PASTORALE EN PIANOGEWELD

Transcriptie

1 11 mei uur serie radio filharmonisch orkest & friends i-6 PASTORALE EN PIANOGEWELD Radio Filharmonisch Orkest Osmo Vänskä dirigent Alexander Gavrylyuk piano Kaija Saariaho 1952 Ciel d hiver 2013 voor orkest Sergej Rachmaninov Eerste pianoconcert in fis opus /1917 Vivace Andante cantabile Allegro scherzando pauze Ludwig van Beethoven Zesde symfonie in F opus 68 Pastorale 1808 Allegro ma non troppo: Angenehme, heitere Empfindungen, welche bei der Ankunft auf dem Lande in Menschen erwachen Andante molto moto: Szene am Bach Allegro: Lustiges Zusammensein der Landleute Allegro: Donner. Sturm Allegretto: Hirtensang. Wohltätige, mit Dank an die Gottheit verbundene Gefühle nach dem Sturm

2 2 Met korting Programmaboekjes Uitzending 58e seizoen 11 mei Wist u dat u enkele dagen voor ieder concert het programmaboekje al kunt MUZIEK EN NATUUR inzien op onze site? zaterdagmatinee.nl naar de Matinee Wist u dat u losse kaartjes voor alle Matineeconcerten met korting kunt kopen als u al een abonnement hebt? Als u als seriehouder inlogt op de website van het Concertgebouw (in de balk bovenaan de web pagina), wordt u een aparte prijslijst getoond. concertgebouw.nl/ matinee Mooie plaatsen Zoekt u nog een abonnement voor volgend seizoen? Er zijn extra mooie plaatsen vrijgekomen, nu de periode van verlengen is afgelopen. Bestel nu uw nieuwe abonnement op concertgebouw.nl/ series Vanaf 1 juni kunt u ook losse kaarten bestellen. Matinee Café Na afloop van het concert kunt u in Matinee Café de gesprekken bijwonen van Hans Haffmans en zijn gasten. Live vanuit het Concertgebouw café. live op npo radio 4 nporadio4.nl/ matineecafe Podium Witteman De laatste uitzending van dit seizoen van Podium Witteman staat volledig in het teken van jong talent. Centraal staat daarbij de vraag: wat moeten talentvolle musici allemaal doen om carrière te maken? Met het Viride Kwartet, pianist Aidan Mikdad, het Amsterdam Piano Trio en pianopedagoog Marcel Baudet. live op npo 2 (18.05 uur) podiumwitteman.nl BENT U AL VRIEND? www. vriendenvandematinee.nl NPO Radio 4 en terugluisteren Dit concert wordt live uitgezonden via NPO Radio 4. Via de website zaterdagmatinee.nl kunt u de gehele uitzending terug luisteren. Enkele dagen ná ieder concert kunt u het concert (zonder pauzeprogramma) terugluisteren op nporadio4.nl/ concerten Telefoons in de zaal Geconcentreerd luisteren is voor de meeste Matineebezoekers de ideale manier om van muziek te genieten. Daarom vragen wij u zoveel mogelijk met elkaar rekening te houden, de telefoon op stil te schakelen en geen foto s te maken voordat de muziek is uitgeklonken. De ZaterdagMatinee op social media Via facebook, twitter en insta gram houdt de Matinee u op de hoogte van het laatste nieuws rond de concerten. Volg ons, en praat mee! Muziek en natuur zijn met elkaar verweven. Met haar vogelgezang, het kabbelen van water en het ruisen van bladeren lijkt de natuur muziek te maken. En soms herinnert de natuur door haar schoonheid, vormen en kracht aan muziek. Het wekt dan ook geen verbazing dat de natuur sinds jaar en dag voor componisten een inspiratiebron vormt. Door de hele muziekgeschiedenis heen is de natuur verklankt. In middeleeuwse koorwerken klinken hier en daar imitaties van vogelgezang, of kabbelend water klinkt door in romantische pianostukken. De werken van vandaag hebben alle drie een band met de natuur. De Zesde symfonie, de Pastorale, van Ludwig van Beethoven ( ) is een van de bekendste eerbetonen aan de natuur. Ciel d hiver (Winterhemel) van de Finse componiste Kaija Saariaho (1952) vangt de winter in ijzige klanken. En hoewel het Eerste pianoconcert van Sergej Rachmaninov ( ) geen programmatisch stuk over landschappen of seizoenen is, evoceert het werk toch beelden van weidse vergezichten en uitgestrekte bossen. En Rachmaninov componeerde het stuk bij zijn vaste toevluchtsoord op het Russische platteland. Kortom: op dit concert klinkt de natuur letterlijk als muziek in de oren. Het geluid van een winterhemel Als de sterrenhemel in een koude winternacht geluid zou maken, dan zou die klinken als Ciel d hiver van Kaija Saariaho. Een verstilder beeld dan een winterhemel is bijna niet denkbaar des te opmerkelijker is het dat de Finse componiste klanken heeft gevonden voor dit tafereel. In veel van haar werken lijkt Saariaho de luisteraar met behulp van klank een concreet beeld te willen overdragen. Zo ook Ciel d hiver: iedereen kan zich een voorstelling maken van een met sterren bezaaide lucht, en met allerlei evocatieve klankkleuren brengt Saariaho zo n hemel tot leven in de dromerige en mysterieuze stijl die haar muziek kenmerkt.

3 4 Saariaho heeft de kou van het winterseizoen, de duisternis van de nacht en het heldere getwinkel van sterren in klank vertaald in een bijzondere vorm en met typerende instrumentale timbres. Zoals een winterlandschap verstild en desolaat kan zijn, zo staat ook de muziek stil : de harmonie is statisch en het Een plek van inspiratie Muziek is een kalme maanverlichte nacht, het ruisen van bladeren in de zomer. Muziek is klokgelui in de verte tijdens de schemering. Muziek kan men met talloze zaken vergelijken, maar voor Sergej Rachmaninov was het de natuur die de schoonheid van muziek kon benaderen. Voor hem was de relatie tussen muziek en natuur niet alleen een manier om muziek te definiëren, tijdens het componeren was hij ook fysiek met de natuur verbonden. Hij voltooide zijn Eerste pianoconcert in de zomer van 1891, die hij, zoals vele zomers daarna, doorbracht op het afgelegen familielandgoed Ivanovka, een flink eind ten zuidoosten van Moskou. Het was een rustig toevluchtsoord op het platteland te midden van natuurschoon en een inspirerende plek voor Rachmaninov hier 5 Kaija Saariaho tempo is zodanig traag, dat het bijna afwezig lijkt. Net als de sterren aan de hemel zweeft de muziek als het ware in oneindigheid. Gedurende het werk transformeert de muziek bijna onmerkbaar. De verschillende instrumenten(groepen) spelen motieven die als sluierwolken over elkaar heen schuiven. Het doet enigszins denken aan de manier waarop Saaria ho s collega en landgenoot Jean Sibelius ( ) zijn machtige symfonieën opbouwt uit afzonderlijke lagen, die gezamenlijk één traag bewegend geheel heeft hij dat muzikale ruisen van bladeren ongetwijfeld gehoord. Op het landgoed zou hij nog aan veel composities werken, en later zou hij er veel naar terugverlangen: na de revolutie van 1917 moest hij Rusland, en dus ook Ivanovka, voorgoed verlaten. Ondanks die inspirerende plek had de achttienjarige Rachmaninov een pianoconcert gecomponeerd waar hij al gauw niet meer tevreden over was. Hij vond er zo veel aan mankeren, dat hij besloot er nog eens flink aan te schaven. Kort voordat hij vormen. Sibelius symfonieën en Saariaho s Ciel d hiver herinneren daarmee onwillekeurig aan het Finse landschap met haar nieuwe versie (de versie die vandaag wordt gespeeld). Hij corrigeert zijn Derde Rusland moest achterlaten, smolt hij het concert om tot een Rachmaninov uitgestrekte bossen, diepe meren en verlatenheid. scherpte de vorm en orkestratie aan en schroefde de virtuositeit pianoconcert, Ivanovka, 1910 Het begin van Ciel d hiver maakt deze eindeloosheid meteen op en dat terwijl de eerste versie al de nodige vingervlugheid voelbaar. Zacht spelende strijkers vormen een voortdurend aanwezige en onveranderlijke samenklank, die bestaat uit een donkere deken van de lage instrumenten en ijle flageolettonen van de hoge strijkers. De kou doet zijn intrede met pianotremolo s, harpglissando s en trillers door het hele orkest. Met een divers opgebouwde set slagwerk een vibrafoon, klokkenspellen, triangels, bekkens en bellen twinkelen de sterren in de fluweeldonkere winterhemel. Je zou zelfs een paar vallende sterren kunnen ontdekken waar sommige tonen eindigen met een klein, dalend glissando. De verlatenheid wordt benadrukt met diverse passages die solo worden gespeeld onder andere door de piccolo, klarinet, viool en cello. Het verstilde beeld van een winterhemel herbergt toch een schat aan geluid. vroeg. Maar één aspect is hetzelfde gebleven: beide versies zijn een amalgaam van Rachmaninovs dubbele identiteit als componist én pianist. Al op zijn vierde was hij met pianospelen begonnen, en slechts een kleine tien jaar later zat hij achter de toetsen op het Conservatorium van Moskou in de klas van Nikolaj Zverev ( ). De strenge maar toegewijde leraar schijnt na het pianospel van zijn pupil te hebben uitgeroepen: En zó moet men piano spelen! Maar de componist in Rachmaninov begon steeds meer naar voren te treden: het leidde tot een breuk met Zverev en een officieel begin aan zijn componistenpad. De piano heeft hij zeker niet de rug toegekeerd: Rachmaninov trad vaak op als pianist en speelde zelf de première van zijn Eerste pianoconcert. ANDREW CAMPBELL

4 6 In dit concert, dat opusnummer 1 draagt, zijn twee grote muzikale karakteristieken van Rachmaninovs pianowerken met elkaar vervlochten: nostalgische lyriek en razend moeilijke virtuositeit de lange vingers die Rachmaninov had, hebben niet alleen hun weg gevonden in zijn indrukwekkende pianospel, maar ook in zijn composities. Het Eerste pianoconcert opent met dramatisch pianogeweld: de twee handen razen vol vuur langs het klavier. Maar al gauw gaan ze met de strijkers mee in een lyrische, zwelgende melodie. Hier laat de ultieme romantische componist die Rachmaninov zou worden al van zich horen. De majestueuze pianoklanken en meeslepende melodie roepen het beeld op van een vogel die over een weids landschap zweeft, gedragen door thermiek. Eenzelfde soort nostalgische melodie vormt het begin van het tweede deel, dat introspectief Zesde symfonie. De componist heeft gezegd dat het werk meer de uitdrukking is van het gevoel dan een muzikaal schilderij ( mehr Ausdruck der Empfindung, als Malerei ), maar in feite is het een evenwichtige combinatie van beide; Beethoven weet de natuurtaferelen die hij heeft aanschouwd zo goed te schetsen, en zijn emotie daarbij zo goed te verklanken, dat wij die bijna zelf kunnen zien en voelen bij het horen van de Pastorale. Meteen vanaf de eerste noot draagt Beethoven zijn aanzicht van het platteland en zijn emoties aan ons over. Om de setting weer te geven staat de symfonie in de van oudsher pastorale toonsoort F-groot. Het eerste deel, Het ontwaken van gevoelens bij aankomst op het platteland, opent met een springerig en vrolijk hoofdmotief. Vervolgens laat Beethoven dat in allerlei variaties verschijnen: nu eens gebruikt of combineert hij alleen 7 De jonge Sergej inzet, maar zich ontvouwt tot een romantisch duet met de fragmenten ervan, dan breidt hij het motief weer verder uit. Rachmaninov, lezend fagot, waarna uiteindelijk het orkest wordt meegesleept in de Deze structuur doet denken aan de waarneembare essentie van onder het portret van Tsjaikovski smachtende lyriek. Net als het eerste deel, is het derde een een landschap, de vaststaande patronen die groeien en zich in afwisseling tussen virtuositeit en langgerekte thema s waar je op kunt wegdromen. In de twintigste eeuw bleef Rachmaninov in het romantische idioom componeren, waarvoor hij met het Eerste pianoconcert al de toon zette. Die stijl wist hij net zo prachtig te verwoorden als zijn vergelijking van muziek met natuur: Muziek komt recht uit het hart en spreekt uitsluitend tot het hart. ( ) Muziek is de zuster van poëzie en haar moeder is verdriet! allerlei vormen herhalen; vertakkende bomen, met aan ieder takje weer blaadjes, of grassprieten en wilde bloemen die samen een veld vormen. De harmonie is daarbij vaak onveranderlijk door een zogeheten orgelpunt: een aanhoudende toon waar de melodie omheen speelt. Op deze manier verwijst Beethoven naar volksmuziek, waar orgelpunten vaak in voorkomen. De herhalende motieven en stabiele harmonie geven een gevoel van rust het gevoel dat Beethoven moet hebben gehad als hij in een landelijk gebied vertoefde. Een wandeling op het platteland Een kleine eeuw voordat Rachmaninov de eerste noten van zijn pianoconcert op papier zette, werd ook Ludwig van Beethoven door de natuur bevangen. De inspiratie die hij van de omgeving kreeg was heel concreet: hij hoorde er letterlijk muziek in. Zo ontstond zijn Zesde symfonie, die hij de titel Pastorale gaf. Het werk is niet alleen een verklanking van de natuur, waar Beethoven veel van hield, maar ook een dankbaar eerbetoon aan haar, een ode aan haar rust en pracht. Wat het Russische Ivanovka was voor Rachmaninov, was het Duitse platteland voor Beethoven. Regelmatig trok hij erop uit om daar te wandelen en in alle rust aan zijn composities te werken. In de zomer van 1808 wierp de omgeving van het Duitse Heiligenstadt zijn vruchten af voor Beethoven in de vorm van zijn Na de aankomst op het platteland gaat de wandeling verder langs het rustgevende tafereel dat centraal staat in het tweede deel, Scène aan een beekje. In een schommelende maatsoort laat Beethoven de strijkers de kalme golven van het kabbelende beekje verklanken. Het meest muzikale element van de natuur laat hij ook niet ongemerkt voorbijgaan: vogelgezang. Aan het einde van dit deel imiteren de fluit, hobo en klarinet een nachtegaal, kwartel en koekoek, vogelnamen die Beethoven er in de partituur bij heeft geschreven. Ook de bewoners van het land komen aan bod; het derde deel, Een vrolijke bijeenkomst van plattelandslieden, ademt de sfeer van een volksfeest met boerendansen. Ook hier komen de orgelpunten om de hoek kijken: het is niet moeilijk om de rondedans voor je te zien met muzikanten die volksmuziek spelen.

5 8 Ludwig van Beethoven, door Julius Schmid, ca 1901; collectie Beethoven museum, Wenen Dankbaarheid na het onweer Plotseling worden de dansritmes onregelmatig en begint de toonsoort te tollen: het is de voorbode van het vierde deel, een onweersstorm deze is als een extra deel ingevoegd in de doorgaans vierdelige vorm van een symfonie. Abrupt stopt het feestgedruis, en het onweer barst los met roffels en slagen op de pauken, imponerend kopergeschal en tremolo s en wervelwinden in de strijkers. De trombones en de piccolo laten voor het eerst in deze symfonie van zich horen, waardoor de storm nog imponerender en dramatischer klinkt. Dit is de natuur in haar meest krachtige en genadeloze vorm. Maar de storm gaat liggen; de turbulente muziek gaat over in de openingsmelodie van het vijfde deel, gespeeld door de klarinet en hoorn. Het thema is gebaseerd op een zogeheten Kuhreigen, een melodie, traditioneel gezongen door herders of gespeeld op een Alpenhoorn, die bedoeld is om koeien bij elkaar te roepen. Hiermee maakt Beethoven van het slotdeel van de Pastorale het lied van een dankbare herder, die opgelucht is dat de donder en bliksem zijn verdwenen. Zo gaf Beethoven in muziek uitdrukking aan emoties, iets wat decennia later het belangrijkste gedachtegoed zou worden van de romantiek. We kennen Beethoven dan ook als radicale vernieuwer en als een componist die zijn tijd ver vooruit was. Zijn Pastorale mag dan wel ruim tweehonderd jaar oud zijn, de emoties en natuurbeelden die hij in zijn muziek schetst, zoals Saariaho en Rachmaninov dat ook hebben gedaan, zijn tijdloos. Simone Leuven UITVOERENDEN Osmo Vänskä De Finse dirigent Osmo Vänskä, inmiddels vijftien jaar chef-dirigent van het Minnesota Orchestra, ondernam met zijn orkest vijf grote Europa-tournees en bracht in mei 2015 een historisch bezoek aan Cuba: het was het eerste bezoek van een groot Amerikaans orkest aan het land. In 2018 keerden het orkest en hij terug in de BBC Proms met werk van Bernstein, Gershwin en Ives; daarop volgde een tournee door Zuid-Afrika ter ere van Nelson Mandela s honderdste geboortedag. In januari 2020 wordt hij chef-dirigent van het Filharmonisch Orkest van Seoel; in 2022 zal hij zijn functie in Minnesota neerleggen. Als gastdirigent is Vänskä dit seizoen terug bij het Chicago Sym phony, het New World Symphony Orchestra en in Seoel, en treedt in China op met de symfonieorkesten van Sjanghai, Hangzhou en Hong Kong. In Europa staat hij als LISA-MARIE MAZZUCCO dikwijls voor het Filharmonisch Orkest van Helsinki en dirigeert het Deutsches Symphonie-Orchester Berlin en het London Philharmonic Orchestra. Afgelopen seizoen debuteerde hij bij het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, het SWR Sinfonieorchester en het Toronto Symphony Orchestra, en dirigeerde bovendien het Orchestre de Paris en de orkesten van San Francisco, Pittsburgh en Helsinki. In Minnesota dirigeerde hij onder andere wereld premières van muziek van Jeff Beal, Sebastian Currier en James Stephenson. Vänskä is sinds 2014 vaste gastdirigent bij het Symfonieorkest van IJsland nadat hij er in de periode chef-dirigent was. Hij is eredirigent van het Symfonieorkest van het Finse Lahti (daarvoor chef-dirigent) en was eerder chef-dirigent van het BBC Scottish Symphony Orchestra in Glasgow. De Fin studeerde directie aan de Sibelius-academie en won de eerste prijs van het concours in Besançon in Hij begon zijn loopbaan als klarinettist, speelde enige tijd in het Filharmonisch Orkest van Helsinki, en grijpt de laatste jaren weer vaker terug naar zijn instrument. Vänskä ontving voor zijn werk een Royal Philharmonic Society Award, de Kunsten- en Letterenprijs van de Finlandia-Stichting en de Ditson Award van Columbia University. Hij is eredoctor aan de universiteiten van Glasgow en Minnesota en werd in 2005 benoemd tot Musical America s Conductor of the Year. In 2013 ontving hij de Jahrespreis der deutschen Schallplattenkritik voor zijn opname van het complete orkestwerk van Sibelius. 9

6 10 Volgend seizoen dirigeert Osmo Vänska de ZaterdagMatinee van 15 februari 2020, met werk van Theo Loevendie (de wereldpremière van Atlantic dances), Rachmaninovs Tweede pianoconcert en het Concert voor orkest van Béla Bartók. Eerder in de Matinee: Aho Minea, Prokofjev Derde pianoconcert & Sibelius Vijfde symfonie (2012), Bach/Webern Ricercata, Brahms Vioolconcert & Hartmann Zevende symfonie (2013), Nielsen Ouverture Helios, Tsjaikovski Vioolconcert & Sibelius Eerste symfonie (2014) Szymanowski Concertouverture, Francesconi Vertical Invader & Beethoven Vijfde symfonie (2015), Fagerlund Ignite, Bartók Tweede vioolconcert & Sibelius Vierde symfonie (2016), Fagerlund Water Atlas (wereldpremière), Beethoven Vierde pianoconcert & Nielsen Zesde symfonie Sinfonia semplice (2018) Alexander Gavrylyuk Alexander Gavrylyuk (Charkov, Oekraïne 1984) gaf zijn eerste concert op zijn negende en won eerste prijzen bij het Horowitz-Concours in Kiev (1999), het Hamamatsu-Concours in Japan (2000) en de Arthur Rubinstein International Piano Masters Competition in Tel Aviv (2005). Russisch werk maakt een belangrijk deel van zijn repertoire uit. Zo speelde hij Rachmaninovs pianoconcerten eerder met zowel het Orchestre de la Suisse Romande (Neeme Järvi, 2013) als met Vancouver Symphony (Bramwell Tovey, 2014). De pianoconcerten van Prokofjev legde hij op cd vast met het Sydney Symphony Orchestra en Vladimir Ashkenazy (2009) en het Vierde en Vijfde pianoconcert speelde hij in 2016 tijdens het Gergiev Festival. In februari 2018 keerde hij terug bij het Koninklijk Concertgebouworkest voor het Pianoconcert van Schumann, daarnaast gaf hij vorig seizoen concerten met het symfonieorkest van Tokyo en debuteerde bij de BBC Proms. Dit seizoen zijn er debuten bij het Philharmonica Orchestra, het Chicago Symphony Orchestra, de Wiener Symphoniker en het City of Birmingham Symphony Orchestra. Hij keert terug naar Wigmore Hall in Londen en treedt opnieuw op met het Hallé Orchestra, het Sydney Symphony Orchestra, het Royal Scottish National Orchestra en het Koninklijk Concertgebouworkest. Met violiste Janine Jansen staan concerten in Berlijn, Stockholm, München, Londen, Amsterdam en Wenen in de agenda. In januari 2019 trad Gavrylyuk op in de serie Meesterpianisten in het Amsterdamse Concertgebouw. Op dertienjarige leeftijd verhuisde Gavrylyuk naar Sydney, Australië, waar hij tot 2006 woonde. Sinds enige jaren woont de pianist met zijn vrouw Zorica en hun twee dochters Anna en Olivia in Nederland. Rachmaninovs Tweede pianoconcert staat op het programma van de NTR ZaterdagMatinee van 15 februari Eerder in de Matinee: Prokofjev Derde pianoconcert (2012), Grieg Pianoconcert (2015) Radio Filharmonisch Orkest Het Radio Filharmonisch Orkest, opgericht in 1945, is een onmisbare schakel in het Nederlandse muziekleven. Behalve het grote symfonische repertoire speelt het orkest, meer dan welk ander Nederlands symfonieorkest, muziek van dit moment. Het betreft vaak premières van werk dat in opdracht van de omroepseries NTR ZaterdagMatinee en AVROTROS Vrijdagconcert wordt geschreven. Vernieuwende concertideeën als Pieces of Tomorrow en Out of the Blue bereiken een opvallend jong publiek. Vrijwel alle concerten worden rechtstreeks uitgezonden op NPO Radio 4. Dat betekent vanzelf dat het Radio Filharmonisch Orkest optreedt voor een live-publiek dat vele tientallen malen groter is dan een concertzaal ooit zou kunnen herbergen. Het orkest wordt sinds 2012 geleid door chef-dirigent Markus Stenz. Hij heeft illustere voorgangers als Bernard Haitink (beschermheer), Jean Fournet, Hans Vonk, Edo de Waart (eredirigent) en Jaap van Zweden (honorary chief conductor). Het orkest werkte bovendien samen met gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrashin, Antal Doráti, Charles Dutoit, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky, Peter Eötvös, John Adams, Christoph Eschenbach, Vasily Petrenko, Vladimir Jurowski en Pablo Heras-Casado. Vanaf 1 september 2019 neemt de Amerikaanse Karina Canellakis het stokje van Markus Stenz over. Zij is daarmee de eerste vrouwelijke chefdirigent van een Nederlands symfonieorkest. De Amerikaan James Gaffigan, vaste gastdirigent sinds 2011, tekende bij tot en met seizoen In 2014 kreeg het Radio Filharmonisch Orkest een Edison Klassiek Oeuvreprijs toegekend voor zijn verdiensten voor het Nederlandse muziekleven, in 2017 de Concertgebouw Prijs (samen met het Groot Omroepkoor). Wordt u ook vriend van het Radio Filharmonisch Orkest? Zie vrienden-van-het-rfo 11 MARCO BORGGREVE

7 RADIO FILHARMONISCH ORKEST BESCHERMHEER Bernard Haitink CHEF-DIRIGENT Markus Stenz HONORARY CHIEF CONDUCTOR Jaap van Zweden ERE-DIRIGENT Edo de Waart VASTE GASTDIRIGENT James Gaffigan ASSISTENT-DIRIGENTEN Frans-Aert Burghgraef Sander Teepen EERSTE VIOOL Dimiter Tchernookov Alexander Baev Maria Escarabajal Alberto Johnson Mariska Godwaldt Julija Hartig Masha Iakovleva Kerstin Kendler Pamela Kubik Pedja Milosavljevic Theo Ploeger Ruud Wagemakers Floortje Gerritsen Anna Steenhuis TWEEDE VIOOL Casper Bleumers Eveline Trap Ian van den Berk Esther de Bruijn Michiel Eekhof Wouter Groesz Yvonne Hamelink Annemarie van Helderen Dana Mihailescu Renate van Riel Alexander van den Tol Frits Wagenvoorde ALTVIOOL Frank Brakkee Huub Beckers Arjan Wildschut Igor Bobylev Sabine Duch Erik Krosenbrink Robert Meulendijk Lotte de Vries Ewa Wagner Frank Goossens CELLO Michael Müller Eveline Kraayenhof Winnyfred Beldman Crit Coenegracht Sebastiaan van Eck Anneke Janssen Ansfried Plat Arjen Uittenbogaard CONTRABAS Wilmar de Visser Walter van Egeraat Annika Pigorsch Edward Mebius Jim Schultz Stephan Wienjus FLUIT Ingrid Geerlings Carla Meijers PICCOLO Maike Grobbenhaar HOBO Aisling Casey Yvonne Wolters KLARINET Frank van den Brink Diede Brantjes FAGOT Hajime Konoe Birgit Strahl HOORN Annelies van Nuffelen Toine Martens Fréderick Franssen Lies Molenaar TROMPET Hans van Loenen Hans Verheij TROMBONE Herman Nass Victor Belmonte Albert BASTROMBONE Marijn Migchielsen TUBA Bernard Beniers PAUKEN Mark Haeldermans SLAGWERK Hans Zonderop Esther Doornink HARP Saskia Rekké PIANO Stephan Kiefer CELESTA Pauline Post Behalve in vocale verrukkingen schuilt de bekoring van Delius opera vooral in het orkestaandeel, dat bij het Radio Filharmonisch Orkest onder Sir Mark Elder een grootse luister krijgt. ***** - Frits van der Waa, de Volkskrant 15 december 2018: Delius A Village Romeo and Juliet Under the vigilant [Markus] Stenz, the Netherlands Radio Philharmonic rendered the score with great plasticity and eye for detail. The conversation between the musicians and singers could not have flowed more naturally. - Jenny Camilleri, Bachtrack.com 7 maart 2019: Kurtág Fin de Partie KOMEND SEIZOEN IN DE SERIE RFO & FRIENDS I Vandaag is het laatste concert in de serie Radio Filharmonisch Orkest & Friends I van dit seizoen. Zoekt u nog een abonnement voor volgend seizoen? Er zijn extra mooie plaatsen vrijgekomen, nu de periode van verlengen is afgelopen. Bestel nu uw nieuwe abonnement op concertgebouw.nl/series U vindt de brochure bij de kassa van het Concert gebouw, en op zaterdagmatinee.nl Wilt u de brochure thuis ontvangen? Mail dan naar info@zaterdagmatinee.nl Valery Gergiev toont de link tussen Rossini en Sjostakovitsj, John Adams dirigeert oud en nieuw werk van zichzelf, Gustavo Gimeno en Patricia Kopatchinskaja richten zich op Frankrijk, Spanje en Rusland. Zes concerten met een verhaal, van Bartóks Wonderbaarlijke mandarijn tot Rimski-Korsakovs Sjeherazade. Zes concerten en zes premières, waarvan een deel in opdracht van de NTR ZaterdagMatinee geschreven. Vijf keer het eigen top-ensemble, en een goede vriend: het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Componisten als Fauré, Hindemith, Chen, Sjostakovitsj, Adams, Rehnqvist, Bartók, Schubert en Rimski- Korsakov spelen met sprookjes, tradities en emoties. De NTR ZaterdagMatinee richt zich op de raakvlakken tussen muziek van nu en gisteren. Laat u verrassen! Bestel nu uw abonnement! 28 sep Bastiaan Everink: marinier wordt operazanger James Gaffigan dirigeert Schuberts Unvollendete, de symfonie Mathis der Maler van Hindemith en Hercules: een Robert Zuidampremière. 23 nov Vergankelijkheid en loutering Het Requiem van Fauré, O sacrum convivium! van Messiaen en werk van diens laatste leerling Qigang Chen. 25 jan Valery Gergiev: Sjostakovitsj Sjostakovitsj Eerste celloconcert en Vijftiende symfonie 7 mrt John Adams dirigeert oude en nieuwe Adams Adams dirigeert zijn klassieker Harmonielehre en de Nederlandse premières van I Still Dance en het pianoconcert Must the Devil Have All the Good Tunes? 18 apr De wonderbaarlijke mandarijn en premières uit Scandinavië Dima Slobodeniouk dirigeert Bartók en nieuwe muziek van Hans Abrahamsen en Karin Rehnqvist. 23 mei Sjeherazade en Patricia Kopatchinskaja Gustavo Gimeno en Kopatchinskaja brengen een nieuw vioolconcert van Francisco Coll en de exotische klanken van Sjeherazade. 13

8 14 Frank Peter Zimmermann speelt 15 onbekend topwerk zaterdag 18 mei, ca uur Concertgebouw Amsterdam hedendaags-4 GRENZEN VOORBIJ: zaterdag 25 mei, ca uur Concertgebouw Amsterdam rfo & friends ii-6 UIT TSJECHIË: De Tsjech Bohuslav Martinu groeide op in een kerktoren. Van daaruit bracht hij het tot een internationaal gewaardeerde componist met een onwaarschijnlijk groot oeuvre. Wie door de bomen het DRIE PREMIÈRES MARTINU º bos wil zien vindt daarin meesterwerken. Frank Peter Zimmermann leer EN DVOŘÁK Ensemble Musikfabrik Rotterdams Philharmonisch Orkest ling van Sashko Gawriloff en Herman Krebbers ontdekte het fijngevoelige, Emilio Pomàrico dirigent Manfred Honeck dirigent lyrische én dansante Tweede vioolconcert, dat volgens hem klinkt alsof Dvořák in Frank Peter Zimmermann viool de twintigste eeuw een vioolconcert zou hebben gecomponeerd. VOLGENDE CONCERTEN Germanus Im Vortex opdrachtwerk ntr zaterdagmatinee - wereldpremière, mede mogelijk gemaakt door de bankgiro loterij en het prins bernhard cultuurfonds Saunders Bite Bauckholt Schlammflocke nederlandse première Hirs lightclouds opdrachtwerk ntr zaterdagmatinee - wereldpremière, mede mogelijk gemaakt door de bankgiroloterij en het prins bernhard cultuurfonds Chin Gougalo n: Scenes from a street theatre Nieuwe muziek vraagt nieuwe grenzen: nieuwe kleuren, nieuwe samenklanken in een inspirerende omgeving. Ensemble Musikfabrik brengt twee wereldpremières en een Nederlandse première, plus het enerverende Gougalo n van Unsuk Chin. Ensemble Musikfabrik speelt Hirs, Bauckholt en Germanus Eén concert, drie premières. Dat kun je met een gerust hart overlaten aan de moderne-muziekspecialisten van Ensemble Musikfabrik. Van Rozalie Hirs klinkt het laatste deel van haar trilogie parallel world. Mijn nieuwe werk is zowel een Frans spectraal als een minimalistisch stuk, aldus de Nederlandse componiste. De muziek van haar Duitse collega Carola Bauckholt klinkt op de grens van toon en ruis, klank en stilte. In Schlammflocke bloeien muzikale texturen op uit mysterieuze natuurgeluiden. Ook Sander Germanus slecht grenzen in zijn muziek door te componeren met de minieme toonsafstanden die tussen de pianotoetsen liggen, zogenaamde microtonen. Voor zijn nieuwe stuk wil Germanus het akoestische klankenpalet van Musikfabrik uitbreiden met een synthesizer en geeft hij zijn eigen draai aan elementen uit de popmuziek. Unsuk Chin & straattheater Weliswaar geen première, maar zeker niet te missen: Unsuk Chins Gougalo n, waarin de Koreaanse componiste op onnavolgbare wijze herinneringen ophaalt aan de capriolen van een straattheatergroep in Seoul. JONAS-WERNER HOHENSEE Dvořák/Honeck Rusalka-fantasie nederlandse première Martinu º Tweede vioolconcert Dvořák Achtste symfonie Voor een Amerikaanse opdrachtgever schreef Bohuslav Martinu een heerlijk vioolconcert. Violist Frank Peter Zimmermann: alsof zijn landgenoot Dvorák nog leefde. Een onvergetelijke middag met Dvořáks Achtste symfonie en eindelijk een suite naar diens fameuze opera Rusalka. Dvoráks Achtste symfonie en Rusalka Uit alles in de Achtste symfonie van Dvořák blijkt diens bewondering voor Johannes Brahms. Misschien zocht de Tsjech het, net als Martinu later, dáárom in de Nieuwe Wereld, waar zijn succesvolle Negende werd geboren. Op die weg had Dvořák gemakkelijk verder kunnen gaan. Maar hij besliste anders. Hij wilde net zo beroemd worden als zijn collega s Verdi en Wagner. Dus stopte hij met het componeren van symfonieën en wierp zich met nieuwe energie op het schrijven van opera s. Van zijn drie late opera s heeft helaas slechts één zich enigszins in het grote repertoire kunnen handhaven: Rusalka. Het prachtwerk schreeuwde al meer dan een eeuw om een suite. Die bede werd verhoord door dirigent Manfred Honeck. FOTO HARALD HOFFMANN

9 16