Update projecten Aardgasbuffer Zuidwending

Transcriptie

1 Update projecten Aardgasbuffer Zuidwending Derde bijpraatsessie 6 december 2017 Zuidwending, 6 december

2 Zuidwending, 6 december 2017 #2 Even voorstellen Henk Abbing Directeur EnergyStock Bert Stouwie Projectmanager HyStock Henk Abbing: directeur EnergyStock, een 100% Gasunie-dochteren eigenaar van de aardgasbuffer Bert Stouwie: projectmanager HyStock 2

3 Zuidwending, 6 december 2017 #3 Agenda Vorderingen project uitbreiding capaciteit Ontwikkelingen duurzame energie Vorderingen waterstofproject: HyStock Vragen & opmerkingen We zijn in april en juli met u in gesprek geweest over het grote belang van Aardgasbuffer Zuidwending. We hebben enerzijds gesproken over het belang van de buffer voor de gasvoorziening op dit moment en in de komende jaren. Verder over het belang van de Aardgasbuffer bij de verdere overgang van een duurzame energievoorziening in de komende decennia en de plannen die we ontwikkelen om deze overgang te ondersteunen. En tenslotte over het belang van buffercapaciteit in een volledig duurzame energievoorziening en de voorbereidingen die we daarvoor treffen. We hebben in april en juli aangegeven dat we terug zouden komen als er ontwikkelingen waren en plannen concreter worden. Daarom organiseren we deze derde bijpraatsessie 3

4 Zuidwending, 6 december 2017 #4 Verandering in het energieaanbod vragen om gas-flexibiliteit Gaslevering uit Groningen neemt af Meer wind-en zonne-energie. Aanbod fluctueert Minder kolencentrales Meer gascentrales Aardgasbuffer Zuidwending speelt een belangrijke rol in de dagelijkse gasvoorziening voor woningen, gebouwen en elektriciteitscentrales. Wanneer er extra gas wordt gevraagd -vooral s ochtends en s avonds -kan EnergyStock snel bijspringen met levering van gas uit de aardgasbuffer. Wanneer er weinig vraag is, bijvoorbeeld s nachts, kan er juist weer gas worden geïnjecteerd in de opslag. EnergyStock verwacht dat de gasbuffer een grotere bijdrage zal moeten leveren aan de flexibele, betaalbare en betrouwbare energievoorziening, met name gedurende de komende vijftien tot twintig jaar. Wij kunnen helpen bij het oplossen van verschillende knelpunten die zich naar verwachting gaan aandienen. Nu er steeds minder gas uit het Groningenveld wordt geleverd, neemt de flexibele rol die dit veld speelt in de gasvoorziening af. Onze snelle gasopslag bij Zuidwending kan gasleveranciers helpen de pieken en dalen in de vraag binnen de dag op te vangen. Ook springt de aardgasbuffer bij wanneer er elektriciteit moet worden opgewekt door gascentrales op de momenten en dagdelen dat het aanbod van duurzame elektriciteit uit wind en zon onvoldoende is. De productie van stroom via gascentrales is zeer flexibel regelbaar. Gascentrales kunnen sneller dan andere typen centrales hun stroomproductie aanpassen aan een sterk fluctuerende elektriciteitsvraag en een sterk fluctuerend aanbod van duurzame energie en zo de elektriciteitsvoorziening stabiel houden. Aardgasbuffer Zuidwending kan juist die rol van gascentrales ondersteunen. Zuidwending, 6 december

5 Gascavernes in gebruik Gascavernes vergund Gascavernes uitgeloogd Nieuwe gascaverne HyStock proefproject We hebben in april aangegeven dat we onderzoeken of het nodig is om onze capaciteit uit te breiden zodat we aan de veranderende vraag tegemoet kunnen komen. In juli hebben we gemeld dat het onderzoek uitwijst dat we mogelijk een extra gascaverne gaan toevoegen door een caverne die reeds bijna volledig is ontwikkeld gereed te maken voor gasopslag. Op 1 december 2017 hebben we het investeringsbesluit voor deze uitbreiding genomen. We zullen enerzijds aanpassingen doen op de bestaande installatie. Daarnaast gaan we caverne A1 gereed maken voor gasopslag (blauwe cirkel). We hebben in het afgelopen half jaar contact gehad met het bevoegd gezag. Daarbij is gebleken dat de vergunningen die in het verleden zijn afgegeven voor de ontwikkeling van de cavernes nog steeds geldig zijn. Caverne A1 kan dus ontwikkeld worden binnen de bestaande vergunningen. Voor het in gebruik nemen van caverne A1 conform de Opslagvergunning wordt een update/aanpassing gemaakt van het Opslagplan. Deze update van het Opslagplan is ingediend bij het Ministerie van Economische Zaken en wordt ook behandeld door het ministerie. Het ministerie vraagt hiervoor advies bij de gemeente en de provincie en er is in de eerste helft van 2018 ook gelegenheid voor iedere belanghebbende om te reageren. Nadere informatie over het Opslagplan en de stappen en timing van de procedure hiervoor zijn te vinden op de website 5

6 Zuidwending, 6 december 2017 #6 Ligging cavernes tussen Ommelanderwijken Zuidwending Gascavernes Installatie Caverne A1 ligt het dichtst bij de N366 en midden tussen de bebouwing van Zuidwending en Ommelanderwijk. Zuidwending, 6 december

7 Zuidwending, 6 december 2017 #7 Plan Uitbreiding gasopslag De gele vlek op de luchtfoto (binnen de blauwe ovaal) is de plek waar caverne A1 ligt. Het blauwe lijntje is de leiding zoals die vanaf de caverne naar de installatie kan lopen. Zuidwending, 6 december

8 Zuidwending, 6 december 2017 #8 Huidig cavernepad A1 (loogfase Akzo Nobel) Dezecaverne is al grotendeels door Akzo Nobel uitgeloogd en staat momenteel vol pekelwater. Om de caverne geschikt te maken voor gasopslag, gaan we een extra boorgat en welput maken waardoor het gas in en uit de caverne kan stromen en zullen we voor de gasopslag de putten gaan voorzien van zogenoemde well-heads. Voordat de caverne gereed wordt gemaakt voor gasopslag zal deze nog enige tijd verder worden geloogd door totdat deze zijn definitieve grootte heeft bereikt. Zuidwending, 6 december

9 Zuidwending, 6 december 2017 #9 Cavernepad met gasopslag (EnergyStock) Na afronding ziethet cavernepader dan zo uit. Zuidwending, 6 december

10 Zuidwending, 6 december 2017 #10 Werkzaamheden algemeen Gewoonlijk wordt er gewerkt tijdens normale werkuren Daarbij wordt overlast tot een minimum beperkt. Maatregelen t.b.v. licht en geluid. Regelmatig werkverkeer en af en toe kranen op de werkplaats. Werkverkeer wordt via bebording langs de Noorderwijkweg (eigen weg) geleid Soms perioden van nauwelijks waarneembare activiteit Twee perioden waarin 24/7 wordt gewerkt De caverne is gereed voor gasosplagin Tot die tijd wordt er dagelijks gewerkt. Soms is dat werk zichtbaar, soms minder zichtbaar. Af en toe staan er kranen, tweemaal wordt er een grotere installatie opgebouwd die in beide gevallen een deel van de tijd 24/7 in bedrijf zijn. Er zijn ook langere periodes waarin er bovengronds niets te zien is, maar er ondergronds wordt doorgewerkt: tijdens het uitlogen van de caverne wanneer het zout met water wordt weggespoeld en omgezet in pekel. Dit wordt met bestaande pijpleidingen afgevoerd naar de fabrieken van Akzo Nobel. En wanneer het laatste pekel wordt verdreven door het eerste gas in de caverne te brengen. We zullen maatregelen treffen om de overlast tot een minimum te beperken. Er komen borden die het werkverkeer langs onze eigen toegangsweg leiden. We onderzoeken of we vanaf de N33 bereikbaar blijven tijdens de verdubbeling van de N366. Onze eerste inschatting is dat de afslag naar de Tonckelwegopen blijft. Er worden maatregelen genomen om hinder door licht en geluid tot een minimum te beperken, bijvoorbeeld door licht- en geluidschermen te plaatsen. Zuidwending, 6 december

11 Zuidwending, 6 december 2017 #11 Werkzaamheden & planning Akzo Nobel Nu dec 17 of begin 18 jan mrt 18 apr -jun 18 * Boren conductorpijp (= richtpijp) Voorbereidingen t.b.v. tweede boorgat Boren tweede boorgat & aanbrengen buitenste pijp jun -jul 18 jul 18 -jul 19 Aansluiten tweede boorgat op caverne Verder uitlogen caverne tot definitieve vorm * Werkzaamheden deels 24/7 2 maanden boortoren op locatie Akzo Nobel neemt het eerste deel van de werkzaamheden voor haar rekening, in opdracht van EnergyStock. December 2017 of begin 2018: Aanleggen conductor pijp (32 inch) zeer beperkte zichtbaarheid waarschijnlijk alleen tijdens normale werkuren doorlooptijd 7 dagen Januari maart 2018: Bouwkundige werkzaamheden voorbereiden boorkelder en opstelplaats boortoren -waarschijnlijk alleen tijdens normale werkuren April juni 2018: Boren van het tweede boorgat en aanbrengen van de 18 inch boorpijp hiervoor wordt een boortoren van Itaggeplaatst deze is vergelijkbaar met eerdere boringen (zie slide 13) waarschijnlijk vinden de werkzaamheden gedurende een deel van de periode 24/7 plaats Juni juli 2018: Constructiewerkzaamheden voor aansluiten van het 2 e boorgat geen in het oog springende activiteiten beperkt werkverkeer Juli 2018 juli 2019: Uitlogen van het laatste deel (nog ca. 1/3) van de caverne geen activiteiten zichtbaar pekel wordt via transportleidingen van Akzo Nobel naar de productielocatie van Akzo gebracht - nauwelijks verkeer. 11

12 Zuidwending, 6 december 2017 #12 Werkzaamheden & planning EnergyStock * aug okt 19 sept nov 19 apr sept 20 sept -okt 20 Voltooien welput & aanbrengen gaspijp (binnen buitenste pijp) Aansluiten gaspijp op caverne Inbrengen gas en uitdrijven pekel Ombouw naar operationele fase v.a. okt 20 Caverne vormt onderdeel gasopslag Ministerie Van EZ - Bestaande vergunningen volstaan - Vernieuwd opslagplan (juli 17 ingediend ) Op vernieuwde opslagplan inspraak mogelijk * Werkzaamheden deels 24/7 Workover m.b.v. containers op locatie Daarna neemt EnergyStock het werk van Akzo Nobel over: Aug okt 2019: Gereed maken van de welput -aanbrengen van een 13 inch gaspijp hiervoor wordt een workovergeplaatst bestaande uit zeecontainers -deze is vergelijkbaar met eerdere werkzaamheden (zie slide 14) waarschijnlijk vinden de werkzaamheden gedurende een deel van de periode 24/7 plaats Sept nov 2019: Constructiewerkzaamheden voor het aansluiten van het tweede boorgat waarschijnlijk alleen normale uren; zo nu en dan hijskranen nodig beperkt werkverkeer April sept 2020: Debrining: door gas in de caverne te pompen wordt het laatste pekel eruit gedrukt - weinig activiteiten zichtbaar nauwelijks verkeer Sept okt 2020: Constructiewerkzaamheden voor de finale ombouw naar de operationele fase en het verwijderen van de debrininginstallatie alleen normale uren, zo nu en dan hijskranen nodig beperkt werkverkeer Vanaf 1 okt 2020: Caverne A1 onderdeel van normaal operationeel bedrijf Aardgasbuffer Zuidwending 12

13 Zuidwending, 6 december 2017 #13 Boren tweede boorgat & aanbrengen buitenste pijp Voor het maken van de boorgangzullen we tweemaal een aantal weken achter elkaar 24/7 op de locatie aan het werk zijn. Dat zal zijn in het voorjaar van We zullen er alles aan doen de overlast zo veel mogelijk te beperken en raden u aan om u net als in het verleden bij ons te melden wanneer u wel overlast ervaart. We hebben dat tot op heden door het nemen van maatregelen altijd in goede banen kunnen leiden. We boren tot meter diepte. We zitten dan diep in het zout. Vanaf daar begint het uitlogen van de caverne. De caverne wordt uiteindelijk meter hoog. Dat is vergelijkbaar met het laatste broertje dat we in 2013 in gebruik hebben genomen en heeft dan een inhoud van ongeveer een miljoen m3. Onder druk kunnen we daar maximaal honderdtachtig miljoen kuub aardgas in opslaan, waarvan de helft eigendom is van onze klanten. De andere helft is ons gas dat garandeert dat de caverne een minimale onderdruk houdt. Onze boringen gaan veel minder diep dan die van de NAM, die tot 3 kilometer diepte boren. Zuidwending, 6 december

14 Zuidwending, 6 december 2017 #14 Voltooien welput & aanbrengen gaspijp De tweede periode waarin we deel 24/7 werken is in de nazomer van We maken dan de welputten gereed en brengen een 13 inch gaspijp aan binnen de 18 inch boorpijp. Hiervoor wordt een workovergeplaatst bestaande uit zeecontainers. We zullen er alles aan doen de overlast zo veel mogelijk te beperken en raden u aan om u net als in het verleden bij ons te melden wanneer u wel overlast ervaart. We hebben dat tot op heden door het nemen van maatregelen altijd in goede banen kunnen leiden. Zuidwending, 6 december

15 Zuidwending, 6 december 2017 #15 Overlast? Vragen? Ervaart u overlast van verkeer, licht geluid? Bel tijdens kantoorurenmet het algemene nummer van de installatie! Buiten kantoorurenis de Centrale Commandopost van Gasunie bereikbaar. Uw vraag zal worden aangenomen, waarna u zo spoedig mogelijk wordt teruggebeld / actie wordt ondernomen (kantooruren) (buiten kantooruren) Mocht u overlast ervaren of vragen hebben, schroom niet en neem contact op. We zullen kijken wat we kunnen doen om de overlast weg te nemen of te beperken. Zuidwending, 6 december

16 Zuidwending, 6 december 2017 #16 Agenda Vorderingen project uitbreiding capaciteit Ontwikkelingen duurzame energie Vorderingen waterstofproject: HyStock Vragen & opmerkingen Enerzijdswerken we dus aan een betrouwbare, betaalbare en flexibele gasvoorziening in de komende vijftien tot twintig jaar. Anderzijds bereiden we ons ook voor op onze rol daarna. U kent het waterstofproject waar Bert zo de laatste stand van zaken van zal geven. Onlangs hebben we ook bekend gemaakt dat we samen met Akzo Nobel en Gaelectriceen haalbaarheidsstudie gaan doen naar de ondergrondse opslag van duurzame energie in zoutcavernes door middel van perslucht. Door gebruik te maken van een technologie die CompressedAir Energy Storage (CAES) wordt genoemd, worden overschotten aan zonne-en windenergie omgezet in perslucht met behulp van een compressor. De lucht wordt in een caverne opgeslagen en weer vrijgelaten wanneer er een tekort is aan duurzame energie. Door de lucht dan langs een turbine te laten lopen, wordt weer elektriciteit opgewekt. De Europese Commissie heeft het project op de PCI-lijst gezet (Project of Common Interest) waardoor het mogelijk wordt financieringen en subsidies te krijgen. Pas aan de hand van de haalbaarheidsstudie is iets te zeggenover de mogelijke ontwikkeling van zo n caverne. We verwachten niet dat binnen enkele jaren de markt voldoende rijp zal zijn voor dit project. Daarvoor is het overschot aan duurzame elektriciteit nog niet voldoende. 16

17 Zuidwending, 6 december 2017 #17 Om te beginnen ziet u 3 plaatjes die we de vorige keer ook hebben laten zien. Voor die mensen die de vorige keer niet aanwezig konden zijn, schetsen we daarmee nog een keer de achtergrond van het HyStockproject. De verwachting is dat er de komende jaren steeds groteren hoeveelheden elektriciteit over zijn, omdat ze worden geproduceerd met zon en wind. Dit gebeurt voor een groot deel op zee. Daarnaast komen er bij de Eemshaven elektriciteitskabels binnen uit Denemarken. Om de overschotten op te kunnen slaan is waterstof een ideale energiedrager. Met elektriciteit wordt water omgezet in zuurstof en waterstof en later kan de waterstof reageren met zuurstof, waarbij weer elektriciteit vrijkomt. Ook is waterstof een goede brandstof in de mobiliteitssector. Dagelijks kunt u al in de krant lezen wat er met waterstof gebeurt. Er rijden steeds meer bussen op, er wordt al gesproken over treinen op waterstof en er is zelfs in onze provincie al een Tesla omgebouwd op waterstof (de Hesla). Noord Nederland heeft de ambitie om een waterstofeconomie te worden. We hebben windparken op zee, we hebben zonne-energie op land, we zijn aangesloten op duurzame energie uit Scandinavië en Duitsland. En wij, Aardgasbuffer Zuidwending, hebben opslagruimte, we hebben kennis van opslag en we willen onze verantwoordelijkheid nemen om een goede bijdrage te leveren aan de energietransitie. Ik laat u zo zien hoe we groene waterstof gaan genereren. 17

18 Zuidwending, 6 december 2017 #18 Ons doel is dus als Gasunievolop mee te doen met het vergroenenvan de energievoorziening en daarmee ook waterstof toe te gaan passen. De beste manier daarvoor is een proefproject te starten om op kleine schaal te beginnen met waterstof. Geholpen door een Europees subsidieproject en samen met partners, is zo het HyStockproject ontstaan, waarbij we groene stroom van zonnepanelen om gaan zetten in waterstof, die afgevoerd gaat worden naar afnemers, zoals tankstations in Noord-Nederland. 18

19 Zuidwending, 6 december 2017 #19 We plaatsen daarom zonnepanelen rond de installatie zodat we het principe kunnen onderzoeken. In totaal plaatsen we ongeveer zonnepanelen rond de installatie, waarvan circa voor het HyStockproject en ongeveer voor de basis-energiebehoefte van de aardgasopslaginstallatie. Op de installatie plaatsen we drie zeecontainers. In één zal de omzetting van water in waterstof en zuurstof plaatsvinden d.m.v. elektrolyse, de tweede bevat de benodigde elektronica voor de energievoorziening en de derde een kleine compressor die de zogenoemde tube trailers gaat vullen, waarmee de waterstof wordt afgevoerd naar afnemers in bijvoorbeeld de mobiliteit en industrie. Het werken met gassen zoals waterstof en aardgas vraagt om goede beheersmaatregelen. Het werken met waterstof gebeurt al op grote schaal binnen de industrie in Nederland en elders op de wereld. Om veilig werken met waterstof te borgen zijn er internationale normen ontwikkeld die ook binnen het HyStockproject worden toegepast. Tevens dient het project te voldoen aan de geldende wet en regelgeving. De medewerkers van de aardgasbuffer zijn getraind in het omgaan met gassen. Het opslaan van waterstof is technisch goed mogelijk. In het Verenigd Koninkrijk en de USA wordt waterstof al in zoutcavernes opgeslagen. Het pilotproject is onder andere bedoeld om nader te onderzoeken of dat ook in de zoutlagen kan van Zuidwending. 19

20 Zuidwending, 6 december 2017 #20 Plaats voor de waterstofinstallatie Hier ziet u een luchtfoto van de bestaande installatie met daarop aangegeven de plaats waar we de containers voor de waterstofinstallatie willen gaan plaatsen. We hebben deze plaats gekozen omdat hier nog ruimte is, de afstand tot de elektriciteitsvoorziening op locatie kort is en de tubetrailers er goed kunnen komen. Van buiten de locatie zal er nagenoeg niets van de containers te zien zijn. Er zijn geen uitbreidingen nodig aan de elektriciteitsvoorziening. Een groot deel van de elektriciteit wordt natuurlijk door de zonnepanelen geleverd. Daarnaast heeft de elektriciteitsaansluiting van de locatie, die aangesloten zit op het verdeelstation van TenneTbij Meeden, voldoende overcapaciteit, zodat er ook waterstof geproduceerd kan worden als de zon niet schijnt. Het is dus niet nodig nieuwe kabels aan te leggen. 20

21 Zuidwending, 6 december 2017 #21 Vulpunten Energie Container Installatie voor waterstof Hier ziet u meer in detail hoe een dergelijke installatie er op onze locatie uit gaat zien. Deze tekening komt van onze leverancier en is daarmee een goede weergave van de spullen die er geleverd zullen worden. Door te werken met containers wordt veel van het installatiewerk bij onze leverancier uitgevoerd, waardoor het werk op locatie vrij beperkt is. We moeten kabels installeren en fundamenten in de bodem aanbrengen, maar voor de rest is het een kwestie van containers plaatsen, koppelen en in bedrijf nemen. 21

22 Zuidwending, 6 december 2017 #22 Zonnepanelen Vanwege omvang hebben we landschapsarchitecten van gemeente en provincie betrokken bij het ontwerp Intensief ontwerptraject afgerond om alles netjes in te passen Informele instemming van alle partijen onlangs ontvangen Voortraject vergunning door de gemeente Vergunning te verstrekken door ministerie van EZ, i.v.m. connectie met mijnbouwinstallatie Vroegtijdig zijn we met de Gemeente Veendam in gesprek gegaan over het plaatsen van de zonnepanelen. Op basis van Provinciale regels moet de Provincie worden betrokken bij het landschappelijk inpassen van een hoeveelheid panelen zoals wij die willen plaatsen. Daarom zijn er dit najaar diverse bijeenkomsten geweest waarbij landschapsarchitecten van de Provincie, van de Gemeente en van Gasunie, samen hebben gewerkt aan het zo goed mogelijk inpassen van de panelen. Doel is uiteindelijk de panelen zo onopvallend mogelijk aan te brengen en toch maximaal 2,4 MWp aan panelen te kunnen plaatsen. Inmiddels is er een ontwerp zo goed als klaar waarover alle partijen een goed gevoel hebben en die we ook graag willen gebruiken voor de vergunningaanvraag. Ondanks dat de Gemeenten en Provincie een belangrijke rol hebben gespeeld bij het ontwerp, zal de uiteindelijke vergunningaanvraag worden afgehandeld door het ministerie van EZ. Dit vanwege de directe koppeling van de panelen met de mijnbouwinstallatie. 22

23 Zuidwending, 6 december 2017 #23 Zonnepanelen binnenkant dijken rondom de locatie De kern van de oplossing ziet u hier. Het grootste deel van de panelen zal op de dijken naast de locatie worden aangebracht. Het idee van de landschapsarchitecten is om dit alleen aan de binnenzijde van de dijken te doen, zodat de dijken er van buitenaf net zo uit blijven zien als nu het geval is. Om dit te kunnen realiseren, maar toch voldoende elektriciteit op te kunnen wekken, moeten de panelen platter komen te liggen dan de huidige stand van de dijk. Daarvoor zullen we beide dijken zo aanpassen, dat de binnenzijde lang en flauw is, terwijl de buitenzijde korter en steiler wordt. Dit voorbereidende werk aan de dijken, willen we in het voorjaar van 2018 uitvoeren. De zonnepanelen reflecteren in principe geen licht naar de omgeving, door de gekozen stand. We hebben gekeken of het binnen bijvoorbeeld de Postcoderoos-regeling mogelijk is voor de omgeving om mee te investeren of om samen met ons collectief zonnepanelen aan te schaffen. Dat lijkt niet het geval omdat wij zijn aangesloten op het hoofspanningsnet en niet op het laagspanningsnet. Gelukkig zijn er in de buurt initiatieven via Buurkracht die hier al mooie stappen ondernemen met de omgeving. In juli zijn er vragen gesteld over de landschappelijke inpassing van de gehele installatie. Er zijn eerste verkennende gesprekken geweest met enkele omwonenden die we binnenkort verder willen voortzetten. We hebben voor de vervolgstappen eerst gewacht op de verfijning van de plannen rond de (landschappelijke) inpassing van HyStock. Installatiemanager Joost Hooghiem trekt deze kar. 23

24 Zuidwending, 6 december 2017 #24 Impressie zonnepark Zuidwending Zonnepanelen In het geheel gaat het er zo uitzien als u hier kunt zien. Aan de linker-en rechterzijde ziet u de dijken waarop aan de binnenzijden de meeste panelen worden geplaatst. Daarnaast willen we panelen plaatsen op drijvers op de vijver aan de voorzijde en willen we boven de parkeerplaatsen overkappingen met zonnepanelen plaatsen. 24

25 Zuidwending, 6 december 2017 #25 Planning & proces aug 17 najaar 17 nu dec 17 jan 18 Waterstofinstallatie besteld Landschapsplan met gemeente en provincie Derde bijpraatsessie Vergunningsaanvraag zonnepark Vergunningsaanvraag waterstof VERGUNNINGEN Ministerie van EZ - Gehele zonnepark: dec WABO lang 26 weken Ministerie van EZ - Waterstofconversie: jan WABO lang -26 weken Op alle onderdelen inspraak mogelijk mei-sept 18 Bouw en ingebruikname waterstofinstallatie juli-dec 18 Bouw en ingebruikname zonnepark Gasunieheeft eind juni besloten dat we dit waterstofproject gaan uitvoeren. In augustus hebben we de waterstofinstallatie gekocht, die nu bij onze leverancier wordt gebouwd. Nu zijn we voor de waterstofinstallatie bezig met de voorbereidende werkzaamheden voor de vergunningaanvraag. De vergunning vragen we aan bij het Ministerie van Economische Zaken. De aanvraagperiode duurt maximaal een half jaar, waarbinnen er gedurende 6 weken inspraak mogelijk is. Hiervoor zal het Ministerie de aanvraag publiceren. Voor de zonnepanelen geldt een zelfde termijn voor de vergunningaanvraag, die ook door het Ministerie van Economische Zaken wordt afgehandeld. Naast het vergunningentraject gaat er ook nog een subsidietraject lopen om de haalbaarheid van deze investering te vergroten. De toezegging van deze zogenaamde SDE+ subsidie verwachten we tegen de zomer van 2018, waarna er gestart kan worden met het werk. Voor uw informatie hebben we op onze website een overzicht geplaatst van alle vergunningaanvragen. We zullen elke vergunningaanvraag hier ook publiceren wanneer deze in behandeling is. Dat stelt u in staat op de juiste momenten eventuele vragen als zienswijze in te dienen. We verwachten volgend voorjaar te beginnen met de voorbereidende werkzaamheden op locatie voor de waterstofinstallatie en de zonnepanelen. De waterstofinstallatie wordt daarna in de zomer geplaatst en in september in bedrijf genomen. Na de zomer verwachten we de zonnepanelen te gaan plaatsen en hopen ze rond eind 2018 allemaal geplaats te hebben. 25

26 Zuidwending, 6 december 2017 #26 Vragen & opmerkingen Zuidwending, 6 december

27 Zuidwending, 6 december 2017 #27 Bedankt voor uw aandacht Zuidwending, 6 december