IS Staten ZJ De regering van Aruba biedt aan de Staten ter. goedkeuring aan een ontwerp-landsverordening houdende de

Transcriptie

1 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 1 van 28 (v70.4a, OtAAAJ9-m. o L A A, ,0 IL( - Landsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verbetering mogelijkheden uitoefening kiesrecht; technische aanpassingen) STATEN VAN ARUBA Ingek. 1 1 SEP 2013 AANBIEDING /14.0 De regering van Aruba biedt aan de Staten ter goedkeuring aan een ontwerp-landsverordening houdende de wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verbetering mogelijkheden uitoefening kiesrecht; technische aanpassingen) Oraryiest De ministe van Algemene Zaken, I SEP 2013 De minister van Justitie en Onderwijs,

2 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 2 van 28 azu-a-tx.) Landsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verbetering mogelijkheden uitoefening kiesrecht; technische aanpassingen) ONTWERP AM). IN NAAM VAN DE KONING! DE GOUVERNEUR van Aruba, In overweging genomen hebbende: dat het, teneinde alle kiesgerechtigden zoveel mogelijk in staat te stellen om hun kiesrecht uit te oefenen, wenselijk is de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) te wijzigen; dat het tevens wenselijk is om een aantal wijzigingen van technische aard in de voornoemde landsverordening op te nemen; Heeft, de Raad van Advies gehoord, met gemeen overleg der Staten, vastgesteld onderstaande landsverordening: Artikel I volgt: De Kiesverordening (AB 1987 no. 110) wordt gewijzigd als A. in artikel 1 wordt na de omschrijving van het begrip "ingezetenen" een nieuw begrip met bijbehorende omschrijving ingevoegd, luidende: de Minister: de minister van Algemene Zaken;

3 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 3 van 28 2 B. in artikel 4 worden de navolgende wijzigingen aangebracht: 1. voor de tekst van het artikel wordt het cijfer "1" geplaatst, gevolgd door een punt. 2. aan het artikel wordt een tweede lid toegevoegd, luidende: 2. Van de rechterlijke uitspraken, in het eerste lid bedoeld, geeft de griffier van het Gerecht in eerste aanleg van Aruba binnen driemaal vierentwintig uur kennis aan de minister, belast met de justitiele aangelegenheden. C. de artikelen 5, 6, 7 en 8 komen te luiden: Artikel 5 Bij landsbesluit houdende algemene maatregelen kunnen, zo nodig in afwijking van deze landsverordening, regels worden gesteld met betrekking tot de uitoefening van het kiesrecht door personen aan wie rechtmatig hun vrijheid is ontnomen, die anders dan op basis van dagopname opgenomen zijn in een inrichting voor geneeskundige behandeling, of die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg die over een in dat landsbesluit te bepalen minimum aantal bewoners beschikt. Artikel 6 Het kiezersregister wordt door de zorg van de Minister bijgehouden. Artikel 7 1. Er is een kiezersregister waarin degenen die krachtens artikel 3 gerechtigd zijn tot het kiezen van de leden van de Staten, zijn opgenomen. 2. Het kiezersregister is gebaseerd op het geautomatiseerde bevolkingsregister en bevat de gegevens van elke kiesgerechtigde. 3. Het kiezersregister wordt op geautomatiseerde wijze bijgehouden.

4 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 4 van 28 Artikel 8 1. Het kiezersregister bevat van elke kiesgerechtigde de naam, de voomamen, de geboorteplaats, de geboortedatum alsmede het adres, zoals die vermeld zijn in het bevolkingsregister. 2. In het kiezersregister wordt tevens vermeld het nummer van het stemdistrict, waartoe de kiesgerechtigde behoort alsmede aantekeningen van uitsluiting van het kiesrecht, bedoeld in artikel De kiesgerechtigde, wiens adres niet bekend is, behoort tot een door het Hoofd van de Dienst Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister bepaald stemdistrict, dat aan de hand van omstandigheden als het meest doelmatige kan worden beschouwd. D. in de artikelen 9, eerste en tweede lid, 10, eerste lid, 13, eerste en tweede lid, 30, tweede lid, 37, eerste lid, 38, vijfde lid, 45, eerste lid, 53, eerste lid, 69, eerste lid en 109, eerste lid, wordt de zinsnede "minister, belast met administratieve zaken" telkens vervangen door: Minister; E. in artikel 9, eerste lid, worden de woorden "De minister van Justitie en Publieke Werken" vervangen door: De minister, belast met de justitiele aangelegenheden; F. in artikel 10, tweede lid, word na het woord "verstrekt" een komma geplaatst en daarna toegevoegd de bijzin: nadat deze kandidatenlijst door het hoofdstembureau als geldig is verklaard conform artikel 24 en in geval van beroep de rechter deze verklaring heeft bevestigd; G. in de artikelen 11, eerste lid, 12, eerste en tweede lid, 27, eerste en tweede lid, worden de woorden "gerecht in eerste aanleg" telkens vervangen door: Gerecht in eerste aanleg van Aruba; H. in de artikelen 11, eerste lid, 14, tweede lid, 16, eerste lid, 17, tweede lid, 19, eerste lid, onderdeel a, 23, 31, tweede lid, 38, eerste lid, 45, tweede lid, 51, eerste lid, 55, eerste lid, 69,

5 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 5 van 28 4 tweede lid, 81, tweede lid, 87, eerste lid, 89, vijfde lid en 101, wordt de zinsnede "het Bureau Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister" telkens vervangen door: de Dienst Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister; artikel 14 komt te luiden: Artikel Er is een hoofdstembureau dat gevormd wordt door de leden van de Electorate Raad, bedoeld in artikel 3 van de Landsverordening politieke partijen (AB 2001 no. 96). 2. Het hoofd van de Dienst Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister is als adviserend lid aan het hoofdstembureau toegevoegd. 3. Het hoofdstembureau is belast met taken die bij of krachtens deze landsverordening aan het hoofdstembureau zijn opgedragen. 4. Voor het houden van een zitting van het hoofdstembureau is de aanwezigheid van ten minste drie leden vereist. 5. De leden die verhinderd zijn een zitting bij te wonen, geven hiervan zo spoedig mogelijk kennis aan de voorzitter, die voor de oproeping van de plaatsvervangende leden zorgt. 6. Bij verhindering of ontstentenis van de voorzitter wordt deze vervangen door de plaatsvervangende voorzitter. 7. Is de plaatsvervangende voorzitter ook verhinderd, dan treedt het oudste lid in jaren als voorzitter op. 8. Het hoofdstembureau neemt zijn beslissingen bij volstrekte meerderheid van stemmen. Bij staking van stemmen beslist de stem van de voorzitter. Bij of krachtens landsbesluit, houdende algemene maatregelen, kunnen regels worden gesteld met betrekking tot de stemming. J. in artikel 20, eerste lid, wordt de zinsnede "de ontvanger der directe belastingen" vervangen door: de Directie Financien;

6 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 6 van 28 5 K. artikel 21 wordt gewijzigd als volgt: 1. in het eerste lid worden de woorden "de ontvanger der directe belastingen" vervangen door: de directeur van de Directie Financien of een door die aangewezen ambtenaar; 2. in het tweede lid vervallen de woorden "door de ontvanger zoals in het eerste lid bedoeld"; L. in artikel 23 wordt "eenieder" vervangen door: een ieder; M. artikel 35 komt te luiden: Artikel 35 Bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, wordt het grondgebied van Aruba in stemdistricten verdeeld en het aantal kiesgerechtigden per stemdistrict vastgesteld in dier voege dat ieder stemdistrict ten hoogste 1500 kiesgerechtigden telt. N. aan artikel 36, wordt na het tweede lid, een nieuw lid toegevoegd, luidende: 3. De leden van het stembureau oefenen hun werkzaamheden op onafhankelijke wijze uit. 0. in artikel 38, vijfde lid, onderdeel b, wordt de zinsnede "artikel 134" vervangen door: de artikelen 131 tot en met 135; P. artikel 48 wordt als volgt gewijzigd: 1. in het tweede lid, onderdeel b, wordt het woord "gedekt" vervangen door: afgesloten; 2. het tweede lid, onderdeel c, komt te luiden: c. het deksel wordt vastgehecht aan de bus met een van binnen geklonken scharnier en bevat twee lippen, passende op insgelijks in de bus geklonken ogen, waardoor hangsloten kunnen worden aangebracht. 3. in het tweede lid, vervallen de onderdelen d, e en f, onder verlettering van onderdeel g tot onderdeel d; 4. het derde lid komt te luiden:

7 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 7 van De hoogte van de stembus bedraagt 90 cm en de doorsnede 45 cm. 5. het vierde lid vervalt; Q. artikel 59 komt te luiden: Artikel 59 Tot de stemming wordt slechts toegelaten degene die in het bezit is van de voorgeschreven op- roepingskaart en zich kan legitimeren door middel van: a. een geldige identiteitskaart als bedoeld in artikel 2, eerste lid, van de Landsverordening identi- teitskaarten (AB 2001 no. 8), b. een geldig rijbewijs als bedoeld in artikel 10, eerste of tweede lid, van de Landsverordening wegverkeer (AB 1997 no. 18) dan wel een geldig rijbewijs van een van de andere landen van het Koninkrijk der Nederlanden, of c. een geldig Nederlands paspoort. R. aan artikel 66, wordt na het tweede lid, twee nieuwe leden toegevoegd, luidende: 3. In een stemlokaal worden geen activiteiten ontplooid ter ondersteuning van een of meer politieke partijen en warden geen aanplakbiljetten of andere geschriften, vlaggen, spandoeken, vaandels, andere afbeeldingen of elke andere aanduiding van politieke verkiezingsreclame aangebracht, die erop gericht zijn de kiezers in hun keuze te beinvloeden. 4. Het is verboden om op, aan, over of boven een gebouw of ruimte met bijbehorend terrein en omheining waar het stemlokaal zich bevindt, aanplakbiljetten of andere geschriften, vlaggen, spandoeken, vaandels, andere afbeeldingen of elke andere aanduiding van politieke verkiezingsreclame aan te brengen.

8 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 8 van 28 7 S. in artikel 130 warden de navolgende wijzigingen aangebracht: 1. voor de tekst van het artikel wordt het cijfer "1" geplaatst, gevolgd door een punt; 2. aan het artikel worden een nieuw tweede lid toegevoegd, luidende: 2. Degene die de in artikel 66, derde en vierde lid, opgelegde verplichting niet nakomt, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste twaalf dagen of een geldboete van ten hoogste driehonderd florin. T. in artikel 131, wordt na het woord "artikelen" ingevoegd: 66, derde en vierde lid,; U. artikel 132 komt to luiden: Artikel Wanneer de in deze landsverordening bepaalde verrichtingen op een zaterdag, op een zondag of op een feest- of herdenkingsdag vallen, of de daarin gestelde termijnen op een zaterdag, op een zondag of op een feest- of herdenkingsdag af- lopen, treedt de eerstvolgende dag, geen zaterdag, zondag of feest- of herdenkingsdag zijnde, daarvoor in de plaats. 2. Voorzover de bepaling van de tijd voor die verrichtingen aan het openbaar gezag is opgedragen, worden daarvoor geen zaterdagen, zondagen of feest- of herdenkingsdagen aangewezen. 3. Als feest- of herdenkingsdagen worden beschouwd de dagen aangewezen in de Arbeidsver- ordening 2013 (AB 2013 no. 14) en voorts iedere in bijzondere gevallen als zodanig bij landsbesluit aangewezen dag.

9 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 9 van 28 8 Artikel II Ingetrokken worden: a. de Landsverordening tot afwijking van artikel 59 van de Kiesverordening (AB 1994 no. 32); b. de Landsverordening tot afwijking van artikel 59 van de Kiesverordening (AB 2005 no. 61). Artikel III Deze landsverordening treedt in werking met ingang van de dag na die van haar plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba, met uitzondering van artikel I, onderdeel C, voor wat betreft het voorgestelde artikel 8, dat in werking treedt met ingang van de eerste kalendermaand na de dag van haar plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba. Gegeven to Oranjestad, De minister van Algemene Zaken, De minister van Justitie en Onderwijs,

10 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 10 van 28 criourxiti az 13- az Landsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verbetering mogelijkheden uitoefening kiesrecht; technische aanpassingen) MEMORIE VAN TOELICHTING / Algemene toelichting De onderhavige landsverordening beoogt een aantal wijzigingen in de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) teweeg to brengen. Ten eerste worden de bestaande mogelijkheden voor de uitoefening van het kiesrecht verbeterd. Ten tweede worden de afinetingen van de stembus in verband met het aantal stemgerechtigden dat per stemdistrict is toegenomen, aangepast en tenslotte worden er een aantal voornamelijk technische aanpassingen aangebracht. De voorgestelde aanpassingen zijn zodanig dat het grondwettelijk vastgelegde recht op vrije verkiezingen door middel van vrije en geheime stemming, zoveel mogelijk kan gegarandeerd kan blijven. De voorstellen die in dit ontwerp zijn opgenomen, hebben geen financiele consequenties voor het Land. De kosten voor het vervaardigen van nieuwe stembussen en het herstelwerk aan enige stembussen zijn reeds voorzien in de begroting van het Land voor het jaar Artikelsgewijze toelichting Artikel I

11 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 11 van 28 2 Onderdeel A Onderdeel A introduceert het begrip "Minister" teneinde veelvuldige herhaling van de volledige aanduiding van dit begrip te voorkomen in de verschillende artikelen van de Kiesverordening. Met deze begripsbepaling wordt aangesloten op de thans luidende Landsverordening instelling ministeries 2001 (AB 2009 no. 101; hierna te noemen: LIM). Ingevolge die landsverordening is de minister van Algemene Zaken belast met de verantwoordelijkheid voor de bevolkingsadministratie waarvan het kiezersregister immers is afgeleid. Onderdeel B Onderdeel B betreft slechts een tekstuele verbetering van artikel 4. Er wordt een instructie voor de griffier bij het Ge- recht in eerste aanleg gecreeerd, inhoudende dat van personen die wegens een rechterlijke uitspraak van het kiesrecht of krachtens een onherroepelijke rechterlijke uitspraak wegens een geestelijke stoornis onbekwaam zijn om rechts- handelingen te verrichten, zo spoedig mogelijk mededeling wordt gedaan van deze omstandigheid aan de minister, belast met de justitiele aangelegenheden. De minister is ingevolge artikel 9 van de Kiesverordening op zijn beurt weer informatieplichtig is aan de minister belast met algemene zaken. Onderdeel C Onderdeel C stelt nieuwe artikelen 5, 6, 7 en 8 voor voor de Kiesverordening. Volgens het voorgestelde nieuwe artikel 5 kunnen bij landsbesluit, houdende algemene maatregelen, van de Kiesverordening afwijkende regels worden gesteld met betrekking tot de plaats van de uitoefening van het kiesrecht

12 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 12 van 28 3 door personen aan wie rechtmatig hun vrijheid is ontnomen, die opgenomen zijn in een inrichting voor geneeskundige behandeling, of die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg die over een in dat landsbesluit te bepalen minimum aantal bewoners beschikt. Momenteel hebben op grond van het huidige artikel 5, eerste lid, alleen de gedetineerden en KIA-bewoners de mogelijkheid om op de plaats van hun feitelijke verblijf te stemmen. De regering acht het echter wenselijk dat ook de personen die voor medische behandeling opgenomen zijn in een medische instelling bestemd voor intramurale zorg, alsmede degenen die in een inrichting voor geneeskundige behandeling of verzorging zijn opgenomen, de mogelijkheid tot stemming ter plaatse hebben. Ten aanzien van (bijvoorbeeld) de patienten die in het Dr. Horacio E. Oduber Hospitaal (hierna: HUH) verblijven, geldt dat die niet zomaar deze instelling kunnen verlaten om naar het desbetreffende stembureau te gaan. Immers, een patient die in het HUH verblijft en die in zijn aangewezen stembureau wenst te stemmen, zal eerst uit het HOH ontslagen moeten worden door zijn behandelend arts en bij terugkeer van de stemming, opnieuw moeten worden opgenomen in het HOH met inachtneming van de daarvoor geldende procedures en voorschriften. Dit brengt doorgaans veel administratieve rompslomp met zich mee, terwiji het voor bepaalde patienten medisch ook nog medisch onverantwoord kan zijn dat zij het HOH tijdelijk verlaten. De wenselijkheid van een bijzonder stembureau voor personen die permanent in bejaardenhuizen verblijven, hangt samen met de omstandigheid dat deze personen vaak niet in staat zijn om op eigen gelegenheid naar hun oorspronkelijke stembureau te gaan. In dit opzicht is er een gelijkenis met de patienten van het HOH en degenen die in het KIA een gevangenisstraf uitzitten of die gedetineerd zijn in een politiebureau. Bij de laatste categorie gaat het overigens om personen die als gevolg van (mogelijke) eigen gedragingen, namelijk het plegen van een of meer strafbare feiten, hun

13 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 13 van 28 4 vrijheid tijdelijk is ontnomen, terwijl bij bewoners van bejaardenhuizen andere, onvermijdbare en/of onomkeerbare omstandigheden geleid hebben tot het onvermogen om op eigen kracht naar het oorspronkelijke stembureau te gaan. De regering is van oordeel dat indien personen die als gevolg van (mogelijke) eigen gedragingen hun vrijheid is ontnomen de gelegenheid krijgen om door middel van een bijzonder stembureau ter plaatse hun stem uit te brengen, dit ook zou moeten gelden voor personen die enkel vanwege hun slechte lichaamsgesteldheid als gevolg van ouderdom niet in staat zijn om zich zelfstandig of in ieder geval zonder hulp te begeven naar hun oorspronkelijke stembureau. Met betrekking tot de bewoners van inrichtingen voor bejaardenzorg kan verder nog worden opgemerkt dat vooral gedacht wordt aan personen die duurzaam verblijven in dergelijke inrichtingen en dus daarin ook overnachten. Dagverblijven kunnen dus worden uitgesloten. Daarnaast is het uit praktisch oogpunt wenselijk dat een minimumnorm wordt gehanteerd ten aanzien van de in een inrichting verblijvende personen. Gelet op de beperkte beschikbare tijd is het immers niet doenlijk om alle in Aruba bekende bejaardenhuizen aan te doen. Het voorgestelde nieuwe artikel 5 biedt aldus een basis voor het bovenstaande, waarbij nadere regeling plaats zal vinden in het daarin genoemde landsbesluit, houdende algemene maatregelen. Dit is het Kiesbesluit dat de nodige aanpassingen dientengevolge zal ondergaan. Het voornemen is om twee bijzondere stembureaus in te stellen. Een ervan zal het KIA, de politiewachten te Santa Cruz en Noord en het HOH op de dag van de stemming op gezette tijden afgaan om de aldaar verblijvende personen de gelegenheid te bieden om hun stem ter plekke uit te brengen. Het andere bijzondere stembureau zal bestemd zijn voor de inrichtingen voor verpleging en verzorging. In feite gaat het dus om mobiele stembureaus. Na afloop van de stemmin-

14 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 14 van 28 5 gen op laatste plaats zal aldaar na de sluiting de telling plaatsvinden en de uitslag worden doorgegeven aan het hoofdstembureau. Hierin verschilt het voorgestelde systeem van het huidige systeem waarin de stembiljetten na de stemming afgeleverd moeten worden bij de oorspronkelijke stembureaus van de kiesgerechtigden. In de praktijk is dit arbeidsintensief en tijdrovend. Verder zij opgemerkt dat momenteel gewerkt wordt aan de eveneens noodzakelijke aanpassingen van het Kiesbesluit. Ingevolge artikel 6 is de Dienst Burgerlijke Stand en bevolkingsregister, die onder de minister van Algemene Zaken ressorteert, belast met het uitvoeren van de verschillende regelingen in verband met de verkiezingen van de Staten. In artikel 7 wordt bepaald dat het kiezersregister kan worden gehouden in de vorm van een geautomatiseerd bestand. De geautomatiseerde basisadministratie van de Dienst Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister vomit namelijk de basis voor het geautomatiseerde kiezersregister. Artikel 8 van de Kiesverordening wordt zodanig aangepast, dat de vermelding van gehuwde vrouwen en weduwen, gelet op de hedendaagse inzichten over het gebruik van geslachtsnamen door gehuwde vrouwen, niet meer in het kiezersregister worden vermeld met de geslachtsnaam van de echtgenoot of de overleden echtgenoot. Ingevolge het voorgestelde derde lid, zal de kiezersregistratie worden gevoerd aan de hand van de gegevens die in de basisadministratie van het bevolkingsregister op de persoonslijsten van de ingezetenen zijn opgenomen. Onderdeel D In onderdeel A is reeds ingegaan op de wijziging van onderdeel D.

15 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 15 van 28 6 Onderdeel E Aangezien het ministerie van Justitie en Publieke Werken niet meer bestaat, regelt de voorgestelde wijziging de aanduiding van de thans verantwoordelijke minister, nl. de minister, belast met de justitiele aangelegenheden. Onderdeel F Dit onderdeel brengt een noodzakelijke redactionele verbetering aan in de tekst van artikel 10, tweede lid. Onderdeel G In dit onderdeel wordt een actualisering in de tekst van de artikelen 11, eerste lid, 12, eerste en tweede lid, 27, eerste en tweede lid, aangebracht. Onderdeel H Dit onderdeel strekt ertoe om de term "het Bureau Burgerlijke Stand en bevolkingsregister" te wijzigen in "de Dienst Burgerlijke Stand en bevolkingsregister". Immers met ingang van I augustus 2011 is bij landsbesluit van 5 oktober 2011 no. 14, de Dienst Burgerlijke Stand en Bevolkingsregister ingesteld, in plaats van de eerder genoemde dienst. Onderdeel I Dit onderdeel introduceert een nieuw artikel 14 waarin ter verduidelijking, de taken van het hoofdstembureau zijn opgenomen. Het hoofdstembureau is het centraal stembureau voor de verkiezingen, en treedt immers op als Electorale Raad. De Electorale Raad heeft tot taak de regering van advies te dienen in uitvoeringstechnische aangelegenheden

16 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 16 van 28 7 die het kiesrecht of de verkiezingen betreffen. Het hoofdstembureau houdt zich o.a. bezig met: het onderzoeken van de ingeleverde kandidatenlijsten; de beslissing over de geldigheid van de lijsten; de nummering van de geldig verklaarde lijsten van kan- didaten; - de toekenning van de kleuropdruk; - de vaststelling van de uitslag van de verkiezingen. De randvoorwaarden zoals o.a. neutraliteit en deskundig- heid van het hoofdstembureau, zorgen ervoor dat de verkiezingen en de uitslag van de verkiezingen zonder pro- blemen kunnen verlopen. Het vierde tot en met het zevende lid regelen het functioneren van het hoofdstembureau, waarbij het achtste lid voorziet in de mogelijkheid om bij of krachtens landsbesluit, houdende algemene maatregelen, nadere regels to stellen met betrekking tot de stemming en beslissingen van het hoofdstembureau. Onderdeel Dit onderdeel heeft betrekking op een wijziging van technische aard. In artikel 20, eerste lid, staat abusievelijk vermeld dat de betaling van de schriftelijke verklaring van ontvangst van de waarborgsom bij het kantoor van de ontvanger der belasting moet geschieden, terwijl de Directie Financien het bedrag van de waarborgsom in ontvangst neemt. In verband hiermee zij nog opgemerkt dat momenteel ook gewerkt wordt aan de eveneens noodzakelijke aanpassingen van model V van het Kiesbesluit zijnde de verklaring betreffende ontvangst van de waarborgsom. Onderdeel K In dit onderdeel worden de nodige technische aanpassingen aangebracht die verband houden met de in onderdeel J voorgestelde aanpassingen.

17 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 17 van 28 8 Onderdeel L Dit onderdeel behoeft geen nadere toelichting. Onderdeel M De regering is van mening dat voor de komende verkiezingen in september 2013 een uitbreiding van het aantal kiezers van twaalfhonderd naar vijftienhonderd kiesgerechtigden per stemdistrict noodzakelijk is. Na inventarisatie van de huidige indeling van het aantal stemdistricten is immers gebleken dat een aantal stemdistricten onder andere als gevolg van de toevoeging van nieuwe straatnamen, de huidige wettelijke grens van twaalfhonderd kiezers per stemdistrict doet overschrijden. Naar verwachting zal deze verhoging geen extra verzwarende werkzaamheden opleveren voor de leden van de stembureaus. Onderdeel N Het onderhavige onderdeel voegt een nieuw lid toe aan artikel 36 dat zich richt tot de leden van het stembureau. Deze personen mogen immers op geen enkele wijze blijk geven van hun politieke gezindheid. Zij dienen objectief en onpartijdig te werk te gaan. Dit betekent dat zij geen politieke verkiezingsreclame zoals speldjes, buttons, petten, T-shirts e.d. mogen dragen tijdens de uitoefening van hun functie. Gezien het belang van voorkoming van beinvloeding van kiesgerechtigden in de verschillende stemdistricten, is in het onderhavige wetsvoorstel tevens in onderdeel R opgenomen, dat in stemlokalen geen activiteiten mogen worden ontplooid die erop gericht zijn de kiesgerechtigden in hun keuze te beinvloeden; verwezen zij in dit verband naar de pagina 10 van deze memorie van toelichting.

18 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 18 van 28 9 Onderdeel 0 Het voorgestelde onderdeel 0 heeft betrekking op de mededeling van de minister omtrent de melding van de inhoud van de artikel 131 tot en met 135 van het Wetboek van Strafrecht van Aruba. Het betreft slechts een tekstuele verbetering van het artikel 38, vijfde lid, onderdeel b, van de Kiesverordening. Onderdeel P Dit onderdeel regelt de wijziging van de afmetingen van de stembussen. In verband met de toename van het aantal kiesgerechtigde personen per stemdistrict, is er voor gekozen om een grotere stembus te gebruiken, aangezien een toename van het aantal kiesgerechtigden met als gevolg een toename van het aantal te deponeren stembiljetten, meer ruimte innemen van de stembus. Tevens zullen er voortaan twee stembussen geplaatst worden in elk stemlokaal. Ten eerste betreft het slechts een wetstechnische verbetering. Ten tweede regelt het de wijziging van de afmetingen van de stembus. In het huidige eerste lid, van artikel 48, wordt gesteld dat de stembus voorzien dient te zijn van twee verschillende sloten. De voorgestelde wijziging brengt ten eerste met zich dat de stembus technisch steviger is en ten tweede de mogelijkheid om de sleutels door verschillende personen in bewaring te laten nemen ter waarborging van het stemgeheim. De derde wijziging van artikel 48 betreft de constructie tot het afdichten van de sleuf in het deksel van de stembus, zoals staat omschreven in het tweede lid, waarmee de onderdelen d, e en f kunnen vervallen. De van metaal vervaardigde stembussen worden gebruikt gedurende de dag tot stemming voor de verkiezing van de leden der staten onder toezicht van de voorzitter van het stembureau gecontroleerd. De mogelijkheid om op fysieke wijze via de sleuf stembiljetten uit de stembus te halen is vrijwel onmo-

19 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 19 van gelijk. De vierde wijziging van artikel 48, betreft het voorstel onder ten vierde, - tot een nieuwe hoogte en doorsnede van de stembus - waarmee meer stembiljetten door de kiezers in de stembus kunnen worden gedeponeerd in verband met de toename van het aantal stemmers. De hoogte van de stembus zal voortaan 90 centimeter bedragen in plaats van 70 centimeter, en de doorsnede zal 45 centimeter gaan bedragen in plaats van 30 centimeter. De voorgestelde aanpassingen zullen bijdragen tot een grotere veiligheid en het grondwettelijk gewaarborgde recht op vrije verkiezingen bij geheime stemming is nog steeds ten alle tijde gegarandeerd. Onderdeel Q Dit onderdeel betreft slechts een actualisering van artikel 59 van de Kiesverordening. De identificatieplicht bij het stemmen voor kiesgerechtigde inwoners van Aruba, brengt de verplichting met zich mee dat de stemmer een identiteitsdocument dient te overleggen. In het nieuwe voorgestelde artikel 59 wordt in de onderdelen a tot en met c, enkele documenten opgesomd aan de hand waarvan de identiteit van de kiesgerechtigde kan worden geverifieerd. Als identiteitsdocument worden toegestaan: een geldig Arubaanse identiteitskaart, een geldig rijbewijs of een geldig Nederlands paspoort. Onderdeel R Onderdeel R introduceert twee nieuwe leden voor artikel 66 van de Kiesverordening. Het nieuwe derde lid verbiedt dat in het stemlokaal activiteiten worden ontplooid die erop gericht zijn om kiesgerechtigden in hun keuze te beinvloeden, door middel van bijvoorbeeld het ophangen van politieke verkiezingsreclame (o.a. stickers, vlaggetjes, spandoeken, verkiezingspamfletten, geschriften e.d.). Dit gelet op het

20 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 20 van belang van het democratische proces van vrije verkiezingen alsmede ter voorkoming van beinvloeding van de kiesgerechtigden. Indien toch in het stemlokaal op enigerlei wijze verkiezingsreclame wordt bedreven, dan dient de voorzitter hieraan een einde te maken. Het derde lid verbiedt een kiesgerechtigde niet om verkiezingsreclame te uiten (Tshirt, buttons, pet e.d.) als hij gaat stemmen, gelet op de vrijheid van meningsuiting. Voor de leden van het stembureau geldt ingevolge het voorgestelde onderdeel N dat het niet is toegestaan om blijk te geven van hun politieke gezindheid. Het nieuwe vierde lid verbiedt het aanbrengen van verkiezingsreclame op, aan, in, over of boven een gebouw of terrein van het stemlokaal, die vanaf de openbare weg of voor het publiek toegankelijke plaats zichtbaar is. Telkenmale komen er na de verkiezingen klachten van o.a. scholen en andere openbare gebouwen binnen wat betreft de vervuiling door middel van verkiezingsmateriaal en de vernieling aan gebouwen of ruimtes met bijbehorende terreinen en omheiningen, met als gevolg dat de Dienst Openbare Werken reparaties dient te verrichten hetgeen onnodige kosten met zich mee brengt voor het Land. De regering acht het niet nodig om in de Kieswet regels te geven omtrent verkiezingsreclame in de omgeving van het stemlokaal, gezien de vrijheid van meningsuiting. Het is denkbaar dat een praalwagen voorzien is van politieke verkiezingsreclame en geluidsinstallaties ter ondersteuning van een kandidaat die in het voor hem toegekende stemdistrict zijn stem dient uit te brengen. Desgewenst kan de politic regulerend optreden indien er sprake is van geluidsoverlast. Onderdeel S Onderdeel S beoogt een strafbaarstelling op te nemen voor degene die zich niet houdt aan het voorgestelde artikel 66, derde en vierde lid.

21 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 21 van Onderdeel T Onderdeel T zorgt ervoor dat artikel 65, vijfde en zesde lid, als overtreding wordt opgenomen in artikel 131 van de Kiesverordening. Onderdeel U Dit onderdeel brengt een wetstechnische verbetering aan in artikel 132 van de Kiesverordening. Het Landsbesluit met zondag gelijkgestelde dagen is per 1 april 2013 komen to vervallen in verband met de inwerkingtreding van de Arbeidsverordening 2013 (AB 2013 no. 14). Artikel II Dit artikel voorziet in de intrekking van een tweetal Landsverordeningen tot afwijking van artikel 59 van de Kiesverordening. Namelijk de landsverordeningen AB 1994 no. 32 en AB 2005 no. 61 worden hiermee ingetrokken, aangezien deze twee landsverordeningen slechts van toepassing waren voor de verkiezingen van respectievelijk 29 juli 1994 en 23 september Artikel III Het voorgestelde artikel III laat onderdeel C van artikel I, voor wat betreft artikel 8 van het onderhavige ontwerp in werking treden met ingang van de eerste kalendermaand na de dag van haar plaatsing in het Afkondigingsblad van Aruba. De reden hiervan is dat de oproepingskaarten voor de verkiezingen voor 27 september 2013 reeds overeenkomstig het huidige artikel 8 zijn gedrukt en verspreid. L\../De minist r van gemene Zaken,

22 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 22 van De minster van Justitie en Onderwijs,

23 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 23 van 28 Aan Zijne Excellentie de Gouverneur van Aruba t.a.v. de Minister van Justitie en Onderwijs L.G. Smith Boulevard 76 Alhier Uw brief: Uw kenmerk: Datum: Kenmerk: 26 augustus 2013 LV-13/ september 2013 RvA c.riaavarrispg..9a,mmilcr..m142 T 73,4/S0...V.V.00, in)c M SRT: I:1431 ) VOLG NO. 'Wit/ ta2-0 i 3 L.G. Smith Boulevard 8 Oranjestad, ARUBA 7: (297) F: (297) E: infoevm.aw, WWW. ry a. a w SS411111,4e", /041140d al(44,64l' bn-eocte, Onderwerp: Ontwerp-landsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verruiming mogelijkheden tot uitoefening van het kiesrecht en enkele technische aanpassingen) Naar aanleiding van bijgaande aan de Raad ter advies toegezonden ontwerplandsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no.110) (verruiming mogelijkheden tot uitoefening van het kiesrecht en enkele technische aanpassingen), moge de Raad Uwe Excellentie het volgende berichten. 1. Het onderhavige ontwerp is de Raad op 27 augustus 2013 aangeboden, met het verzoek advies uit te willen brengen uiterlijk 28 augustus Het moge duidelijk zijn dat de Raad aan een dergelijk verzoek gezien de korte tijdspanne onmogelijk heeft kunnen voldoen en acht het mede voor de wetshistorie wordt betracht bij termijnstellingen. In dit kader bevreemdt het de Raad dat het ontwerp, dat grotendeels bestaat uit technische aanpassingen van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110), pas een maand voor de verkiezingen van 27 september 2013 aan de Raad wordt aangeboden met voornoemde tennijnstelling. De Raad is van mening dat het zeer wel mogelijk is geweest om in de afgelopen vier jaren het ontwerp op te stellen en in procedure te brengen. De Raad dringt derhalve aan op een deugdelijke en reele wetgevingsplanning. 2. Met het ontwerp wordt ondermeer beoogd om alle kiesgerechtigden zoveel mogelijk in staat te stellen hun kiesrecht uit te oefenen. Daartoe wordt in het nieuwe artikel 5 van de Kiesverordening zoals neergelegd in voorgesteld artikel I, onderdeel C, een delegatiebepaling opgenomen waarin bij landsbesluit, h.a.m. regels kunnen worden gesteld met betrekking tot de uitoefening van het kiesrecht door personen aan wie rechtmatig hun vrijheid is ontnomen, die anders dan op basis van dagopvang opgenomen zijn in een inrichting voor geneeskundige behandeling, of die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg die over een in dat landsbesluit minimum aantal bewoners beschikt. Uit de toelichting blijkt voorts dat de regering voornemens is twee bijzondere (mobiele) stembureaus in te stellen. Een bijzonder stembureau zal worden ingesteld voor de gedetineerden en diegenen die voor medische behandeling zijn opgenomen in het Dr. Horacio E. Oduber Hospitaal. Het tweede bijzondere stembureau zal worden ingesteld ten behoeve van de bewoners van instellingen voor verpleging en verzorging.' De Raad kan zich verenigen met de instelling van een bijzonder stembureau voor de eerstgenoemde groep kiesgerechtigden. Ten aanzien van de kiesgerechtigden die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg maakt de Raad in het navolgende enige opmerkingen. 1 MvT, p. 4. 1

24 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 24 van 28 RvA De Raad stelt vast dat aan de voorgenomen instelling van een bijzonder stembureau voor kiesgerechtigden die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg geen probleeminventarisatie en -definitie ten grondslag ligt. De toelichting volstaat slechts met de opmerking dat de aldaar verblijvende personen van hoge leeftijd en vaak slecht ter been zijn waardoor zij al dan niet met aanzienlijke moeite van hun stemrecht gebruik kunnen maken.2 Niet wordt inzichtelijk gemaakt in hoeverre de betreffende personen bij voorgaande verkiezingen niet in staat waren hun stem uit te brengen vanwege de afwezigheid van een stembureau in de betreffende instelling. Wellicht dat bij voorgaande verkiezingen een combinatie van rnantelzorg en professionele ondersteuning heeft bewerkstelligd dat de betrokkenen konden stemmen De Raad acht het derhalve noodzakelijk dat de toelichting wordt uitgebreid met een concrete probleeminventarisatie ter zake. 4. Uit de eerste alinea op pagina 4, van de toelichting leidt de Raad af dat de mininaumnoint inzake het aantal personen dat in de betreffende instelling verblijft zodanig zal worden ingevuld dat slechts inrichtingen beheerd door de Stichting Algemene Bejaardenzorg Aruba (hierna: SABA) zullen worden bezocht door het mobiele stembureau. De Raad is van mening dat in deze sprake is van een ongerechtvaardigd onderscheid. Het feit dat dit onderscheid wordt ingegeven door praktische overwegingen3 doet hieraan niet af. Juist in de verkiezingsperiode is het naar 's Raads oordeel van belang dat alle kiesgerechtigden op een gelijke wijze worden behandeld en derhalve in staat gesteld worden vrijelijk en gelijkelijk him stem uit te brengen. Voorkomen dient te worden dat de groep personen die verblijft in een instelling voor bejaardenzorg die niet door een mobiel stembureau wordt bezocht zich achtergesteld en daardoor minderwaardig voelt ten opzichte van bewoners van een inrichting die door de SABA wordt beheerd. 5. De Raad constateert dat anders dan de uitslag (telling) van het mobiele stembureau dat wordt ingericht ten behoeve van de gedetineerden en diegenen die zijn opgenomen in een inrichting voor geneeskundige behandeling, de uitslag van het mobiele stembureau dat is ingesteld ten behoeve van diegenen die verblijven in een instelling van bejaardenzorg herleidbaar is tot een specifieke groep personen. Deze groep wordt immers gevormd door de personen die verblijven in een inrichting beheerd door de SABA. Deze inrichtingen hebben een populatie van ongeveer 100 personen. Nadat derhalve de stemmen van het betreffende mobiele stembureau zijn geteld, is derhalve duidelijk hoe de groep bewoners van een inrichting die beheerd wordt door de SABA heeft gestemd. Gezien het feit dat de betreffende kiesgerechtigden verblijven op een waste locatie, zich bevinden in eenzelfde leeftijdsgroep, zich weinig fluctuaties zullen voordoen in het totaal aantal bewoners en de doorstroming op de verschillende locaties beperkt moet worden geacht, is de Raad van mening dat de voorgestelde instelling van het mobiele stembureau op gespannen voet staat met het in artikel 111.4, tweede lid van de Staatsregeling gewaarborgde stemgeheim. In dit kader zij er voorts op gewezen dat de herleidbaarheid van een verkiezingsuitslag tot een bepaalde (beperkte) groep tot gevolg kan hebben dat deze groep bij volgende verkiezingen bloot zal kunnen staan aan directe persoonlijke benadering door politieke partijen4 die de betreffende uitslag onwelgevallig was. De Raad is van oordeel dat een dergelijke situatie moet worden vermeden en adviseert bij de instelling van het betreffende bijzondere stembureau mechanismen in te bouwen die de herleidbaarheid van de uitslag van de telling tot de groep bewoners van een instelling van SABA mitigeren. De Raad geeft in dit kader in overweging het mogelijk te maken dat onder voorwaarden volmacht kart worden gegeven tot het uitbrengen van een stem. 6. De Raad stelt vast dat de oproepkaarten voor de verkiezingen van 27 september 2013 reeds zijn verspreid en vraagt zich af hoe deze omstandigheid de naogelijkheid tot instelling van 2 MvT, p MvT, p Ben gebruikelijke e van het voeren van een politieke campagne bier te lande. 2

25 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 25 van 28 RvA voornoemde bijzondere stembureaus en de daadwerkelijke mogelijkheid tot stemmen beinvloedt. 7. Teneinde verwarring met de griffier van de Staten te vermijden adviseert de Raad om in voorgesteld artikel I, onderdeel B, de betreffende kennisgev-ing te laten geschieden door of vanwege het Gerecht in eerste aanleg van Aruba. 8. De in voorgesteld artikel I, onderdeel Q, opgenomen nieuwe tekst van artikel 59 van de Kiesverordening verwijst in de onderdelen b en c naar identiteitsbewijzen die zijn afgegeven door het bevoegde gezag. De verwijzing naar het `bevoegde gezag' komt de Raad overbodig voor omdat in de betreffende onderdelen reeds is vereist dat het identiteitsbewijs geldig moet zijn. Een onbevoegd uitgegeven paspoort of rijbewijs zal de geldigheid daarvan aantasten. De verwijzing naar de uitgifte door het bevoegde gezag kan derhalve vervallen. 9. De redactie van voorgesteld artikel 66, vierde lid, zoals opgenomen in artikel I, onderdeel R, van het ontwerp is grammaticaal onjuist. De Raad adviseert de tekst van het betreffende vierde lid te laten luiden als volgt: Het is verboden om op, aan, over of boven een gebouw of ruimte met bijbehorend terrein en omheining waar het stemlokaal zich bevindt, aanplakbiljetten of andere geschriften, vlaggen, spandoeken, vaandels, andere afbeeldingen of elke andere aanduiding van politieke verkiezingsreclame aan te brengen. 10. In voorgesteld artikel I, onderdeel T, wordt verwezen naar het vijfde en zesde lid van artikel 65. De Raad merkt op dat in de Kiesverordening artikel 65, vijfde en zesde lid niet voorkomt. De Raad neemt aan dat bedoeld is te verwijzen naar artikel 66, derde en vierde lid. 11. Met betrekking tot artikel III dat de inwerkingtreding van het ontwerp regelt merkt de Raad op dat het ontwerp geen artikel 8 kent. Indien wordt beoogd voor een onderdeel van voorgesteld artikel I, onderdeel C, een afwijkende inwerkingtredingsdatum te regelen dan ware dat vonri te geven onder verwijzing naar artikel I, onderdeel C. 12. Voorstellen voor redactionele verbetenngen zijn in de marge van zowel het ontwerp als de mernorie van toelichting aangegeven. De Raad kan zich voor het overage met de inhoud en de doelstell ng van het onderhavige ontwerp verenigen en geeft u in overweging dit aan de Staten aan te bieden, nadat met het v orgaande rekening zal zijn gehouden. H.A. van der Wal 3

26 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 26 van 28 ARUM KABINET VAN DE GOUVERNEUR VAN ARUBA Ai ti ,-2...,:ste. 4,...712,..Z ,,-,..,-..r.,...-..,. CRE7TAR 1_...,,-...4,-...=...,..-...,,,,,,...,...-,, ,...,-. 4 iing. rcy / i VERZ. i INCA. CIO -0(31 ver -7 T'01.,C1 NO. ELSiVIRP,V - '' :Vkri, 8 /;;2 0 (3 il 0 9 SEP L 1l I 3 /0 0 6_ Doorgezonden: Dossier: Aan de Gouverneur van Aruba Plaza Eman 3 ALHIER out, ji.4l, Uwirenment: Onderwerp: Ms Met: nos:mark:.5mr/a) - ontwerp-landsverordening tot wijziging van de Kiesverordening (AB 1987 no. 110) (verruiming mogelijkheden tot uitoefening van het kiesrecht en enkele technische aanpassingen) v (,2oip Oranjestad, Ik heb de eer u hierbij, mede namens mijn ambtgenoot van Algemene Zaken, aan te bieden het advies van de Raad van Advies d.d. 26 augustus 2013, nr , betreffende het bovenvermeide ontwerp. De Raad kan zich met de inhoud en de doelstelling van het onderhavige ontwerp verenigen en geeft u in overweging het aan de Staten aan te bieden, nadat rekening is gehouden met zijn opmerkingen. Hieronder zal worden ingegaan op de opmerkingen van de Raad. Ad punt 1 De Raad maakt ten eerste een opmerking over de door de regering aan de Raad verzochte spoedbehandeling van het onderhavige ontwerp in relatie met het tijdstip van binnenkomst ervan bij de Raad. In verband hiermee adviseert de Raad een meer realistische wetgevingsplanning aan te houden. Van deze opmerking heb ik goede nota genomen, hoewel ik tevens de kanttekening plaats dat met name het formuleren van een adequate bepaling ter regeling van de bijzondere stembureaus meer tijd in beslag heeft genomen dan aanvankelijk was verwacht. E Ad punt 2 Ten aanzien van dit punt stelt de Raad zich te kunnen verenigen met de instelling van een bijzonder stembureau voor diegenen die voor medische behandeling in het Dr. Horacio E. Oduber Hospitaal (hierna: HOH) zijn opgenomen. Met betrekking tot de kiesgerechtigden die verblijven in een inrichting voor bejaardenzorg, maakt de Raad in de overige punten (zie punten 3 tot en met 6) wel enige opmerkingen.

27 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 27 van 28 3 Ad punt 3 De Raad acht het noodzakelijk dat in de memorie van toelichting een concrete probleeminventarisatie wordt opgenomen ter zake van de invoering van een bijzonder stembureau ten behoeve van de personen die in bejaardentehuizen verblijven. Dienaangaande merk ik op dat de wenselijkheid van een bijzonder stembureau voor personen die permanent in bejaardenhuizen verblijven, verband houdt met de omstandigheid dat deze personen niet in staat zijn om op eigen gelegenheid naar hun oorspronkelijke stembureau te gaan. In dit opzicht kan er een gelijkenis warden getrokken met de patienten van het HOH en degenen die in het KIA een gevangenisstraf uitzitten of die gedetineerd zijn in een politiebureau. Bij de laatste categorie gaat het overigens om personen die in principe als gevolg van eigen gedragingen, namelijk het plegen van een of meer strafbare feiten, de vrijheid tijdelijk is ontnomen, terwijl bij bewoners van bejaardenhuizen andere, onvermijdbare en/of onomkeerbare omstandigheden geleid hebben tot het onveimogen om op eigen kracht naar het oorspronkelijke stembureau te gaan. Met mijn ambtgenoot van Algemene Zaken ben ik van oordeel dat indien personen, van wie de vrijheid als gevolg van (mogelijke) eigen gedragingen is ontnomen, de gelegenheid krijgen om door middel van een bijzonder stembureau ter plaatse hun stem uit te brengen, dit ook zou moeten gelden voor personen die voomamelijk vanwege hun slechte lichaamsgesteldheid als gevolg van ouderdom niet in staat zijn om zich zelfstandig of zonder hulp te begeven naar hun oorspronkelijke stembureau. Duidelijkheids- halve heb ik de memorie van toelichting met de bovenstaande passage uitgebreid. Ad punt 4 Volgens de Raad zal er sprake zijn van een ongerechtvaardigd onderscheid tussen bejaardentehuizen, daar alleen de personen die woonachtig zijn in de bejaarden- en of verzorgingstehuizen van de SABA zullen worden bezocht door het `mobiele stembureau'. Ter zake zij herhaald dat het om praktische redenen niet haalbaar is om alle bejaarden- en of verzorgingstehuizen door een mobiel stembureau aan te laten doen. Ten eerste bestaat er momenteel geen nauwkeurig overzicht van het aantal bejaardentehuizen in Aruba, naast die welke door de SABA worden geexploiteerd. Ten tweede is van de niet-saba tehuizen bekend dat deze qua vaste bewonersaantal onder die van de SABA-tehuizen liggen. Gelet hierop en andere logistieke complicaties, zoals de onderlinge afstanden en beschikbare tijd tijdens de verkiezingsdag, is het naar ons oordeel redelijk dat een grens wordt gehanteerd, dat gerelateerd is aan het aantal bewoners van een bejaardentehuis. Overigens hoeft dit niet te betekenen dat niet-saba-tehuizen in de toekomst niet aangedaan zouden kunnen worden door het bijzonder stembureau, indien het aantal vaste bewoners van dat tehuis daartoe aanleiding zou geven. Vooralsnog wordt, vanwege de bovengenoemde praktische en logistieke complicaties, vastgehouden aan de vaststelling van een minimum aantal bewoners, waardoor in feite voorlopig slechts de SABA-tehuizen door het bijzonder stembureau zullen worden aangedaan. Overigens heb ik in de eerste alinea van pagina 4 van de memorie van toelichting de verwij zing naar de SABA-tehuizen geschrapt.

28 Scan nummer 1 van 1 - Scanpagina 28 van 28 4 Ad punt 5 Onder dit punt stelt de Raad in wezen dat het stemgeheim van de bejanrdentehuisbewoners, als gevolg van het voorgestelde bijzondere stembureau voor bepaalde bejaardentehuizen, in het gedrang kan komen, aangezien deze groep kiezers relatief klein is, waardoor het indivi- duele stemgedrag gemakkelijker kan worden afgeleid uit de stembusuitslag. Ter zake zij opgemerkt dat ik deze bezorgdheid van de Raad niet deel. De bedoeling met de beide bijzondere stembureaus is dat pas nadat alle bijzondere stemlokalen zijn aangedaan, overge- gaan wordt tot telling van de stemmen. Dit gebeurt vanaf hetzelfde tijdstip als dat van de reguliere stembureaus, derhalve vanaf uur. Het is zeker niet de bedoeling dat de uitgebrachte stemmen tussentijds - bijvoorbeeld na elke sessie bij een bijzonder stemlokaal - worden geteld. Aldus bezien, is met het voorgestelde systeem het stemgeheim van de betrokken kiezer nog altijd afdoende gewaarborgd en zijn additionele mechanismen zoals door de Raad voorgesteld, niet noodzakelijk. Ad punt 6 Ten aanzien van de vraag van de Raad over de reeds verspreide oproepkaarten in relatie met de nog in stellen bijzondere stembureaus kan ik opmerken dat het hoofdstembureau in staat kan worden geacht om op een bevredigende wijze met dit punt om te gaan. Ad punt 7 t/m 12 De onder de punten 7 tot en met 12 voorgestelde redactionele verbeteringen heb ik alle overgenomen. Van de gelegenheid van het nader rapport is voorts gebruikt gemaakt om in het voorgestelde artikel I een nieuw onderdeel U in te voegen, ten einde een wetstechnische verbetering aan te brengen in artikel 132 van de Kiesverordening, aangezien het Landsbesiuit met zondag gelijkgestelde dagen per 1 april 2013 is komen te vervallen in verband met de inwerkingtreding van de Arbeidsverordening Ik veroorloof mij derhalve u de gewijzigde ontwerp-landsverordening en de daarbij beho- rende gewijzigde memorie van toelichting wederom te doen toekomen en u in overweging te geven het ontwerp aan de Staten ter goedkeuring aan te bieden. De minister van Justitie en Onderwijs,