Voorjaarsproject 2006 van de scholenwerkgroep van het IVN Veldhoven / Vessem
|
|
- Bruno Thys
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voorjaarsproject 2006 van de scholenwerkgroep van het IVN Veldhoven / Vessem Doel: een project voor groep 1-4 over de relatie tussen bloemen en insecten; er wordt speciaal gelet op lieveheersbeestjes. Uitvoering: voorjaar, voorbereiding op school, excursie op een zonnige, warme dag, verwerking op school. Plaats: schooltuin, schoolomgeving, park, vlindertuin (bijv. bij d'n Aard, in Riethoven). Voorbereiding op school: - video over lieveheersbeestjes bekijken. Vooral geschikt voor groep 3 en 4 - les door de leerkracht of gids over lieveheersbeestjes - extra informatie van internet of uit boeken Excursies: - werkblad insecten - leidraad voor leerkrachten en gidsen - lieveheersbeestjes zoeken Verwerking: - kleurplaten Voor leerkrachten, schoolgidsen en ouders hebben we uitgebreide informatie over 'bloemen en vlinders' en over lieveheersbeestjes bijgevoegd; iedereen vindt hier wel iets van zijn of haar gading om door te vertellen aan de kinderen. Op de internetsites en kunt U o.a. informatie vinden over lieveheersbeestjes en op is meer informatie te vinden over vlinders. Er is een leskist met o.a. zoekkaarten lieveheersbeestjes, hommels, vlinders, loeps, insectenpotjes. U kunt deze lenen bij Hetty Fokkens, Kermisberg 6, 5508 DW Veldhoven, tel
2 Achtergrondinformatie over bloemen en hun vrienden We gaan kijken naar de bijzondere wereld van bloemen en insecten. We letten vooral op lieveheersbeestjes. Even wat achtergrondinformatie over bloemen en hun bezoekers. De bouw van de bloem. Naast kelk- en kroonbladen heeft een bloem meeldraden en stamper. Veel bloemen hebben honingklieren (nectariën), die een suikerachtige oplossing afscheiden, nectar genaamd. Waarvoor komen de dieren? Meestal komen de dieren om voedsel: nectar of stuifmeel, soms om eitjes te leggen. Nectar wordt bij gunstige omstandigheden in de klieren gemaakt, dus als er bezoek te verwachten is. Stuifmeel wordt opgeofferd, maar is soms talrijk aanwezig. Waar zit het voedsel? 1. Bij schotelbloemen ligt het voor het oprapen. Er zijn geen gespecialiseerde instrumenten voor nodig. Schotelbloemen met alleen stuifmeel: klaproos, roos Schotelbloemen met nectar en stuifmeel: boterbloem, anemoon Bezoekers: hommels, bijen, vliegen, kevers Voorbeelden van verzameling: fluitenkruid, dille, berenklauw 2. Bij buisbloemen zit de nectar dieper verborgen. De lengte van de buis vereist een matig tot lange tong. -Nectar vrij gemakkelijk te bereiken: koolzaad, raket, herderstasje -Nectar diep verborgen: ridderspoor, akelei, monnikskap Bezoekers: vlinders, bijen, hommels Voorbeelden van verzameling: margriet, distel, korenbloem, zonnebloem 3. Bij deurtjesbloemen moet de bezoeker naar binnen dringen. Hij moet sterk zijn en een zeer lange tong hebben Voorbeelden: hondsdraf, dovenetel, klaver, wikke, salie (lip- en vlinderbloemigen) Bezoekers: bijen en hommels Tonglengte: De tonglengte van insecten loopt sterk uiteen. Om te weten welke insecten te verwachten zijn is het goed om hier iets meer van te weten. 2-5mm: pendelzweefvlieg 5-8mm: behangersbij, honingbij 10-14mm: steenhommel 15-20mm: tuinhommel 14-17mm: dagvlinders Hommels vergroten hun reikdiepte aanzienlijk door hun grote lichaamskracht, waarmee ze de bloemdelen uiteen kunnen duwen. Enkele soorten hommels bijten gaten in de hals of het nectarspoor van bepaalde bloemen (BV. witte dovenetel, ridderspoor). Die inbraak levert de hommel voordeel, maar berokkent de plant uiteraard nadeel. Geen bestuiving. 2
3 Stuifmeelverzamelaars: Bijen en hommels verzamelen stuifmeel, dat op hun lichaam mee wordt genomen naar het nest. De honigbij en de hommels zijn zg. poot-of scheenverzamelaars. Ze nemen het stuifmeel mee aan de buitenkant van hun achterpoten. De bloem maakt reclame: Vliegende insecten zijn echte oogdieren. Vorm en kleur zijn erg belangrijk. Daarnaast speelt geur een rol. Kleur: afstekend tegen het groen; aangepast aan het insectenoog Vorm: goed herkenbaar, origineel Bouw: aangepast bij bezoekers Lokmiddelen: voedsel aanbieden; smaak en geur 3
4 Achtergrondinformatie lieveheersbeestjes Wanneer is een kever een lieveheersbeestje? Typerend voor lieveheersbeestjes (Cocconellidae) is de platte buikzijde en de bolle rugzijde. Van opzij gezien vormen ze bijna een half bolletje. De vaak levendig gekleurde dekschilden zijn meestal glanzend, sluiten tegen elkaar aan en bedekken het achterlijf en de vliezige vleugels volledig. Lieveheersbeestjes Het lieveheersbeestje heeft zes, korte pootjes en zijn lichaam bestaat uit drie delen: kop, borststuk en achterlijf. De poten en de vleugels zitten aan het borststuk. Aan al die dingen kun je zien, dat het een insect is. Om te vliegen, moet het lieveheersbeestje eerst zijn schildjes helemaal opendoen, want daaronder zitten zijn vleugeltjes. kop Halsschild (pronotum) Schildje (scutellum) Schild naad Dekschild (elytron) Dij (femur) Scheen (tibia) Tars (of voet) Bij lieveheersbeestjes is het verschil tussen mannetjes en vrouwtjes bijna niet te zien; gemiddeld is het vrouwtje iets groter dan het mannetje. Bij enkele soorten is het vrouwtje wat anders gekleurd dan het mannetje, zoals bij de dwergkapoentjes, het 14- en het 22-stippelig lieveheersbeestje. Bij sommige soorten heeft het mannetje een spitser achterlijf-uiteinde, bij andere soorten het vrouwtje. Om het verschil te zien is dus wel wat ervaring nodig. Alleen bij de paring is het gemakkelijk te zien, want het mannetje klimt dan op de rug van het vrouwtje. Lieveheersbeestjes zijn goede vliegers, ze kunnen wel 50 km afleggen zonder te stoppen. Ze leven meestal niet langer dan een jaar. Sommige overwinteren wèl een tweede keer. In zachte winters kunnen ze al vroeg uit hun schuilplaats te voorschijn komen, soms al in januari. Biotoop Uit waarnemingen is gebleken, dat lieveheersbeestjes het meeste voorkomen in tuinen. Daarnaast komen ze ook voor in grasland en in de duinen. Juist in deze laatste gebieden kunnen ze in zeer grote aantallen tegelijkertijd voorkomen. In bossen worden ze weinig waargenomen, evenals in moerasgebieden. 4
5 Voedsel De meeste soorten lieveheersbeestjes, volwassenen zowel als de larven, voeden zich met bladluizen, maar er zijn ook soorten die van bepaalde plantenschimmels leven, zoals meeldauw en er zijn zelfs enkele puur vegetarische soorten. Het lieveheersbeestje vindt zijn voedsel op de tast. Als er geen bladluis meer te vinden is, schakelt hij over op stuifmeel en nectar. De soorten lieveheersbeestjes, die verschillende prooidieren hebben, de zgn. polyfage soorten, kunnen eerder aangetroffen worden dan de voedselspecialisten. Lieveheersbeestjes zijn de sloomste jagers, die we ons kunnen voorstellen. Ze lijken nauwelijks aangepast aan het jagersbestaan dankzij een weelde aan nog slomere prooidieren. Ze hoeven zich nooit te haasten. Met de basisuitrusting die ze hebben, zouden het net zo goed stuifmeelof bladeters kunnen zijn. Helaas voor de blad- en schildluizen en ook de franjevleugeligen is het anders gelopen. Verdediging De meeste lieveheersbeestjes zijn opvallend van kleur: rood, geel en oranje. De felle kleuren zijn waarschuwingskleuren; ze vertellen vogels en andere vijanden, dat lieveheersbeestjes vies smaken. Bij verontrusting persen lieveheersbeestjes als verweer kleine, gele druppeltjes stinkend vocht uit de pootgewrichten. Reflexbloeden heet dat, waardoor ze door veel vogels worden gemeden en dat is natuurlijk precies de bedoeling. Bij sommige soorten lieveheersbeestjes is het reflexbloed zelfs giftig! Een andere vorm van verdedigen is het zgn. 'dood' houden: de pootjes worden bij bedreiging ingetrokken. Vijanden Van de koekoek is bekend, dat die graag een lieveheersbeestje oppikt en zich noch laat afschrikken door de alarmkleuren van deze kevers, noch door de zeer vieze smaak van het vocht, dat ze bij gevaar afscheiden. Beschermheren Waar bladluizen zijn, zie je ook vaak mieren. Bladluizen zuigen sap uit planten en plantensap bevat veel suiker. Bladluizen scheiden een zoete vloeistof (honingdauw) uit en mieren eten weliswaar geen bladluizen, maar zijn wel verzot op de honingdauw. Een lekkernij met hoge energiewaarde en zeer gewaardeerd door zoetbekken als mieren en wespen, die hebben geleerd luizen als melkvee te benutten. Ter stimulering van de honingdauwafgifte geven ze met hun voelsprieten een tedere roffel op de slempende luizen. De zo verkregen zoetigheid betalen de luizenmelkers met bescherming. Een goede ruil, want luizen zijn vrijwel weerloos en vertrouwen voornamelijk op hun fenomenale reproductievermogen als overlevingsstrategie. Levenscyclus Wanneer in het voorjaar de zon schijnt, komen ze tevoorschijn. Ze hebben de hele winter op een veilige plek gezeten. De mannetjes gaan meteen op zoek naar een vrouwtje; dit doen ze m.b.v. hun sprieten op de kop, waarmee ze kunnen ruiken waar een vrouwtje zich bevindt. Een week na de paring legt het vrouwtje eitjes, altijd op een plant waar een kolonie bladluizen op leeft. Uit de gele of oranje, langwerpige eitjes komen na een week piepkleine larven. 5
6 Deze larfjes komen met hun kop omlaag naar buiten; net uit het ei zijn de larfjes wit/doorzichtig, maar al gauw worden ze zwart. De pasgeboren larfjes zien, ruiken en horen niets; ze hebben zes pootjes en achteraan het lijfje zit een soort zuignapje, waardoor de larfjes niet kunnen vallen. Het zijn borstelige, beweeglijke rovers, die meteen beginnen met eten, waarbij ze soms hun eerste honger stillen met het eten van nog niet uitgekomen eieren van hun soortgenoten. Omdat moeder lieveheersbeest haar eieren in een bladluizenkolonie legt, hoeven de larven maar iets omhoog te kruipen om tegen bladluizen aan te botsen en het feestmaal kan beginnen. Met zijn sterke kaken grijpt het de ene bladluis na de andere en zuigt ze leeg. Na een week heeft één larfje een paar honderd bladluizen op. Het is er dik van geworden. Het larfje past niet meer in zijn huid en er komt een scheur in. Het larfje stroopt de oude huid van zich af. Daaronder zit al een nieuwe grotere en ruimere huid. Nu kan het larfje weer verder eten. Ditzelfde tafereel speelt zich in totaal drie keer opnieuw af. Na drie weken is het larfje een larf geworden, groot en dik van alle bladluizen. Larve. Bron: Eindelijk heeft het diertje genoeg gegeten. Het zoekt een veilig plekje onder een blad of op een stengel. Uit zijn achterlijf komt een beetje kleverig spul, waarmee hij zichzelf vastmaakt. Na een tijdje barst de huid weer open. Het is de vierde keer, maar nu komt er geen larf voor de dag. De larf is een pop geworden, een oranje pop, vastzittend aan een blad of stengel van een plant. Deze poppen hangen vaak in het volle zicht en worden alleen beschermd door hun afwerende kleur. Een dag later ziet het er net uit of het diertje in een slaapzak is gekropen, een stevige oranje slaapzak met oranje vlekjes. De pop hangt doodstil, maar binnenin de slaapzak gebeurt een groot wonder. In de pop verandert de larve in een lieveheersbeestje. Pop. Bron: Na een week hangt de pop nog steeds doodstil, maar zit er een lieveheersbeestje in, klaar om uit de pop (slaapzak) te kruipen. Het kevertje drukt hard tegen de pophuid en uiteindelijk lukt het om de pophuid open te scheuren. Eerst komt het kopje voor de dag. Na vijf minuten is het lieveheersbeestje bijna uit de pophuid. Eerst is het lijfje nog zacht en nat, vandaar dat het diertje een veilig plekje opzoekt om op te drogen. Ook de vleugeltjes moeten eerst drogen, want met natte vleugels kan het diertje niet vliegen. Daarom spreidt het lieveheersbeestje zijn vleugeltjes om ze goed te kunnen laten opdrogen. Het pophuid blijft achter op de plant. Net uit de pop hebben ze nog geen stippen en langzaamaan zie je donkere rondjes door de schildjes schijnen; die stippen worden elk uur donkerder. Ook de kleur van hun dekschilden is eerst erg licht; het kan wel een paar weken of maanden duren, voordat het lieveheersbeestje zijn diep bv. oranje-rode kleur heeft. Eenmaal hoogzomer is de nieuwe kevergeneratie volledig ontpopt en gaat op strooptocht. Soms, als het een goed seizoen voor de larven en de poppen geweest is, kan dat een massale aangelegenheid zijn. Dan kan er trekgedrag ontstaan. Miljoenen kevertjes kiezen het luchtruim 6
7 en laten zich door de wind meevoeren. Zolang de zomerwind ze draagt, merk je daar niets van. Pas als ze neerkomen, is de omvang van het fenomeen zichtbaar. Op het strand van Texel zijn ze wel eens met duizenden tegelijk gezien, krioelend over het strand; vele exemplaren waren echter ook in het water terechtgekomen. Het precieze startmechanisme dat de trek doet losbarsten, is niet helemaal duidelijk. De één zegt 'een koudegolf in het leefgebied', de ander houdt het op 'voedselgebrek door overpopulatie'. Wat de reden ook mag zijn, de trek eindigt in ons land heel vaak in het water. Als de dagen korter worden en de luizen na het leggen van de wintereieren sterven, is het voor de lieveheersbeestjes zaak een goede overwinteringsplek te vinden. Die mag niet te droog zijn, anders verdorren ze tot fraaie doch levenloze mummies. En in een te natte schuilplaats wacht de schimmeldood. Een secuur klusje dus, dat zoeken en het is geen wonder dat een werkelijk goede plek druk bevolkt raakt. Duizenden diertjes kunnen onderin een goed gedraineerde heidepol, of in een verlaten hol, dicht opeengepakt, in kille verstarring de winter uitzitten. Ook kruipen ze wel in een strooisellaag weg of in kieren en spleten van bomen, schuren en huizen. Aantal soorten Er leven in ons land zo'n 60 soorten lieveheersbeestjes. Een aantal soorten is zeer algemeen, andere zeldzaam. Op de hele wereld zijn er meer dan 5000 verschillende soorten lieveheersbeestjes. De meeste zijn oranje of rood met zwarte stippen, maar er zijn ook zwarte met rode stippen en gele met zwarte stippen. Ze zijn wel altijd fel gekleurd. Kenmerken van een aantal soorten Het 22-stippelige lieveheersbeestje is een knalgeel juweeltje, bezet met 22 zwarte stipjes, en voedt zich met meeldauwschimmels; geel met zwarte stippen. Het komt pas in mei tevoorschijn en wordt het meeste gezien in de maand augustus. Het 4-vlek lieveheersbeestje leeft voornamelijk op bomen en voedt zich met schildluizen en bladluizen. Het 7-stippelig lieveheersbeestje is 6 mm, leeft overal waar planten te vinden zijn, eet bladluizen en legt zo'n 200 eitjes; oranje/rood met zwarte stippen. Het wordt vooral in de maand augustus veel gezien. het 7 stippelig lieveheersbeestje. Bron: Het 24-stippelige lieveheersbeestje vreet aan blad en knop van vele planten en kan dus schade geven aan tuinbouwgewassen. De naam is erg misleidend, want het diertje heeft vreemd genoeg vrijwel nooit 24 stippen. Het is klein en steenrood met een fijn grijze beharing. Schadelijk voor klaver, luzerne, bieten, anjers, zeepkruid; bij vraatsporen nogal eens te vinden in de bladoksels van de aangevreten planten. Het 2-stippelig lieveheersbeestje komt in verschillende kleurvarianten voor, b.v. oranje met zwarte stippen of zwart met rode stippen. Het aantal stippen van deze soort kan variëren van - meestal - 2 tot zelfs 4 of 6. Het is vooral te zien in de maand juni. Waarnemingen In 1999 heeft de KNNV een waarnemingsproject voor lieveheersbeestjes gehouden. De uitslag, in volgorde van het aantal waarnemingen, was als volgt: 7
8 1. het 7-stippelig lieveheersbeestje 2. het 11-stippelig lieveheersbeestje 3. het 22-stippelig lieveheersbeestje 4. het 2-stippelig lieveheersbeestje (klein verschil met nr. 3) 5. het viervlek-lieveheersbeestje 6. het veertienstip lieveheersbeestje 7. het zestienpunt lieveheersbeestje Namen Er zijn een aantal volksnamen voor deze diertjes bekend: Onze-Lieve-Heers beestjes, Lievevrouwenworpjes, engeltjes, Lieveheershaantjes, hemelskoetjes, kapoentjes, kukelesaantjes, kogelkevertje, zonnekever, Mariahaantje, goudschaapje, roodkalfje, gelukskever, bruidsmannetje. Deze namen zeggen iets over: de vorm, het weer, huisdieren, kleur, voedsel en het brengen van geluk. Veel soorten hebben een naam, die iets over het aantal stippen zegt, maar dit is niet altijd het geval: het tienstippelig lieveheersbeestje heeft bv. niet altijd tien stippen. Het zevenstippelige en het tweestippelige lieveheersbeestje kunnen samen geen nakomelingen krijgen. Het zijn twee verschillende keversoorten. 8
9 Biologische bestrijding Bladluizen veroorzaken veel schade aan gewassen. Ze zuigen sap uit planten, waardoor deze erg verzwakken. Soms brengen ze ook plantenziekten over. Lieveheersbeestjes in onze tuinen doen daar dus heel nuttig werk. Dankzij hun voorkeur voor luizen en mijten en hun vraatzucht zijn enkele soorten al een aantal jaren van economisch belang, doordat ze ingezet worden bij teelt in kassen ter bestrijding van plagen. Lieveheersbeestjes kunnen goed ingezet worden bij bestrijding van plagen van dop- en schildluizen, witte vliegen of spintmijten. Al in 1889 werd er een Australisch lieveheersbeestje (Rodalia cardinalis) ingezet in citrusplantages in Californië ter bestrijding van een dopluisplaag. Tegenwoordig kweekt of vangt men lieveheersbeestjes voor biologische luizen- bestrijding, omdat de consument minder gif op zijn producten wil; daarnaast kan de tuinder gewoon doorwerken en kost deze methode minder arbeidstijd en veroorzaakt minder groeischade aan het gewas dan chemische bestrijding. In Nederland worden ze met name ingezet in de glastuinbouw bij de teelt van paprika's, komkommers en allerlei siergewassen. Bij lage luisdichtheden zijn sluipwespen de meest effectieve bestrijders; bij hoge dichtheden worden vaak lieveheersbeestjes ingezet. In Brabant worden lieveheersbeestjes ook buiten ingezet op laanbomen waar veel luis in voorkomt. In elke boom wordt dan een katoenen zakje gehangen met enkele honderden lieveheersbeestjes Leuke weetjes - Het stippental van het lieveheersbeestje heeft niets te maken met de leeftijd, zoals een onuitroeibare mythe ons wil doen geloven. Misschien is het zeer variabele kleurpatroon, dat sommige soorten ten toon spreiden hier debet aan. Met name van het 2-stippelig lieveheersbeestje (Adalia bipunctata) is het moeilijk om twee gelijke exemplaren te vinden. Zelfs het tellen van de 2 stippen is bij deze soort niet altijd eenvoudig. - Er zijn mensen, die denken dat lieveheersbeestjes geluk brengen. Heel lang geleden was zeven een geluksgetal en sommige soorten lieveheersbeestjes hebben zeven stippen. - Er zijn ook mensen die denken dat er zegen rust op de dingen, die ze ondernemen, wanneer ze tevoren een lieveheersbeestje gezien hebben. - Als lieveheersbeestjes honger hebben, bijten ze naar alles wat eetbaar lijkt. Theoretisch is het dus mogelijk, dat mensen gebeten worden door deze kevertjes. Dit is echter vrij zeldzaam. - Vroeger werden preparaten van lieveheersbeestjes gebruikt in de geneeskunde, men geloofde dat ze opium bevatten en een verdovende werking bezaten. - Het vocht, dat vrijkomt bij het 'reflexbloeden' is zo walgelijk van smaak, dat juist daarom in de kwakzalverapotheek terechtkwam. Men meende, dat dat bloed op een watje in een holle kies gepropt, een probaat middel tegen kiespijn zou zijn. Het middel is bitter genoeg om ook de rotste kies een sinecure te laten lijken. En de patiënt zal alles doen om verdere medicatie te voorkomen. 9
10 bij een excursie voor groep 1,2,3 of 4 Welke bloem of plant ruikt het allerlekkerst? Zie je ook, welke bloem het kleinste is. Zoek de grootste bloem eens op. Welke bloem heeft de mooiste kleur. Zijn er ook bloemen met twee kleuren? Of misschien kun je een bloem vinden met nog meer kleuren? Zoek eens een bloem, die naar de zon kijkt. Zoek ook een bloem, die naar de aarde kijkt. Hoeveel gele (witte, rode, blauwe, enz.) bloemen kun je vinden? Welke kleur bloem staat hier het meeste? Welke kleur bloem zie je hier het minste? Wat vind jij nou een gekke bloem? (en waarom) Kijk eens welke bloem je het mooiste vindt. 10
11 11
12 12
13 13
Een project van IVN Veldhoven-Eindhoven-Vessem Voorjaar 2015
Een project van IVN Veldhoven-Eindhoven-Vessem Voorjaar 2015 Doelgroep: groepen 1 t/m 4 Plaats: Op school, schoolomgeving, park, vlindertuin bij D n Aard, Ariespad 5, 5503 EZ Veldhoven. Doel: Kijken naar
Bloemen en hun bezoekers
Voorjaarsproject 2017 bloemen en hun bezoekers voor groep 1 t/m 8 van de basisschool Bloemen en hun bezoekers Voorjaarsproject 2017 van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem. We gaan op zoek naar bloembezoekers.
Bloemen en hun bezoekers
Voorjaarsproject 2018 bloemen en hun bezoekers voor groep 5 t/m 8 van de basisschool Bloemen en hun bezoekers Voorjaarsproject 2018 van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem. We gaan op zoek naar bloembezoekers.
Van eitje tot vlinder
Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje
Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Lieveheersbeestje Wie het het lieveheersbeestje? Veel mensen vinden insecten, en vooral kevers, maar griezelige beesten. Ze hebben van die rare sprieten op hun kop, van die enge dunne pootjes, En ook hun
Lieveheersbeestjes schoolkrant
Lieveheersbeestjes schoolkrant Hoeveel stippen heeft een lieveheersbeestje? Wat eet een lieveheersbeestje als ontbijt? Hoe werkt deze krant? Deze krant gaat over echte, levende lieveheersbeestjes, die
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 3 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursie van dinsdag ging i.v.m. het miezerige weer niet door. Gelukkig was het donderdag wel aangenaam weer en dus fietste
Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel
januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze
Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes
Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een
Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje
Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.
De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels
INSECTEN. werkboekje
INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen
De kleine beestjesclub
Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 april Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 april 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Doordat we anderhalve week afwezig waren komt dit verslag later dan gebruikelijk. Intussen ben ik vergeten hoe de omstandigheden
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg. Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 vervolg Beste natuurliefhebber/- ster, Dit is het vervolg op het eerste deel van mijn verslag. Een week geleden zag ik alleen nog maar
,:,- ::s (\') ., - n. -==-. (\) ==} (\) (\) (ih. (\) (h. b,. (\)
ë' - ::s r,:,- -+ o -+ (\') 0 lo., o_ 0 - n. ==} -==-. < (ih o= (h b,. =g ) Tuinwandeling voor groep 1 / 2 van het primair onderwijs HET LIEVEHEERSBEESTJESPAD Tuin: Landzigt Tijdsduur: cira 1 uur Eigen
natuurboekje van zomer 2017
natuurboekje van zomer 2017 HOI! HÉ, KIJK, IS DAT EEN WESP? Hij schiet van links naar rechts, omhoog, omlaag. Soms hangt hij stil in de lucht, als een helikopter. Maar vliegt een wesp op die manier? Nee!
Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat
Nachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder
Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 16 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een zomerse dag met vrij veel zon en weinig wind. Dat laatste vind ik prettig, maar wat betreft de temperatuur ben
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober Beste natuurliefhebber/-ster
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 25 oktober 2016 Beste natuurliefhebber/-ster Het was een prachtige dag en ik was graag ook na de excursie nog een paar uurtjes op de tuin gebleven, maar dat zat er
Rode bosmier SOORTEN MIEREN
Rode bosmier De rode bosmier ontdek je soms al snel. Als je bijvoorbeeld in het bos loopt en dan ergens gaat zitten. Opeens zitten ze overal. In je broekspijpen, op je arm, tot in je sokken aan toe! En
Lieveheersbeestjes. Tijdstip: april, mei als bijv. een kind met een lieveheersbeestje binnenkomt
KB1 Tijdsinvestering: 30 minuten 1/2 3/4 5/6 7/8 lente zomer herfst winter Tijdstip: april, mei als bijv. een kind met een lieveheersbeestje binnenkomt 1. Inleiding Kleuters hebben iets met lieveheersbeestjes.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 17 juni 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was een mooie dag, meestal zonnig en soms bewolkt. Er stond wel een stevige wind, maar al met al was het een dag waarop
L I EDBIJLAGE. Liedbijlage Insecten
Liedbijlage Insecten L I EDBIJLAGE Samenstelling Chrystal Cochius Illustraties Elsbeth Cochius, grafisch kunstenaar en winnares van de HeArtpool grafiekprijs Overijssel 2005 I N SECTEN Zonder insecten
Beste natuurliefhebber/- ster,
Beste natuurliefhebber/- ster, In verband met voorbereidende werkzaamheden voor een paar nogal ingrijpende klussen in ons huis waren Monica en ik de vorige dinsdag aan huis gekluisterd. Dus maakte ik geen
inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8.
Vlinders inhoud blz. Vlinders 3 1. Insecten 4 2. De kop 5 3. De vleugels 6 4. Van ei tot vlinder 7 5. Dag en nachtvlinders 8 6. Voedsel 9 7. Vijanden 10 8. Vlinders in Nederland 11 9. Filmpjes 15 Pluskaarten
Lesbrief groep 7 8. Inhoudsopgave. Insecten. Soorten. Knipblad. Vlinders lokken. Leefgebied van de vlinder. Stripverhaal
Lesbrief groep 7 8 Inhoudsopgave Insecten Soorten Knipblad Vlinders lokken Leefgebied van de vlinder Stripverhaal Maak van de tuin een vlindertuin Trek Eten en gegeten worden De verdelgers De voedselketen
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 juni 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon grijs en met enig gespetter, maar toen ik op m n fiets stapte was het droog. In de loop van de dag brak de
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 8 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Dit keer fietste ik met gemengde gevoelens richting De Wiershoeck. Het was bewolkt, dat was niet erg, maar in de loop
Raar, maar waar! deel 1. groep 3 en 4
Raar, maar waar! deel 1 Natuur groep 3 en 4 Inhoud 1 Raar, maar waar! 3 2 Een vreemd ei 4 3 Spring er maar uit 5 4 Verstopt 6 5 Slim 7 6 Vlieg er niet in 8 7 Een kever met een luchtje 9 8 Een zware hap
inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden Meer insecten Filmpjes 15 Pluskaarten 16
Insecten inhoud blz. 1. Soorten 3 2. Zo herken je een insect 4 3. Insecten en hun jong 6 4. Vijanden 10 5. Meer insecten 11 6. Filmpjes 15 Pluskaarten 16 Bronnen en foto s 17 Colofon en voorwaarden 18
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 26 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 26 juni 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Volgens de weerprofeten zou het een mooie dag worden en ze kregen helemaal gelijk. De temperatuur was aanzienlijk hoger
Vraag 1. Waarom moet je goed voor de rupsen zorgen als je vlinders wilt hebben?
Naam: VLINDERS Vlinders zijn niet weg te denken uit onze leefomgeving. In het voorjaar kunnen we haast niet wachten tot de eerste Kleine vosjes of Citroenvlinders zich laten zien. En dan in de zomer en
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 23 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke dag. De zon scheen, maar de sluierbewolking maakte het fotograferen tot een prettige bezigheid. Er
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 6 mei 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 6 mei 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was eerst afwisselend zonnig en bewolkt, later nam de bewolking toen en (in overeenstemming met de weersverwachting)
Bloemen en hun bezoekers
INSTRUCTIEBOEKJE Bloemen en hun bezoekers Scala College Rietvelden 2013 BLOEMEN EN HUN BEZOEKERS a. BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT In deze veldles ga je kijken naar bloemen en de insecten die op bloemen
Wist je dat?... Overwintering van vlinders. Vragen. De vlinder. De levenscyclus..
Lesbrief groep 5 6 Inhoudsopgave Wist je dat?... Vlinderwiel Stripverhaal.. Overwintering van vlinders. Vlinder mobiel Het voedsel van rupsen.. Vragen. De vlinder. De levenscyclus.. 1 Wist je dat Allerlei
Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen
Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld
Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de zesde uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. Vlinders in de tuin Vooral op warme dagen kun je veel vlinders zien in allerlei
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 15 mei 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een zomerse voorjaarsdag, daar zal ik niet over klagen. Maar ook dit keer viel het aantal insecten nogal tegen.
Vlinders kijken. op Landgoed Schothorst
Vlinders kijken op Landgoed Schothorst Enke Kleine vos erdpa In de maanden mei tot en met september zie je ze vliegen: eeg vandaag ga je op zoek naar s. In dit boekje s!iveook nst Du vind je allerlei spelletjes
Dit boomblauwtje fladderde er lustig op los en liet zich moeilijk fotograferen, maar ook hier geldt De aanhouder wint.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 9 augustus 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Regelmatig wordt het weer iets anders dan de deskundigen hadden verwacht. Maar dit keer kregen ze toch gelijk. In de
Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes
Auditieve oefeningen bij het thema: Kriebelbeestjes Boek van de week: 1; Rupsje Nooitgenoeg 2; Eentje Geentje het lieveheersbeestje 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 31 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 31 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Voor de verandering was het dit keer erg warm, maar net als vorige week (erg koud en miezerig) waren er maar bitter weinig
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 21 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een prima dag. In de loop van de dag werd het warmer, een beetje benauwd zelfs en wat mij betreft had er iets
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 2 mei 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een beetje wisselvallige dag. In het begin was het bewolkt, en in het eerste half uur heb ik bijna geen insect gezien.
KRIEBELENDE KRUIPERTJES
KRIEBELENDE KRUIPERTJES Een insectenwandeling over het dreuzelpad door natuurtuin 't Loo voor kinderen van groep 4, 5 en 6. 2 Een tocht over insecten door de natuurtuin 't Loo over het dreuzelpad. Geschikt
Stripverhaal.. De vlinder.. De vleugels van een vlinder... De levenscyclus.. Vlinderlied en dans. Verstopte vlinders.. Opvallen of niet..
Lesbrief groep 3 4 Inhoudsopgave Stripverhaal.. De vlinder.. De vleugels van een vlinder... De levenscyclus.. Vlinderlied en dans Verstopte vlinders.. Opvallen of niet.. Het koolwitje Zo maak je een vlinder
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 18 juli Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 18 juli 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was weer een heel aardige dag en ik heb met plezier bijna een volledige werkdag doorgebracht op de tuinen van De Wiershoeck
Een. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 5-6. uitgave 2013
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei uitgave 2013 groepen 5-6 inhoud blz 1 Een ei hoort erbij 3 2 De kip en het ei 4 3 Eitjes op een blad 5 4 Eieren op het strand 6 5 Op zoek naar een ei 7 6 Eitjes
De zonnebloemen waren erg in trek bij de honingbijen (en hommels).
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 20 september 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, De dag begon een beetje fris, maar het werd in de loop van de dag steeds aangenamer en s middags was het zelfs warm.
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 en woensdag 15 april 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was dinsdag beslist geen onaangename dag, maar er stond vrij veel wind. De vorige keer zag ik het
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 april 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, De excursies in de winterperiode moesten i.v.m. het weer een paar keer worden geannuleerd. De vooruitzichten voor afgelopen
Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les
B i B j O e E n K HET GONST! Er zijn al 100 miljoen jaar bijen op de planeet aarde. Dat is een stuk langer dan er mensen zijn en zelfs langer dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn insecten die belangrijk
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 juli 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heerlijke, zonnige dag met niet teveel wind. Met een beetje sluierbewolking zou het een ideale dag zijn geweest
inhoud 1. Bloemen 2. Planten 3. Wat is een bloem? 4. Binnen in de bloem 5. De bloem krijgt bezoek 6. Van stamper naar vrucht
Bloemen inhoud. Bloemen 2. Planten 4. Wat is een bloem? 5 4. Binnen in de bloem 6 5. De bloem krijgt bezoek 7 6. Van stamper naar vrucht 8 7. De bloem wordt een vrucht 9 8. Meer hulp 0 9. Kun je me ruiken
inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon
Kleine beestjes inhoud. De mier 2. De teek 4. De regenworm 5 4. De pissebed 6 5. De hoofdluis 7 6. De vlieg 8 7. De mug 9 8. De vlo 0 9. Filmpje Pluskaarten 2 Colofon 4 Bronnen en foto s 5 . De mier Een
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 24 januari 2018, Zwartewaal Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heel aangename dag, maar er was minder te zien dan ik had gehoopt/verwacht. Twee dagen eerder waren we in de Hortus
Amfibieën. Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker. 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen.
Amfibieën Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen. Hulpmiddel Prezi les 1: http://prezi.com/hwpatwdyvqpv/?utm_campaign
VLINDERS. generatie van o.a. de Kleine vos en Gehakkelde aurelia NATUURRIJK TESPELDUYN AUGUSTUS 2018
Als je je bal weer eens in de waterkant ziet verdwijnen, hebben sommige golfers toch enige huiver om in de kant te zoeken. De kikkers springen onverwacht op, libellen grazen over je hoofd en vreemde beestjes
Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 2015
Een bovenbouwproject van IVN Veldhoven Eindhoven Vessem voorjaar 015 Doelgroep: groepen 5 t/m 8 Plaats: Rond de school, in de wijk, in een park, vlindertuin bij d n Aard, Ariespad 5, 550 EZ Veldhoven.
Beste natuurliefhebber/- ster,
Beste natuurliefhebber/- ster, Het was dinsdag 10 december een, wat mij betreft, ideale herfstdag: zonnig, droog en weinig wind. Maar ook op zo n mooie dag, zo laat in het jaar, mag je natuurlijk niet
Aftekenlijst. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Aftekenlijst 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Naam: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Werkblad 1 Schematisch
Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de powerpointserie als voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit?
Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Maak de houten puzzel van de bij. Opdracht 2: Bekijk de bij heel goed. Wat zie je allemaal? Zie je de kop, het borststuk en het achterlijf? Dit heb je nodig
Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen
SPREEKBEURT VINK VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n
SPREEKBEURT VINK l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VOGELS OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VINK BIJ ELKAAR GEZOCHT.
Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep
Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 5 t/m 8. Inhoud: Algemeen
Een vlinder wordt niet geboren als vlinder. Het leven van de vlinder bestaat uit vier fases: Het eitje, de larve, de pop en de vlinder.
Vlinders zijn prachtige, vliegende insecten met grote, opvallende vleugels. De snelheid waar vlindersoorten mee kunnen vliegen varieert nogal. De snelste vlinders kunnen maar liefst 45 kilometer per uur
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 15 september 2015 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was opnieuw een heel aardige dag. Er stond vrij veel wind, dat was jammer / lastig, maar het bleef langer droog
14 Speuren naar dieren Handleiding voor begeleiders 01
Handleiding voor begeleiders 01 Ten opzichte van 50 jaar geleden zijn veel diersoorten verdwenen. Dit is vooral een gevolg van de toename van de bevolking en de steeds grotere ruimte waarop mensen beslag
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, donderdag 20 april 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was donderdag de 20 ste een stuk aangenamer dan de dinsdag ervoor en dus koerste ik al fietsend weer richting De
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 27 juni 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Ondanks de eerder minder gunstige weersverwachting werd het toch een heel aangename dag. Met af en toe enige sluierbewolking,
natuurboekje van zomer 2008
Kinderbijlage zomer 09-05-2008 12:17 Pagina 1 Limburgs Landschap natuurboekje van zomer 2008 Kinderbijlage zomer 09-05-2008 12:17 Pagina 2 Hoi! Hij lijkt op een mug, maar dan een maatje groter. De langpootmug.
Spreekbeurt de grote Toppereend
Ra,ra wie ben ik. Spreekbeurt de grote Toppereend Inleiding Ik doe mijn spreekbeurt over de grote toppereend. Omdat ik dit een hele mooie vogel vind. En omdat jullie misschien veel te weinig weten over
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 13 mei Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 13 mei 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het lijkt een eeuwigheid geleden dat ik op de tuinen was, intussen heb ik veel andere dingen gedaan. Omdat het aangenaam
De Wiershoeck, dinsdag 14 augustus Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck, dinsdag 14 augustus 2018 Beste natuurliefhebber/-ster, Het regende s morgens regelmatig, maar gelukkig was het tegen half elf droog. De hoogste tijd om op de fiets te stappen. Maar toen
KRIEBELENDE KRUIPERTJES
13 Plattegrond dreuzelpad KRIEBELENDE KRUIPERTJES Dit boekje is onderdeel van het eindproject van de IVN natuurgidsencursus van Henriëtte Beers, Fred van Hoof en Afke Schoo. Maart 2003. IVN afd. Bergeijk-Eersel
KRIEBELENDE KRUIPERTJES
KRIEBELENDE KRUIPERTJES Een insectenwandeling over het dreuzelpad door natuurtuin 't Loo voor kinderen van groep 1-4 onder leiding van een volwassene. 2 Een insectentocht over het dreuzelpad door natuurtuin
SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN
SPREEKBEURT BIDSPRINKHAAN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n ONGEWERVELDEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE BIDSPRINKHAAN
Raar, maar waar! Natuur Na
Raar, maar waar! Natuur Inhoud 1. Raar, maar waar! 3 2. Een vreemd ei. 4 3. Spring er maar uit. 5 4. Verstopt. 6 5. Slim. 7 6. Vlieg er niet in. 8 7. Een kever met een luchtje. 9 8. Een zware hap. 10 9.
Lente. groep 3, 4 en 5
Lente groep 3, 4 en 5 Inhoud Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad lente 14
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, 18 en 20 maart 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, 18 en 20 maart 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Het was dinsdag een groot deel van de dag bewolkt en nogal fris en dat was ook duidelijk te merken aan wat er op de tuinen
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, woensdag 8 juni 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Op deze druilerige woensdagochtend fietste ik naar Sipkes in de stad (Groningen) met in de fietstas oude fotoapparatuur
Dagpauwoog Hoe ziet hij eruit? Wanneer vliegt hij? Waar kun je hem vinden? Waar leven de rupsen? Atalanta
Je hebt vast wel eens een vlinder gezien. Maar heb een vlinder wel eens goed bekeken? Weet je welke planten een rups lekker vindt? En weet je het verschil tussen dagvlinders en nachtvlinders? De vlinders
en na de overwintering van begin maart tot eind mei in één generatie.
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 1 augustus 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het beloofde een heel aardige dag te worden en ik fietste weer relatief vroeg richting Beijum. Wat zou ik deze keer ontdekken
Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving
Docentenhandleiding Onderzoek Leefomgeving Doelgroep: Groep 6,7 en 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Buiten in groepjes van 3 leerlingen Duur: 45 minuten buiten + 30 minuten nabespreken in
Gallen. Er is een nieuwe druk verschenen van Het Gallenboek. Een mooie gelegenheid om eens kennis te maken met Gallen.
Stichting Natuurvrienden Capelle aan den IJssel e.o. november 2010 nummer 8 Gallen Vorig jaar is er een nieuwe druk verschenen van het Gallenboek. Dit is een boek, waarin alle Nederlandse gallen staan,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 11 april Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 11 april 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was afgelopen dinsdag een nogal sombere en koele dag. Af en toe brak de zon even door, maar het was telkens van korte
Relaties tussen organismen vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 08 April 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63327 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg
Bloemenranden en Functionele Agro Biodiversiteit (FAB) Dave Dirks, 6 september 2017, Kronenberg Rode draad in deze presentatie Waarom bloemenranden op je bedrijf? Natuurlijke plaagbestrijding is dichtbij.
Zie jij een bij? Docentenhandleiding Groep 1/2. TIJD: 45 min (exclusief knutselen)
THEMA 6 bijen Dit materiaal is ontwikkeld in opdracht van IVN, in het kader van Gezonde Schoolpleinen. Tekst: Dieuwertje Smolenaars, NME Amsterdam-Noord. Vormgeving en illustraties: Paper & Pages. Docentenhandleiding
inhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9.
Het ei inhoud. Kom jij uit een ei? 3. Dieren uit een ei. 5 3. Vogels 7 4. Vissen 8 5. Insecten 0 6. Spinnen 3 7. Reptielen 4 8. Kikkers en padden 5 9. Filmpje 6 Pluskaarten 7 Bronnen en foto s 9 Colofon
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 17 en woensdag 18 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 17 en woensdag 18 oktober 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Vergeleken met de voorgaande dagen was het nogal fris, maar toch was het een mooie herfstdag. De zon scheen,
vlinders infoblad Meer informatie van de afdeling NME (Natuur en Milieu Educatie) van Carmabi is te vinden op:
infoblad vlinders Alle vlinders en motten op de wereld horen tot de orde van Lepidoptera, het Latijnse woord voor insecten met geschubde vleugels. Deze schubben (die je onder een microscoop moet bekijken
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 5 september 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, In de ochtend ging de zon schuil achter grijze wolken, gelukkig klaarde het later op en scheen de zon regelmatig. Dat
Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden