|
|
- Femke van den Broek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 143
2 Lymfatische filariasis is een door muggen overgebrachte ziekte die wijdverbreid voorkomt in de tropen en subtropen. Hoewel de prevalentie niet hoog is, tonen gegevens van het Indonesisch ministerie van Gezondheid aan dat in Indonesië geen van de onderzochte gebieden vanaf het begin van de 21 e eeuw vrij was van deze ziekte. Ondanks dat grootscheepse behandelingscampagnes sinds de jaren 80 de prevalentie sterk hebben verlaagd in vergelijking tot de laatste drie decennia, hebben ze duidelijk nog niet tot uitroeiing van de ziekte geleid. In endemische gebieden wordt in het algemeen een cellulaire en humorale immuun respons tegen de parasiet opgewekt. Afhankelijk van de infectiestatus kunnen klinische manifestaties van deze responsen variëren van asymptomatisch tot chronisch pathologische verschijnselen. Aspecifieke en specifieke afweer, welke afhankelijk zijn van de genetische achtergrond van de gastheer, worden verondersteld de ontwikkeling en uitkomst van filaria-infectie te reguleren. Echter, pogingen om genen te identificeren die verantwoordelijk zijn voor de verschillende uitkomsten van de ziekte zijn vooralsnog vruchteloos gebleken. Om genetische studies omtrent complexe eigenschappen te verbeteren, is het van belang een goed beeld te hebben van de rol van omgevingsfactoren die betrokken zouden kunnen zijn bij de totstandkoming en progressie van de ziekte. Momenteel is er relatief weinig informatie over of familieverbanden of juist het deel uitmaken van een huishouden invloed hebben op de gevonden clustering van lymfatische filariasis in endemische gemeenschappen. Er bestaat een zeer interessant verband tussen helminthen-infecties en allergieën, aangezien beiden gekenmerkt worden door een sterke T helper (Th)2 respons. Echter de wereldwijde verspreiding op macroniveau van deze ziektes lijkt niet te overlappen. Meer gedetailleerde onderzoeken gericht op de associatie tussen helminthen-infecties en allergieën in verscheidene landen hebben zowel positieve, negatieve als geen verbanden gevonden. Dit wordt mogelijk veroorzaakt door verschillen in omgevingsfactoren en wellicht genetische factoren die de aard van de associatie beïnvloeden. Het nader bestuderen van de vraag hoe deze twee aandoeningen mogelijk associëren of dissociëren op het niveau van leefgemeenschappen, verschaft de mogelijkheid een beter inzicht te krijgen in de invloed van genetische en omgevingsfactoren op helminthen-infecties, allergieën en hun interacties. Een internationaal samenwerkingsverband, genaamd The International Studies of Asthma and Allergy in Childhood (ISAAC), heeft wereldwijd de prevalentie van astma, allergische rhinoconjunctivitis and atopische dermatitis onderzocht met behulp van een speciaal ontworpen vragenlijst voor allergieën. Indonesië bleek van de participerende landen een van de laagste prevalenties voor allergie te hebben. Echter, aangezien dat onderzoek zich heeft beperkt tot een enkel gebied op Java, bestaat de kans dat prevalentie niet overeenkomt met dat van het gehele land. Bovendien herbergt Indonesië een hoge verscheidenheid aan bevolkingsgroepen waardoor de vragenlijsten mogelijk niet door iedereen even betrouwbaar 144
3 is ingevuld. Om derhalve een objectief beeld te kunnen verkrijgen van de allergiestatus in een land wat gekenmerkt wordt door een grote heterogeniteit in taal, socio-economische status en cultuur zal het introduceren van objectieve parameters van groot belang zijn. Verschillende onderzoeken over de associatie tussen allergieën en helminthen-infecties in mensen hebben aangetoond dat infectie met helminthen bescherming biedt tegen de ontwikkeling van allergieën [170;241;242;244;250;251]. Deze bevindingen dienen nog wel bevestigd te worden in gerandomiseerde studies met anti-helminth behandelingen [96;248;264] en in lopende studies naar behandeling met infectieuze of non-infectieuze parasitaire wormen. De vraag hoe de aanwezigheid van helminthen-infecties de aspecifieke afweerrespons tegen bijvoorbeeld adjuvants en bacteriële/virale infecties beïnvloeden, dient te worden beantwoord met het oog op het ontwikkelen van een optimaal beleid wat betreft anti-helminth behandelingcampagnes. Het in dit proefschrift behandelde onderzoek is uitgevoerd in twee gebieden in het zuiden van het Indonesisch eiland Sulawesi. Het eerste project heeft zich gericht op een district genaamd Mamuju, waar een aantal dorpen in zijn geheel is onderzocht. Het tweede project was uitgevoerd in de stad Makassar waarbij de onderzoeksgroep bestond uit schoolkinderen van twee scholen uit verschillende delen van de stad. De studies die in dit proefschrift staan beschreven, hebben als doel: i) te bepalen welke risicofactoren aan de uitkomst van filiariainfecties ten grondslag liggen, ii) te zoeken naar een associatie tussen the prevalentie van helminthen-infecties en allergieën, iii) de invloed van verschillende factoren te bepalen op allergie en atopie, iv) clustering van allergie in gemeenschappen waar een hoge prevalentie is van helminthen-infecties te onderzoeken en v) het effect van helminthen-infecties in kinderen op aspecifieke immuunresponsen op microbiële producten te analyseren. Het proefschrift begint met een algemene inleiding zoals staat beschreven in hoofdstuk een. Hierin komen de levenscyclus van verscheidene voor dit proefschrift relevante en in Indonesië voorkomende helminthen-infecties aan bod en worden tevens de meest recente gegevens over de prevalentie van deze infecties in dit gebied beschreven. Daarnaast wordt stilgestaan bij de capaciteit van parasitaire helminthen om immuunresponsen te beïnvloeden in zowel mensen als experimentele diermodellen en wordt in detail ingegaan op het mogelijke mechanisme waarmee deze parasieten de immuunrespons onderdrukken. Verder worden factoren besproken die het verkrijgen van een helminthen-infectie reguleren en hoe deze factoren in epidemiologische onderzoeken worden bestudeerd. Het tweede deel van de introductie behandelt de verspreiding van allergie wereldwijd en in het bijzonder in Indonesië en wordt gevolgd door een beschrijving van wat bekend is over de immunologische achtergrond van allergische aandoeningen. De interactie tussen helminthen-infecties en allergieën en de potentiële mechanismen waardoor deze infecties allergische aandoeningen kunnen onderdrukken, wordt in enig detail besproken. Ook worden de nadelige effecten van 145
4 immuunregulatie door helminthen-infecties behandeld en wordt in het laatste deel van dit hoofdstuk ingegaan op hoe adjuvantia de immuunrespons mogelijk kunnen versterken door bepaalde onderdelen van de aspecifieke afweer te activeren. De daarop volgende hoofdstukken waarin de resultaten van de onderzoeken worden behandeld, kan worden ingedeeld in grofweg twee delen: het eerste deel richt zich op filariainfectie, immunoglobuline (Ig) E spiegels en risicofactoren voor infectie, terwijl in het tweede deel ingegaan wordt op de mogelijke associatie tussen nematoden-infecties en allergieën. Enzyme linked immunosorbent assay (ELISA) en radioallergosorbent test (RAST) zijn twee methoden die kunnen worden gebruikt om specifieke IgE antistoffen te detecteren in helminthen-infecties en allergieën. Deze twee technieken voor de detectie van IgE tegen Brugia malayi zijn vergeleken in hoofdstuk twee door gebruik te maken van een groot aantal sera van inwoners van de dorpen Salubarana en Kalia waar lymfatische filariasis endemisch is. Tussen de resultaten van RAST, die minder makkelijk uit te voeren is in het veld, en die van de meer gebruiksvriendelijke ELISA werd een sterke correlatie gevonden. Echter, de gevoeligheid van RAST was groter dan van ELISA wat met name bleek uit de capaciteit om lagere IgE concentraties te kunnen detecteren. Dit geeft aan dat in het algemeen in immuno-epidemiologische onderzoek het gebruik van de ELISA methode toereikend is. In gebieden, echter, met een lage transmissieintensiteit of waar antihelminth behandelingscampagnes ten uitvoer worden gebracht, heeft het gebruik van de RAST methode de voorkeur. Een factor die de uitkomst van helminthen-infecties zou kunnen beïnvloeden is prenatale sensitisering. In hoofdstuk drie worden twee grote studies behandeld, die zich hebben gericht op de correlatie tussen specifieke antistoffen in ouders en hun kinderen. De resultaten toonden aan dat de titers van specifieke IgE en IgG4 antistoffen in kinderen tot 10 jaar positief waren gecorreleerd met de antistof niveaus van hun moeders. Dit is in overeenstemming met de hypothese dat kinderen in utero gesensitiseerd kunnen worden tegen filaria antigenen. Daarentegen werd er geen associatie gevonden tussen IgG4 titers van kinderen tot 4 jaar en hun vaders, wat de grotere invloed van intra-uterine dan omgevingsfactoren bevestigt. Aan de andere kant, werd het belang van omgevingsfactoren in de beïnvloeding van anti-filarial IgG4 antistoffen duidelijk door de sterke correlatie tussen antistofspiegels van oudere kinderen en hun vaders en tussen maternale en paternale IgG4. Voorgaande epidemiologische onderzoeken gericht op clustering van filariasis hadden aangetoond dat familie, het huishouden en omgevingsfactoren een rol spelen bij het oplopen van deze infecties en bij de uitkomst van de gastheer-pathogeen interactie. Hoe deze factoren het patroon van infectie beïnvloeden in jongeren versus ouderen was echter nog nooit nader bestudeerd. In hoofdstuk vier werd aangetoond met behulp van geavanceerde statistische 146
5 analyse dat zowel genetische als omgevingsfactoren konden bijdragen aan de clustering van filaria-infectie in de gehele populatie. Wanneer vervolgens in de analyse rekening werd gehouden met leeftijd, bleek dat genetische factoren een belangrijkere rol speelden in kinderen dan in volwassenen. Deze gegevens suggereren dat genotyperingsstudies die worden uitgevoerd in bevolkingsgroepen waar filariasis endemisch is, zich zouden moeten concentreren op typering van het jongere deel van de populatie waarbij de rol van genetische factoren in het oplopen of juist genezen van de infectie nog niet ondergeschikt is aan dat van omgevingsfactoren. De prevalentie van allergieën in tropische landen is lager dan daarbuiten. Het feit dat daarentegen helminthen-infecties meer voorkomen in de tropen dan in het westen, zou kunnen betekenen dat er een inverse associatie bestaat tussen deze twee ziektes. Om deze mogelijke associatie in Indonesische populaties te bestuderen, werd de functionaliteit getest van een aangepaste en in het Bahasa Indonesia vertaalde ISAAC vragenlijst om een beeld te krijgen van de incidentie van astma en andere atopische ziekten. Twee scholen met kinderen afkomstig van families met verschillende socio-economische status (SES) werden bestudeerd. Zoals beschreven staat in hoofdstuk vijf bleek er een slechte correlatie te bestaan tussen de gerapporteerde symptomen door ouders en de diagnose van allergie door medewerkers van de gezondheidszorg met uitzondering van de associatie tussen kortademigheid en astma in de school met een hoge SES. Dit benadrukt de noodzaak om objectieve meetmethoden toe te passen, zoals huid prik test (SPT) en IgE titer bepaling, wanneer men epidemiologische studies uitvoert in Indonesië naar allergische aandoeningen. Daarnaast gaf SPT en IgE titer bepaling in schoolkinderen aan dat deze parameters een betere voorspellende waarde hebben voor allergieën in de school met een hoge SES dan die met een lage SES. Uit een aantal op grote schaal uitgevoerde onderzoeken in verschillende geïndustrialiseerde landen zijn verscheidene factoren naar voren gekomen die geacht worden een rol te spelen bij de toename in allergische aandoeningen in ontwikkelde landen. Daarentegen zijn er maar een beperkt aantal studies ondernomen naar de risico- en beschermende factoren die van invloed zijn op de variatie van prevalentie van allergische aandoeningen in ontwikkelingslanden. In hoofdstuk zes werd dezelfde groep kinderen als genoemd in hoofdstuk vijf aan een analyse onderworpen met als doel te bepalen wat de incidentie was van astma en atopie in relatie tot verschillende omgevingsfactoren, voedingsstatus en helminthen-infecties. De incidentie van astma was vergelijkbaar in beide scholen, maar kinderen uit de school met een lage SES hadden een significant kleinere kans SPT poistief te zijn. Wanneer de kinderen van de school met een hoge SES werden onderverdeeld op basis van de SES, bleek dat een lagere SES geassocieerd was met een significante afname in incidentie van atopie maar niet van astma. Ondanks dat veel van de geanalyseerde factoren (familiegrootte, aanwezigheid van dieren, helminthen infecties enz.) geen significant effect 147
6 bleken te hebben op astma en atopie in de school met een lage SES, was er een trend zichtbaar in de kinderen zonder helminthen-infectie uit de school met een hoge SES om meer astma te hebben. Tevens wees verdere analyse van de kinderen van de school met een hoge SES op een negatieve correlatie tussen de voedingsstatus en positieve SPT uitslagen en IgE titers. Dit onderzoek heeft geen significante rol voor helminthen-infecties in remming van SPT responsen aan het licht kunnen brengen. Er is sterk bewijs dat genetische factoren allergische aandoeningen kunnen beïnvloeden. Dit is met name goed gedocumenteerd aan de hand van verscheidene in de Westerse wereld uitgevoerde onderzoeken. Of dit ook van toepassing is op gebieden waar helminthen-infecties endemisch zijn en deze de immuunrespons beïnvloeden door een Th2 te induceren, was nog nooit onderzocht. Door gebruik te maken van dezelfde onderzoekspopulatie als in hoofdstuk vier werd in hoofdstuk zeven de clustering van allergie in families en huishoudens in gebieden waar filaria infectie endemisch is, geanalyseerd. Het bleek dat genetische factoren significant bijdroegen aan zowel totaal als allergeen specifieke IgE titers, terwijl omgevingsfactoren de clustering van positieve SPT beïnvloeden. Deze studie gaf een indicatie dat de aanwezigheid van filaria-infectie (bepaald door microfilaria parasieten in het bloed, maar niet door verhoogde IgG4 waarden bescherming bieden tegen SPT reactiviteit tegen mijt allergenen. Dit leidt tot de interessante vraag of het niveau van een helminthen-infectie een bepaalde drempelwaarde dient te bereiken alvorens het een beschermend effect heeft op de reactiviteit tegen allergenen in SPT. Het is bekend dat helminthen in staat zijn om niet alleen de immuunrespons tegen helminth antigenen maar ook tegen andere ongerelateerde antigenen te onderdrukken. In hoofdstuk acht wordt daarom op de vraag ingegaan of deze infecties ook responsen kunnen remmen die worden geïnduceerd door liganden die toll like receptoren (TLR) activeren en leiden tot een sterke proinflammatoire respons. In kinderen met ofwel een zware infectie van intestinale nematoden ofwel een lichte of geen infectie, werd de respons bepaald op een aantal TLR liganden waarbij gekeken werd naar de ratio tussen pro- (tumor necrosis factor-a) en antiinflammatoire (interleukine (IL)-10) cytokines. De belangrijke bevindingen waren dat i) de TLR-7 ligand de sterkste pro inflammatoire response induceerden in zowel kinderen met als zonder helminthen-infecties en ii) de IL-10 niveaus als respons op TLR4 ligand lipopolysaccharide tot 72 uur naar stimulatie behouden bleef in kinderen met zware worminfecties in vergelijking tot licht- of niet geinfecteerde kinderen. Deze resultaten tonen aan dat de dynamiek van cytokine productie volgend op activering van de aspecifieke afweer verschillend kan zijn al naar gelang de staat van de infectie. Deze gevonden verschillen in proinflammatoire potentie van de verschillende TLR liganden, zou implicaties kunnen hebben voor de ontwikkeling van optimale vaccins in kinderen geïnfecteerd met helminthen. 148
in de route kunnen activeren. Een groep van enzymen die ook deel uitmaken van deze cascade zijn de mitogen-activated protein kinases (MAP kinases).
Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 1 geeft een algemene introductie tot de immuunresponsen die worden opgewekt door helminthen; wormen, waarvan de meeste soorten parasitair zijn. Twee typen zijn te onderscheiden:
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35756 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35756 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hamid, Firdaus Title: Helminth infections, socio-economic status and allergies
Nadere informatieHoofdstuk 1: Algemene introductie
amenvatting Appendices Hoofdstuk 1: Algemene introductie Dit proefschrift richt zich op de relatie tussen allergie en intestinale wormen. De term allergie wordt in dit proefschrift gebruikt voor atopische
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40905 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ateba Ngoa, U. Title: The effect of parasitic co-infections on immune responses
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20945 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20945 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wiria, Aprilianto Eddy Title: Helminth infections on Flores Island, Indonesia
Nadere informatieSCHISTOSOMA JAPONICUM INFECTIE ONDER KINDEREN EN JONGVOLWASSENEN OP DE FILIPPIJNEN; STUDIES OVER MORBIDITEIT EN PATHOGENESE
Samenvatting Samenvatting 149 SCHISTOSOMA JAPONICUM INFECTIE ONDER KINDEREN EN JONGVOLWASSENEN OP DE FILIPPIJNEN; STUDIES OVER MORBIDITEIT EN PATHOGENESE Dit proefschrift bevat resultaten van een longitudinaal
Nadere informatieChapter 10. Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting 123 Samenvatting Samenvatting De term atopische dermatitis (AD) is voor de kat in 1982 geïntroduceerd door Reedy, die bij een groep katten met recidiverende jeuk en huidproblemen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Schistosomen en het immuunsysteem van de gastheer De parasieten van de schistosoma familie zoals Schistosoma mansoni en Schistosoma haematobium veroorzaken de ziekte schistosomiasis, ook wel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19074 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19074 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Suwannalai, Parawee Title: ACPA response in evolution of rheumatoid arthritis
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Allergie, astma, mycobacteriën en Nramp1. Astma is een een chronische ziekte die gekenmerkt wordt door een chronische ontsteking van de luchtwegen en door overgevoeligheid van de luchtwegen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.
Nadere informatie212
212 Type 2 diabetes is een chronische aandoening, gekarakteriseerd door verhoogde glucosewaarden (hyperglycemie), die wereldwijd steeds vaker voorkomt (stijgende prevalentie) en geassocieerd is met vele
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieSamenvatting. Chapter12
Samenvatting Chapter12 Coinfectie met Mycobacterium Tuberculose tijdens HIV-infectie is een groot probleem in de derde wereld, daar dit leidt tot een grotere sterfte. (hoofdstuk I) In de studies beschreven
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24600 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Mariman, Rob Title: Probiotic bacteria and the immune system : mechanistic insights
Nadere informatieHoofdstuk 9. Samenvatting in het Nederlands. Walter Balemans
Samenvatting in het Nederlands Walter Balemans 115 Samenvatting in het Nederlands De verhoogde incidentie van astma en allergie in de laatste decennia wordt waarschijnlijk niet verklaard door genetische
Nadere informatieChapter. Nederlandse samenvatting
Chapter Nederlandse samenvatting 10 Allergische ziekten van de luchtwegen, zoals hooikoorts (allergische rhinoconjunctivitis) en allergisch astma zijn chronische ontstekingsziekten met klachten zoals tranende
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlanse samenvatting Kinkhoest is een ernstige en zeer besmettelijke ziekte van de bovenste luchtwegen welke wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. In de
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Samenvatting 11 Samenvatting Bloedarmoede, vaak aangeduid als anemie, is een veelbesproken onderwerp in de medische literatuur. Clinici en onderzoekers buigen zich al vele jaren over de oorzaken en gevolgen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29089 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Meurs, Lynn Title: Schistosoma mansoni and Schistosoma haematobium infection and
Nadere informatieAddendum. Nederlandse Samenvatting
Addendum A Nederlandse Samenvatting 164 Addendum Cardiovasculaire ziekten na hypertensieve aandoeningen in de zwangerschap Hypertensieve aandoeningen zijn een veelvoorkomende complicatie tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieImmuun Activatie in Relatie tot Manische Symptomen in Depressieve Patiënten. Karlijn Becking MD-PhD student, UMCG
Immuun Activatie in Relatie tot Manische Symptomen in Depressieve Patiënten Karlijn Becking MD-PhD student, UMCG Introductie Disbalans Pro-inflammatoire staat Destabilisatie Gevoeligheid voor stress Monocyt
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20942 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20942 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wammes, Linda Judith Title: Immune regulation during parasitic infections : from
Nadere informatieInleiding. Allergische IgE-gemedieerde aandoeningen, zoals waterige rhinoconjunctivitis, asthma bronchiale en constitutioneel eczeem, komen
Inleiding R. Gerth van Wijk. Inleiding Allergie wordt wel eens de ziekte van de 2 e eeuw genoemd. Deze uitspraak berust op de hoge en toegenomen prevalentie van allergische aandoeningen en de associatie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
6 78 Nederlandse samenvatting Colon kanker Colon (dikke darm) kanker is één van de meest voorkomende kankers en is de tweede doodsoorzaak door kanker in geïndustrialiseerde landen. Het voorstadium van
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
Het immuun systeem Het immuun systeem is erg complex en vele celtypes dragen bij aan de bescherming tegen virussen en bacteriën. Voor het begrip van dit proefschrift zijn vooral de T cellen van belang.
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose
Nadere informatieSAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie
166 Samenvatting SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN Kattenkrabziekte. Diagnostische en klinische aspecten van Bartonella henselae infectie Deel I Introductie In de introductie van dit proefschrift (Hoofdstuk
Nadere informatieAllergische rhinitis bij kinderen
Allergische rhinitis bij kinderen Dr. Jurjan R. de Boer KNO heelkunde Martini Ziekenhuis Epidemiologie Prevalentie allergische en niet allergische rhinitis in Nederland: 150 200 per 1000 personen/jaar
Nadere informatieNederlandse samenvatting
11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 156 Nederlandse samenvatting Dit proefschrift richt zich op nieuwe strategieën voor het identificeren, diagnosticeren, vervolgen en de preventie van coeliakie. Hoofdstuk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het mucosale immuunsysteem Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen infecties met bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. De huid en de mucosale weefsels zoals bijvoorbeeld
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door
Nadere informatieJava Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya
Java Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya Samenvatting en conclusie In vele studies is een verband aangetoond tussen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45885 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kersten, K. Title: Pulling the strings on anti-cancer immunity Issue Date: 2017-02-07
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Inleiding Reuma is een verzamelnaam voor een groot aantal ernstige aandoeningen van het bewegingsapparaat, waarbij gewrichtsklachten een belangrijke rol spelen. Reumatoïde artritis (RA) is een vorm van
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet ingewijden
Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden De rol van dendritische cellen in de afweerreactie tegen infecties Het immuunsysteem is in de loop van de evolutie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Ons immuunsysteem beschermt ons tegen allerlei ziekteverwekkers, zoals bacteriën, parasieten en virussen, die ons lichaam binnen dringen.
Nadere informatiehoofdstukken 2 en 3 Hoofdstuk 3
Samenvatting Na de ontdekking, ongeveer 3 decennia geleden, dat Oesophagostomum infecties bij de mens endemisch zijn in delen van noordelijk Ghana en Togo, startte Dr A.M. Polderman tegen het einde van
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING 146 Klinische en immunologische aspecten van pretransplantatie bloedtransfusies Inleiding Bloedtransfusies worden in de meeste gevallen gegeven aan patiënten die een tekort hebben
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Sinds enkele decennia is de acute zorg voor brandwondenpatiënten verbeterd, hetgeen heeft geresulteerd in een reductie van de mortaliteit na verbranding, met name van patiënten
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nicotine en alcohol kunnen de placenta passeren en zo het risico op nadelige uitkomsten voor het ongeboren kind verhogen. Stoppen met roken en alcoholgebruik tijdens de zwangerschap lijkt vanzelfsprekend,
Nadere informatieAppendix. Nederlandse Samenvatting
Appendix Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting INLEIDING Cooperia oncophora is de voornaamste dunne darm nematode bij runderen in streken met een gematigd klimaat, zoals West Europa. Dieren
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4
S a m e n vat t i n g Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar de relatie tussen betapapillomavirussen (betapv) en het cutane plaveiselcelcarcinoom (PCC) en diens voorloper actinische keratose (AK).
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Conventionele geïnactiveerde griepvaccins worden toegediend door middel van intramusculaire (i.m.) injectie. De vaccins voorkomen vermenigvuldiging van
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting
Chapter 9 Nederlandse samenvatting 150 Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING De natuurlijke afweer van het lichaam wordt verzorgd door het immuunsysteem. Zonder immuunsysteem zouden pathogenen zoals virussen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21710 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Buurma, Aletta Title: On the pathology of preeclampsia : genetic variants, complement
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatieNederlandse samenvatting, Dankwoord, Curriculum Vitae, List of publications
, Dankwoord, Curriculum Vitae, List of publications Nederlandse samenvatting Respiratoir syncytieel virus (RSV, beter bekend als het RS-virus) is bij zuigelingen de meest voorkomende oorzaak van ernstige
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40898 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Elis, A.S. Title: Identification of therapeutic targets and antisense oligonucleotide
Nadere informatiehoofdstuk 1 doelstellingen hoofdstuk 2 diagnosen
Dit proefschrift gaat over moeheid bij mensen die dit als belangrijkste klacht presenteren tijdens een bezoek aan de huisarts. In hoofdstuk 1 wordt het onderwerp moeheid in de huisartspraktijk kort geïntroduceerd,
Nadere informatieParijs is nog ver. (Zoetemelk)
Parijs is nog ver (Zoetemelk) Summary Samenvatting samenvatting 191 samenvatting De mensheid is in voortdurende interactie met al dan niet pathogene micro-organismen en de evolutie heeft vooral geselecteerd
Nadere informatieSAMENVATTING Samenvatting Coeliakie is een genetische aandoening waarbij omgevingsfactoren en meerdere genen bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte. De belangrijkste omgevingsfactor welke een rol
Nadere informatieCHAPTER XII. Nederlandse Samenvatting
CHAPTER XII Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift behelst een aantal klinische en translationele studies met betrekking tot de behandeling van het primair operabel mammacarcinoom. Zowel aspecten van
Nadere informatieSamenvat ting en Conclusies
Samenvat ting en Conclusies Samenvatting en Conclusies 125 SAMENVAT TING EN CONCLUSIES In dit proefschrift werd de invloed van viscerale obesitas en daarmee samenhangende metabole ontregelingen, en het
Nadere informatieSamenvatting. Summary in Dutch
Samenvatting Summary in Dutch Atopische aandoeningen is een verzamelnaam voor voedsel- en luchtwegallergie, bepaalde vormen van eczeem, en bepaalde vormen van astma. Het vóórkomen deze aandoeningen is
Nadere informatieSamenvatting. Reumatoïde artritis: biologicals en bot
* Samenvatting Reumatoïde artritis: biologicals en bot Samenvatting In deel I van dit proefschrift worden resultaten gepresenteerd van onderzoek naar gegeneraliseerd botverlies (osteoporose) in patiënten
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (voor iedereen dus )
(voor iedereen dus ) Iedere dag staan we bloot aan ontelbare schadelijke micro-organismen en stoffen. Om te overleven is het immuunsysteem constant in actie om deze factoren in ons lichaam te bestrijden.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
9 Beta2-glycoproteïne I ( ), ook wel bekend als apolipoproteine H (apoh), is een membraanadhesie eiwit dat in plasma circuleert (100-300 μg/ml) in een vrije- en een gebonden vorm. De molecuulmassa van
Nadere informatieSerologische testen en interpretatie van testresultaten
Serologische testen en interpretatie van testresultaten Serologische testen Serologie is de leer van de stoffen die zich bevinden in het bloedserum. Bloedserum is het vocht dat verkregen is nadat bloed
Nadere informatieNederlandse samenvatting
171 172 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Met vaccinaties kunnen veel ziektes voorkomen worden, zoals de mazelen, de rode hond en de griep. Echter een vaccin voor het voorkomen van kanker
Nadere informatieB-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren
SAMENVATTING Samenvatting B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren Door de stijgende levensverwachting zal het aantal osteoporotische fracturen toenemen. Osteoporotische
Nadere informatieDe betekenis van dierexperimenteel onderzoek bij de risicoschatting van allergeenblootstelling
De betekenis van dierexperimenteel onderzoek bij de risicoschatting van allergeenblootstelling C. Frieke Kuper Dieren zijn geen mensen.. 2 Focus Moeten huidcontact en inademing wel gescheiden worden? Bij
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieChapter IX. Samenvatting
Chapter IX Samenvatting Chapter 9 Inleiding Multiple Organ Dysfunction Syndrome (MODS) is een ernstige complicatie bij zwaar gewonde patiënten. MODS gaat gepaard met een hoog sterftecijfer (40 tot 60 %)
Nadere informatienederlandse samenvatting
Nederlandse Samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Inleiding Hartfalen is een syndroom, waarbij de pompfunctie van het hart achteruitgaat en dat onder andere gepaard kan gaan met klachten van kortademigheid
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19067 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Meevissen, Moniek Hubertina Joanna Title: Schistosoma mansoni egg glycoproteins
Nadere informatieCover Page. The following handle holds various files of this Leiden University dissertation:
Cover Page The following handle holds various files of this Leiden University dissertation: http://hdl.handle.net/1887/59477 Author: Hillger, J.M. Title: Take it personal! Genetic differences in G protein-coupled
Nadere informatieVerdiepingsmodule. Astma bij volwassenen: Aanvullende diagnostiek allergietest (Toets)
1. Toelichting Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard van oktober 2007 (tweede herziening) Allergie speelt een belangrijke rol in de pathofysiologie van astma: klachten en symptomen kunnen erdoor
Nadere informatieDiscussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae
chapter 7 Discussion Summary Samenvatting Dankwoord Curriculum Vitae 140 chapter 7 SAMENVATTING De bipolaire stoornis (of manisch-depressieve stoornis) is een stemmingsstoornis waarin episodes van (hypo)manie
Nadere informatieCHAPTER 9. Samenvatting
CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING In dit proefschrift evalueren we de rol van het immuunsysteem in (het ontstaan van) baarmoederhalskanker, oftewel cervixcarcinoom. Ondanks de beschikbaarheid
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 178 Samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1. Ouder worden is geassocieerd met een toenemend verlies van spiermassa (sarcopenie) en spierkracht, hetgeen kan bijdragen aan lichamelijke achteruitgang
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De nadelige gezondheidsrisico s/gevolgen van roken en van depressie en angststoornissen zijn goed gedocumenteerd, en deze aandoeningen doen zich vaak tegelijkertijd voor. Het doel
Nadere informatie8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/35283 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35283 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Charehbili, Ayoub Title: Optimising preoperative systemic therapy for breast cancer
Nadere informatieEen bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is
Samenvatting 229 230 Samenvatting Een bloeding tussen de hersenvliezen (subarachnoïdale bloeding of SAB) is een vorm van beroerte die vaak op jonge leeftijd optreedt en meestal ernstige gevolgen heeft:
Nadere informatieHoofdstuk 1 hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 1 geeft een algemene inleiding op dit proefschrift. Artrose is een chronische progressieve gewrichtsaandoening. Men schat dat de hoge prevalentie wereldwijd verder zal toenemen vanwege de stijgende
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieSamenvatting en Discussie
101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een
Nadere informatieNederlandse samenvatting Samenvatting K inkhoest is een ernstige infectie aan de bovenste luchtwegen, veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Kinkhoest was in het begin van de 20 e eeuw een
Nadere informatieNederlandse samenvatting 161. Samenvatting. Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden
Nederlandse samenvatting 161 1 2 3 Samenvatting Nederlandse samenvatting voor niet ingewijden 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Nederlandse samenvatting 163 Wereldwijd is het percentage kinderen dat te vroeg geboren
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
SAMENVATTING 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 134 Type 2 diabetes is een veel voorkomende ziekte die een grote impact heeft op zowel degene waarbij
Nadere informatieTentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004
Thema 2.1: Infectie- en Immuunziekten Tentamen B: correctievoorschrift 5 november 2004 Tentamencoördinator mw. Dr. I. Bakker Tentameninformatie Het tentamen bestaat uit 68 vragen, waarvan 53 gesloten en
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39785 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Downs, J.A. Title: HIV and schistosomiasis : studies in Tanzania Issue Date: 2016-05-31
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37233 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Tummers, Bart Title: Human papillomavirus targets crossroads in immune signaling
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het
Nadere informatieAllergie@WUR en het ACW
Allergie@WUR en het ACW Huub F.J. Savelkoul Allergie Consortium Celbiologie en Immunologie Wageningen Universiteit Algemeen: www.allergie.wur.nl Allergie @WUR Wat is allergie? te sterke afweer tegen onschuldige
Nadere informatieSummary & Samenvatting. Samenvatting
Samenvatting De meeste studies na rampen richten zich op de psychische problemen van getroffenen zoals post-traumatische stress stoornis (PTSS), depressie en angst. Naast deze gezondheidsgevolgen van psychische
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Dikkedarmkanker is een groot gezondheidsprobleem in Nederland. Het is de derde meest voorkomende vorm van kanker bij mannen en de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. In 2008
Nadere informatieInleiding. Chapter 11. Achtergrond en doel van het onderzoek
Chapter 11 Inleiding Achtergrond en doel van het onderzoek Kanker is na hart en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Per jaar wordt in Nederland bij ongeveer 70.000 mensen kanker vastgesteld
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING (DUTCH SUMMARY)
NEDERLANDE AMENVATTING (DUTCH UMMARY) 189 Nederlandse amenvatting (Dutch ummary) trekking van proefschrift Patiënten met een chronische gewrichtsontsteking, waaronder reumatoïde artritis (RA), de ziekte
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatie