Standpuntnota werkgroep toekomst lerarenopleidingen

Transcriptie

1 Expertisenetwerk School of Education Associatie KU Leuven Dekenstraat 6, bus 4067 B-3000 Leuven Standpuntnota werkgroep toekomst lerarenopleidingen Februari 2013 Preambule Deze inleidende rede heeft als functie de standpuntnota van de SoE-werkgroep over de toekomst van de lerarenopleidingen van enige contextualisering te voorzien. In deze preambule worden kort de aanleiding en het doel van deze tekst geduid. De zorg over de kwaliteit van leraren en het onderwijs is en blijft erg actueel. Minister Frank Vandenbroucke (2004) noteerde in Beleidsnota Onderwijs : Goede leerkrachten vormen de spil van het onderwijs en zijn de belangrijkste garantie voor onderwijskwaliteit.. Op Europees niveau vermeldt de conclusie van de tekst De kwaliteit van de lerarenopleiding verbeteren (Commissie van de Europese Gemeenschappen 3, 2007): Onderricht en lerarenopleidingen van hoge kwaliteit zijn van cruciaal belang om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen en de onderwijsresultaten van jongeren te verbeteren.. Ook in de nota betreffende de beleidsevaluatie van de lerarenopleidingen (2011) staat: We moeten blijvend investeren in de kwaliteit van onze opleidingen. De kwaliteit van de leraren die we opleiden is immers de meest bepalende factor voor de kwaliteit van ons onderwijs.. Eén van de topics in het huidige loopbaandebat is de opleiding van leraren. Vanuit het expertisenetwerk School of Education KU Leuven geloven we sterk in het belang van een uitmuntende lerarenopleiding die uiteindelijk het succes van individuele studenten in de klas bepaalt. En we zijn niet de enige. De discussienota Leraren zijn excellent opgeleid van minister Smet nodigde uit om de lerarenopleidingen te herdenken en te versterken. Deze nota ging in het Vlaamse hoger onderwijs uiteraard niet ongemerkt voorbij en lokte heel wat reacties uit. De VLHORA werkgroep lerarenopleidingen startte met een denkoefening die uitmondde in een beroepsprofiel. Het Comité Professioneel Hoger Onderwijs van de Associatie KU Leuven formuleerde hierop haar bedenkingen. Daarnaast reageerden ook de specifieke lerarenopleidingen (SLO s) van de Centra voor Volwassenenonderwijs (CVO s) en de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR). Naar aanleiding van het circuleren van deze ontwerpnota s vanuit verschillende aanbieders van lerarenopleidingen werd op de overkoepelende vergadering van SoE op 24 mei 2012 het voorstel toegelicht om binnen School of Education een gezamenlijk standpunt te ontwikkelen over de toekomst van onze lerarenopleidingen. Hiervoor werd eind september 2012 een werkgroep opgestart die in samenwerking met een stafmedewerker van SoE werk maakte van een standpuntnota. Met deze werkgroep ambieerden we te komen tot een gedragen standpunt vanuit de verschillende soorten lerarenopleidingen binnen SoE over de toekomst van de lerarenopleidingen. Als streefdatum werd eind januari 2013 vooropgesteld. In de werkgroep zetelen vertegenwoordigers vanuit de verschillende lerarenopleidingen binnen ons expertisenetwerk. De werkgroep kwam driemaal samen in de periode oktober 2012 januari 2013 en ontwikkelde een ontwerpversie van een standpuntnota over de toekomst van

2 onze lerarenopleidingen. Het beheerscomité van SoE op 31 januari 2013 keurde de tekst goed, mits enkele aanpassingen. De aangepaste ontwerptekst werd voorgelegd aan de overkoepelende vergadering van SoE op 21 februari 2013, die de aangepaste tekst goedkeurde. Als expertisenetwerk School of Education Associatie KU Leuven gaan wij prat op het bundelen van de krachten van de verschillende soorten lerarenopleidingen van onze partnerinstellingen om zo te komen tot een verdere optimalisering van deze lerarenopleidingen. We kiezen er dus voor om elkaar te versterken met respect voor elkaars eigenheid. Het is vanuit deze gedachte dat School of Education een gezamenlijk gedragen voorstel op tafel legt over de toekomst van onze lerarenopleidingen. We willen toewerken naar een verdergaand samenwerkingsverband binnen een geïntegreerde hogeronderwijsruimte met daarin een volwaardige opname van de SLO s aan de CVO s. Het gaat om een multi-sectorale inbedding van de lerarenopleiding in een associatie waarin lerarenopleidingen worden aangeboden vanuit een universiteit, hogeschool en een CVO, waarbij deze laatste wordt opgenomen in de hogeronderwijsruimte. Een in het aanbod geïntegreerde SLO biedt de mogelijkheid om in te spelen op diverse doelgroepen. We streven naar een verbetering van het flexibel onderwijsaanbod door een intensieve samenwerking van de aanbieders van lerarenopleidingen binnen de schoot van de associatie. Dat gebeurt op basis van decretale basiscompetenties en domeinspecifieke leerresultaten. Met deze tekst willen we enkele ingrepen in de huidige praktijk voorstellen ter kwaliteitsbevordering. We willen met andere woorden (meer) mensen warm maken voor het onderwijs en voor elk van hen een kwaliteitsvol, aangepast programma aanbieden. In het eerste luik van de tekst stellen we een intensere samenwerking voor tussen de verschillende aanbieders van lerarenopleidingen. Het geschetste samenwerkingsverband wordt in het tweede luik geconcretiseerd en gemotiveerd. We hebben ons hierbij gebaseerd op het rapport van de visitatiecommissie Specifieke Lerarenopleiding dat op 17 december 2012 werd overhandigd aan de voorzitter van de Vlaamse Universiteiten en Hogescholenraad (VLUHR) en de decretale stuurgroep Volwassenenonderwijs. We zijn ons ervan bewust dat niet alle modi operandi in deze visietekst zijn uitgewerkt. Deze vormen stof voor later overleg. Met dit positief verhaal willen we gehoor vinden bij het beleid. blz. 2/6

3 Naar een samenwerkingsverband tussen de verschillende aanbieders van lerarenopleidingen Omschrijving 1. We willen toewerken naar een in de tijd steeds verdergaand samenwerkingsverband binnen een geïntegreerde hogeronderwijsruimte met daarin een volwaardige opname van de SLO s aan de CVO s. Een CVO kan met andere woorden opgenomen worden in één hogeschool of universiteit of op basis van een statuut sui generis opgenomen worden in de hogeronderwijsruimte. 2. Deze nauwere samenwerking tussen geïntegreerde en specifieke lerarenopleidingen is nodig om tegemoet te komen aan de hoge(re) verwachtingen ten aanzien van toekomstige leerkrachten. Zoals deze nota verder aantoont, is er daarnaast ook nood aan meer gedifferentieerde trajecten voor zij-instromers. Dit kan volgens ons enkel gerealiseerd worden door een nauwere samenwerking tussen de verschillende aanbieders van lerarenopleidingen. 3. Deze structurele samenwerking wordt uitgebouwd op instellingsniveau. Het gaat om een multi-sectorale inbedding van de lerarenopleiding in een associatie waarin lerarenopleidingen worden aangeboden vanuit een universiteit, hogeschool en een CVO. Een in het aanbod geïntegreerde SLO biedt de mogelijkheid om in te spelen op diverse doelgroepen. 4. De Associatie KU Leuven pleit voor een gelijkschakeling van alle lerarenopleidingen (met inbegrip van de SLO aan het CVO) met betrekking tot de regelgeving eigen aan de hogeronderwijsruimte (met name financiering, programmatie, kwaliteitscontrole en EVCprocedure). 5. We streven naar een verbetering van het flexibel onderwijsaanbod door een intensieve samenwerking van de aanbieders van lerarenopleidingen binnen de schoot van de associatie. Deze samenwerking gebeurt op basis van specificiteit, subsidiariteit en complementariteit van de deelnemende instellingen, waardoor de diverse doelgroepen worden aangesproken. Deze samenwerking neemt de eindtermen van elke lerarenopleiding als uitgangspunt, met name de decretale basiscompetenties en de daaraan gekoppelde domeinspecifieke leerresultaten. 6. Het expertisenetwerk School of Education kan in een dergelijk samenwerkingsverband een belangrijke rol vervullen met betrekking tot professionalisering en ondersteuning van lerarenopleidingen. Een groeiende samenwerking tussen lerarenopleidingen met de ondersteuning van School of Education biedt mogelijkheden op het vlak van een initiële lerarenopleiding, aanvangsbegeleiding, verdere professionalisering en competentieontwikkeling en draagt zodoende bij tot het levenslang leren van lerarenopleiders, leraren en studenten 1 of leraren-in-opleiding. Ook dankzij de brug met het beleid die School of Education bouwt en onderhoudt, werkt School of Education mee aan kwaliteitsvolle lerarenopleidingen. 1 Met studenten wordt verwezen naar iedereen die is ingeschreven in een Vlaamse lerarenopleiding, zijnde studenten, cursisten, studenten met een examencontract, zij-instromers, werkstudenten, e.d. blz. 3/6

4 Basisvoorwaarden voor samenwerking Om te komen tot een dergelijk verdergaand samenwerkingsverband moeten een aantal basisvoorwaarden vervuld zijn. Aangezien een samenwerking tot verregaande hervormingen zou kunnen leiden, is het belangrijk dat hiervoor, door middel van dialoog, een draagvlak wordt gecreëerd. 1. Optimalisering van de schaalgrootte op instellingsniveau waarbij de SLO aan een CVO opgenomen wordt in het hoger onderwijs. Schaalgrootte met bundeling van krachten en afstemming van de regelgeving vergroot de kritische massa. 2. Aandacht voor inschaling van de lerarenopleiding, met differentiatie volgens uitstroomtraject (verwijzend naar de onderwijskwalificatieniveaus uit de Europese kwalificatiestructuur). In een geïntegreerde hogeronderwijsruimte bieden de hogescholen lerarenopleidingen aan op kwalificatieniveau 5 en 6 en de universiteiten op niveau Respect voor de eigenheid van de verschillende lerarenopleidingen en de erkenning van de sterktes van elke instelling, gekoppeld aan de vrijwaring van de autonomie voor de opleidingen en instellingen. 4. Een groeiende samenwerking vereist een verdere verkenning van en afspraken rond doelgroepenbeleid met een optimaal traject voor elke student. Als gevolg van de toenemende flexibilisering komen de consistentie en de globaliteit van opleidingstrajecten onder druk. Het is een belangrijke taak voor de opleidingen om hierover te waken. 5. Om de samenwerkingsverbanden voldoende slagkracht te geven, zijn bijkomende middelen ter ondersteuning onontbeerlijk. Ook het verschil in middelen voor studenten uit het hoger onderwijs tegenover studenten uit het volwassenenonderwijs (studiebeurzen, sociale voorzieningen, ) bemoeilijkt een samenwerking. Het huidige systeem van financiering in CVO s dient over te gaan naar een systeem op basis van de financieringswet hoger onderwijs. 6. In een volgende fase kan het gesprek omtrent de vermastering van de lerarenopleiding met aandacht voor de specifieke rol van de verschillende lerarenopleidingen gevoerd worden. Wat is de meerwaarde van een intensieve samenwerking tussen de verschillende aanbieders van lerarenopleidingen? Om het belang van een meer intensieve samenwerking aan te tonen, volgt hieronder een schets van mogelijkheden die met een dergelijke samenwerking gepaard gaan. Een belangrijke gepercipieerde meerwaarde voor een intensievere samenwerking zijn de mogelijkheden voor een verdergaand professionaliseringsaanbod voor lerarenopleiders (met ondersteuning vanuit KU Leuven). Daarnaast spelen elementen zoals het inschakelen van gastsprekers voor grotere, meer diverse groepen, een duidelijkere profilering naar het werkveld, het delen van (investeringen voor) gebouwen, bibliotheken, technische ruimtes en multimedia en een gemeenschappelijke inzet rond studentenvoorzieningen, -begeleiding en (inter)nationale uitwisseling in het voordeel. Uit de onderwijsvisitatie van de specifieke lerarenopleiding blijkt dat de meeste lerarenopleidingen zwakker scoren op de onderwerpen programma en interne kwaliteitszorg. Op deze vlakken liggen er volgens de partners van het expertisenetwerk School of Education nog heel wat mogelijkheden voor een intensievere samenwerking. blz. 4/6

5 Programma Curriculum Er is vraag naar samenwerking rond curriculumontwikkeling en aanbod in de geïntegreerde en specifieke lerarenopleidingen. Ook de nood aan gespecialiseerde trajecten voor de verschillende doelgroepen (trajectdifferentiatie) en in functie van de uitstroom (specialisatie) wordt hierbij aangegeven. Het bundelen van krachten draagt niet alleen bij tot een verdere specialisatie (voor zowel leraren-in-opleiding als lerarenopleiders) maar biedt ook mogelijkheden voor verdergaande studie-, traject-, toestroom-, instroom- en doorstroombegeleiding van studenten. Regelgeving De afstemming van regelgeving tussen een hogeschool en een CVO (regionaal), zoals het onderwijs- en examenreglement, deliberatieregels en het EVC- en EVK-beleid, is wenselijk. Dit bevordert flexibiliteit binnen de verschillende lerarenopleidingen en een doorstroom voor studenten met een professionele bachelor naar de lerarenopleiding. Onderwijsleeromgeving Een nauwere samenwerking tussen lerarenopleidingen kan bijdragen aan het verder uitbouwen van blended learning in alle opleidingsonderdelen. Daarnaast kan het ook wederzijdse verrijking en expertise-uitwisseling rond (vak)didactiek (onder meer via vakdidactische leergemeenschappen) en onderwijsontwikkelingen stimuleren. De complementariteit van de verschillende lerarenopleidingen wordt ook via aansluiting bij wetenschappelijk onderzoek en het doelgericht inzetten van experts bekrachtigd en zodoende als een belangrijke meerwaarde voor samenwerking beschouwd. Evaluatie Een instellingsoverschrijdend assessment, bijvoorbeeld via een Centrum voor Assessment, kan een belangrijk onderdeel vormen voor het evalueren van EVC en EVK en kan bijdragen tot het vormgeven van een degelijk toetsbeleid. Interne en externe kwaliteitszorg Het gezamenlijk gebruik van instrumenten (screenings, vragenlijsten, studietijdmetingen, ) en het afstemmen van deze processen tussen de verschillende opleidingen betekent een belangrijke meerwaarde voor de interne kwaliteitszorg van samenwerkende lerarenopleidingen. Hierbij wordt ook gedacht aan gezamenlijke contacten en afspraken met het werkveld in functie van het uitbouwen van de praktijkcomponent (opdrachten, aanvragen, overeenkomsten, projecten, ). Ook samenwerking bij de voorbereiding en de opvolging van instellingsaudits of visitaties wordt gepercipieerd als een belangrijke meerwaarde voor een verdergaande samenwerking tussen lerarenopleidingen. blz. 5/6

6 Geraadpleegde bronnen HBO5: standpunt Associatie KU Leuven (2012). Herwerkte nota Beroepsprofiel van een leraar (april 2012). Vlaamse Hogescholenraad. Ontwerpnota Beroepsprofiel van een leraar (maart 2012). Vlaamse Hogescholenraad. Reacties bij de ontwerpnota Beroepsprofiel van de leraar (2012). Comité Professioneel Hoger Onderwijs Associatie KU Leuven. Smet, P. (2011). Discussietekst Leraren zijn excellent opgeleid. Visietekst Profiel en opdracht van de Specifieke Lerarenopleidingen van de Centra voor Volwassenenonderwijs (april 2012). Visietekst van het expertisenetwerk School of Education Associatie KU Leuven (2012). VLIR-standpunt in verband met het kwalificatieniveau van de lerarenopleidingen (2012). Vlaamse Interuniversitaire Raad. De kwaliteit van de lerarenopleiding verbeteren, Mededeling van de Commissie aan de Raad van het Europees Parlement (2007). Brussel: Commissie van de Europese Gemeenschappen. Geraadpleegd op 17 september 2012, op De onderwijsvisitatie Specifieke Lerarenopleiding. Een onderzoek naar de kwaliteit van de Specifieke Lerarenopleiding (2012). Brussel: Vlaamse Universiteiten en Hogescholenraad. Geraadpleegd op 19 december 2012, op Nota betreffende de beleidsevaluatie van de lerarenopleidingen (2011). Geraadpleegd op 17 september 2012, op eidingen_voor_opleidingen.doc Vandenbroucke F., Vlaams minister van Werk, Onderwijs en Vorming (2004). Beleidsnota onderwijs en vorming Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Geraadpleegd op 17 september 2012, op blz. 6/6