Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Hepatitis

Transcriptie

1 Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen

2 De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Een verhaal uit de praktijk De spijsvertering Wat is hepatitis? Wat is hepatitis A? Wat is hepatitis B? Wat is hepatitis C? Hoe verder? Extra informatie of vragen? Overzicht brochures

3 Een verhaal uit de praktijk Ik was al een tijd niet lekker en behoorlijk moe. Ik heb daarom een afspraak gemaakt bij mijn huisarts, die me heeft onderzocht en een bloedonderzoek liet doen. Hieruit bleek dat ik hepatitis C had. Ik wist helemaal niet wat dat was, maar begreep van de arts dat het best ernstig kan zijn. Inmiddels weet ik er meer over en ben ik begonnen met medicijnen om de hepatitis te bestrijden. Helaas geven de medicijnen wel bijwerkingen, zoals misselijkheid en een grieperig gevoel. Maar ik blijf positief en probeer goede hoop te houden. Als de medicijnen goed aanslaan kan de hepatitis genezen. In deze brochure krijgt u meer informatie over hepatitis. U kunt lezen wat de verschillende oorzaken zijn, welke behandelingen er zijn en wat u zelf kunt doen. De spijsvertering Eerst krijgt u uitleg over de werking van het spijsverteringsstelsel en de functie van de lever. Daarna krijgt u meer informatie over de verschillende vormen van hepatitis. De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de 1 spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het makkelijk doorslikken. In 11 speeksel zitten stoffen die het voedsel 10 helpen verteren. Zodra u voedsel d oorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm de maag in gaat en sluit zich daarna weer. Hierdoor kan er Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag minder gemakkelijk voedsel en maagsap terugstromen vanuit de maag in 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 4 Dunne darm 5 Dikke darm de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel 4 5

4 deze manier voor eenrichtingsverkeer. In de maag wordt voedsel gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap is belangrijk voor de verdere vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. De meeste bacteriën kunnen niet overleven in de zure maag en gaan dood. Een warme maaltijd blijft gemiddeld drie uur in de maag. Daarna wordt de voedselbrij doorgegeven aan de twaalfvingerige darm; het eerste deel van de dunne darm. In de dunne darm worden spijsverteringssappen uit de galblaas en alvleesklier aan de voedselbrij toegevoegd. Deze spijsverteringssappen zorgen voor een goede vertering van vetten, eiwitten en suikers in de dunne darm. De alvleesklier produceert zelf alvleeskliersap met belangrijke spijsverteringsenzymen. Galvloeistof wordt aangemaakt door de lever. In de dunne darm vindt het belangrijkste deel van de vertering plaats. De voedingsstoffen die vrijkomen bij de vertering, worden via de wand van de dunne darm in het bloed opgenomen. Vervolgens komen ze in de lever terecht. In de lever worden de voedingsstoffen tijdelijk opgeslagen of omgezet in bijvoorbeeld bouwstoffen of energie. De dunne darm gaat over in de dikke darm en vervolgens de endeldarm. De spijsvertering is voltooid als de onverteerbare voedselresten als ontlasting het lichaam verlaten. De lever is een belangrijk orgaan met veel verschillende functies. Behalve de aanmaak van gal vindt ook opslag van een aantal vitaminen en mineralen in de lever plaats. In de lever worden veel essentiële stoffen geproduceerd zoals eiwitten en vetten. Daarnaast maakt de lever giftige stoffen en medicijnen onschadelijk en speelt hij een belangrijke rol bij de energiehuishouding. De lever is een bijzonder orgaan met een groot herstelvermogen. De lever ligt rechtsboven in de buikholte, vlak achter de ribben. Bij volwassen mensen weegt de lever ongeveer anderhalve kilo en is bijna zo groot als een voetbal. Wanneer een deel van de lever verwijderd wordt, groeit het resterende deel weer aan. Een voorwaarde hiervoor is dat het achtergebleven deel van de lever gezond en groot genoeg is. Vanwege de grote reservecapaciteit van de lever geven leverziektes vaak pas in een laat stadium klachten. In een vroeg stadium hebben veel mensen met lever ziekten geen klachten. Dit komt doordat het gezonde deel van de lever de verschillende functies goed genoeg kan uitvoeren. De belangrijkste functies van de lever zijn: Het verwerken van de meeste voedingsstoffen die uit de darmen in het bloed zijn opgenomen. De lever zet deze stoffen om in een voor het lichaam bruikbare vorm; De opslag van bepaalde stoffen, zoals vitamine A, ijzer en andere mineralen; De aanmaak en omzetting van eiwitten; De opbouw, afbraak en opslag van energierijke producten; De productie van gal. Gal is belangrijk voor de vetvertering; Het verwijderen van bilirubine. Dit is een afbraakproduct van rode bloedcellen en wordt samen met de gal uit het lichaam verwijderd; De aanmaak van stoffen die het bloed laten stollen; Het onschadelijk maken van medicijnen, alcohol en chemicaliën. Wat is hepatitis? Het woord hepatitis is afgeleid uit het Grieks. Hepar betekent lever en itis betekent ontsteking. komt vrij veel voor. Een op de twintig mensen krijgt in zijn leven te maken met een vorm van hepatitis. is een ontsteking van de lever die vaak wordt veroorzaakt door een virus. Dit noemen we virale hepatitis. kan ook een andere oorzaak hebben. Afhankelijk van de oorzaak van hepatitis, onderscheiden we twee vormen, namelijk: een niet-virale hepatitis; een virale hepatitis. 6 7

5 In deze brochure krijgt u vooral informatie over een virale hepatitis, omdat deze vorm het meest voorkomt. Eén op de tweehonderd mensen is drager van een hepatitisvirus. Waarschijnlijk zijn meer mensen besmet dan bekend is, omdat de symptomen van hepatitis in de beginfase kunnen lijken op die van griep. Ook kan iemand besmet zijn zonder klachten te hebben. Vooral bij hepatitis C kan het lang duren voordat de ziekte zich openbaart, terwijl iemand dan al lange tijd drager kan zijn van het hepatitisvirus. Hieronder krijgt u eerst informatie over de niet-virale vormen van hepatitis. Daarna vindt u uitgebreide informatie over virale hepatitis. Nietvirale hepatitis Deze leverontsteking kan worden veroorzaakt door een: Auto-immuun hepatitis Bij auto-immuun hepatitis wordt de ontsteking van de lever veroorzaakt door een zogenoemde auto-immuun ziekte. Dit is een aandoening van het afweersysteem. Het lichaam maakt hierbij antistoffen tegen de eigen levercellen aan. Het lichaam valt dan de eigen levercellen aan, waardoor deze beschadigd raken. Alcoholische hepatitis Alcoholische hepatitis is een leverontsteking die ontstaat door veelvuldig alcoholgebruik. In eerste instantie veroorzaakt langdurig alcoholgebruik vaak leververvetting. Dit kan op den duur overgaan in hepatitis: alcoholische hepatitis. NASH (= Niet Alcoholische Steato-) Bij NASH wordt een ontsteking van de lever veroorzaakt door leververvetting waarbij alcohol geen rol speelt. Niet-alcoholische leververvetting is een vetstapeling in de lever, die ontstaat door bijvoorbeeld overgewicht, of als gevolg van diabetes type 2. Gebruik van sommige medicijnen Gebruik van sommige medicijnen, die afgebroken moeten worden in de lever, kan leiden tot storingen in de leverfuncties. Hierdoor kan leververvetting ontstaan. Bij een aanhoudende leververvetting kan er een ontsteking van de lever ontstaan. Leververvetting vóór het ontstaan van hepatitis wordt in sommige gevallen voorafgegaan door leververvetting. Dit is een vetstapeling in de lever. Dit kan gebeuren bij alcoholische hepatitis, NASH en bij hepatitis die ontstaat na gebruik van sommige medicijnen. Wanneer de oorzaak van leververvetting niet wordt weggenomen, kan leververvetting overgaan in hepatitis. Als de oorzaak wel wordt weggenomen, geneest de leververvetting vanzelf. In sommige gevallen kan hepatitis dus voorkomen worden, bijvoorbeeld door te stoppen met alcohol of door een gezond lichaams gewicht te behouden. Levercirrose als gevolg van hepatitis kan ook overgaan in levercirrose. Bij levercirrose wordt littekenweefsel gevormd in de lever. De lever raakt hierdoor onherstelbaar beschadigd en kan minder gaan functioneren. De kans dat levercirrose ontstaat, is onder andere afhankelijk van de oorzaak van de hepatitis. Meer informatie over levercirrose vindt u in onze brochure Levercirrose. Virale hepatitis Er zijn meerdere virussen bekend die hepatitis kunnen veroorzaken. Bijvoorbeeld de ziekte van Pfeiffer. Deze ziekte wordt veroorzaakt door het zogenoemde Epstein-Barr virus (EBV). Ook het Cytomegalie virus (CMV) kan hepatitis veroorzaken. Daarnaast zijn er virussen aangeduid met de letters A, B, C, D en E. De volgorde van de letters zegt iets over hoe lang het virus al bekend is. A en B zijn al langere tijd geleden ontdekt, maar hepatitis E is nog niet zo lang geleden ontdekt. De overeenkomst tussen deze hepatitisvirussen is dat ze alle een leverontsteking kunnen veroorzaken en besmettelijk zijn. Het verschil zit in de manier van besmetting en de ernst van de klachten. Sommige mensen krijgen helemaal geen klachten, andere mensen juist wel. Een aantal vormen van hepatitis kunnen acuut optreden en zijn te genezen. Er bestaan ook vormen die langdurig aanwezig 8 9

6 blijven. We noemen dit chronisch. Vooral een chronische vorm van hepatitis B en C kan ernstige ziekteverschijnselen veroorzaken. Hieronder worden virussen besproken die hepatitis kunnen veroorzaken. U krijgt informatie over de meest relevante hepatitisvirussen, namelijk hepatitis A, B en C. Wat is hepatitis A? A is een meestal minder ernstige vorm van hepatitis die vooral bij kinderen voorkomt. In het algemeen worden kinderen er niet erg ziek van. Volwassenen kunnen ook hepatitis A krijgen en zich hierbij een tijd lang ziek voelen. Dit varieert van enkele weken tot enkele maanden. Als u besmet bent geraakt met hepatitis A, gaat het virus na verloop van tijd weer uit uw lichaam. A wordt nooit chronisch. Dit wil zeggen dat het geen blijvende ziekte is. Als u eenmaal hepatitis A hebt gehad, bent u er de rest van uw leven immuun voor. U krijgt het dan niet opnieuw. Slechts in zeldzame gevallen verloopt een infectie met hepatitis A zeer ernstig en in dat geval is ziekenhuisopname noodzakelijk. Hoe raakt u besmet? A wordt voornamelijk overgedragen door het eten en drinken van voedsel dat is verontreinigd met ontlasting dat het virus bevat. Besmetting vindt sneller plaats als de hygiënische omstandigheden slecht zijn. Bij jonge kinderen kan een besmetting vaak ongemerkt plaatsvinden. Volwassenen raken meestal besmet via kinderen of tijdens een vakantie in het buitenland waar de hygiënische omstandigheden slecht zijn. Voedsel en drinkwater kunnen dan besmet raken met ontlasting, via verontreinigd water. A kan ook via seksueel contact overgedragen worden. De kans op besmetting is vooral aanwezig bij oraal-anaal contact. Dit betekent seks waarbij contact is tussen de mond en de anus. In enkele gevallen vindt besmetting plaats via bloed-bloedcontact. A is vooral in de beginfase besmettelijk. Dit is ongeveer de eerste twee weken. Soms zijn er vrijwel geen klachten en gaat de ziekte ongemerkt voorbij. Wat zijn de klachten? In het begin hoeft u helemaal geen klachten te hebben als u besmet bent geraakt met het virus. Na verloop van tijd kunnen klachten ontstaan, zoals vermoeidheid, lichte koorts, misselijkheid en soms pijn in de bovenbuik. Deze verschijnselen kunnen ook bij griep voorkomen. Daarom wordt de ziekte niet altijd vastgesteld. Vooral bij volwassenen kan geelzucht ontstaan. Geelzucht is vaak een teken dat er iets met uw lever niet in orde is. Uw huid en het oogwit krijgen dan een gele kleur. Dat komt door een opeenhoping van het geelbruine bilirubine in het bloed. Bilirubine is een afvalproduct van het bloed, dat wordt gevormd als oude rode bloedcellen worden afgebroken. Normaal gesproken verwijdert de lever bilirubine uit het bloed. Via de ontlasting en urine verlaat dit stofje het lichaam. Als de lever niet goed functioneert, wordt de hoeveelheid bilirubine in het bloed steeds groter. Andere symptomen van geelzucht zijn donkergekleurde urine, kalkachtige stopverfachtige grijs-witte ontlasting en jeuk. Klachten die kunnen optreden: Vermoeidheid; Lichte koorts; Misselijkheid; Pijn in bovenbuik; Geelzucht (vooral bij volwassenen)

7 Hoe wordt de ziekte vastgesteld? De diagnose hepatitis A wordt vastgesteld door middel van bloedonderzoek. Vanaf pagina 23 van deze brochure vindt u meer informatie over leveronderzoeken. Wat is hepatitis B? Welke behandeling is mogelijk? Er zijn geen medicijnen voor de behandeling van hepatitis A. De ziekte gaat na verloop van tijd vanzelf over. Om de genezing te bevorderen kunt u het beste regelmatig rusten. U kunt zelf bepalen hoe vaak u rust neemt. U hoeft geen dieet te volgen, maar het is wel verstandig om zo gezond mogelijk te eten. Verder is het beter om een periode geen alcohol te drinken als u hepatitis A hebt. Alcohol is namelijk belastend voor de lever. Ook is het verstandig om uw medicijngebruik met uw arts te bespreken. Sommige medicijnen zijn namelijk belastend voor de lever. Bij hepatitis A is het belangrijk dat de lever de kans krijgt zich te herstellen. Hoe kunt u besmetting voorkomen? Door een goede persoonlijke hygiëne vermindert de kans op besmetting met hepatitis A. Hierbij is het belangrijk dat u uw handen wast na de toiletgang, voor het eten en voor het bereiden van eten. Bij de GGD kunt u zich laten vaccineren tegen hepatitis A. U krijgt dan een vaccin tegen het virus toegediend. Een hepatitis A vaccinatie wordt aangeraden bij reizen naar verschillende (vakantie)landen. Als u besmet bent met hepatitis A, dan is het aan te raden om de mensen in uw directe omgeving, zoals gezinsleden of huisgenoten, ook tegen de ziekte te laten vaccineren om verdere verspreiding te voorkomen. Vaccinatie wordt ook aangeraden aan mensen met een andere leverziekte die nog geen antistoffen tegen hepatitis A hebben. B is een leverontsteking die wereldwijd veel voorkomt. In Nederland dragen ongeveer dertigduizend tot zestigduizend mensen het virus bij zich. Bij ongeveer negentig procent van de volwassen mensen geneest de leverontsteking vanzelf binnen een half jaar. Dit wordt acute hepatitis B genoemd. B kan echter ook chronisch worden. Dat wil zeggen dat de infectie altijd aanwezig blijft. Bij baby s wordt de infectie bijna altijd chronisch. Dat komt doordat het afweer systeem bij baby s nog niet volledig ontwikkeld is. Acute hepatitis B kan met klachten gepaard gaan. Op pagina 15 in deze brochure leest u meer over de mogelijke klachten. Als de infectie chronisch wordt, verdwijnen de klachten aanvankelijk. De infectie blijft echter aanwezig en kan na verloop van tijd een ernstige leverontsteking veroorzaken. Iemand met chronische hepatitis blijft besmettelijk voor anderen, ook als er geen klachten zijn. Er bestaan twee vormen van een chronische hepatitis B, namelijk een actieve en een inactieve vorm. De actieve vorm kan op den duur gepaard gaan met een lichte tot zeer ernstige leverontsteking. Uiteindelijk kan dit leiden tot levercirrose (verschrompeling van de lever), waardoor de lever minder goed gaat werken. Ook is hierbij de kans op leverkanker vergroot. Meer informatie over levercirrose kunt u vinden in onze brochure 'Levercirrose'. Bij een inactieve vorm blijft het virus aanwezig zonder klachten te veroorzaken. Meestal heeft deze vorm op de lange duur weinig gevolgen. Het is wel belangrijk regelmatig te laten onderzoeken of het virus niet actief is geworden. De arts kan door bloedonderzoek de activiteit van het virus vaststellen

8 Het verloop van chronische en acute hepatitis B Acuut Genezing van virus bij 90-95% van besmette volwassenen Overgang naar chronische vorm van hepatitis B bij 5-10% van besmette volwassenen Bij baby s wordt besmetting in 90% van de gevallen chronisch Hoe raakt u besmet? Het hepatitis B virus komt voor in bloed, sperma, voorvocht en vaginaal vocht. Het virus kan worden overgedragen door bloed-bloedcontact of door seksueel contact met iemand die het virus bij zich draagt. B wordt ook wel een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) genoemd. Ook baby s kunnen het virus bij de geboorte oplopen door de besmetting van moeder op kind, als de moeder besmet is met het virus. Bekende manieren van overdracht zijn: Onveilig vrijen, zonder condoom; B Inactief Chronisch Virus blijft aanwezig zonder klachten Lever is niet ontstoken Regelmatig onderzoek nodig om activiteit van virus vast te stellen Actief Virus veroorzaakt veel klachten Lever is ontstoken Virus kan leiden tot levercirrose Via gebruikte besmette injectienaalden, bijvoorbeeld bij het spuiten van drugs, maar ook naalden die worden gebruikt bij tatoeage, piercing of acupunctuur. In westerse landen gebruiken artsen alleen steriele injectienaalden. In niet-westerse landen is dat helaas nog niet altijd het geval; Via scheermesjes. Door scheermesjes van huisgenoten te gebruiken die besmet zijn, kunt u het virus oplopen. Ook via scheermesjes of scheerapparatuur bij de kapper kan het virus overgedragen worden. Wees vooral voorzichtig bij kappers in niet-westerse landen; Door gezamenlijk gebruik van tandenborstels. Speeksel vermengd met bloed kan namelijk een risico zijn. Speeksel zelf speelt geen rol in de besmettingsroute; Via bloedtransfusie. In Nederland is dit tegenwoordig uitgesloten, omdat het bloed gecontroleerd wordt op hepatitis B. In niet-westerse landen gebeurt dit niet altijd. In de dagelijkse omgang met mensen is er geen risico op de besmetting met hepatitis B. Voorbeelden waarbij er geen risico bestaat op besmetting zijn: Huidcontact (bijvoorbeeld een hand geven). Het virus kan niet door een onbeschadigde huid binnendringen. Ook een pleister op een wondje biedt voldoende bescherming; Zoenen of tongzoenen. Speeksel speelt geen rol in de besmettingsroute; Toiletgebruik en gebruiksvoorwerpen. Het virus blijft niet leven in de buitenlucht, dus ook niet op kopjes, bestek, de toiletbril of beddengoed; Adem, hoesten, niezen, etc. Wat zijn de klachten? Als u besmet bent met het hepatitis B virus, kan het vier weken tot zes maanden duren voordat er ziekteverschijnselen optreden. Dit heet de incubatietijd. Het hepatitis B virus kan verraderlijk zijn, omdat u er soms helemaal niets van merkt. Ook blijft u besmettelijk voor anderen. U kunt dus ook zonder dat u weet dat u hepatitis B hebt anderen met het virus besmetten. Veelgehoorde klachten bij hepatitis B zijn: ernstige vermoeidheid, misselijkheid en braken, spier en gewrichtspijn, verminderde eetlust, jeuk en pijn in de bovenbuik. Soms is er sprake van geelzucht en donkere urine. In ernstige gevallen kan acuut leverfalen ontstaan. Bij leverfalen zijn de levercellen zodanig beschadigd dat de lever niet meer goed kan functioneren

9 Klachten bij hepatitis B: Ernstige vermoeidheid; Misselijkheid en/ of braken; Spierpijn en gewrichtspijn; Verminderde eetlust; Jeuk; Pijn in bovenbuik. Hoe wordt de ziekte vastgesteld? B kan worden opgespoord door middel van bloedonderzoek. Als de ziekte chronisch is geworden, kan verder onderzoek meer informatie geven over de activiteit van het virus en de staat waarin uw lever verkeert. Meer informatie over de verschillende leveronderzoeken vindt u vanaf pagina 23 van deze brochure. Welke behandeling is mogelijk? Een acute hepatitis B geneest bijna altijd vanzelf. Een behandeling met medicijnen is niet nodig. Gezonde voeding en leefstijl bevorderen de genezing. In zeer ernstige gevallen schrijft de arts virusremmers voor. Het is belangrijk dat de leverfuncties regelmatig worden gecontroleerd. De arts zal daarom regelmatig bloedonderzoek laten doen. Regelmatige controle is van belang om de zeldzame complicatie van acuut leverfalen tijdig te ontdekken. Meestal zal een patiënt echter herstellen van een acute hepatitis B infectie. Bij een chronische actieve hepatitis B zijn verschillende behandelingen met medicijnen mogelijk. Of en welke medicijnen u krijgt voorgeschreven, is afhankelijk van een aantal factoren, zoals uw leeftijd, de hoeveelheid virus in het bloed, de resultaten van eerdere behandelingen en de ernst van de leverbeschadiging. Uw arts zal met u bespreken voor welke behandeling u in aanmerking komt, hoe lang de behandeling gaat duren en wat de mogelijke bijwerkingen zijn. De behandelingen die worden toegepast bij chronische actieve hepatitis B hebben als doel het virus te laten verdwijnen, of terug te dringen zodat het virus geen leverschade veroorzaakt. De mogelijke behandelingen worden hieronder kort toegelicht. Peginterferonen Peginterferonen zijn medicijnen die het eigen afweersysteem stimuleren en virusdeling remmen. Deze medicijnen onderdrukken het hepatitis B virus. De medicijnen worden via injecties toegediend en hebben vaak vervelende bijwerkingen. Daarom zijn ze niet voor iedereen geschikt. Peginterferonen kunnen ervoor zorgen dat het virus uit het lichaam verdwijnt, zodat u geneest. Ook uw motivatie speelt een belangrijke rol bij de behandeling met Peginterferonen, omdat de behandeling langdurig is. Antivirale medicijnen Antivirale medicijnen remmen de deling van het virus, en daarmee de ontsteking van de lever. Een nadeel van sommige van deze medicijnen is dat het op den duur bij een aantal mensen niet meer werkt. Het virus is dan ongevoelig geworden voor de medicijnen. Antivirale medicijnen moeten bij chronische hepatitis B vaak levenslang geslikt worden. De behandelend arts bepaalt op basis van richtlijnen, welke antivirale medicijnen voor u het meest geschikt zijn. Hoe kunt u besmetting voorkomen? Besmetting met hepatitis B kan het gevolg zijn van bloed op bloedcontact of seksueel contact. U kunt een aantal maatregelen nemen, waardoor u de kans op besmetting verkleint. Onderstaande tips en adviezen helpen u hierbij. Vrij veilig. Gebruik een condoom, zeker bij wisselende seksuele contacten en bij anale seks. Gebruik geen scheermesjes, scheerapparatuur, nagelscharen, haarborstels en tandenborstels van anderen. Wees ook voorzichtig bij kappers, vooral in niet-westerse landen. Gebruik nieuwe injectienaalden. In Nederland vindt overdracht via injectienaalden vooral plaats bij spuitende drugsgebruikers. In niet-westerse landen worden in de gezondheidszorg niet altijd nieuwe naalden gebruikt. Zie er dan op toe dat naalden goed gedesinfecteerd worden. Let er op bij het laten zetten van een tatoeage, dat de naalden goed zijn ontsmet. Dit is ook aan te raden bij het laten zetten van een piercing of als u 16 17

10 acupunctuur ondergaat. Hetzelfde geldt voor apparatuur die gebruikt wordt door tandartsen en schoonheidsspecialisten. Als u drager van hepatitis B bent, is het belangrijk dat u dit meldt aan uw directe omgeving. Zij kunnen zich dan laten inenten en zijn op die manier beschermd. Voorkomen door vaccinatie. Besmetting met hepatitis B kan worden voorkomen door vaccinatie. De meeste volwassenen en kinderen reageren hier goed op. Na vaccinatie bent u minimaal vijftien jaar tot mogelijk zelfs levenslang beschermd tegen besmetting met hepatitis B. Aan mensen met een verhoogd risico en aan gezinsleden van een chronische hepatitis B patiënt wordt sterk geadviseerd zich te laten vaccineren. Vaccinatie wordt ook aangeraden aan mensen met een andere chronische leverziekte. Baby s van moeders die drager zijn van hepatitis B moeten direct na de geboorte worden gevaccineerd, om problemen op latere leeftijd te voorkomen. Gezondheidszorginstellingen zijn verplicht vaccinatie tegen hepatitis B aan te bieden aan medisch personeel dat risico loopt op besmetting. Wat is hepatitis C? C kan leverontsteking veroorzaken. Dit kan ernstige klachten tot gevolg hebben. Iemand kan echter ook besmet zijn zonder het te merken. In beide gevallen bent u besmettelijk voor andere mensen. Het kan ongeveer tien tot twintig jaar duren voordat iemand die besmet is duidelijke klachten krijgt. In tegenstelling tot acute hepatitis B, geneest acute hepatitis C zelden. In ongeveer 80 % van de gevallen wordt de infectie chronisch. Dit wil zeggen dat het virus in het lichaam aanwezig blijft. Hierdoor kan de lever ernstig ontstoken raken. Bij 20 % van de chronische hepatitis C patiënten leidt dit uiteindelijk tot levercirrose. Levercirrose kan ook een verhoogde kans geven op het ontstaan van leverkanker. Soms is bij een hepatitis C een levertransplantatie noodzakelijk. Meer informatie over levercirrose kunt u vinden in onze brochure 'Levercirrose'. Bij een chronische hepatitis C kan de ernst van de leverontsteking in de loop van de tijd sterk wisselen. Soms veroorzaakt het virus veel ontstekingverschijnselen. Er zijn ook mensen bij wie het virus sluimerend aanwezig blijft zonder veel ontstekingsverschijnselen. Hun bloed blijft wel besmettelijk voor anderen, terwijl ze zelf nauwelijks hinder ondervinden. Uw specialist bepaalt hoe ernstig de ontsteking is, en of een behandeling nodig is. Het verloop van chronische en acute hepatitis C C Het hepatitis C virus is pas vanaf 1989 bekend. Tot 1991 werd in Nederland bloed dat wordt gegeven voor een bloedtransfusie niet op de aanwezigheid van het hepatitis C virus onderzocht. Daarom zijn veel mensen die voor 1991 een bloedtransfusie kregen met hepatitis C besmet geraakt. Tegenwoordig komt dit in Nederland niet meer voor, omdat de bloedbanken het bloed op hepatitis C testen. Ook onder spuitende drugsgebruikers komt de ziekte veel voor, bijvoorbeeld door gezamenlijk gebruik van injectienaalden. Acuut Genezing van virus bij 20% van besmette volwassenen Overgang naar chronische vorm van het virus bij 80% van besmette volwassenen Chronisch Virus kan verschillende gradaties van leverontsteking veroorzaken: Virus kan leiden tot ernstige leverontsteking, wat kan leiden tot levercirrose Virus kan sluimerend aanwezig zijn zonder veel ontstekingsverschijnselen Regelmatig onderzoek is nodig om ernst van leverontsteking door het virus vast te stellen 18 19

11 Hoe raakt u besmet? U kunt besmet raken met het hepatitis C door bloed-bloedcontact. Besmetting kan plaatsvinden door het gebruik van niet-steriele naalden bij injecties, piercings, acupunctuur en tatoeages. De kans op besmetting is ook aanwezig als iemand de tandenborstel of scheermesjes gebruikt van iemand die drager is. Voor zover dit bekend is, speelt speeksel geen rol in de besmettingsroute. Speeksel vermengd met bloed kan wel een risico zijn. C wordt zelden door seksueel contact overgedragen. Bij anaal seksueel contact (waarbij sprake kan zijn van bloedcontact) of bij vrijen tijdens de menstruatie is er wel een zeer gering besmettingsgevaar. In de dagelijkse omgang met mensen is er geen risico op de besmetting met hepatitis C. Voorbeelden waarbij er geen risico bestaat op besmetting zijn: Huidcontact (bijvoorbeeld een hand geven). Het virus kan niet door een onbeschadigde huid binnendringen. Ook een pleister op een wondje biedt voldoende bescherming; Zoenen of tongzoenen. Speeksel speelt geen rol in de besmettingsroute; Toiletgebruik en gebruiksvoorwerpen. Het virus blijft niet leven in de buitenlucht, dus ook niet op kopjes, bestek, de toiletbril of beddengoed; Adem, hoesten, niezen, etc. Wat zijn de klachten? Veel mensen merken lange tijd weinig of niets van de besmetting met hepatitis C. Later treden klachten op als extreme vermoeidheid, misselijkheid en braken, gewrichtsklachten, vage buikklachten en algehele malaise. Geelzucht treedt meestal pas in een laat stadium op. Vaak is er dan ook al sprake van levercirrose. Hoe wordt de ziekte vastgesteld? Infectie met hepatitis C kan worden opgespoord via bloedonderzoek. Bij chronische hepatitis C is regelmatige controle belangrijk om de ernst van de ontsteking vast te stellen. Afhankelijk van de ernst kan de arts bepalen of het nodig is om een behandeling te starten. Bij ernstige afwijkingen kan dan tijdig worden ingegrepen. Ook kan de arts door middel van onderzoek nagaan of een behandeling goed aanslaat. Meer informatie over de verschillende leveronderzoeken vindt u vanaf pagina 23 van deze brochure. Welke behandeling is mogelijk? De specialist kan beoordelen of een chronische hepatitis C moet worden behandeld met medicijnen. Soms kan de specialist besluiten af te wachten met behandeling. Dit gebeurt wanneer er geen actieve leverontsteking aanwezig is. Bij hepatitis C zijn verschillende behandelingen met medicijnen mogelijk. De medicijnen, de dosering en de duur van de behandeling die wordt voorgeschreven, is afhankelijk van een aantal factoren, zoals uw leeftijd, de hoeveelheid virus in het bloed, de resultaten van eventuele eerdere behandelingen en de ernst van de leverbeschadiging. Ook het genotype van het virus speelt een rol bij de keuze voor behandeling. Het hepatitis C virus wordt namelijk onderverdeeld in verschillende typen. Dit noemen we ook wel de genotypen. Het hepatitis C virus kan worden gezien als een familie. De verschillende familieleden worden de genotypen genoemd. Deze genotypen worden aangeduid met genotype 1 tot en met 4. Uw arts zal met u bespreken voor welke behandeling u in aanmerking komt, hoe lang de behandeling gaat duren en wat de mogelijke bijwerkingen zijn. Standaardbehandeling van hepatitis C De standaardbehandeling van hepatitis C bestaat op dit moment uit een combinatie van verschillende medicijnen. Peginterferonen. Peginterferonen zijn medicijnen die het eigen afweersysteem stimuleren en de virusdeling remmen. Het hepatitis C virus wordt hierdoor onderdrukt. Deze medicijnen worden via injecties toegediend en ze hebben vaak vervelende bijwerkingen. Daarom zijn ze niet voor iedereen geschikt. Ook uw motivatie speelt een belangrijke rol bij de behandeling met peginterferonen, omdat de behandeling langdurig is. Peginterferonen kunnen ervoor zorgen dat het virus uit het lichaam verdwijnt, zodat u geneest

12 Antivirale medicijnen Het antivirale medicijn ribavirine in de vorm van tabletten of capsules. Het doel van de behandeling is om het hepatitis C virus volledig uit het bloed en het lichaam te laten verdwijnen zodat verdere leverschade wordt voorkomen. Helaas is de behandeling niet bij iedereen succesvol. Afhankelijk van het effect van de behandeling kan de behandelend arts besluiten de behandeling te verkorten of juist te verlengen. Als een eerdere kuur geen effect heeft gehad, kan het opnieuw starten met een nieuwe en vaak langdurige behandeling met peginterferonen in combinatie met ribavirine soms alsnog succesvol zijn. Hoe kunt u besmetting voorkomen? Besmetting met hepatitis C kan optreden door contact met bloed. C wordt zelden door seksueel contact overgedragen. Bij anaal seksueel contact (waarbij sprake kan zijn van bloedcontact) of bij vrijen tijdens de menstruatie is er wel een zeer gering besmettingsgevaar. Door onderstaande maatregelen te treffen, verkleint u de kans op besmetting. Gebruik geen scheermesjes, nagelschaartjes, haarborstels, scheerapparatuur en tandenborstels van anderen. Gebruik nieuwe injectienaalden. In Nederland vindt overdracht via injectienaalden vooral plaats bij spuitende drugsgebruikers. In niet-westerse landen worden in de gezondheidszorg niet altijd nieuwe naalden gebruikt. Zie er dan op toe dat de naalden goed gedesinfecteerd worden. Let er op bij het laten zetten van een tatoeage, dat de naalden goed zijn ontsmet. Dit is ook aan te raden bij het laten zetten van een piercing of als u acupunctuur ondergaat. Hetzelfde geldt voor apparatuur die gebruikt wordt door tandartsen en schoonheidsspecialisten. Gebruik een condoom bij anale seks en in de menstruatieperiode. Vaccinatie Er bestaat helaas geen medicijn of een vaccin dat beschermt tegen besmetting met hepatitis C. Wat moet ik doen als ik drager ben? Wees voorzichtig dat u anderen niet besmet. Zoenen kan geen kwaad, als er maar geen bloed aan te pas komt. Bijvoorbeeld bij een wondje in de mond of een scheurtje in de lip. Vrijen is gevaarlijk als u dit doet op een manier waarbij bloedcontact mogelijk is. Bijvoorbeeld tijdens de menstruatie, bij ruwe seks of bij anaal contact. Hierbij is het verstandig om een condoom te gebruiken om uw partner niet te besmetten. Dragers kunnen gewoon samen met andere mensen aan tafel zitten, samen eten en ook hetzelfde toilet gebruiken. Besmetting vindt immers alleen plaats via bloed-bloedcontact. Algemene leveronderzoeken bij hepatitis Als u besmet bent met een hepatitisvirus, kan de arts verschillende onderzoeken laten plaatsvinden. Om de diagnose te stellen is een bloed onderzoek meestal voldoende. Soms is verder onderzoek nodig. De arts kan op deze manier zien hoe ernstig de hepatitis is en of deze gevolgen heeft voor het functioneren van uw lever. Hieronder worden de meest gebruikelijke onderzoeken kort toegelicht. Bloedonderzoek Virale hepatitis kan door bloedonderzoek worden vastgesteld. Bij dit bloedonderzoek wordt het bloed in eerste instantie onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen tegen verschillende hepatitisvirussen. Daarnaast kan nog onderzoek gedaan worden naar de aanwezigheid en de hoeveelheid van het virus in het bloed. In de loop van de tijd kan de arts het bloed onderzoeken om te bekijken of de lever nog goed werkt. In het bloed worden dan de gehaltes bepaald van onder andere: 22 23

13 eiwitten (stolling en albumine); bilirubine; enzymen (ASAT, ALAT, AF, GGT). De hoeveelheid van deze stoffen in het bloed geeft informatie over het functioneren van de lever. Afwijkingen kunnen aangeven of de lever ziek is en zo ja, in welke mate. Voor deze onderzoeken moeten één of meerdere buisjes bloed worden afgenomen. Echografie Bij een echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven. Voor het onderzoek wordt uw buik ingesmeerd met een soort gel. Met een apparaatje dat geluidsgolven uitzendt en ontvangt, wordt vervolgens over uw buik gewreven. De verschillende soorten weefsels in en rond de lever kaatsen deze golven allemaal op een andere manier terug. De teruggekaatste golven zijn zichtbaar op een monitor en hierdoor kan de arts zien of uw lever gezond is of dat er afwijkingen zijn. Zichtbare afwijkingen zijn bijvoorbeeld een vergrote lever of leverkanker. Verstoppingen in de galwegen kunnen ook zichtbaar worden gemaakt. Een echografie is pijnloos en neemt weinig tijd in beslag. CT-scan of computertomografie Met een CT-scan kan de arts afwijkingen aan de lever opsporen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van röntgenstralen. Tijdens het onderzoek ligt u op een onderzoekstafel en wordt u langzaam door een kokervormige scanner geschoven. De scanner maakt een serie gedetailleerde foto s van uw lever. Meestal wordt van tevoren contrastvloeistof in een ader gespoten. Hierdoor worden de afbeeldingen duidelijker. Leverbiopsie of leverpunctie Met een leverbiopsie of leverpunctie neemt de arts een stukje weefsel van de lever weg onder plaatselijke verdoving. Dit gebeurt met een lange holle naald. Deze naald wordt tussen uw rechter ribben ingebracht en voorzichtig verder geschoven naar de lever. Daar haalt de arts een stukje weefsel weg. Dit wordt ook wel een leverbiopt genoemd. Het biopt wordt vervolgens onder de microscoop verder onderzocht. Op die manier kan de arts vaststellen of er sprake is van een ontsteking en/of cirrose. Ook de aard van een ontsteking en het stadium van de cirrose of andere leverziekte kan vastgesteld worden. Bij een biopsie is er een kleine kans op een nabloeding. Daarom wordt vóór de biopsie uw bloedstolling gecontroleerd. Na de biopsie blijft u een aantal uren in het ziekenhuis. Uw bloeddruk en pols worden tijdens het verblijf regelmatig gecontroleerd. Leverbiopsie 1 Lever 2 Holle naald 1 2 MRI of magnetic resonance imaging Ook met een MRI-scan kan de arts afwijkingen aan de lever opsporen. Dit onderzoek lijkt op een CT-scan. In plaats van röntgenstralen wordt een sterk magnetisch veld gebruikt. Ook voor dit onderzoek ligt u in een kokervormige scanner. Meestal krijgt u voor het onderzoek contrastvloeistof in een ader ingespoten. De scanner maakt een serie gedetailleerde foto s van uw lever. Van der Zon Visueel 24 25

14 Echogeleide leverbiopsie of leverpunctie Een echogeleide leverbiopsie of leverpunctie wordt soms gedaan in combinatie met een echografie. De arts ziet dan op het beeldscherm waar de naald precies ingebracht moet worden. Dit is nodig als er een bepaald stukje leverweefsel weggenomen moet worden. Ook wordt een echogeleide leverbiopsie gedaan als de biopsie zonder echo niet goed mogelijk is. Hoe verder? Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van tot uur voorlichting@mlds.nl Internet Een virale hepatitis kan soms ernstige gevolgen hebben. In andere gevallen verloopt de infectie zo mild dat besmetting niet eens wordt opgemerkt. In dat geval is iemand wel besmettelijk voor zijn of haar omgeving. Vooral hepatitis B en C zijn ernstige ziekten, die veel gevolgen kunnen hebben op lange termijn. Daarom is het belangrijk dat u zichzelf goed beschermt en geen onnodige risico s neemt. Als u klachten hebt of denkt besmet te zijn, is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. Als u op vakantie gaat, kunt u informeren bij uw huisarts of bij de GGD of u een vaccinatie nodig hebt tegen hepatitis A en eventueel tegen hepatitis B. Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over ander onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 30 voor extra informatie. Voor informatie over vaccinaties kunt u terecht bij de GGD in uw gemeente. Voor informatie over hepatitis kunt u terecht bij: Nederlandse Leverpatiënten Vereniging Telefoon: info@leverpatientenvereniging.nl Internet:

15 Notities en vragen 28 29

16 Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op onze website U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn ( ) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via Alvast heel hartelijk bedankt! ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website POSTCODE/PLAATS IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 30 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort Incassant ID: NLZZZ

17 Inhoudelijk herzien: 2010 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5018