Maar nu zijn we hier. er is nog niets te zien. Dit is geen voorstelling, ik doe niet alsof en ik ben geen acteur. Ik vertel over een zoektocht.

Transcriptie

1 1 Ik weet niet of je van ver komt, of van dichtbij Ik weet niet of je de fiets nam of dat je hierheen liep Alleen of met z n twee. Maar als je dat van bovenaf zou kunnen bekijken, zie je dat jullie één voor één, vanuit je huis, of vanaf het station hierheen komen en een groep vormen, om mijn publiek te zijn om iets te komen zien, om samen iets mee te maken en om na een tijdje weer uiteen te vallen op weg naar weer een nieuwe gebeurtenis. Maar nu zijn we hier. er is nog niets te zien. Dit is geen voorstelling, ik doe niet alsof en ik ben geen acteur Ik vertel over een zoektocht.

2 2 Al jaren ben ik gefascineerd door de zoektocht van wetenschappers naar het Higgsdeeltje. Het begon in de boekenkast van mijn vader, waar ik een boek over natuurkunde vond. Achterin wat uitgescheurde krantenartikelen uit de jaren 80. Hij was toen net zo oud als ik nu. Ik heb het bewaard, de titel is heel beloftevol. Deeltjesfysici zoeken een formule voor het heelal. Citaat uit de Volkskrant van 20 oktober 1984: Waarom zoeken Nobelprijswinnaars met dure machines bij CERN in Genève naar fantastische kleine deeltjes die niemand kan zien? Ze hopen de materie en de krachten te kunnen vangen in een formule voor het heelal. Dus ze zoeken naar waar dit jij ik materie van gemaakt is. Het Higgsdeeltje was lang hét missende deeltje in deze formule van het heelal. Het is een essentieel deeltje. Een subatomair deeltje, dat massa geeft aan materie. Het is een soort krachtveld, dat losse deeltjes samenhoudt. Net zoals jullie nu samen in deze ruimte zijn en mijn publiek vormen. Higgsdeeltjes bepalen dus uiteindelijk wat we om ons heen zien. Van deze tafel, tot deze muren van het museum, tot de grootste sterrenstelsels. Maar ook dat ik nu zie dat jullie nu hier zijn.

3 3 In de zomer van 2012 werd het Higgsdeeltje na bijna 50 jaar zoeken, eindelijk gevonden. Ik was toen in verwachting van mijn zoon Pi. Ik vroeg me af wat maakte dat twee cellen besloten Pi te worden. Tegelijkertijd werd mijn vader ziek. Mijn zoon helemaal aan het begin van zijn leven, mijn vader helemaal aan de andere kant en ik in het midden. En ik vroeg me het omgekeerde af; Welke kracht verdwijnt als een mens sterft? Je ziet het meteen als iets leeft of niet. Wat maakt dat je er bent of niet? Als je op subatomair niveau die kracht kan vinden, Kan dat dan ook bij de mens? Met die vraag in mijn hoofd ga ik wandelen, mijn camera mee. Mijn plan is als volgt: Ik loop een cirkel Van 27 kilometer in het rond Ik loop Aan mensen die ik tegenkom stel ik de vraag: Wat is het element dat je samenhoudt? Al lopend zie ik mensen, Met fleece-truien, Stelletjes, innig gearmd, honden. Mensen maken elke dag cirkels, naar werk, naar huis in hun leven in de liefde Geluk is het verlangen naar herhaling.

4 4 Ik durf de vraag aan niemand te stellen. Een foto maken al helemaal niet. Het lijkt ongepast, Het is een té intieme vraag. In stilte vervolg ik mijn cirkel Ik loop. De eerste foto die ik wel maak Is van een leeg plastic bakje, Waar roze koeken in zaten, Volgelopen met water Een cirkel water. Peter Higgs, één van de ontdekkers van het naar hem vernoemde deeltje, is ervan overtuigd dat hij dit ene grote idee uit zijn leven kreeg tijdens een wandeltocht door de Cairngorm Mountains in het Noord Oosten van Schotland.

5 5 Om het Higgsdeeltje te vinden, te bewijzen dat het bestaat, is er op de grens van Zwitserland en Frankrijk een deeltjesversneller gebouwd. Een cirkelvormige tunnel, 27 kilometer omtrek, 100 meter onder de grond, kosten: een paar miljard euro. Het grootste onderzoeksproject uit de geschiedenis en ongelofelijk veel werk om iets te vinden waarvan niet zeker is dat het bestaat. Daar, in die deeltjesversneller, laten wetenschappers waterstofdeeltjes in een cirkel van 27 kilometer heel snel bewegen, 11 rondjes per seconde. Als twee deeltjes op elkaar botsen, Verschijnt heel soms Tussen miljoenen brokstukken Het Higgsdeeltje Binnen een triljoenste van een seconde Na zijn geboorte Vernietigd hij zichzelf. Daarom was dit deeltje zo moeilijk te vinden. De ultieme tijdelijkheid.

6 6 Ik loop verder, Na die eerste cirkel, In het roze koekenbakje, Zie ik nog een cirkel: Een afgebladderde sticker En nog een: een wc rolletje in het gras Een met mos overwoekerd paaltje. Overal zie ik nu cirkels. Ik verzamel ze met mijn camera.

7 7 We verlangen ernaar een voorstelling te maken van het kleinste van het kleinste. We stellen ons een atoom voor als een miniatuur zonnestelsel, met een atoomkern als een bolletje en de elektronen als nog kleinere bolletjes eromheen Net zoals de tekening in dat artikel, Dat klopt niet Het ziet er niet uit Het is niet iets met zien Alleen in de zuivere wiskunde kun je je wél een voorstelling maken van een atoom want dan kan je een dimensie toevoegen Maar daar houdt ons verstand op, Daar kan je geen woorden aan geven.

8 8 Ik zie een meertje, gooi stenen in het water. Een cirkel verschijnt en verdwijnt De cirkel die ontstond, Die even onstane cirkel in het water Blijkt een doorbraak in mijn zoeken in mijn wandeling Ik ga op zoek naar tijdelijke cirkels in het landschap in de natuur een zwerm vogels ik wacht net zo lang tot ze in hun vlucht héél even in een cirkel lijken te dansen Een boom aan de waterkant zijn schaduw in het water samen een zwarte cirkel Als mijn positie verschuift, het licht verandert, de wind waait, de avond valt, verdwijnt de cirkel

9 De regels ontstaan tijdens het lopen: Ik loop een cirkel van 27 kilometer (dezelfde omtrek als de deeltjesversneller) Ik loop alleen Ik zoek tijdelijke cirkels Ik mag niets ensceneren Ik mag niet inzoomen Ik mag niet uitzoomen Alle cirkels moeten in het midden van de foto staan Ik mag zolang als ik wil doen over de 27 kilometer 9

10 10 Ik moet daar naar toe naar Schotland naar de Cairngorm Mountains Als Peter Higgs dáár zijn grote theorie vond Voor wat het is Dat alles samenhoudt Wellicht vind ik dan ook een antwoord Wat maakt dat je er bent of niet? Ik pak het vliegtuig de trein en een bus Ik zie bergen die hij zag Of misschien wel niet zag Ik loop mijn cirkel 2πR 27 kilometer

11 11 (Als ik geen absoluut antwoord vind, Dan hebben we wel iets dat voor vandaag geldt ) In de natuurkunde bestaat geen objectiviteit We kunnen onszelf niet wegcijferen Wij zijn deel van de natuur Dus als je de natuur bestudeert, onderzoek je jezelf. Dus in wezen is de fysica, natuurkunde, de studie van de structuur van het bewustzijn.

12 12 Ik loop verder Ik nader de top van de Cairn Gorm de blauwe berg het regent ik voel de druppels op mijn wangen weinig cirkels hier regen op mijn wimpers op mijn oog mijn bewustzijn als verbindende kracht Het zoekende oog dat het landschap afspeurt Naar de oneindige tijdelijke cirkel als antwoord Higgs zag wat ik zag De wolken drijven laag over Mistig tegen de berghelling Even ontstaat een wolkencirkel Lege ruimte Omringd door waterstofdeeltjes

13 13 In de zomer van 2012, toen het Higgsdeeltje uiteindelijk gevonden was, voelde ik een grote teleurstelling, omdat het zoeken naar zoiets ongrijpbaars, met zoveel mensen met zoveel energie voor mij spannender was, dan het vinden van een antwoord. Als ik dan mijn cirkel loop, En in een fractie van één seconde een tijdelijke cirkel vang Net zoals het Higgsdeeltje een triljoenste seconde bestaat en weer vervalt heel even begrijp ik nee weet ik waarom ik besta