Natuurpad Plantage Willem III - Remmerdense Heide
|
|
- Lodewijk Kuiper
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Natuurpad Plantage Willem III - Remmerdense Heide Beginpunt Start- en eindpunt van deze natuurwandeling zijn bij parkeerplaats Plantage Willem III Elst (Utr.), nabij Rijksstraatweg N225 no. 265 (hm 34,0). Afstand en tijd De wandeling is uitgezet door natuurgidsen van het IVN afdeling Veenendaal-Rhenen, is ongeveer 4km lang en duurt circa 1¼ uur. Samenvatting Een bijzonder natuurterrein waar een boel te zien is. Zichtbare overblijfselen uit de twee laatste ijstijden. Restanten van de brons- en ijzertijd. Verwijzingen naar de tabaksteelt die hier ooit plaatsvond. Maar vooral een verrassend stuk natuur. In alle seizoenen. Bij deze wandeling hoort een GPS-route waarvan de waypointscoördinaten in deze tekst zijn aangegeven met de aanduiding (wp...). Het IVN wenst u een prettige wandeling! Opmerkingen over de tekst en belangrijke waarnemingen in het terrein kunnen worden gestuurd naar natuurpaden@ivnveenendaal-rhenen.nl. versie juni
2 Natuurpad Plantage WIII - Remmerdense heide 1. Algemene informatie Plantage Willem III en de Remmerdense heide liggen op het zuidelijke puntje van de Utrechtse Heuvelrug. Het gebied heeft al een hele geschiedenis achter zich. Zo zijn er overblijfselen uit de twee laatste ijstijden ( respectievelijk jaar geleden). Ook kun je er grafheuvels uit de late bronstijd (3000 jaar geleden) terugvinden. De naam Plantage Willem III heeft het gebied te danken aan de tabaksplantages die in 1853 op de warme zuidhelling van de heuvelrug zijn aangeplant. De plantage werd genoemd naar koning Willem III. Deze plantages kwamen veelvuldig voor in deze streek. Je kunt rond Elst en Amerongen nog verschillende tabaksschuren vinden. In Amerongen is ook het tabaksmuseum gehuisvest in een oude tabaksschuur. Begin 1900 werd de tabaksteelt minder rendabel door ziekte in het gewas en aanvoer van tabak uit het buitenland. Een tijdlang heeft men hier toen fruit geteeld. In 1964 werd de plantage overgenomen door Cebeco voor een grasveredelingsbedrijf. In 1995 werd het gebied aangekocht door Het Utrechts Landschap. Zij wilde het teruggeven aan de natuur. Nu ruim 15 jaar later zie je een prachtig graslandschap, door sommigen wel een savanne genoemd. Daarnaast omvat het gebied ook een klein heidegebied en wordt het omzoomd door gemengd bos. Om te voorkomen dat de oorspronkelijke akkers dicht zouden groeien zijn er grazers gekomen. Momenteel (2012) zijn er grote aantallen gallowayrunderen en konikpaarden. Ook kun je bijvoorbeeld bij zonsondergang een kudde damherten spotten. In 2008 is een ecoduct tussen de Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaarden aangelegd. Onder het ecoduct bevindt zich een plas, waar je regelmatig de runderen kunt aantreffen. Bij het ecoduct is een kijkpunt gemaakt, dat je vanaf de parkeerplaats kunt bereiken. In 2011 is er veel bos gekapt, waardoor het smeltwaterdal weer zichtbaar is geworden. Men verwacht dat in het gekapte deel geleidelijk weer heide zal ontwikkelen en dit sluit goed aan op het bestaande heidegebied van de Remmerdense heide. 2
3 Al met al is de Plantage Willem III een gevarieerd gebied met grasland, heidevelden en gemengd bos. Er is een rijkdom aan vogels, zoogdieren, planten en bloemen. En in ieder jaargetijde zijn er weer andere dingen die de aandacht trekken. Het gebied is vrij toegankelijk tussen zonsopgang en zonsondergang. Je bent te gast bij het Utrechts Landschap en we vragen je om je te houden aan hun regels. Dringend verzoek: blijf op de paden en laat de dieren met rust. Voordat we beginnen nodigen we je uit om de informatieborden bij de ingang van het terrein te lezen. 3
4 2. Startpunt bij het informatiebord (wp1: N E ) Ga het hekje door en volg het rechterpad, naar het bosje, (wp 2: N E ) 3. Bosje Je bevindt je in een bosje. Het bestaat vooral uit Amerikaanse eiken. Ooit beschutten ze de grafkelder van een voormalige eigenaar van het gebied. De grafkelder is verdwenen en nu zijn ze een welkome beschutting voor het wild in dit gebied. Als je de dieren er niet ziet, zie je vast de sporen: de uitwerpselen. Maar er is nog veel meer te zien. Kijk maar eens omhoog, tegen de stammen van de bomen. Op verschillende plaatsen zie je daar grote houtzwammen (vooral aan het begin). En als je een verrekijker hebt moet je ze zeker eens van dichterbij bekijken. Dan zal het je niet verbazen dat ze de naam doolhofzwam hebben gekregen. Je ziet ze op verschillende plaatsen, hoog in de boom, maar ook hier en daar op laag hout. Loop rechtdoor en ga vóór de bomensingel linksaf. Loop door tot je bij een T-spitsing van paden komt (wp 3: N E ) 4. Tabaksteelt In de 19de eeuw werd in deze omgeving tabak geteeld, zelfs tot in Amersfoort toe. Juist deze helling, prachtig op het zuiden gelegen, bleek daar heel geschikt voor te zijn. Dit gebied is dan ook tientallen jaren een echte tabaksplantage geweest. De bladeren werden gedroogd in grote schuren. Als ze droog waren werden ze verwerkt tot rook- of pruimtabak. De tabaksteelt was echter geen lang leven beschoren. Eigenlijk was het hiervoor een beetje te koud, Nederlands Indië ontpopte zich als een grote leverancier van tabak en bovendien werd de teelt hier geplaagd door het tabaksmozaïekvirus. Vanaf de dertiger jaren van de vorige eeuw werd er groente en fruit geteeld. Wat toch ook niet een onverdeeld succes was: wel 4
5 lekkere warme zon, maar die fruitbomen hadden kennelijk een voorkeur voor de Betuwse klei. Ga hier naar rechts en loop door totdat je bij een markeringspaal komt waar je informatie vindt over grafheuvels (wp 4: N E ) 5. Grafheuvels Op dit punt aangekomen sta je bij een aantal grafheuvels uit de Bronstijd ( voor Chr.) en een paaltje met informatie. Op de hele Utrechtse Heuvelrug zijn ongeveer 400 grafheuvels bekend, waarvan het merendeel helaas in vroegere tijden leeggeroofd of beschadigd is. De grafheuvels hier heeft men kunnen dateren aan de hand van scherven die men tijdens onderzoek in de jaren 70 en 2008 vond. Een grafheuvel wordt ook wel een tumulus genoemd en meerdere grafheuvels noemt men tumuli. Ten tijde van de vroege bronstijd (tot 1800 v Chr.) werden mensen gecremeerd en werd de urn begraven, in de midden Bronstijd (tot 1100 v Chr.) werden de lichamen in een uitgeholde boom in de heuvel gezet, en in de late bronstijd (tot 800 v Chr.) werden de mensen weer gecremeerd. Ga vervolgens naar links, volg het pad dat na een eindje rechts afbuigt Ondertussen ben je doorgelopen naar het bos. Soms zie je hier kleine paadjes. Het zijn geen echte wandelpaden, maar wildwissels. De wildwissels worden bijvoorbeeld door de damherten gebruikt om door het gebied te lopen. In het bos zie je veel dode bomen, die nog overeind staan of op de grond liggen. Deze dode bomen zitten nog vol kevers, rupsen en andere insecten die graag door spechten worden gegeten. Het is niet zo moeilijk om een spechtengat in een dode boom te vinden. En anders zie je wel een grote tondelzwam op de stam van een dode berkenboom en zie je ook de mierenhoop? Je komt aan op een T-splitsing, met voor je een hek (wp 5: N E ) Ga hier rechts. Je pad loopt nu verder door een laan met aan beide kanten van het pad verschillende soorten grote bomen. Langs het pad staan beuken en Amerikaanse eiken, deze bomen zijn in de winter kaal. Een beetje verder het bos in zie je ook naaldbomen, zoals de den, de spar en de lariks. 5
6 Alleen de eerste 2 behouden in de winter hun naalden, de laatste wordt, net als de loofbomen, kaal. Kijk bij het eerste pad aan je rechterhand naar rechts (wp 6: N E ) Hier sta je op zo n 50 meter hoogte en bij helder weer kun je in de verte de Willem Alexanderbrug over de Waal zien. Iets naar het oosten zie je de langs de A15 geplaatste windmolens, hoeveel kun je er zien? Loop rechtdoor Bij het volgende pad naar rechts (wp 7: N E ) 6. Vogels In het gebied waar je nu wandelt zijn wel 50 soorten vogels. Misschien heb je er al een paar gezien? Vogels die aan een opmars bezig zijn binnen de Plantage Willem III en de Remmerdense heide zijn: boomkruiper, boompieper, geelgors, grote bonte specht, koolmees, ringmus, spreeuw, tjiftjaf, fitis, goudhaantje, merel, vink en zwartkop. De geelgors zit graag op een hoge struik of in het topje van een kale boom. Als je dus iets geels ziet, zou het de geelgors kunnen zijn. Loop door tot bij de waterput (wp 8: N E ) 7. IJstijd Vanaf hier heb je goed zicht op het smeltwaterdal. Tijdens de voorlaatste ijstijd liep er een 100 tot 200 meter dikke ijstong vanaf ongeveer Harderwijk tot ongeveer Wageningen naar het zuiden, hierdoor werd de bodem onder deze tong naar beneden gedrukt en de bodem ernaast omhoog en daardoor ontstonden de Utrechtse Heuvelrug en het Veluwe massief. Tijdens de laatste ijstijd kwam het ijs niet zover maar omdat door de kou de bodem grotendeels bevroren was (permafrost) liet deze geen water 6
7 door, tijdens de warmere perioden smolt de sneeuw wel maar bleef de bodem bevroren en liep het water dus af naar de rivieren, onderwijl bodemmateriaal meevoerend. 7
8 Daardoor ontstonden de zogenaamde smeltwaterdalen waarvan je hier een mooi voorbeeld ziet. De poel waar je bij staat wordt door verschillende dieren die in de Plantage Willem III grazen gebruikt om te drinken. Volg het pad, dat bij de waterput naar rechts buigt (naar wp 9: N E ) Je komt weer over de vlakte. In bijna ieder jaargetijde zie je hier bloeiende bloemen. In het vroege voorjaar zie je misschien hondsdraf of de paarse dovenetel. In de zomer en de herfst kleurt het veld vaak geel van het jacobskruiskruid, boerenwormkruid, guldenroede of oranje havikskruid. Ook het muizenoortje is een geel bloempje, dat zijn naam te danken heeft aan de vorm van het blad. Kijk maar eens goed als je verder wandelt of je een plek met dit blad kunt vinden. Zelfs in de winter kan dat wel lukken, behalve als er sneeuw ligt. Rechtdoor lopen, totdat je weer in het bosje bent (wp10 = wp2 N E ) Onder dit bosje zie je regelmatig de koeien en de paarden staan van de Plantage Willem III. Boven in de bomen zitten graag de vogels. Voor roofvogels een ideale plek om rustig uit te kijken naar prooi. Een vogel die deze plek als uitvalbasis gebruikt is sinds een paar jaar de boomvalk. Hij nestelt in oude kraaiennesten, die leeg zijn, wanneer hij uit het Zuiden terugkeert. Hij is erg snel in het vangen van prooi. En nu gewoon doorlopen tot het vertrekpunt Wij hopen dat u een fijne wandeling heeft gehad en geïnspireerd bent om nog andere natuurwandelpaden van IVN Veenendaal-Rhenen te verkennen. o 8
9 IVN is een landelijke natuur- en milieuvereniging en werkt met zo'n 170 afdelingen aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema s zoals voeding, gezondheid en energie. Dit doen we met zo'n twintigduizend betrokken leden en een enorm netwerk van groene professionals. Dat maakt IVN een unieke partner in duurzaamheid en verantwoord ondernemen. IVN Veenendaal-Rhenen organiseert allerlei activiteiten voor jeugd en volwassenen zoals excursies, lezingen, cursussen, educatieve activiteiten voor schoolklassen. Bezoek voor een volledig overzicht onze website U kunt donateur worden van onze IVN afdeling. Voor een bedrag van 15,00 per jaar ontvangt u dan regelmatig ons contactorgaan 'Het Groene Blad' en u steunt ons vrijwilligerswerk. U kunt ook lid worden voor 20,00 per jaar. Wij zoeken altijd vrijwilligers die mee willen draaien in een werkgroep. Voor nadere inlichtingen, mail secretariaat@ivnveenendaal-rhenen.nl. Naast deze natuurwandeling heeft IVN Veenendaal-Rhenen ook de volgende tochten beschreven: Natuurpad "Prattenburg" Natuurpad "Elsterberg" Natuurpad "Het Egelmeer" Natuurpad "De Holle Boom" Natuurpad "Grebbeberg" Fietsroute "Door bos en Binnenveld" Fietsroute "Fietsen langs forten" Fietsroute "Veerpontroute" 9
Struinen door De Stille Kern
58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor
Nadere informatie3. Fietsroute langs de steilrand Midden (31 km) Inleiding
3. Fietsroute langs de steilrand Midden (31 km) Inleiding Deze fietsroute laat u het middelste deel van de steilrand van de Brabantse Wal zien. U komt tijdens de fietstocht door Hoogerheide, Woensdrecht
Nadere informatieWandelen Wandelroute Leuvenumse Bos, bij Ermelo
Wandelen Wandelroute Leuvenumse Bos, bij Ermelo 5 km Waar Leuvenumse bossen Vertrekpunt Parkeerplaats Poolseweg [https://maps.google.com/? q=52.3032,5.71531] Gevarieerde wandelroute langs de Leuvenumse
Nadere informatieWandelroute Kolkven in de Oisterwijkse bossen
Wandelroute Kolkven in de Oisterwijkse bossen 3.5 km wandelen Maak een leuke korte wandeling door het Oisterwijkse bos langs enkele vennen, waaronder het Kolkven. Luister naar het geroffel van de spechten
Nadere informatieWandelroute Sprengenberg, op de Sallandse Heuvelrug
Wandelroute Sprengenberg, op de Sallandse Heuvelrug 5.6 km wandelen Wandel op de heuvelachtige Sprengenberg en laat je verrassen door de uitgestrekte bossen, glooiende heidevelden en vele planten en dieren.
Nadere informatieProductiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap.
NATUURVERBINDING HOORNEBOEG GOOIS NATUURRESERVAAT Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap. PRODUCTIEBOS MAAKT PLAATS VOOR OORSPRONKELIJK HEIDELANDSCHAP TEN ZUIDEN VAN HILVERSUM LIGGEN
Nadere informatiewww.wandelwiki.be Landgoederen Klarenbeek en De Haere. 27-11-2012 Wandelroute Veluwe - Doornspijk
27-11-2012 Wandelroute Veluwe - Doornspijk Landgoederen Klarenbeek en De Haere. We wandelen met Lupus in het overgangsgebied tussen de voormalige Zuiderzee en de Veluwe. Doornspijk is een overwegend agrarische
Nadere informatieHet is winter. op Landgoed Schothorst
Het is winter op Landgoed Schothorst In de winter is er genoeg te zien en te beleven in de natuur. Tijdens deze wandeling kun je dat ervaren. 6 Enkeerdpad 1 Winterbloeiers Zelfs in de winter kun je soms
Nadere informatieWandelroute Heikop, Brunssummerheide (rood)
Wandelroute Heikop, Brunssummerheide (rood) 3 km wandelen De Brunssummerheide ligt in het prachtige heuvelachtige Zuid-Limburg, tussen Heerlen en Landgraaf. Het ene moment loop je in het bos en het anderen
Nadere informatieNatuur dagboek. Op ontdekking in je achtertuin
Natuur dagboek Op ontdekking in je achtertuin Hey daar! Dit is jouw eigenste, hoogst persoonlijkste Dit natuurdagboek is van natuurdagboek. Trek de tuin, het park of het bos in. Gebruik je ogen, oren en
Nadere informatieLANDGOED BEERZE. ROUTE 4,2 km
LANDGOED BEERZE ROUTE 4,2 km Een heerlijke wandeling voor de hele familie door de bossen bij Beerze, vlak bij Ommen. Lekker lopen langs heide, stuifduinen en ook via het oude huis Beerze. Route gemaakt
Nadere informatiePraktische informatie
Wandelen Boswandeling landgoed De Slotplaats in Bakkeveen (Friesland) 5.84 km De Slotplaats is een natuurgebied met een grote variatie, wat het een aantrekkelijk wandelgebied maakt. Je maakt hier kennis
Nadere informatieDeze fietsroute laat u het zuidelijke deel van de steilrand van de Brabantse Wal zien. U komt tijdens de fietstocht door Putte.
4. Fietsroute langs de steilrand Zuid (16 km) Inleiding Deze fietsroute laat u het zuidelijke deel van de steilrand van de Brabantse Wal zien. U komt tijdens de fietstocht door Putte. Start- en eindpunt
Nadere informatieIn het open landschap van Oldambt is de geschiedenis nog zichtbaar. Als je er oog voor hebt en de kenmerken kunt herkennen laat het zich lezen als
Werkgroep Oldambt In het open landschap van Oldambt is de geschiedenis nog zichtbaar. Als je er oog voor hebt en de kenmerken kunt herkennen laat het zich lezen als een boek. De Dollard is daarbij een
Nadere informatieWandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen
Wandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen 4.3 km wandelen Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is een uniek stuifzandgebied in West-Europa. Op deze route zie je niet alleen zandheuvels, maar ook
Nadere informatieLente. groep 3, 4 en 5
Lente groep 3, 4 en 5 Inhoud Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad lente 14
Nadere informatieInpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur
Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg 16-8-2018 VM aanleg 3000 m 2 natuur Bij de aanleg en onderhoud van het stuk natuur achter de woonbestemming gelegen op de locatie Leiweg ongenummerd perceel
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieHier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. De Specht Er zijn verschillende soorten spechten: de groene, de zwarte en
Nadere informatieZand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.
5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge
Nadere informatie27-12-2013 Wandelroute Twente Hezingen. www.wandelwiki.be
27-12-2013 Wandelroute Twente Hezingen Galgenberg en Paardenslenkte. We maken een prachtige wandeling in het buitengewoon stille en glooiende grensgebied van Nederland en Duitsland ten noorden van Ootmarsum.
Nadere informatieDieren in de winter 3
Dieren in de winter 3 inhoud blz. 1. Winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. Filmpjes 11 Bronnen en foto s 12 Colofon
Nadere informatieVroeger, toen hier ijs lag...
Vroeger, toen hier ijs lag... Opdrachtenboekje bij het geologisch leerpad Datum Naam Boekje Geo-pad 1 Inleiding Vroeger, toen hier ijs lag De titel van dit opdrachtenboekje is niet voor niets gekozen.
Nadere informatieVoorwoord Sneeuwklokjes
Voorwoord De winter is de periode waarin alles in de natuur stil lijkt te staan en tot rust komt. Maar zodra het weer iets warmer wordt, komen de eerste stinzeplanten al weer in bloei. Dat begint met de
Nadere informatieWandelroute Heerenduinen Nationaal Park Zuid-Kennemerland
Wandelroute Heerenduinen Nationaal Park Zuid-Kennemerland 4.5 km wandelen Hoge duintoppen met fantastisch uitzicht, bossen met eeuwenoude eiken en zingende nachtegalen in het voorjaar. Dat is landgoed
Nadere informatieKERSTWANDELING KM
KERSTWANDELING 2018 5 KM ROUTE 5 km 20 18 Fijne (familie)wandeling door prachtig winterlandschap, ook na de kerst leuk om te wandelen! Met haar zandvlaktes, heide, bos en bronnetjes, is de Lemelerberg
Nadere informatieOmdat het dorp wat hoger ligt dan de beken eromheen, was de grond goed voor boeren om zich er te vestigen en akkers te bewerken.
Laarzenpad bij Chaam 4.9 km wandelen Je wandeling start ten noorden van Chaam, maar je kunt ook vertrekken vanuit het centrum vanaf bijvoorbeeld café Bellevue, de route wordt dan 2 km langer en is vanaf
Nadere informatieKopieer dit e-boek en stuur het door naar anderen.
Lente groep 3/4 inhoud blz Lente 3 1 Langer licht 4 2 Bollen 5 3 Wakker worden 6 4 Frisse blaadjes 7 5 Kikkerdril 8 6 Op reis 9 7 In de wei 10 8 Er op uit! 11 9 Filmpjes 12 Werkblad winter 13 Schrijf je
Nadere informatiePanoramapad, vlak bij Bergeijk
Panoramapad, vlak bij Bergeijk 7.3 km wandelen De 'gele' route loopt langs de meeste hoogtepunten van De Plateaux - Hageven. Voor een deel steek je zelfs de grens over en wandel je in België. Je wandelt
Nadere informatieWandeling Landgoed Wouwse Plantage Zurenhoek ca. 12,5 km.
Wandeling Landgoed Wouwse Plantage Zurenhoek ca. 12,5 km. De wandeling gaat door een afwisselend landschap, gedeeltelijk open gebied maar voornamelijk bos (naaldbos en loofbos). De paden kunnen op sommige
Nadere informatieWandelroute café du Midi (9,5 km)
Wandelroute café du Midi (9,5 km) 7 Wandelroute Café du Midi (9,5 km) Stempelplaats Café du Midi, Noordeindseweg 70, Delfgauw. wwwdumididelfgauw.nl Openingstijden: maandag t/m vrijdag vanaf 10.00 uur zaterdag
Nadere informatieEen midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015
Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:
Nadere informatieDagtocht Oostvaardersplassen
Dagtocht Oostvaardersplassen 19 juni 2016 Biodiversiteit Op 19 juni vertrokken we met zijn dertienen om 07:45 uur richting Oostvaardersplassen. Het is een kleine twee uur rijden en kwamen dus op tijd aan
Nadere informatieHet begin van de winter
WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:
Nadere informatieWERKBLAD OPDRACHTEN. Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen. 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen
Dassenwerk WERKBLAD OPDRACHTEN Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je gaat een onderzoek doen in een klein gebied van Nationaal
Nadere informatieWandelroutes over het Wekeromse Zand. Lengtes: 2,5 tot 7,5 km
Welkom op het Wekeromse Zand Wandelroutes over het Wekeromse Zand. Lengtes: 2,5 tot 7,5 km Het Wekeromse Zand is een van de laatste grote stuifzandgebieden van Nederland. Het landschap is zeer afwisselend
Nadere informatieP Parkeerplaats. Natuurwandelpad Halfmijl. Halfmijl. Wandelroute. Bebouwing. Informatiebord. Bos. Verharde weg. Weiland. Onverharde weg.
prijs ƒ 2,50 e 1,25 VESSEMSEDIJK Wintelre Oerle Groote Vliet KLEINE VLIET Papegaaiencentrum KLEIN E Kleine Vliet VLIET Hoogeloon-Vessem Vessem Halfmijl Postelsche Weijer WEIJERSEWEG VESSEMSE DIJK HOOGELOONSE
Nadere informatieAan de Wijmeneir te Impe, deelgemeente van het Oost-Vlaamse Lede.
Vanuit de Wijmenier kan je tal van prachtige wandelingen maken. Eén ervan beschrijven we in onderstaande tekst Wandelpad : Beschermde landschappen langs de Molenbeken Praktische gegevens LENGTE: 15 km
Nadere informatieWORD EEN ECHTE bomenkenner!
WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een
Nadere informatieKNNV afdeling Voorne Vogelwerkgroep
KNNV afdeling Voorne Vogelwerkgroep Mededeling nr. 201 Broedvogel inventarisatie Telgebied nr. 8 van het Zuid-Hollands Landschap 2010 Karel Adriaanse 1 Inhoudsopgave Inleiding - doel - waarnemers Gebiedsbeschrijving
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieBloeiend plantje Spoor van een dier
Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :
Nadere informatieWandelroute over landgoed Huis te Eerbeek. Lengte: 5 km
Welkom op Huis te Eerbeek Wandelroute over landgoed Huis te Eerbeek. Lengte: 5 km Landgoed Huis te Eerbeek ligt aan de rand van het Veluwse dorp Eerbeek. Centraal op het landgoed ligt het Huis te Eerbeek.
Nadere informatieBroedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, september 2010
Broedvogelinventarisatierapport Heseveld, Nijmegen 2010 Marc de Bont Nijmegen, september 2010 Inleiding Methode In maart 2010 heb ik besloten om in de omgeving van het complex Berkenoord de broedvogels
Nadere informatieDe vier seizoenen in de boomgaard
Verantwoordelijke uitgever: Ann Cloet - Tel 056.860.150 De vier seizoenen in de boomgaard Draaiboek de animatie rond «Boomgaard» Voornaam:... Realisatie : CRIE Moeskroen en (Stad Moeskroen) Editie Jaar
Nadere informatieWinterwandeling Heimanshof
wwwdenhaagnl/jaarprogramma Winterwandeling Heimanshof Samenstelling Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Archeologie & natuur- en milieueducatie Prins Hendrikstraat 39 2518 HH Den Haag milieueducatiepo@denhaagnl
Nadere informatieBOOMING BOMENROUTE - OUD AVEREEST
BOOMING BOMENROUTE - OUD AVEREEST ROUTE 3,5 km 20 17 Booming bomen : is een leuke wandeling langs en met aandacht voor verschillende bomen, speciaal gemaakt bij de bomenexpositie in bezoekerscentrum de
Nadere informatieExcursie samen met Flevo Bird Watching uitgevoerd door: Ringheuvels Den Treek en Delta Schuitenbeek. Flevo Birdwatching, Rien Jans
Datum van de excursie: 4 mei 2016 Team: Flevo Birdwatching, Rien Jans Bezochte gebied: Ringheuvels Den Treek en Delta Schuitenbeek Vroege ochtend: Het Langeveen op landgoed Den Treek. En late ochtend/middag:
Nadere informatieinhoud 1. Dieren op reis 2. Waarom dieren reizen 3. Op zoek naar eten 4. Op zoek naar een broedplek 5. Weg uit de kou 6. Filmpje Pluskaarten Bronnen
Dieren op reis inhoud 1. Dieren op reis 3. Waarom dieren reizen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Op zoek naar een broedplek 9 5. Weg uit de kou 13 6. Filmpje 14 Pluskaarten 15 Bronnen 17 Colofon en voorwaarden
Nadere informatieinh oud 1. Dieren in de winter 2. De egel 3. De vleermuis 4. De eekhoorn 5. De merel 6. De ree 7. De pad 8. Het lieveheersbeestje 9.
Dieren in de winter inhoud 1. Dieren in de winter 3 2. De egel 4 3. De vleermuis 5 4. De eekhoorn 6 5. De merel 7 6. De ree 8 7. De pad 9 8. Het lieveheersbeestje 10 9. De koe 11 10. Filmpjes 12 Pluskaarten
Nadere informatieuitga uitg v a e v 2013
Lente uitgave 2013 groep 3/4 inhoud blz. Lente 3 1. Langer licht 4 2. Bollen 5 3. Wakker worden 6 4. Frisse blaadjes 7 5. Kikkerdril 8 6. Op reis 9 7. In de wei 10 8. Er op uit! 11 9. Filmpjes 12 Werkblad
Nadere informatieLUZENKAMPROUTE. Beschrijving van deze wandeling.
LUZENKAMPROUTE Deze route voert door het Bremmersbos, de Luzenkamp en een gedeelte van de Melickerheide. Houdt u bij het volgen van de route ook het bijgevoegde kaartje bij de hand. Beschrijving van deze
Nadere informatieBronstperiode. Stuwwallen. Eeuwenoude handelsroute. Waar. Vertrekpunt. 9 km. Deelerwoud
Wandelen Wandelroute Deelerwoud, Veluwe 9 km Waar Deelerwoud Vertrekpunt Parkeerplaats Deelen [https://maps.google.com/?q=52.062,5.89861] Het Deelerwoud is een oase van rust gelegen tussen twee heel bekende
Nadere informatieWandelen over de Utrechtse Heuvelrug
Wandelen over de Utrechtse Heuvelrug Rob Wolfs en Ad Snelderwaard 15 85% -! Gegarandeerd Onregelmatig de gids & haar makers Twee routemakers Wij, routemakers Ad Snelderwaard en Rob Wolfs, hebben samen
Nadere informatieDrie aardkundige monumenten
10 Drie aardkundige monumenten Aardkundige monumenten geven iets weer van de ontstaansgeschiedenis van ons landschap. Een geschiedenis die ons honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren terugvoert in
Nadere informatieWandelen door de tijd in een echt Drents bos - 5 km. Evertsbos. Staatsbosbeheer T
Wandelen door de tijd in een echt Drents bos - 5 km Evertsbos Staatsbosbeheer T 0592 248 984 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen door de tijd in een echt Drents bos Op het voormalige landgoed Ter Borgh bij
Nadere informatiePraktische informatie. Steenmannetjes. Bereikbaarheid. Waar. Vertrekpunt. Startpunt. Aanrijdroute auto. 3.7 km. Nationaal Park Dwingelderveld
Wandelen Wandelroute Kloosterveld 3.7 km Waar Nationaal Park Dwingelderveld Vertrekpunt Nationaal Park Dwingelderveld [https://maps.google.com/? q=52.7816,6.37332] Deze struinroute door het Kloosterveld
Nadere informatieDe Dennen. Wandelen. Paardrijden. Fietsen. Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Staatsbosbeheer Nationaal Park Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-317741 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Fietsen Paardrijden De Dennen Onderedeel van Nationaal Park Duinen van Texel
Nadere informatieProject Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen
Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen
Nadere informatieStrubben Kniphorstbosch
Staatsbosbeheer T 0592 248984 www.staatsbosbeheer.nl Strubben Kniphorstbosch Wandelen in de prehistorie - 9 km Terug naar toen Bij iedere stap die u in Strubben Kniphorstbosch zet, past een verhaal uit
Nadere informatieStruinen over Schoonloërveld
35 Hart van Drenthe Struinen over Schoonloërveld Deze route door het Schoonloërveld gaat door bossen, heideterreinen en beekdalen. Met struinen over het Schoonloërveld wordt in dit geval ook écht struinen
Nadere informatieMateriaal Groen. Deel 3: Groen groeit
Materiaal Groen Deel 3: Groen groeit Colofon Deel 3: Groen groeit Onderdeel van het materiaal Groen, met de thema s: Seizoenen (dl. 1), Groen in de stad (dl. 2), Groen groeit (dl. 3), Thuis tuinieren (dl.
Nadere informatieWandeling rond Tanthof
Wandeling rond Tanthof Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KNNV afdeling Delfland Postbus 133 2600 AC DELFT afdelingdelfland@knnv.nl www.knnv.nl/afdelingdelfland http://twitter.com/#!/knnvafddelfland
Nadere informatieWandelroute De Diepen, Sint-Jansberg
Wandelroute De Diepen, Sint-Jansberg 4 km wandelen Deze stevige wandeling gaat grotendeels door het bos. Beklim de steile berg en kijk uit over drie provincies en het Duitse Reichswald op deze mooie wandelroute
Nadere informatieBos en Hei. Wandelroute. Een wandeling over de Limitische Heide en door de Naarder Eng.
Bos en Hei Een wandeling over de Limitische Heide en door de Naarder Eng. Beginpunt Parkeerplaats aan de Langerhuizenweg op de Nieuw Bussumerheide, te bereiken vanaf de Nieuwe Bussumerweg en vanaf de Naarderstraat.
Nadere informatieDe Waterboer HEXELSEWEG
Speuren in de natuur Waterwingebied Hoge Hexel Naam: speurneus speurt in de natuur De speurtocht gaat door het waterwingebied Hoge Hexel. Als je de paaltjes met de blauwe koppen volgt, speur je door het
Nadere informatieKennisnet community 5-6 / herfst 2006
HERFSTWEER Als de zomer voorbij is begint de herfst. Dat merk je niet direct. Er verandert wel steeds meer. Het wordt kouder. Je kunt niet meer zonder jas naar buiten. Er komen herfstbuien. Het waait en
Nadere informatieDoor landgoed Nieuw Rande naar Diepenveen
Alternatieve NS-wandelroute dag 2 Er zijn twee redenen om een alternatief te bieden voor deze bekende NS-wandeling. De eerste is dat op dit moment in de uiterwaarden langs de IJssel gewerkt wordt aan het
Nadere informatieBomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:
Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................
Nadere informatieWERKBLAD pingo. naam. Heel lang geleden was het hier erg koud. Dat noemen we de ijstijd. Er waren heuvels, heel bijzondere heuvels.
WERKBLAD pingo Heb je wel eens gehoord van een pingo? Pingo betekent heuvel die groeit. Het is een woord uit de taal van de Eskimo s of Inuït. Dat lijkt ver weg, maar pingo s zijn heel dichtbij geweest!
Nadere informatieDe lente! Werkboekje leeftijd: 10+
De lente! Werkboekje leeftijd: 10+ Seizoenen De lente begint meestal op 21 maart. Soms kan het begin van de lente ook vallen op 20 maart. Dat heeft te maken met de stand van de zon. Afgesproken is dat
Nadere informatieREPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN)
NOTA REPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN) Datum: 1 september 2010 REPORTAGE: DE APPELTUIN (LEUVEN) 1 september 2010 pagina 1 > 10 1 Freinetschool De Appeltuin 1.1 KORT Adres Weldadigheidsstraat 74 3000 Leuven
Nadere informatieWinterslaap. Met filmpjes, werkblad en puzzels. groep 5/6. uitgave januari 2013
uitgave januari 2013 Winterslaap Met filmpjes, werkblad en puzzels groep 5/6 inhoud blz. Inleiding 3 1. Wat is een winterslaap? 4 2. Lage hartslag 5 3. Lage temperatuur 6 4. Winterrust 7 5. Winterslapers
Nadere informatieOoit lagen in het heuvelachtige. Veluwe immense gletsjers.
H I K E &T r e k k i n g Ooit lagen in het heuvelachtige gebied van de Veluwe immense gletsjers. Natuur is er niet alleen om beschermd te worden, maar ook om beleefd te worden. Met deze quote onderstrepen
Nadere informatie6+ 10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 3+ 8 + Opdracht EDUKIT 3
WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? 6+ 10 + Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Je zou dit kunnen vergelijken met een voetbalvel
Nadere informatieWandelroute Herrendal, tussen Groesbeek en Mook
Wandelroute Herrendal, tussen Groesbeek en Mook 5 km wandelen Maak een leuke wandeling door het Herrendal, langs mooie uitzichtpunten en door het leefgebied van spechten en haviken. Deze wandelroute is
Nadere informatieZomerwandeling Heimanshof
www.denhaag.nl/jaarprogramma Zomerwandeling Heimanshof Samenstelling Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Archeologie & natuur- en milieueducatie Prins Hendrikstraat 39 2518 HH Den Haag milieueducatie.po@denhaag.nl
Nadere informatieinhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen Winterkost Beweeg 12 9.
Winter inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen 10 7. Winterkost 11 8. Beweeg 12 9. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en
Nadere informatieOntdekkingstocht voor gezinnen
Rivierenhof Ontdekkingstocht voor gezinnen Tjakkie de specht ontdekt de herfst INLEIDING TJAKKIE HERFST Tjakkie de specht voor gezinnen is een ontdekkingstocht met een bewegwijzerde route doorheen het
Nadere informatieKINDERKERSTWANDELING
KINDERKERSTWANDELING DOOR HET ZEISTERBOSCH Door deze wandeling te lopen zal je het een en ander te weten komen over de planten en dieren in het bos. Maar dat niet alleen, je zult ook iets te weten komen
Nadere informatieAlgemeen. Voorwoord
Voorwoord Het voorjaar is het begin van al het nieuwe leven: De bomen lopen weer uit, de vogels beginnen met het maken van hun nesten, de egels ontwaken uit hun winterslaap en de eerste bolgewassen staan
Nadere informatieStaatsbosbeheer T Eexterveld. Wandelen in het plantenparadijs - 7 km
Staatsbosbeheer T 0592 248 984 www.staatsbosbeheer.nl Eexterveld Wandelen in het plantenparadijs - 7 km Ruimte voor bijzondere planten In de verte ziet u ze al staan: de Schotse Hooglanders die meehelpen
Nadere informatieGierzwaluw. Boomleeuwerik. Witte kwikstaart. Nachtzwaluw
Boomleeuwerik Leeft in droge, schrale heidevelden met losse boompjes en boomgroepen. Broedt ook in jonge aanplant van naaldbos (spar of den). Gierzwaluw Broedt onder daken van oudere gebouwen in Roermond.
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieLUTTENBERG BELEVINGSROUTE
LUTTENBERG BELEVINGSROUTE ROUTE 2,8 km 20 18 Leuke familieroute door bos en heide in natuurgebied de Luttenberg. Met onderweg speeltoestellen, zoals een touwbrug en klauterkeien, en informatie over planten
Nadere informatie: De Schaapskooi : bij de Renderklippen : Elburgerweg 31 : 8181 EM Heerde
Afstand Provincie Plaats Vertrekpunt : 16 KM : Gelderland : Heerde : Uitspanning : De Schaapskooi : bij de Renderklippen : Elburgerweg 31 : 8181 EM Heerde RA = Rechtsaf LA = Linksaf RD = Rechtdoor ri.
Nadere informatieJubileum uitgave 50 jaar IVN-Oisterwijk
50 Jubileum uitgave 50 jaar IVN-Oisterwijk Inhoudsopgave Voorwoord Voorzitter.pag 1 Felicitaties pag 2 IVN landelijk NME IVN Boxtel Heemkundekring Natuurmonumenten LNMH Brabants Landschap Werkgroepen pag
Nadere informatieOp het einde van de fotozoektocht moet je een klein stukje langs een vrij drukke straat stappen. Wees dus voorzichtig en hou uiterst links!
Startplaats We starten de fotozoektocht op de parking van de Hospicebossen te Nazareth. Deze parking bevindt zich aan de ingang vlakbij de brug over de autosnelweg. Wegbeschrijving: Vanaf de startplaats
Nadere informatieDASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen
DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De
Nadere informatieBOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom
BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden
Nadere informatieRondwandeling Wolfheze
Rondwandeling Wolfheze 10.6 km wandelen Gevarieerde rondwandeling door de geheimzinnige Wolfhezer bossen, uitgezet door boswachter Herman Veerbeek. Wandel langs machtige Wodanseiken, stokoude dennen, golvende
Nadere informatie4. Hoeveel rupsjes verdwijnen per dag in het opengesperde bekje van een jong koolmeesje?
Bos- en natuurquiz 1. Hoeveel procent van de oppervlakte van Vlaanderen is bos? a. 10% b. 30% c. 50% d. 80% 2. Er bestaan verschillende soorten spechten: de zwarte specht, de groene specht, de grote bonte
Nadere informatie: Zuidwolderweg 38 : 7932 PR Echten. Bijzonderheden : onverhard 80% : heide, bos en ven : Versie februari Restaurant Boszicht
Afstand Provincie Plaats Vertrekpunt : 17 KM : Drenthe : Echten : P van Restaurant Boszicht : Zuidwolderweg 38 : 7932 PR Echten RA = Rechtsaf LA = Linksaf RD = Rechtdoor ri. = Richting Bijzonderheden :
Nadere informatieDe Oude Weg Elst. Wonen in de Amerongse Bovenpolder. 3 Royale kavels met luxe vrijstaande villa s
De Oude Weg Elst Wonen in de Amerongse Bovenpolder 3 Royale kavels met luxe vrijstaande villa s Riant WOnen Tussen de bossen van de Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaarden van de Nederrijn ligt het sfeervolle
Nadere informatieKlooster Hulsbergen.
Welkom op Klooster Hulsbergen Wandelroute over Klooster Hulsbergen Lengte: 3,5 km 'In het spoor van de fraters' Het Kloosterpad brengt je door natuurgebied Klooster Hulsbergen. In 1407 vestigden zich hier
Nadere informatieInformatie voor spreukbeurt of werkstuk
Informatie voor spreukbeurt of werkstuk Inhoud Wat is een nationaal park? 1 Waar liggen de 20 nationale parken? 1 Waarom is het belangrijk dat er nationale parken zijn? 1 Waar ligt Nationaal Park Utrechtse
Nadere informatie2 Landschapszones op aarde SO 1
Aardrijkskunde 1 havo/vwo 2 Landschapszones op aarde SO 1 Deze toets bestaat uit tien vragen: open vragen en meerkeuzevragen. Ook zijn er vragen waarbij de atlas (Grote Bosatlas, editie 54) nodig is. Bij
Nadere informatieLangs het wandelpad vind je allerlei verschillende struiken, zoals meidoorn, sleedoorn, kornoelje, distel, berenklauw en vogelwikke.
Rondje Molenplas 5.8 km wandelen Maak een fraaie wandeling rond de Molenplas. Geniet van het uitzicht over het water, breng een bezoekje aan de Hompesche Molen en sta eens stil bij het bijzondere bomenmonument!
Nadere informatie