ons kenmerit BARW/U

Transcriptie

1 VNG Ministerie van VROMDirectoraat-Generaal Wonen, Wijken en Integratie Mw. drs. C. P. Vogelaar Postbus GX 'S-GRAVENHAGE Vereniging van Nederlandse Gemeenten j"""" doortdesnummer (070) betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet ons kenmerit BARW/U datum 27 oktober 2008 Geachte mevrouw Vogelaar, In Uw brief van 19 september 2008 verzoekt u de VNG te reageren op het concept wetsvoorstel Huisvestingswet. Hierbij treft U onze reactie aan. Het voorliggende concept wetsvoorstel is in nauwe samenwerking tussen uw departement, de VNG en andere belanghebbenden tot stand gekomen. Wij spreken hierbij onze waardering uit voor het feit dat wij de mogelijkheid kregen voortdurend een inhoudelijke bijdrage te leveren aan de totstandkoming van het concept wetsvoorstel. In de ambtelijke overleggen hebben wij al op eerdere concepten mogen reageren. In deze formele reactie geven wij u nog een aantal opmerkingen mee die de afgelopen tijd onderbelicht zijn gebleven. 1. Meer duidelijkheid over de rolverdeling van Rijk, provincie en gemeenten Het concept wetsvoorstel zet een vergaande stap in de decentralisering en geeft gemeenten de mogelijkheid lokaal toegesneden beleid op de woonruimteverdeling te maken. Als in een gemeente sprake is van verdringing van kwetsbare groepen of leefbaarheidsproblemen kan de gemeente gemotiveerd ingrijpen. Wij omarmen deze ontwikkeling die de positie van de gemeenten als eerste overheid bevestigt. In de Memorie van toelichting wordt deze ontwikkeling op verschillende plekken genoemd en Postbus <3K Den Haag Nusaulaan K Den Haag Tel Fax De VNG verbouwt. Vanaf 19 november 2007 is ons tijdelijke bezoekadres: Koningin Mariaiaan 15-17, 2595 GA Den Haag.

2 toegelicht. Wij achten deze passages echter nog onvoldoende consistent en vragen om meer duidelijkheid over de rolverdeling van Rijk, provincie en gemeenten. In het concept wetsvoorstel wordt de commissie Oosting gevolgd en overgegaan tot horizontale verantwoording en generiek toezicht. Dit betekent dat de provincie op basis van het nabijheidsbeginsel toezichthouder wordt op de gemeentelijke uitvoering en het Rijk systeemverantwoordelijk is voor de werking van de gehele wet. In de paragraaf over de rol van de provincie wordt slechts ingegaan op de beleidsmatige rol van de provincie die onder het concept wetsvoorstel juist heel beperkt kan worden ingevuld. Wij vragen u om hier duidelijk onderscheid te maken tussen de wettelijke taken van de provincie en de beleidstaken van de provincie die voor gemeenten een toegevoegde waarde kunnen hebben. Ook in paragraaf wordt onvoldoende duidelijk welke toezichthoudende taken de provincie heeft. In de Memorie van toelichting wordt terecht aangegeven dat het Rijk geen toezichthoudende rol meer zal hebben. Tevens wordt in dezelfde paragraaf uitgebreid ingegaan op de reactieve rol die de VROM- Inspectie onder de herziene wet zal spelen, waarbij de Inspectie een overtredende gemeente in het uiterste geval voor de bestuursrechter zal dagen. Dit is niet conform Oosting en naar onze mening een vorm van verkapt tweedelijns toezicht door het Rijk en zodoende in strijd met het advies van de commissie Oosting. De VROM-Inspectie moet zich beperken tot het monitoren van de wet en de bevindingen meenemen in de evaluatie van de herziene Huisvestingswet. Een actieve rol van de VROM-Inspectie vinden wij ongewenst en in strijd met de uitgangspunten van het concept wetsvoorstel. 2. Heldere aansluiting bij nationaal en provinciaal ruimtelijk beleid In een aantal gevallen kunnen gemeenten voorrang geven aan woningzoekenden die economische of maatschappelijke binding hebben met de gemeente. Dit kan gelden voor gemeenten die door nationaal en/of provinciaal ruimtelijk beleid weinig tot geen uitbreidingsmogelijkheden hebben. In het conceptwetsvoorstel is dit uitgewerkt als zijnde gemeenten die vanwege bovengemeentelijk ruimtelijk beleid geringe of geen mogelijkheden hebben tot uitbreiding van de woningvoorraad. De wet geeft echter onvoldoende duidelijkheid over wat moet worden verstaan onder bovengemeentelijk ruimtelijk beleid. In de artikelgewijze toelichting staat wel dat 'de bevoegdheid tot het stellen van bindingseisen is voorbehouden aan gemeenten die geheel of gedeeltelijk in een rijksbufferzone of geheel of gedeeltelijk binnen een nationaal landschap liggen". Zowel de gekozen formulering voor de definitie van bovengemeentelijk ruimtelijk beleid, als de plaats waar deze definitie wordt gegeven, achten wij niet wenselijk. De gekozen formulering is ongelukkig, omdat deze slecht twee landschappelijke categorieën met gebiedsbeperkingen benoemd. In de Nota Ruimte en de vertaling die er op dit moment plaatsvindt naar een AMvB Ruimte, worden meer categorieën benoemd, zoals de Ecologische Hoofdstructuur en Werelderfgoed. Daarnaast biedt de Wet ruimtelijke ordening (Wro) ook provincies de mogelijkheid om in een provinciale verordening bovengemeentelijk ruimtelijk beleid met gebiedsbeperkingen op te leggen. Ten slotte is nationaal en provinciaal ruimtelijk beleid niet statisch en door in een Memorie van Toelichting te verwijzen naar elementen uit het huidige nationaal ruimtelijk beleid, ligt veroudering op betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet datum 27 oktober 2006

3 de loer. Ons voorstel is daarom, om voor het bovengemeentelijk ruimtelijk beleid, uit te gaan van nationaal ruimtelijk belang, provinciaal ruimtelijk belang en regionaal ruimtelijk belang, zoals opgenomen in de Wro. Als een belang opgenomen is in een nationale of provinciale structuurvisie, is dit een belangrijke indicator voor het bovengemeentelijke karakter van dit belang. Op deze manier krijgen élle gemeenten die door bovengemeentelijk ruimtelijke beleid niet of beperkt mogen bouwen de mogelijkheid om eigen ingezetenen voorrang te geven en wordt aangesloten bij het actuele provinciale en nationale ruimtelijke beleid. 3. Wat mogen gemeenten en corporaties in prestatieafspraken vastleggen? Het concept wetsvoorstel en Memorie van toelichting is helder: gemeenten mogen geen privaatrechtelijke overeenkomsten met woningaanbieders sluiten. Prestatieafspraken mogen wel. In de gemeentelijke praktijk lopen beide vormen van afspraken door elkaar heen of liggen in het verlengde van elkaar. Om te voorkomen dat gemeenten onbedoeld sturen in prestatieafspraken of zaken in verordeningen regelen waar prestatieafspraken voldoende zijn, pleiten wij voor meer helderheid in de wet en de toelichting op de wet. De volgende vragen zien wij in het Memorie van toelichting graag beantwoord: Mag een gemeenten afspraken maken over groepen urgenten, doelgroepen van beleid en contingenten zonder dat in een verordening vast te leggen? Mag een gemeente afspraken maken over klachtenafhandeling? - Wat is de werkingssfeer van de Huisvestingswet: moeten zich ook private partijen (corporaties, particuliere verhuurders en projectontwikkelaars) aan de wet houden? Wat kunnen gemeenten in de uitvoering aan de corporaties overdragen en wat niet? 4. Meer duidelijkheid over de taak- en rolverdeling van gemeenten in Plusregio's Met concept wetsvoorstel sluit aan bij de regelgeving in de vigerende Huisvestingswet en draagt in Plusregio's de bevoegdheid tot het vaststellen van een Huisvestingsverordening van de gemeenteraad en het gemeentebestuur over aan de regioraad en het regiobestuur. In de Memorie van toelichting wordt naar onze mening onvoldoende uiteengezet in hoeverre het regiobestuur en de regioraad de uitvoering van de regionale Huisvestingsverordening aan de individuele gemeenten kunnen overdragen. Met name wat betreft de sturing onder het motief leefbaarheid verwachten gemeenten onwerkbare situaties, waarbij de regioraad over sturing in straten of complexen in één van de regiogemeenten moet beslissen. Gemeenten in Plusregio's geven aan dat de besluitvormingstrajecten in Plusregio's dusdanig lang zijn dat snel en doeltreffend ingrijpen bij leefbaarheidsproblemen sterk belemmerd worden. Wij vragen u dan ook om het wetsvoorstel op dit punt meer op de praktijk te laten aansluiten. 5. Verplichte monitoring leidt tot tijdelijkheid van maatregelen Wij onderschrijven het uitgangspunt van het concept wetsvoorstel dat de maatregelen van gemeenten tijdelijk dienen te zijn. De nadrukkelijke link met structurele oplossingen voor schaarste leiden tot een veranderende woningmarkt. In het voorstel kiest u voor twee 'houdbaarheidsdata' van de betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet datum 27 oktober 2008

4 Huisvestingsverordening. Wij zijn van mening dat dit een vergaande ingreep is in de gemeentelijke beleidsvrijheid, omdat verordeningen onder reguliere omstandigheden door de Gemeenteraad worden ingetrokken en niet van rechtswege vervallen. Ook hebben wij vraagtekens bij de handhaafbaarheid van de tijdelijkheid en voorzien een grote hoeveelheid bestuurlijke lasten voor gemeenten. Zoals aangegeven ondersteunen wij het uitgangspunt dat gemeenten regelmatig de lokale maatregelen moet bezien en pleiten wij daarom voor een verplichte monitoring en evaluatie in de wet. Dit dwingt gemeenten scherp te blijven op de werking en doeltreffendheid van de maatregelen en de verordening regelmatig bij te stellen als dat nodig is. Daarnaast vinden wij het stellen van twee verschillende 'houdbaarheidsdata' onwerkbaar. Het aanpassen en vaststellen van een gemeentelijke verordening, waarbij regionale afstemming en betrokkenheid van diverse belanghebbenden noodzakelijk is, vergt een langdurige procedure. Om een paar voorbeelden te noemen: in de Stadsregio Amsterdam duurt het ongeveer 13 maanden voordat een verordening door de Regioraad is vastgesteld. Dit zou betekenen dat de gemeente Amsterdam al na 9 maanden de maatregelen moet evalueren om tijdig tot een herziene verordening in de Stadsregio te komen. In de gemeente Nunspeet duurt de procedure voor de vaststelling van een verordening met regionale afstemming circa 6 maanden. In de regio Holland-Rijnland duurt het ongeveer 10 maanden om de regionale Huisvestingsverordening door de verschillende gemeenten goed te laten keuren. Om de effecten van sturing op leefbaarheid goed te kunnen meten, moet een maatregel voldoende lang van kracht zijn. De wijkactieplannen worden in sommige gemeenten niet voor niets voor 10 jaar vastgesteld. Wij pleiten daarom voor eenzelfde 'houdbaarheidsperiode' van vier jaar voor zowel maatregelen op grond van leefbaarheidsproblemen als voor de bestrijding van verdringing door schaarste. Wij willen hier tevens opmerken dat ook bij de inwerkingtreding van de nieuwe Huisvestingswet aandacht moet zijn voor een zorgvuldig gekozen overgangstermijn. Gezien de langdurige procedure van afstemming met andere gemeenten en belanghebbenden is een termijn van 1 jaar realistisch. 6. Flexibele uitvoering is alleen door delegatie aan het college van B&W mogelijk In de Memorie van toelichting wordt aangegeven dat het uitdrukkelijk niet is toegestaan de bevoegdheid om straten en complexen met leefbaarheidproblemen te benoemen aan het college van B&W te delegeren. Wij zien dit als een groot gemis en belemmering voor een flexibele uitvoering van de Huisvestingswet. Het aanwijzen van specifieke straten en complexen zien wij als een uitvoeringsbevoegdheid voor het college. In de Gemeentewet art. 156, eerste lid is het volgende bepaald: 'De raad kan aan het college, een door hem ingestelde bestuurscommissie en een deelraad bevoegdheden overdragen, tenzij de aard van de bevoegdheid zich daartegen verzet.' In lijn met deze bepaling pleiten wij voor gemeentelijke vrijheid in dezen, onder de voorwaarde dat de gemeenteraad in de Huisvestingsverordening voldoende afbakent wat de strekking van de bevoegdheid is die aan het college wordt gedelegeerd en dat de verantwoording achteraf goed is gewaarborgd. 7. Voorrang voor mantelzorgers en vrouwen uit opvanghuizen regelen wij lokaal in het concept wetsvoorstel biedt u gemeenten de mogelijkheid om via de Huisvestingsverordening een urgentieregeling in te stellen. Dit staat los van de onderbouwing van schaarste of leefbaarheid, met als reden dat ook in regio's zonder aantoonbare schaarste of leefbaarheidsproblemen mensen betren VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet datum 27 oktober 2008

5 met een dringende woonvraag voorrang moeten kunnen krijgen op de overige woningzoekenden. Wij staan hier positief tegenover omdat dit onder andere de democratische legitimatie van het lokale urgentiebeleid vergroot. Er zijn echter ook gemeenten die de urgentieregeling aan de woningcorporaties over willen laten of in prestatieafspraken willen opnemen. Uit het concept wetsvoorstel en Memorie van toelichting blijkt niet of deze mogelijkheden ook in toekomst blijven bestaan. Daarnaast wordt in de toelichting op artikel 13 van het concept wetsvoorstel voorgeschreven dat de gemeenteraad een urgentiecommissie in moet stellen die de urgentiecategorieën vaststelt. Deze werkwijze is verouderd en gemeenten willen dit op verschillende manieren invullen. Wij pleiten daarom voor het schrappen van deze passage om daarmee voor gemeenten de mogelijkheid te creëren om hier zelf invulling aan te geven. In het concept wetsvoorstel staat dat gemeenten die een urgentieregeling in de Huisvestingsverordening opnemen, in ieder geval voorrang moeten geven aan mantelzorgers en vrouwen uit opvanginstellingen. Wij achten deze bepaling in strijd met de geest van de wet. De nieuwe Huisvestingswet decentraliseert de verantwoordelijkheid voor de woonruimteverdeling naar gemeenten en biedt ruimschoots mogelijkheden om lokaal maatwerk in te zetten en daar te sturen waar het echt nodig is. Dit uitgangspunt omarmen wij en wij zien voldoende mogelijkheden om kwetsbare groepen op lokaal niveau te beschermen. De meeste gemeenten hanteren een lokale of regionale urgentieregeling waarin zij mensen met een dringende woonvraag voorrang geven. In het te ontwikkelen handboek zullen wij gemeenten adviseren een inventarisatie te maken van kwetsbare groepen met een dringende woonvraag in hun gemeente en daar hun huisvestingsbeleid en de Huisvestingsverordening op af te stemmen. 7a. Mantelzorg Wij erkennen dat mantelzorgers ondersteuning nodig kunnen hebben bij het uitvoeren van hun zorgtaken. In de meeste gevallen verhuist de zorgvrager naar een geschikte woning dichter bij de mantelzorger. In enkele gevallen is een verhuizing naar de zorgvrager toe onvermijdelijk. Harde cijfers over het aantal gevallen bestaan niet, maar geschat wordt dat het om circa 100 gezinnen per jaar gaat. Gemeenten en corporaties geven aan mantelzorgers bij het vinden van woonruimte met maatwerk te kunnen ondersteunen. Een algemene urgentieregeling is niet nodig en niet gewenst. De vrees voor misbruik is groot en men wil voorkomen dat deze regeling onterechte verwachtingen aanwakkert. Er is geen officiële en sluitende definitie van mantelzorg: Hoe langdurend en hoe intensief moet de mantelzorg zijn om voor de urgentie in aanmerking te komen? Wie is bevoegd om criteria op te stellen die duidelijk maken of men voor de urgentie in aanmerking komt? In uw toezeggingen aan de Tweede Kamer tijdens de besprekingen van de kaderbrief over de herziening van de Huisvestingswet op 12 maart 2008 verwijst u naar de operationalisering van het begrip maatschappelijke binding en de mogelijkheid om mantelzorg en/of banden met familie hierbij te betrekken. Deze weg en de strekking daarvan is tot nu toe onderbelicht gebleven, maar lijkt ons een meer geëigende weg dan de urgentieregeling. Daarnaast vinden wij het wenselijk dat er afstemming plaatsvindt met andere departementale initiatieven die zich richten op mantelzorgondersteuning. betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet datum 27 oktober 2008

6 7b. Vrouwenopvang In juni 2005 is de wijziging van het Huisvestingsbesluit door de toenmalige Minister van VROM ingetrokken omdat vrijwel alle centrumgemeenten een (regionaal) urgentiesysteem voor woningtoewijzing hanteren voor vrouwen uit de vrouwenopvang. Een wijziging van het Huisvestingsbesluit waarbij deze vrouwen een absolute urgentie krijgen, zou geen substantiële toegevoegde waarde hebben voor de uitstroom uit de vrouwenopvang. Op verzoek van uw departement hebben wij in april van dit jaar de inventarisatie onder de centrumgemeenten voor vrouwenopvang herhaald. De uitkomsten kwamen overeen met de inventarisatie uit De problemen die op de daadwerkelijke huisvesting van de groep betrekking hebben komen vooral voort uit onduidelijkheden in de wet- en regelgeving: - Welke groepen hebben recht op een huisvestingsvergunning? Moeten vrouwen uit opvanginstellingen gebonden zijn aan de gemeente waar zij in aanmerking willen komen voor een voorrangsverklaring? - Hoe kan de regionale uitstroom bevordert worden? In de analyse van uw departement wordt geconcludeerd dat de huidige Huisvestingswet hier al in voorziet, maar dit onvoldoende duidelijk maakt. De toevoeging van vrouwen uit opvanginstellingen aan de lijst van bijzondere doelgroepen die zijn uitgesloten van bindingseisen steunen wij. In het concept wetsvoorstel worden de vrouwen uit opvanghuizen echter ook expliciet genoemd als verplichte urgentiecategorie. Wij achten de extra aandacht voor deze doelgroep in de Huisvestingswet als overbodig en niet zijnde de oplossing voor bovengenoemde knelpunten. Bij de bevordering van de doorstroom in opvanginstellingen kan wat ons betreft beter ingezet worden op voorlichting en communicatie. Zo kan de samenwerking tussen gemeenten en de regionale uitstroom bevorderd worden. Dat draagt het meest bij aan het daadwerkelijk huisvesten van deze vrouwen. Daarnaast vinden wij het onwenselijk dat in de concept wettekst enkel over vrouwenopvang wordt gesproken, omdat er ook steeds meer aandacht voor mannen is die te maken hebben met huiselijk geweld. Wij vragen u de formulering in de concept wettekst en Memorie van toelichting te neutraliseren. 8. Rechtsbescherming van woningzoekenden beter waarborgen Onder de vigerende Huisvestingswet is het mogelijk om overeenkomsten te sluiten met woningaanbieders. Veel gemeenten maken gebruik van deze mogelijkheid om onder andere de rechtsbescherming van woningzoekenden te waarborgen ook als er in deze gemeente geen vergunningstelsel is met de mogelijkheden voor bezwaar en beroep. In het conceptwetsvoorstel komen de overeenkomsten te vervallen. Een deel van de gemeenten zal naar verwachting overstappen op een beknopte verordening en een deel zal de woonruimteverdeling aan de plaatselijke corporaties overlaten. In het laatste geval is de rechtsbescherming van woningzoekenden onvoldoende gewaarborgd. Toegelaten instellingen zijn weliswaar verplicht om een klachtencommissie in te stellen, de reikwijdte daarvan is echter beperkt tot huurders van deze woningaanbieder en strekt niet tot woningzoekenden. Wij vragen u meer aandacht te besteden aan de rechtsbescherming van woningzoekenden in het betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet datum 27 oktober 2008

7 betreft VNG reactie OD het conceot nieuwe Huisvestinaswet datum 27 oktober 2008 geval dat de gemeente geen Huisvestingsverordening instelt. Dit zou bijvoorbeeld in het Besluit beheer sociale huursector kunnen worden opgenomen. 9. Transparante woningaanbieding voor alle huurwoningen garanderen In het concept wetsvoorstel wordt gemeenten de mogelijkheid geboden om regels te stellen omtrent de wijze van aanbieding van de vergunningplichtige woonruimte. Onder de herziene wet wordt gemeenten gevraagd de vergunningplichtige woningvoorraad te specificeren en kan het zijn dat een gemeente bijvoorbeeld uitsluitend woningen voor grote gezinnen aanwijst. De eenduidige en transparante aanbieding zou in dat geval alleen betrekking hebben op grote woningen. Wij pleiten voor een verdergaande bevoegdheid voor gemeenten om zelf de woningvoorraad te bepalen waarvoor de eenduidige aanbieding via één kanaal geldt; bijvoorbeeld woningen tot een bepaalde prijsgrens of alle corporatiewoningen. 10. Een heldere Memorie van toelichting zorgt voor draagvlak De toelichting op de concept wettekst is uitgebreid en op een aantal punten zeer gedetailleerd. Op andere punten daarentegen, met name in de artiketgewijze toelichting, missen essentiële onderdelen. Wij adviseren u dan ook een beknopte algemene toelichting op hoofdlijnen op te stellen die het kader schetst waarbinnen de Huisvestingswet valt. Daarnaast moet een gedetailleerde artikelgewijze toelichting definities, procesvereisten, afwegingskaders en praktische handvatten bieden. Een herhaling van het wetsartikel zoals het nu in de tekst is opgenomen, achten wij onvoldoende. Wij hopen hiermee een bijdrage te hebben geleverd aan het verdere aanscherpen van het concept wetsvoorstel Huisvestingswet. Wij blijven graag op de hoogte en zijn gaarne bereid onze opmerkingen nader toe te lichten. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten drs. G.M. de Vet, lid dire< tferaad

8 VERZENDFORMULIER concept d. d. Datum brief opsteller S. Austen ons kenmerk 20 oktober 2008 BARW/U bestandsnaam toestel afdeling 8629 BARW uw kenmerk betreft VNG reactie op het concept nieuwe Huisvestingswet geadresseerde Ministerie van VROMDirectoraat-Generaal Wonen, Wijken en Integratie Mw. drs. C. P. Vogelaar Postbus GX 'S-GRAVENHAGE aard brief brief aan regering of parlement aantal bijlagen omschrijving verzending regulier opmerking opsteller: afschrift aan met bijlage aantal met brief PAZ * 1 Opsteller * 1 Secretariaat * 1 Eveline de Bruin AFGE' :: D P VVv ; ' '?[ «- TP Niet invullen paraaf afdelingshoofd medeparafen ter tekening afd. hfd K^mm^^^^^^^^m