Aanpak en preventie van leverbot en maagdarm parasieten

Transcriptie

1 Dierengezondheidszorg Vlaanderen Aanpak en preventie van leverbot en maagdarm parasieten Koen De Bleecker

2 Economische impact van parasieten onderschat!* Leverbot: Kost per jaar/volwassen rund: 30 Jaarlijkse kost aan de totale sector: > Maagdarmwormen (Ostertagia) Kost per jaar/volwassen rund: 38 Jaarlijkse kost aan de totale sector:> Kost?: Effect op dierlijke productie Geldwaarde van dierlijke producten Frequentie en kost van behandeling * Naar Johannes Charlier 2

3 Dierengezondheidszorg Vlaanderen Leverbot

4 De stam platwormen: Platyhelminthes: Klasse: Trematoda - Leverbot: Fasciola hepatica vnl. Rundvee Dicrocoelium dendriticum vnl. schaap - Pensbot: De Parasiet Paramphistomum» Microbothrioides» Liorchis» Cervi». 4

5 Fasciola gigantica 5

6 Leverbot :klinische symptomen bij het rund Zelden opvallend (subklinisch verloop) Economische schade wordt onderschat - Wegens leveraantasting / stofwisseling en afweer Daling van gemiddelde dagelijkse groei tot 30% Daling melkproductie tot 16% Daling afweer/immuniteit (meer kans op Salmonella besmettingen, fotosensibilisatie, ) Daling biestkwaliteit en dus meer problemen bij jonge kalveren Vermageren / diarree Slijmvliezen anemisch tot icterisch ( geel!) Oedeem aan de onderkaak 6

7 Leverbot bij schapen? Kliniek schaap: meestal ernstiger en acuter Acute vorm - Acute sterfte Meer chronische besmetting - Vermageren - Anemie - Uitputting - Oedeem submandibulair 7

8 Verschillen Rund - Schaap Grootste verschillen schaap - rund Schapen bouwen minder weerstand op, Schapen grazen korter : zwaarder besmet Een rund omkapselt de parasiet bindweefsel reactie galgangen pijpenstelenlever Volwassen leverbot kan tot 10 jaar overleven in lever schaap 8

9 Voorkomen Leverbot: regionale verschillen! Situatie West- Vlaanderen 2008(laatste prevalentie studie) totaal positief zwaar matig licht Brugge/Oostende 71 51(72%) 29(41%) 9(13%) 13(18%) Veurne/Diksmuide (43%) 3(3%) 7(6%) 42(35% Roeselare/Kortrijk/Tielt (81%) 29(33%) 20(22%) 23(26%) Ieper (44%) 8(8%) 10(10%) 28(27%) Veel West-Vlaamse bedrijven zijn besmet: meer dan helft bedrijven zijn positief en op positieve bedrijven zijn gemiddeld 30% van de dieren besmet!

10 Voorkomen Doctoraatsstudie Bennema (2011) (Labo Parasitologie UGent) Aan de hand van tankmelkonderzoek van 1762 bedrijven ODR van Antistoffen van Fasciola hepatica 37,3 % van de bedrijven hebben een infectie met economische schade tot gevolg 10

11 Bron: Bennema / voorkomen leverbot in Vlaanderen. Voorkomen 11

12 Voorkomen Gegevens van het F.A.V.V. Afkeuringen van levers in het slachthuis ( ) Spreiding mogelijk (postnummers) Reden afkeur benoemd (zo niet schatting 6/10 fasciola) 12

13 Voorkomen Berekening t.o.v. totaal aantal karkassen Activiteitenrapport F.A.V.V.: - In 2010: karkassen gekeurd - In 2010: afkeuringen levers en organen 6/10 lever voor Fasciola (veronderstelling)= levers Op dierniveau een voorkomen: 5,5 % Recente cijfers (2017) tonen geen verschuiving in aantal afgekeurde levers en voorkomen van distomatose in slachthuis (+/- 5%) 13

14 De Cyclus 14

15 De Cyclus Strategieën parasiet om winter te overleven: 1. Als volwassen leverbot in eindgastheer zomerinfectie Zomerinfectie: overwinterde eieren op weide die eerst slak besmetten en zo terug weidebesmetting aug tot okt. + uitscheiding nieuwe eieren door eindgastheer 2. Een besmette slak winterinfectie Winterinfectie: slakken die de winter overleefd hebben en via hen cysten (metacercaria / cercaria) op gras besmetting voorjaar en begin weideseizoen 3. Eieren en cysten behoorlijk koude resistent 15

16 1. Mestonderzoek: Wat? Aantonen van de eieren v/d parasiet in mest Wanneer? - Best januari tot en met mei (einde weideseizoen + 3 maand) geen zin eerste 3 maanden v/h eerste weideseizoen (geen uitscheiding / prepatente periode) Best in de namiddag (meeste uitscheiding) Welke stalen? Diagnose - Meststalen rectaal genomen (min 50g) - minimum 5 dieren bemonsteren:uitscheiding is intermitterend (herhaald bemonsteren) - Staalname herhalen Wat weten we? Weergave van graad van zomerinfectie. 16

17 2. Bloed: Diagnose - Wat? - 1. ELISA antistoffen: zeer gevoelige test - 2. GGT: toetsen van leverfunctie: indicatie van beschadiging door migrerende larven - Wanneer? - Kan hele jaar door (tot 9-12 maand na besmetting aantoonbaar) - Welke stalen? - serumstalen - min 10 dieren bemonsteren - Wat weten we? - Interpretatie op bedrijfsniveau samen met resultaten van GGT en evt. mestonderzoek POS As betekent contact met parasiet dus besmetting!! 17

18 Serologische trends 18

19 Diagnose 3. TANKMELK ONDERZOEK - Wat? ODR bepaling tankmelk - Optische dichtheid ratio - Antistoffen leverbot - IgG Elisa tankmelk: betrouwbare indicatie voor ernst bedrijfsinfestatie - Wanneer? - kan hele jaar maar best op einde weideseizoen - Welke stalen? tankmelk (via aanvraagformulier MCC) - Wat weten we? Graad van besmetting bedrijfsniveau 19

20 Diagnose Interpretatie resultaten F. hepatica As tankmelk: Bedrijven met een ODR < 0,30 worden als negatief beschouwd (negatief). Een ODR tussen 0,30 en 0,50 wijst op een hoge kans voor leverbotbesmetting, echter zonder belangrijke productieverliezen (grijze zone). Een ODR > 0,50 wijst op een besmetting met leverbot (positief) met vermoedelijk negatieve gevolgen op de melkgift en fertiliteit. 20

21 Hoe aanpakken in preventiestrategie? 1. focus op weidebeheer 2. focus op efficiënte behandelingstrategie 21

22 Preventieve maatregelen 1.Weiden Drinkbakken installeren (enkel put of grondwater) Poelen en beken afsluiten (afrasteren) Natte weiden in voorjaar eerst maaien Vroeger opstallen Weiderotatie: na 8 weken omweiden Drainage natte weides 22

23 Bestrijding van slakken op weide: 350kg/ha calciumcyanamide tss 15 feb en 15 maart Let op: Preventieve maatregelen» Enkel bestrijding van winterinfectie: dus pas effect op zomerinfectie na toepassing bij 2 opeenvolgende winters» Ca-cyanamide is ook bemesting: groeiaanzet van dieren op weide dus moeilijk interpreteerbaar!» Ca-cyanamide kan schadelijk zijn voor andere nuttige insecten 23

24 2. Dieren Preventieve maatregelen Jaarlijkse monitoring van toestand na opstallen (november- december) Melkvee: tankmelk ODR Vleesvee: 10 bloedstalen GGT/leverbot Asn situatie van bedrijf in leverbotgevoelige zone s beslissing voor jaarlijkse winterbehandeling van volledige veestapel met weidebeloop? 24

25 Vectoronderzoek leverbot (parasitologie, Johannes Charlier) in samenwerking met UGent Longitudinale studie van 4 bedrijven (2 Brugge 2 Zoersel) Opvolging in tijd, aanwezigheid vector( slak) - identificeren van de verschillende mogelijke habitats - infectierisico dat van deze verschillende habitats uitgaat - periode met grootste infectierisico duiden risico op leverbotinfectie op bedrijven voorspellen weloverwogen weidebeheersmaatregelen aanbieden om productieverliezen ten gevolge van leverbotinfectie terug te dringen 25

26 Vectoronderzoek leverbot b. Longitudinale observaties van de tussengastheer 26

27 Vectoronderzoek leverbot b. Longitudinale observaties van de tussengastheer 27

28 Vectoronderzoek leverbot b. Longitudinale observaties van de tussengastheer 28

29 Vectoronderzoek leverbot b. Longitudinale observaties van de tussengastheer Conclusies Type KWL Greppel > Pond/Laan/Vochtig gebied/beek Regio Brugge > Zoersel Totale maandelijkse neerslag speelt rol 29

30 Behandeling Let ook op: resistentie aanwezig!!!! Praat erover met uw bedrijfsdierenarts 30

31 Conclusie Leverbot Een onderschat probleem! Steeds aan denken bij gestoorde productie/afweer Blijvend opvolgen is de boodschap Juiste staalname kan voor diagnose verzorgen Gerichte strategie Praat erover met uw bedrijfsdierenarts 31

32 Dierengezondheidszorg Vlaanderen Maagdarm-wormen

33 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen Eerste weideseizoen: groeiverlies + diarree Tweede weideseizoen:? (~vorig jaar) Volwassen koeien: productieverlies

34 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen Klinisch Waterige diarree Eetlust Doffe vacht Gewichtsverlies Subklinisch Verminderde gewichtsaanzet Algemene regel: Eerste weideseizoenskalveren meest gevoelig Tweede weideseizoen + oudere gedeeltelijke weerstand

35 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen Cyclus van 3 w in rund Larven in najaar opgenomen gaan in rust

36 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen aantal larven / kg gras uitscheiding in mest 1/jan 1/feb 1/mrt 1/apr 1/mei 1/jun 1/jul 1/aug 1/sep 1/okt 1/nov 1/dec

37 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen Diagnose Symptomen Anamnese Leeftijd + tijdstip van het jaar Geen of onvoldoende preventieve ontworming Geen preventief weidebeheer Labo-analyses Mest Bloed TM

38 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen Diagnose Labo-analyses steeds min 5 dieren Mestonderzoek van dieren zonder diarree van zelfde verdachte weide opsporen eitjes Bloedonderzoek binnen 14 d na opstallen pepsinogeen enkel voor 1 e weideseizoensdieren < 1,5 E tyr: te weinig contact 2 2,5 E tyr: OK > 3 3,5 E tyr: besmetting te hoog

39 Ostertagia: diagnose bij melkkoeien ODR tankmelk: De graad van blootstelling is rechtstreeks gecorreleerd met het Ostertagia IgG antistofgehalte in het serum en in de melk ODR: optische dichtheid ratio 39

40 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie aantal larven / kg gras uitscheiding in mest Curatieve behandeling Opstalbehandeling Preventieve behandeling 1/jan 1/feb 1/mrt 1/apr 1/mei 1/jun 1/jul 1/aug 1/sep 1/okt 1/nov 1/dec

41 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Curatief Symptomen ontstaan door jong volwassen vormen Alle producten werkzaam hiertegen Indien dieren op weide blijven product gebruiken met nawerking => Macrocyclische lactones Indien bij opstallen: ook levamisole en benzimidazoles bruikbaar Beperkingen curatief behandelen Komt eigenlijk te laat (verliezen reeds geleden) Weidebesmetting blijft hoog volgend jaar terug risico Voorkomen is beter dan genezen!

42 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Preventief Doel Besmetting niet te hoog laten worden verliezen te voorkomen Besmetting niet te laag houden immuniteitsopbouw toelaten Mogelijkheden Weidebeheer Preventieve ontworming Combinatie

43 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Preventief Weidebeheer Maaien voor inweiden Laat uitweiden jongvee Leeftijd kalveren bij uitweiden > 6 maand Verweiden Vroeg opstallen (echter geen invloed op weidebesmetting)

44 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Preventief Preventieve ontworming aantal larven / kg gras uitscheiding in mest Preventieve behandeling 1/jan 1/feb 1/mrt 1/apr 1/mei 1/jun 1/jul 1/aug 1/sep 1/okt 1/nov 1/dec

45 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Preventieve ontworming Mogelijke schema s Levamisole / Benzimidazoles» Geen nawerking w» Kan ook als bolus Macrocyclische lactones» Ivermectine: 0 6 w» Eprinomectine / Doramectine: 0 8 w» Moxidectine: 0 10 w

46 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Preventie Weidebeheer en preventieve ontworming op elkaar afstemmen Anders risico op over- of onderbescherming inschatten overwinterde weidebesmetting» Kennis weidebeheer vorig weideseizoen» Kennis ontwormingen vorig seizoen kennis van weidebeheer voor komende weideseizoen

47 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Opstalbehandeling (na labo-analyse!) aantal larven / kg gras uitscheiding in mest Opstalbehandeling 1/jan 1/feb 1/mrt 1/apr 1/mei 1/jun 1/jul 1/aug 1/sep 1/okt 1/nov 1/dec

48 Diarree eerste weideseizoen Maagdarm-wormen behandeling/preventie Opstalbehandeling (na labo-analyse!) Doel Verwijderen wormpopulatie van weideseizoen MAAR» Als goede preventie toegepast overbodig» Steeds na labo-analyse!» Als problemen: behandeling eigenlijk te laat

49 Besluit parasieten bestrijding: Blijft belangrijk Zeker niet minder dan vroeger Blijvend opvolgen op bedrijfsniveau Economisch belang!!! Preventie! Preventie!Preventie! Groeiende resistentieproblematiek! 49

50 Dierengezondheidszorg Vlaanderen Vragen? Contactgegevens: tel