Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. Verstopping bij kinderen

Transcriptie

1 Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Verstopping bij kinderen

2 De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Inhoud Een verhaal uit de praktijk Wat is verstopping bij kinderen? De spijsvertering Wat is normale ontlasting? Wat is verstopping? Wat zijn de oorzaken? Wat zijn de klachten? Wat kunt u als ouder doen? Wat kan de arts doen? Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Extra informatie of vragen? Overzicht brochures 16 18

3 Een verhaal uit de praktijk Wat is verstopping bij kinderen? Vanaf het moment dat ik met borstvoeding stopte, kreeg mijn zoontje harde ontlasting. Hij had pijn bij het poepen, ik vond dat zo naar voor hem. Soms ging het een tijdje goed, maar vaak was het tobben. Toen hij een jaar of vier was, had hij vaak remsporen in zijn broek. Soms moest hij wel drie keer per dag een schone onderbroek aan. Ik dacht dat hij steeds diarree had. Maar de kinderarts legde me uit dat zijn klachten juist door harde poep werden veroorzaakt. Ik ben extra gaan letten op wat we eten en voldoende drinken en ik geef nu vaker een stuk fruit als tussendoortje. Hier zitten ook vezels in. Door aanpassingen in de voeding en het drinken, werd zijn ontlasting weer normaal. Mijn zoontje zit weer beter in zijn vel en vindt het ook fijner om met de kinderen uit de buurt buiten te spelen. Hij is echt opgeknapt. In deze brochure krijgt u meer informatie over verstopping bij kinderen: wat zijn de oorzaken, wat zijn de klachten en wat is eraan te doen? Ook krijgt u adviezen over eet- en leefgewoonten. Hieronder wordt eerst in het kort de werking van het spijsverteringsstelsel uitgelegd. Daarna krijgt u uitleg over normale ontlasting en over verstopping. De spijsvertering De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en 1 vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk doorslikken. In het speeksel zitten stoffen die het voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een 11 soort transportkanaal. De spieren in 10 de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Dit gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm de maag in gaat en sluit zich daarna weer. Hierdoor kan er minder gemakkelijk voedsel en maagsap terugstromen vanuit de maag in de slokdarm. Het sluitspiertje zorgt op deze manier voor eenrichtingsverkeer. Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag In de maag wordt voedsel gekneed en 4 Dunne darm 5 Dikke darm vermengd met maagsap. Dit maagsap 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus wordt door de maag aangemaakt en 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel 4 5

4 het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de dunne darm. In het eerste deel van de dunne darm worden galvloeistof en alvleeskliersap toegevoegd aan de voedselbrij. Deze spijsverteringssappen zijn nodig voor de afbraak van vetten, eiwitten en suikers. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten aan deze dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm geduwd. Als er ontlasting in de endeldarm komt voelt u aandrang. De spijsvertering is voltooid als de ontlasting via de anus het lichaam verlaat. De dikke darm is ongeveer een meter lang en ligt als een soort hoefijzer in uw buik. De dikke darm begint rechtsonder in de buik en loopt via een aantal bochten naar de linker onderbuik. Daar gaat de dikke darm over in de endeldarm. De endeldarm eindigt in de anus. Wat is normale ontlasting? Normale ontlasting is vrij zacht en soepel. Het kost geen moeite om deze ontlasting kwijt te raken. Ontlasting bestaat uit onverteerde voedselresten, darmbacteriën en water. Ontlasting is meestal licht- tot donkerbruin van kleur. Door voeding kan ontlasting een andere kleur krijgen. Zo wordt de ontlasting rood door het eten van bietjes of groen na het eten van spinazie. Ontlasting die te veel water bevat, is dun of brijachtig. Als ontlasting te weinig water bevat is deze droog en hard. Jonge kinderen hebben vaak brijachtige ontlasting. U hoeft zich daarover geen zorgen te maken. Veel kinderen hebben elke dag ontlasting. Sommigen zelfs een paar keer per dag. Er zijn ook kinderen die niet zo vaak hoeven te poepen. Dit is allemaal normaal, want elk kind is anders. Kinderen vanaf de leeftijd van drie jaar kunnen van drie keer per dag tot drie keer per week ontlasting hebben. Wat is verstopping? Verstopping ontstaat doordat ontlasting te lang in de dikke darm blijft zitten. In de dikke darm wordt vocht onttrokken aan de ontlasting. Hoe langer de ontlasting in de dikke darm zit, hoe harder en droger de ontlasting wordt. We spreken pas van verstopping als een kind minder dan drie keer per week ontlasting heeft, dat gepaard kan gaan met een pijnlijke harde ontlasting, buikpijn en/of het onvrijwillig verliezen van ontlasting in het ondergoed. Een andere naam voor verstopping is obstipatie. Ook als het kind veel moeite heeft met poepen, omdat de ontlasting hard en droog is geworden, heeft het last van verstopping. Wat zijn de oorzaken? De oorzaak van verstopping is in de meeste gevallen onbekend. Te weinig drinken of een eenzijdig voedingspatroon kan leiden tot verstopping. Ook weinig beweging, onregelmatig leven, stress en psychische factoren spelen mogelijk een rol. Voorkomende oorzaken van verstopping bij kinderen zijn: Een vezelarme voeding Vezels stimuleren de darmbeweging en zijn nodig voor een gezonde spijsvertering en een goede stoelgang. In de darm werken vezels als een soort spons omdat ze water opnemen. Hierdoor zorgen ze ervoor dat de ontlasting zacht en soepel blijft. Vezels zitten bijvoorbeeld in groente, fruit, volkoren producten, zemelen, bruin brood en muesli. Te weinig drinken Voldoende drinken is nodig voor een soepele ontlasting en een goede stoelgang. Te weinig drinken kan harde en pijnlijke ontlasting veroorzaken. 6 7

5 Overgang naar ander voedsel Bij baby s kan de overgang van borstvoeding naar ander voedsel verstopping of andere darmklachten veroorzaken. Dit komt doordat de darmen moeten wennen aan ander voedsel. Het negeren van aandrang Sommige kinderen negeren het aandranggevoel en gaan niet naar het toilet. Het kan ook zo zijn dat uw kind, bijvoorbeeld op school, niet naar het toilet mag of durft als het aandrang voelt. Hierdoor blijft de ontlasting langer in de darm en wordt deze steeds harder. Als uw kind aandrang negeert en toiletbezoek uitstelt, blijft ontlasting langer dan noodzakelijk in de dikke darm. Hierdoor kan een harde en droge ontlasting ontstaan. Te weinig lichaamsbeweging Regelmatig bewegen is noodzakelijk voor een goede darmwerking. Als een kind te weinig beweegt, beweegt de darm ook minder. Hierdoor blijft ontlasting langer in de dikke darm dan noodzakelijk en kan verstopping ontstaan. Psychische factoren Uw kind kan ook last krijgen van verstopping als: het kind te veel wordt gestimuleerd om naar het toilet te gaan; er te veel onrust en weinig regelmaat is in het dagelijks leven; het kind moeilijk meekomt op school; het kind veel gepest wordt; er te veel van het kind verwacht wordt; er spanningen zijn thuis, zoals ruzies of een scheiding; het kind nare gebeurtenissen meemaakt, zoals een ziekte of overlijden van familielid of huisdier. Prikkelbare Darm Syndroom Bij een prikkelbare darm is de darmwand overgevoelig voor prikkels en reageert hierop met krampen en pijn. De buikpijn gaat vaak samen met verstopping of met diarree. Ook kan het kind een wisselend ontlastingspatroon hebben; de ene keer is de ontlasting hard en droog en de volgende keer juist weer dun. De buikpijn verdwijnt vaak weer nadat het kind heeft gepoept of windjes heeft gelaten. De oorzaak van het prikkelbare darm syndroom is niet bekend. Spanning, verdriet, te weinig beweging en vezelarme voeding kunnen een rol spelen. Andere ziekte Verstopping kan ook een verschijnsel zijn van een andere ziekte. Bijvoorbeeld een aangeboren aandoening, zoals de ziekte van Hirschsprung. Bij deze ziekte ontbreken de zenuwcellen in een deel van de wand van de dikke darm. Door het ontbreken van deze zenuwcellen zijn de darmbewegingen ernstig verstoord in dat deel van de darm. Ook voedselintolerantie of voedselallergie kan verstopping veroorzaken. Wat zijn de klachten? De klachten bij verstopping kunnen verschillend zijn. De belangrijkste klachten zijn een te harde en vaak pijnlijke ontlasting, het onvrijwillig verliezen van ontlasting in het ondergoed, verminderde eetlust, buikpijn en soms urinewegproblemen zoals bij meisjes urineweginfecties en incontinentie voor urine. Behalve lichamelijke klachten kunnen ook psychische problemen het gevolg zijn van verstopping. Hieronder worden de klachten die kunnen optreden besproken. Niet kunnen poepen Het kind heeft met moeite slechts één of twee keer per week wat harde ontlasting. Soms komt de ontlasting zelfs nog minder dan één keer per week. Harde ontlasting De ontlasting blijft te lang in de dikke darm. Hierdoor wordt de ontlasting steeds droger en harder. Pijn bij het poepen Als gevolg van de verstopping kunnen klachten ontstaan zoals aambeien, kloofjes of scheurtjes in de anus. Dit veroorzaakt pijn bij het poepen, soms met wat (helderrood) bloedverlies. Het kind legt vervolgens een verband tussen poepen en pijn. Hierdoor kan het kind, door angst voor pijn, een 8 9

6 toiletbezoek uitstellen. Het gevolg hiervan is dat de ontlasting te veel indikt en hard en droog wordt. Buikpijn en een harde en opgezette buik Doordat er een grote hoeveelheid harde en droge poep in de darm zit, kan buikpijn ontstaan. Overloopdiarree of paradoxale diarree Als de darm vol blijft zitten met veel harde ontlasting, dan kan dunne poep langs de harde ontlasting lekken. Uw kind kan dan niet poepen, maar toch zitten er telkens poepvegen, of remsporen in het ondergoed. Veel mensen denken dan dat het kind diarree heeft. Maar eigenlijk is het tegenovergestelde aan de hand. Het kind heeft juist last van verstopping. Grote hoeveelheid ontlasting eens in de 10 dagen Het kind poept soms langer dan een week niet en dan plotseling een enorme hoeveelheid. Weinig eetlust Psychische problemen Verstopping kan invloed hebben op het sociale leven van uw kind. Het kind durft bijvoorbeeld niet meer naar school, omdat het bang is daar te moeten poepen. Zijn er remsporen, dan kunnen er vieze luchtjes ontstaan. Hierdoor kan uw kind gepest worden door andere kinderen. Door alle problemen kunnen kinderen zich minder goed concentreren op school. Wat kunt u als ouder doen? Het is belangrijk om op een aantal dingen te letten als uw kind last van verstopping heeft. Vaak kan het probleem worden opgelost met aan passingen in de voeding en leefwijze. De volgende tips en adviezen helpen u hierbij. Gezonde vezelrijke voeding Voedingsvezels zijn onmisbaar voor een gezonde spijsvertering en een goede ontlasting. Vezels werken als een spons en houden vocht vast waardoor de ontlasting zacht blijft. Groente, fruit, volkorenbrood, zemelen en muesli zijn voorbeelden van gezonde en vezelrijke voeding. Een gezonde en gevarieerde voeding bevat alle voedingsstoffen die uw kind dagelijks nodig heeft. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum vormt de basis voor het samenstellen van een gezonde maaltijd. Neem dagelijks voedingsmiddelen uit alle vijf de groepen van de Schijf van Vijf. Dan weet u zeker dat uw kind alle belangrijke voedingsstoffen binnenkrijgt. Soms is het lastig om door middel van gewone voeding voldoende vezels binnen te krijgen. Er zijn tegenwoordig veel producten in de supermarkt verkrijgbaar, waaraan extra vezels zijn toegevoegd. Schijf van Vijf Bron: Voedingscentrum 10 11

7 De hoeveelheid vezels die een kind per dag nodig heeft, is afhankelijk van de leeftijd, namelijk: 1 t/m 3 jaar 15 gram 4 t/m 8 jaar 20 gram (meisjes), 25 gram (jongens) 9 t/m 13 jaar 25 gram (meisjes), 30 gram (jongens) Op kunt u testen of uw kind dagelijks voldoende vezels eet. Voldoende drinken Veel kinderen drinken te weinig. Per dag heeft een kind ongeveer 1 tot 1½ liter nodig. Probeer te variëren met water, melk, karnemelk, thee of vruchtensap. Als uw kind veel of extra vezels eet, is het belangrijk dat het ook extra veel drinkt. Vezels nemen namelijk veel vocht op. Dit vocht moet aangevuld worden, anders wordt de ontlasting droog en hard. Sla het ontbijt niet over Het ontbijt is heel belangrijk. Een vezelrijk ontbijt zorgt ervoor dat de werking van de darmen op gang komt en de darmen in beweging blijven. Gezond toiletgedrag Negeer aandrang niet. Laat uw kind meteen naar het toilet gaan als het aandrang heeft. Ook wanneer dit tijdens het eten is. Door de ontlasting op te houden, wordt deze verder ingedikt. Hierdoor kan verstopping ontstaan. Geef het kind de tijd om rustig op het toilet te zitten. Ga positief met de klachten van uw kind om Schenk niet te veel aandacht aan het probleem. Zeg niet steeds dat uw kind moet poepen. Geef uw kind complimentjes als het probeert te poepen, ook als het niet lukt. Misschien vindt uw kind het prettig als u zijn buik masseert. Hierdoor ontspant de darm waardoor deze beter werkt. Tips bij verstopping Bij verstopping is het is belangrijk dat uw kind: vezelrijk eet; voldoende drinkt; het ontbijt niet overslaat; voldoende beweegt; op tijd naar het toilet gaat. Voldoende lichaamsbeweging Zorg dat uw kind voldoende beweegt. Dit zorgt namelijk ook voor een goede darmbeweging. Er zijn veel zogenaamde natuurlijke producten verkrijgbaar, om de stoelgang te verbeteren. Vaak bevatten deze natuurlijke middelen kruiden die de darm prikkelen, zoals bijvoorbeeld senna(peulen). Voorbeelden hiervan zijn laxeerthee en soms ontbijtthee. Wees hiermee voorzichtig, omdat er nog veel onduidelijk is over het effect van senna op de darmwand. Voor vragen over laxeermiddelen kunt u het beste uw huisarts of apotheker raadplegen

8 Wat kan de arts doen? Laxeermiddelen Deze laxeermiddelen activeren de darmbeweging of trekken vocht aan, waardoor uw kind makkelijker kan poepen. Vaak adviseert de kinderarts om het voorgeschreven laxeermiddel tenminste twee maanden door uw kind te laten innemen. Uw arts adviseert u hierover. Als de klachten van uw kind aanhouden, dan is het verstandig om naar uw huisarts te gaan. In een gesprek met u en uw kind krijgt uw huisarts een beeld van de klachten. Ook kan de huisarts uw kind lichamelijk onderzoeken. Als het nodig is, doet de arts een inwendig onderzoek via de anus. Met een gehandschoende vinger voelt hij of er veel harde poep in de endeldarm zit. Dit wordt een rectaal toucher genoemd. Ga meteen naar de huisarts: als de verstopping gepaard gaat met slijm en/of bloed in de ontlasting; als de verstopping gepaard gaat met koorts. In eerste instantie geeft de huisarts adviezen over het leef- en voedingspatroon. Als uw kind deze adviezen opvolgt kunnen de klachten verminderen. Wanneer er na twee weken geen effect optreedt, kan de huisarts verschillende medicijnen voorschrijven. Dit kunnen de volgende medicijnen zijn: Klysma In uitzonderingsgevallen wordt een klysma of lavement met lauw water voorgeschreven om de verstopping op te lossen. Bij een klysma wordt vloeistof via de anus in de endeldarm gespoten. Deze vloeistof maakt de harde ontlasting zachter. Als de klachten aan blijven houden kan de huisarts uw kind doorverwijzen naar een kinderarts of kinderarts maag-darm-leverziekten (kinderarts-mdl). In sommige gevallen is ook de hulp van een psycholoog of pedagoog nodig. In veel ziekenhuizen zijn er speciale afdelingen voor kinderen met ontlastingsproblemen, de zogenoemde poeppoli s. Hier probeert een team van specialisten, zoals artsen en ook psychologen, de oorzaak van de klachten te achterhalen en te behandelen. Wanneer een andere ziekte de oorzaak is van verstopping, zal deze ziekte worden behandeld. Bulkvormers Bulkvormers zijn medicijnen die de ontlasting zachter maken. Ze hebben dezelfde eigenschappen als voedingsvezels: ze nemen vocht op. Uw kind moet bij bulkvormers extra veel drinken, omdat deze medicijnen averechts werken als ze niet voldoende vocht op kunnen nemen. Voorbeelden van bulkvormers zijn psylliumzaad/psylliumvezels en zemelen. Bulkvormers kunnen zonder problemen langdurig gebruikt worden, omdat ze de darm niet prikkelen

9 Extra informatie of vragen? Notities en vragen Hebt u vragen over de klachten van uw kind, neem dan contact op met de huisarts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van tot uur voorlichting@mlds.nl Internet en Op de kinderwebsite vindt uw kind begrijpelijke informatie over het belang van vezelrijke voeding, lichaamsbeweging en toiletgedrag. Door verschillende spelletjes en opdrachten leren kinderen een verband te leggen tussen een gezonde spijsvertering, voeding en leefstijl. Wilt u meer lezen over de diverse onderwerpen die in deze brochure ter sprake zijn gekomen? Kijk dan in het brochureoverzicht op pagina 18 voor extra informatie. Speciaal voor uw kind is er het Rottige Buiken Boekje. Op een eenvoudige manier wordt uit gelegd welke weg het voedsel in het lichaam aflegt, voordat het uiteindelijk in het toilet belandt. Er staan ook veel grappige tekeningen in over buikpijnklachten

10 Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op onze website U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn ( ) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via Alvast heel hartelijk bedankt! ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website POSTCODE/PLAATS IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 18 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort Incassant ID: NLZZZ

11 maart 2015 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5035