en hierover jaarlijks verantwoording af te leggen 4. haar uit te zenden militiaren, politie en burgerpersoneel te trainen om vrouwen en kinderen te beschermen, hun rechten te respecteren hun speciale behoeften te erkennen en daartoe een speciale gedragscode te ontwikkelen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 6

7 5. de genderdeskundigheid van medewerkers in het buitenlands- en defensiebeleid op alle niveaus te verhogen en in binnen- en buitenland met name op het hoogste niveau in te zetten 6. initieatieven om te komen tot een onderzoeks-, voorlichtings- en trainingsinstituut «conflictpreventie, vredesopbouw en gender» te stimuleren 7. te bevorderen dat in het Europees buitenlands- en veiligheidsbeleid bij conflictpreventie en wederopbouw permanent en genderspecifieke aanpak wordt gekozen en consequent gevolgd wordt 8. te bevorderen dat bij het afsluiten en uitvoeren van vredesakkoorden en stabilitiespacten niet alleen geïnvesteerd wordt in herstel van de fysieke infrastructuur en mijnenruimen, maar vooral ook in herstel van sociale infrastrutuur, traumaverwerking, juridische en psychologische begeleiding 9. in Europees verband de strijd tegen kindsoldaten te blijven voeren en speciaal demobilisatie- en reïntegratieactiviteiten voor kindsoldaten te initiëren en te ondersteunen 10. een fonds voor interreligieuze dialogen en platforms in te stellen 11. vrijheid van godsdienst en levensovertuiging als een onaantastbaar recht te blijven bepleiten 12. lokale initiatieven voor conflictbeheersing en vredesopbouw, zoals vredes- en mesenrechtencentra, radioprogramma s gericht op verzoening, te blijven versterken met name via particuliere organisaties 13. in het Europese en Nederlandse ontwikkelingsbeleid het versterken van de positite van vrouwen in economisch, sociaal en politiek opzicht als een prioriteit te beschouwen en hiertoe gericht en genderspecifiek beleid te voeren Den Haag, Vredespaleis 17 november 2001 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 6 7