KERKUILENOVERLEG NOORD BRABANT. VERSLAG 1990 en door: Ger van den Oetelaar

Transcriptie

1 KERKUILENOVERLEG NOORD BRABANT VERSLAG 990 en 99 door: Ger van den Oetelaar

2 Inleiding: Voor U ligt nu het derde verslag van het kerkuilenoverleg in Noord Brabant. Dit verslag gaat in op: - feiten en wetenswaardigheden van de broedgevallen in 990 en 99 - aanvullingen van de getallen betreffende aantallen broedparen e.d. over de periode gegevens over het plaatsen van nestkasten door de diverse vogelwerkgroepen en personen die aangesloten zijn bij het kerkuilenoverleg over de periode vanaf 972. Uitbreiding deze jaren (90/9) niet alleen van de kerkuilpopulatie maar ook van de groepen/personen die aan het kerkuilenoverleg actief deelnemen. De volgende groepen/personen zijn nieuw: * IVN De Maasvallei * Natuurwerkgroep Rucphen * Natuurwerkgroep Liempde * Dhr. Beeren, Budel Het totaal is nu gekomen op 36 deelnemende groepen waarvan er 30 nestkasten plaatsen en controleren. Wij wensen deze groepen veel succes in het kerkuilenwerk. Hopelijk zijn de andere vogelwerkgroepen bereid om de nieuwkomers wat tegemoet te komen. Vaak staan b.v. in hun vestigingsplaats/werkgebied al kerkuilnestkasten van andere vogelwerkgroepen. Het zou een goede start zijn voor deze nieuwkomers dat deze nestkasten naar hun overgaan. Voor enkele van bovenstaande groepen is al het een en ander geregeld. Hopelijk kan dat ook voor de andere groepen geregeld worden.

3 PLAATSEN VAN KERKUILNESTKASTEN IN 990 en 99 Inleiding: De onderstaande gegevens betreffen, wat de geplaatste kasten betreft, de periode 972 tot/met 992. In de periode 0/0/90 t/m 0/0/92 zijn vele nieuwe kerkuilnestkasten geplaatst. In totaal zijn er in Noord Brabant 670 kerkuilnestkasten geplaatst. Van deze 608 zijn er maar liefst 94 in 990 en 43 in 99 geplaatst. In onderstaande tabel is per tijdsperiode het aantal geplaatste nestkasten weergegeven. '72- o 00 ' '88 '89-'92 overig* Totaal Altenatuur 2 2 Beeren Budel Bolkenbaas Graaf 4 4 Heemnatuurw Maasvallei Eindhoven Ken en Geniet Midden Brabant Drunen 5 5 Liempde Ondersteijn Saris Den Bosch Torenvalk Helmond Bergen op Zoom Kempen Kuiert Ortolaan 2 22 Paijaart De Peel Etten Leur Gemert 2 2 Geldrop 7 3 Veghel Waalre West Brabant Zundert Oss Verhei jen 2 Uden TOTAAL (670*) [* onder rubriek "overige" vallen zowel nestkasten waarvan de plaatsingdata niet bekend zijn als 46 geregistreerde "vrije" broedgevallen (76 minus )]

4 Uit bovenstaand cijfers blijkt maar weer de grote activiteit van de Brabantse Kerkuilbeschermers. Het topaantal van 04 geplaatste nestkasten (met premie) in 989 is in 990 bijna geëvenaard (nu zonder premie. In 99 kwamen daar nog 43 nestkasten bij. Voor vele kerkuilen zijn op dit moment geschikte broedgelegenheden voorhanden. Toch zijn ook nog op vele plaatsen nestkasten nodig. Vele werkgroepen hebben voor 992 het plan opgevat om nestkasten te plaatsen.

5 nestkasten en toegekende nestkastnummers Het systeem van toegekende nestkastnummers werkt tot nu toe uitstekend. Meer (automatiserings-) problemen zal het gaan geven als het aantal boven de 000 komt. Om dit probleem te omzeilen krijgen alle nestkasten een nieuw nummer. Dit zal volgend jaar waarschijnlijk gaan plaatsvinden. Onderstaande tabel heeft een opschoning ondergaan. Niet gebruikte nestkastnummers zijn toebedeeld aan werkgroepen die behoefte hadden aan extra nestkastnummers. Wilt u gebruik maken van onderstaande tabel en de juiste nummers aan de provinciaal coördinator doorgeven. VOGELWERKGROEP NUMMERS NUMMERS NUMMERS toegewezen geplaatst over KNNN-VWG-Eindhoven -0 i i - 9 i ïo Bolkenbaas / Graaf /7/9 8/ I VWG Den Bosch 2-25 j 2-25 j VWG De Kempen i VWG-IVN-Oss j VWG West Brabant i Ken en Geniet j I

6 VOGELWERKGROEP NUMMERS NUMMERS NUMMERS toegewezen geplaatst over Saris Oetelaar i & Liempde /78 75/ / MIDDEN-BRABANT ï 0 i I / / /77/79 74/77/ / VWG De Pailjaart Heem Natuurgroep 43/45 43/ i Vogelwacht Uden / VWG Etten Leur j I I

7 VOGELWERKGROEP NUMMERS toegewezen NUMMERS geplaatst NUMMERS over VWG Zundert i j I VWG De Peel i i Altenatuur j j j VWG Bergen op Zoom / /286/ / VW De Torenvalk j ï i IVN De Maasvallei i VWG De Kuiert i I Verhei jen j i j VWG Helmond j i i Natuur & Milieuver. I Drunen Onderstei jn j j j VWG De Ortolaan i i VWG IVN Veghel j 02/03/07 j 02/03/07 \ i

8 RESULTATEN 990 EN 99 In onderstaande tabel zijn de resultaten vanaf 986 weergegeven. GEGEVENS OVER DE KERKUILBROEDGEVALLEN IN NOORD BRABANT OVER DE PERIODE JAAR I AANTAL I BROEDPAREN IAANTAL IBROEDSELS 'VRIJE BROEDPAREN * 'VRIJE' AANTAL TWEEDE NBr NED. \ % BROEDSELS 986 i36 i i 25,0 i , , ,6 7 6,3 0 i , ,6 0 JAAR AANTAL EIEREN GEMIDDELD AANTAL EI/BROEDPAAR AANTAL JONGEN UITGEVLOGEN GEMIDDELD AANTAL JONG/BROEDPAA 986 j 83 i 2, , , ,8 j j.9 2,6 3,7 3. 3, , resultaten was een uiterst succesvol jaar. Landelijk gezien waren er over de 200 broedgevallen. Voor een soort waarvan een tiental jaren geleden gevreesd werd dat deze uit zou sterven een ongelooflijk hoog aantal. Een aantal zachte winters waardoor vele kerkuilen de kans hadden te overleven, het verdwijnen van persistente gifstoffen uit het milieu en de goede resultaten van 989 zorgden voor uitermate goede uitgangssituatie. Daarbij was ook nog de voedselsituatie uitstekend en dankzij de vogelbeschermers waren er vele geschikte broedplaatsen. Totaal resulteerde dit in ruim 40 broedgevallen met maar liefst minstens 427 (waarschijnlijk ongeveer 500) uitgevlogen jongen. 8

9 Deze resultaten zou een goede beginsituatie voor 99 moeten zijn. De winter 990/99 was voor kerkuilen redelijk makkelijk te overleven. resultaten 99 De goede beginsituatie en spijt was 99 voor kerkuilen een erg slecht jaar. Niet alleen het aantal broedgevallen was erg laag, maar b.v. het aantal aantal uitgevlogen jongen per broedpaar was sinds 986 nog niet zo laag geweest (,7!). Vele kerkuilenparen zijn wel een broedsel gestart maar hebben het verlaten of geen van de jongen hebben het overleefd. De voor de regenperiode gestartte kerkuilen hebben het zwaar gehad, wat resulteerde in vele verlaten legsels. Zowel in geheel Nederland als in Noord Brabant kwamen vele, vele meldingen (ongeveer 50%?) van door kerkuilen bezette nestkasten maar zonder eieren en/of jongen. Dit alles is zeer waarschijnlijk te wijten aan de uitermate slechte voedselsituatie. Het aantal prooidieren zat in 99 op een dieptepunt. Landelijk gezien is het aantal terugmeldingen van dode teruggemelde kerkuilen sterk verhoogd. Het uitblijven van natuurlijke selectie door de zachtere winters had als resultaat dat bij de eerste beste selectiefactor die zich aandiende het effect groot was. Niet alleen jonge vogels (990) maar ook oudere vogels werden daardoor het slachtoffer. De verwachting is echter dat de het hoge sterfteaantal geen grote invloed heeft op de potentiële broedvogelpopulatie voor 992. Vooral jonge, eerstejaarsvogels bezetten een nieuwe broedplaats. In 990 waren er maar liefst 48 nieuwe broedgevallen. Bijna geen van deze paren (maar 4!) kwamen in 99 tot broeden. Van de 'oudere' broedplaatsen waren er 33 bezet (- 39,8%). JAAR AANTAL NIEUWE BROEDGEVALLEN aantal/% AANTAL 'NIEUWE' BROED GEVALLEN 2e jaar bezet aantal/% 3e jaar bezet aantal/% ,5% 7 70,% 0 42,0% % 9 64,3% 8 57,% ,8% 8 80,0% 7 70,0% ,0% 8 50,0% 5 3,3% ,3% 20 66,6% 7 56,7% ,4% 40 7,4% 9 6,% ,0% A 08,3% % Totaal ,9% 06 53,5% 56 37,3% 9

10 Hieruit blijkt maar weer dat kerkuilenparen welke een vaste broedplaats hebben in het voordeel zijn. Ook kan men concluderen dat bepaalde broedplaatsen erg in trek dus erg geschikt zijn. Een reden te meer om vooral deze broedplaatsen te beschermen. Resultaten Er van uitgaande dat 99 een tijdelijke onderbreking aangeeft, is er een tendens van een toenemend aantal broedgevallen. De oorzaken zijn o.a. * de afname van de invloed van de persistente pesticiden. Ondanks het nog steeds voorkomen van 'drins' (Dieldrin, Aldrin etc.) en DDT(DDE) wordt hun invloed minder op de kerkuilenpopulatie omdat de middelen niet meer gebruikt worden. De hoeveelheid van deze pesticiden in de grond neemt door uitspoeling af zodat deze stoffen in minder grote getale in de voedselketen terecht komen. Als ze minder in de voedselketen terecht komen dan komen ze in minder grote concentraties in de kerkuil terecht. Als deze concentraties voldoende laag zijn dan wordt de reactiesnelheid van de kerkuil niet nadelig beinvloed zodat de kerkuil: - meer jachtsucces heeft - meer vetopbouw heeft - minder vlug verkeersslachtoffer wordt Tevens vindt er natuurlijk geen sterfte meer plaats door gifophoping. Misschien is het zelfs zo dat de kerkuilwijfjes net zo veel gif uit het lichaam verwijderen (via hun eieren), als ze opnemen via het voedsel. Gezondere wijfjes leggen uiteraard meer eieren (misschien een verklaring voor het hoge gemiddeld eieraantal). Als men de geslachtsverhouding zou weten dan zou men hier nog zinniger dingen over kunnen vertellen. * de toename van het aantal geschikte broedgelegenheden en de controle broedgelegenheden Ten eerste in veel gebieden is het nestplaatsaanbod niet meer de beperkende factor. Niet alleen het aantal nestplaatsen is uitgebreid maar ook de veiligheid van de nestplaatsen is toegenomen. De huidige nestkasten zijn relatief veiliger voor de kerkuil dan schoorstenen e.d. Ten tweede; door de intensieve controle komen er steeds meer kerkuilen boven water. Een gedeelte van de toename is heeft ongetwijfeld als oorzaak het verhuizen van een kerkuilpaar van een 'natuurlijke' broedplaats (onbekend bij de v.w.g.) naar een kerkuilnestkast (bekend bij v.w.g.) Als 'natuurlijke' broedplaatsen relatief onveiliger zijn dan is dit natuurlijk geen slechte zaak. De keuze van de broedplaats ligt uiteindelijk toch bij de kerkui. 0

11 Het bovenstaande positieve geluid wordt gêrêlativêêm dóór dé twee zaken. Ten eerste is de huidige populatie een kleine t.o.v. enkele deccenia geleden. We zijn er dus nog lang niet. Ten tweede zien we een duidelijk dalende tendens t.o.v. de landelijke resultaten. Landelijk gezien speelt Noord Brabant een steeds kleinere rol, zodat 99 een dubbel dieptepunt aangeeft. Brabantse werkgroepen zijn zeker niet minder actief dan de overige in Nederland. Waarschijnlijk moet de oorzaak gezocht worden in de algemeen verslechterende mi ieuomstandigheden in Noord Brabant. In grote gedeelten van Brabant vindt en vermesting en verdroging en verzuring plaats, deze accumulatie van nadelige invloeden heeft zeker zijn invloed op het natuurlijke milieu en heeft daardoor ook zijn invloed op het aantal geschikte milieus voor kerkuilen. Brabant wordt meer dan gemiddeld geteisterd door deze nadelige mi ieuinvloeden. Dit blijkt niet alleen uit het aantal kerkuilen maar uit bijna elke andere inventarisatie. Het wordt hoog tijd in Brabant dat er iets gedaan wordt. Menig studeerkamer puilt uit van de rapporten. Concreet hebben deze plannen voor de natuur nog bitter weinig opgeleverd. Bezetting van de nestkasten In 990 waren er 523 nestkasten beschikbaar (geplaatst voor jan. 990). Hierin broedden 6 paartjes kerkuilen ( 4 minus 25 'vrije'). De bezettingskans was dus 22,2% in 990. In 99 waren er 67 kasten beschikbaar. Hierin broedden 42 paartjes kerkuilen (47 mins 5 'vrije'). In 99 was de bezettingskans 6.8%. Een diepterecord. Als in 992 de voedselsituatie zodanig is dat de bezettingskans weer normale proporties aanneemt, dan kunnen we in 992 ongeveer 50 broedparen verwachten in nestkasten met daarbij ongeveer 5 'vrij". In totaal dus ongeveer 65 broedparen. Bezettingskans: 986 8,2% 987 9,5% 988 4,9% ,2% ,2% 99 6,8% 992?????

12 DEELNEMENDE VOGELWERKGROEPEN/PERSONEN WELKE KERKUILNESTKASTEN IN NOORD BRABANT PLAATSEN EN CONTROLEREN e c o r d n u i s e r V O O R N A A M A C H T E R N A A M A D R E S P L A A T S T E L E F 0 0 N N R 2 V o g e l w a c h t D e n B o s c h e. o. / 6 e r a r d v. A a l s t D e S i k k e l 4 H e e s c h V N G V N V a l k e n s w a a r d / A d v a n A s t e n P b ( W e i d e n s t r 3 7 N e e r p e l t! V a l k e n s w a a r d 5 5 D h r. B e e r e n K a r d. de J o n g s t r a a t 0 B u d e l V W G A l t e n a t u u r / A n d r e v.d. B e r g L i j s t e r b e s h o f 3 S l e e u w i j k 7 5 I V N D e M a a s v a l l e i W G R V o g e l w, T o n B e r g v a n d e n O v e r a i b t 22 V i e r l i n g s b e e k K e e s B o l k e n b a a s K o o l s e e s 2 S p r a n g C a p e l l e K N N V v w g E i n d h o v e n / R. B o s s o n g F l o r a p l e i n 2 3 E i n d h o v e n V W B D e K u i e r t! H e n k C l e u t j e n s R e u s e l 7 D e u r n e w: I V N R i e t h o v e n / 3. D a s T o n t e r s t r a a t 8 R i e t h o v e n N a t u u r e n M i l i e u v e r. D r u n e n / F. v. D i j k V e n n e s t r a a t D r u n e n J. J. de G r a a f V i s s e r s k a d e 32 H a n k I V N O s s / N i # G r e i n e n M o l e n w e g 9 0 B e r g h e s P i e t v a n H a p p e n W a a r d s t r a a t 5 G e l d r o p V W 6 Z u n d e r t / 6 e r t v a n d e r H a r t K r o c h t e n w e g 3 Z u n d e r t K e n e n G e n i e t M. v a n d e r H e i j d e n M e i d o o r n s t r a a t 9 D o n g e n V N G E t t e n L e u r / Dhr. H e n d r i k x L a n g e b r u g s t r a a t 3 7 E t t e n L e u r V o g e l w a c h t U d e n / J.W. H e r s a n s B r o e k i o r g e n 28 U d e n V N G M i d d e n B r a b a n t / N i c o H i l g e r s A c h t h o e v e n s t r a a t 4 3 U d e n h o u t V W G D e P e e l / F. H o e f n a g e l s O l i e i o l e n 0 A s t e n M a d e s e N a t u u r v r i e n d e n / C o r H u i j g e n s B u r g. v a n C a i p e n h o u t s t r a a t 5 8 M a d e / D r i i s e l e n 5 W e s t b r a b a n t s e V W G / Ad J a n s e n B o u w e r i j 2 G a l der V W G M i d d e n B r a b a n t., G e r a r d v a n de K a a v a n R i j c k e v o r s s e l l a a n 7 O i s t e r w i j k I. V. N. D e M a a s v a l l e i / F r a n k v a n K a l l e v e e n B o s w e g 42 St. A n t h o n i s V W G H e e l k u n d e St O e d e n r o d e / H. de K o n i n g M e i s t r a a t 59 St O e d e n r o d e N a t u u r w e r k g r o e p L i e a p d e / L e o v a n de L a a r S i i d s e p a d 3 3 L i e a p d e V N G D e T o r e n v a l k / R i e n de L o u w L a n g e n b o o i s e w e g 47 Z e e l a n d D r e v a n M i e r l o H e e r s t r a a t 3 L e e n d e V o g e l w e r k g r o e p B e r g e n o p Z o o t / R i n u s H u i s K r o n e w e g 3 2 S t e e n b e r g e n V W G M i d d e n B r a b a n t / G e r v a n d e n Q e t e l a a r K a s t e r e n s e s t r a a t 5 L i e a p d e T o o n O n d e r s t e i jn S p u r k s t r a a t a D e n D u n g e n V W G D e P a i l j a a r t " / H a r c o R e n e s s P I N N E R S T R A A T 6 B e s t V W G G e a e r t / A d R i j n e n A r t h u r v a n S c h e n d e l s t r a a t 2 5 B e i e r t V W G H e l s o n d e. o. / T o o n v a n R i j t W. P r i n z e n s t r a a t 5 9 H e l i o n d * 9 V W G G e l d r o o / B e n de R u i t e r H e i b e e k s t r a a t 4 0 G e l d r o p ! 2 4 A d S a r i s H o p v e l d 2 H e e s w i j k D i n t h e r V W 6 D e P e e l / J. v. d. Spel' M o l e n b r u g w e g 9 S o n e r e n H e i d e *64 V W G I V N V e g h e l / J a n v a n de T i l l a a r t K r e k e l s h o f s t r a a t 3 4 M a r i a h e i d e r, V W G D e P e e l / Dhr. V e r h e i j e n L i e n d e r w e g 2 A s t e n B. V e r h e i j e n M a n a s t r a a t 46 M a r i a h o u t V W G D e O r t o l a a n / A n t o o n V e r h o e v e n t H o f 24 B e e k e n D o n k V W B 6 e # e r t t. a. v. M a r t i n V i n k W e v e r s s t r a a t 22 G e a e r t V W G D e K e # o e n / W i l v a n de V o o r t K r u i s s t r a a t 7 5 R e u s e l

13 MOGELIJKHEDEN VOOR HET PLAATSEN VAN EEN KERKUILENNESTKAST BOERDERIJ scharnierend bovenblad tu ssenschotje Schema van een broedkasf voor de kerkuil, (oud hout gebruiken) OPEN KAPSCHUUR i i t r Voor-aanzicht Tekening van een inlooppijp ( Vogelwerkgroep midden - B rabant)