We hopen hiermee zo volledig mogelijk te kunnen weergeven hoe het asielzoekers vergaat bij hun verblijf

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2702 woorden 25 oktober ,8 399 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Van Asielzoeker tot Nederlands Burger (of juist niet?) mensen zijn wereldwijd op de vlucht, mensen worden in buurlanden opgevangen, mensen trekken verder dan de directe omgeving; een deel daarvan komt naar West-Europa, mensen vroegen in 2000 asiel aan in Nederland, mensen vroegen het eerste kwartaal van dit jaar asiel aan en 1 op de 2600 vluchtelingen wereldwijd is in Nederland. De UNHCR heeft berekend dat, gemeten naar het aantal asielverzoeken per duizend inwoners, Nederland in 2000 op de vierde plaats kwam in Europa. Het wel of niet, hoe en waar opvangen van asielzoekers is een actueel maatschappelijk vraagstuk. De meningen zijn erg verdeeld: de één vindt dat er geen enkele asielzoeker het land meer binnen mag komen, de ander vindt dat we iedereen die hier asiel aanvraagt moeten toelaten. Sommige mensen vinden dat Nederland te vol wordt, anderen vinden dat de wereld van iedereen is en dat je dus niet kunt bepalen waar iemand wel en niet mag wonen. Voor ons verslag hebben wij dit onderwerp gekozen omdat het zo actueel was en omdat wij het interessant vonden om er wat meer over te weten te komen. We hebben alle invalshoeken gebruikt, omdat we vonden dat het onderwerp anders niet volledig genoeg kon worden behandeld: zowel het juridische systeem als de sociaal-economische kant, namelijk hoe asielzoekers hier en in hun herkomstland leven en worden opgevangen, zijn belangrijk. De verschillende onderwerpen/deelvragen die we zullen behandelen zijn: - Waarom vluchten mensen? - Waarom komen asielzoekers naar Nederland? - De verschillende statussen - Wat is het opvangmodel - Hoe leven de mensen in het AZC? - Wat gebeurt er na het AZC? - Nederland en de rest van Europa - Een voorbeeld We hopen hiermee zo volledig mogelijk te kunnen weergeven hoe het asielzoekers vergaat bij hun verblijf Pagina 1 van 7

2 in Nederland en hoe het hen is vergaan in hun land van herkomst. Waarom vluchten mensen? De vluchtelingen zijn gedreven door oorlog, armoede en slechte economische omstandigheden. Vaak zijn ze ook op de vlucht uit angst voor vervolging wegens ras, geloof, politieke overtuiging, nationaliteit of sociale groep. Het aantal vluchtelingen houdt volgens de UNHCR direct verband met schendingen van mensenrechten die helaas nog in elk werelddeel voorkomen. Bij schendingen van mensenrechten wordt vaak gedacht aan etnische zuiveringen in Centraal Afrika (Burundi, Rwanda) of dichter bij huis in voormalig Joegoslavië. Maar ook op een kleinere schaal worden groepen mensen vervolgd. Vluchtelingen hebben hun hele leven in hun herkomstland moeten opgeven om hun leven of hun vrijheid te behouden. Waarom komen asielzoekers naar Nederland? Redenen waarom asielzoekers naar Nederland komen zijn: - Nederland is terughoudend in verlenen van verblijfsvergunning, maar wel gastvrij voor echte vluchtelingen - Nederland is multicultureel (er zijn veel verschillende culturen in Nederland: islam, Hindoes, Afrikanen enz.) - Nederland is een rijk land - Nederland is een handelsnatie met open grenzen en vrij personenverkeer binnen Europese unie - Voor sommige asielzoekers heeft Nederland naam als een gastvrij, democratisch en tolerant land - Nederland, of beter Schiphol, is soms een plaats waar vluchtelingen na een vlucht uit het land van herkomst terechtkomen, terwijl ze eigenlijk onderweg waren naar bijvoorbeeld Canada of de VS. Er wordt gesuggereerd dat echte vluchtelingen hier welkom zijn, maar in praktijk klopt dit niet altijd. Nederland heeft restrictief beleid, met name ten aanzien van economische vluchtelingen. Nederland is klein land, en kan in absolute zin dus minder vluchtelingen opvangen dan grotere landen. Bovendien zijn er veel vluchtelingen die zijn getraumatiseerd door hun ervaringen in hun herkomstland, waardoor ze die niet zo één-twee-drie willen en kunnen vertellen. Daardoor wordt het onduidelijk of iemand nu een echte vluchteling is of niet. De verschillende statussen - A status: je wordt volledig gelijkgesteld aan een Nederlander je krijgt een Nederlands paspoort. - B status: bestaat niet meer, vroeger werd dit gegeven aan mensen die politiek asiel vroegen (politieke vluchtelingen, die nooit meer naar hun land van oorsprong kunnen terugkeren). Tegenwoordig krijgen deze mensen meteen A-status en worden dus Nederlands burger. - C status: vluchtelingen die om humanitaire redenen (bijvoorbeeld medische operatie, tijdelijk conflict in eigen land zoals Irak of Bosnië, e.d.) worden toegelaten (vaak tijdelijk). De persoon krijgt dan een Vergunning Tot Verblijf (VTV). Deze vergunning is een jaar geldig en kan vier maal voor een jaar verlengd worden. Als terugsturen dan nog steeds niet humaan is, wordt een definitieve vergunning afgegeven. Een Pagina 2 van 7

3 vluchteling die C status heeft of waarvan A of C status nog in aanvraag is, mag niet werken en moet in asielzoekercentrum wonen, krijgt bescheiden handgeld van overheid, het absolute minimum. Dit is nog niet eens voldoende om gympjes van te kopen! - VVTV (voorlopige vergunning tot verblijf): bedoeld voor asielzoekers die tijdelijk gevaar lopen in hun eigen land, bij bijvoorbeeld een burgeroorlog. De VVTV is tijdelijk en kan weer ingetrokken worden als de situatie in land van herkomst is verbeterd. Beslissingen over status laten vaak lang op zich wachten. Het opvangmodel Zolang asielzoekers nog in de asielprocedure zitten, die vaak jaren kan duren, zijn hun mogelijkheden voor scholing en werk erg beperkt. Ieder persoon die in Nederland asiel wil aanvragen wordt doorverwezen naar een van de drie aanmeldcentra (AC s) in Zevenaar, Rijsbergen of Schiphol. Op het AC stellen contactambtenaren van het Mnisterie van Justitie binnen 48 werkuren vast of de aanvrager toegelaten wordt tot de asielprocedure. Dan neemt de IND asielaanvraag verder in behandeling. Justitie past hier een eerste selectie toe en verzamelt gegevens van de asielzoeker zoals foto s, documenten en vingerafdrukken. De vluchtroute van de asielaanvrager wordt in kaart gebracht. Hierna wordt bepaald of de asielzoeker in aanmerking komt voor de asielprocedure. Zo n 15% van de aanvragers wordt direct teruggestuurd. Een asielzoeker die in het Aanmeldcentrum geen negatieve beslissing heeft ontvangen (en die dus wordt toegelaten tot de procedure) gaat naar een Opvang- en onderzoekscentrum (OC) van het COA. Daar vindt de opvang plaats en krijgt de asielzoeker een medisch onderzoek en voorlichting. Daarna volgt overplaatsing naar een asielzoekerscentrum (AZC) of Aanvullende Opvangaccommodatie (AVO). De opvang hier is gericht op een langer verblijf. Ondertussen loopt de asielprocedure door. Nog steeds bestaat de mogelijkheid van een afwijzing van het asielverzoek. Als de beslissing positief is, ontvangt de asielzoeker een verblijfsvergunning en krijgt deze een huis. De verblijfsduur zorgt ook voor een hoge druk op de opvang. De verblijfsduur hangt samen met de doorlooptijd van de asielprocedure. Duurt het lang voordat een beslissing valt, dan moet iemand lang in een centrum verblijven: hij houdt dus een plaats bezet. De invoering van de Vreemdelingenwet 2000 per 1 april 2001 moet deze gemiddelde verblijfsduur verkorten. Het streven is om een asielzoeker maximaal een jaar in de opvang te laten verblijven. Een groot deel van de asielzoekers moet Nederland uiteindelijk verlaten. Omdat onzeker is welke asielzoekers blijven of teruggaan, is het belangrijk ze een programma te geven, dat hen in beide gevallen helpt en voorbereidt. Hoe leven de mensen in het AZC? In de AZC s bereiden de asielzoekers zich voor op hun toekomst, of deze nu in Nederland ligt of in het land van herkomst. Tijdens het verblijf in het AZC kunnen de bewoners meedoen aan verschillende activiteiten, zoals Nederlands, maatschappij-oriëntatie en computerlessen. Bewoners kunnen in het centrum of ergens anders vrijwilligerswerk verrichten en onder bepaalde voorwaarden betaald werken. Pagina 3 van 7

4 Omdat in 1998 de opvangcapaciteit onvoldoende was, zijn andere vormen van opvang ontwikkeld. Met het Zelf Zorg Arrangement mogen asielzoekers op vrijwillige basis zelf bij bijvoorbeeld bij familie of vrienden verblijven. In dat geval moeten asielzoekers zich één keer per week bij een opvangcentrum melden. Het centrum zorgt ervoor dat asielzoekers beschikbaar zijn voor de asielprocedure en informatie en verstrekkingen ontvangen. Wanneer er medische problemen zijn, zorgt het centrum de nodige zorg. De opvangcentra zijn bepaald niet luxueus. Vaak slapen en leven asielzoekers met vier of vijf personen in één kamer. Wanneer asielzoekers worden opgevangen in een woning, geldt ook hier dat meerdere personen of gezinnen in één huis worden geplaatst. Wat gebeurt er na het AZC? Als asielzoekers uit het AZC gaan, krijgen ze een ROA-woning via het COA. Het COA huurt woningen voor de asielzoekers, die vaak worden ingericht met tweedehands spullen. Het huis bevat alleen noodzakelijke dingen, maar bijvoorbeeld geen telefoon. De huur wordt door COA betaalt, samen met de rekeningen van gas, elektriciteit en verzekeringen. Wanneer een asielzoeker een verblijfsvergunning krijgt, noemen we hem een statushouder. Hij hoeft niet langer in de centrale opvang te blijven, maar kan zelfstandig gaan wonen. Iedere gemeente in Nederland moet jaarlijks een bepaald percentage van de woningen voor statushouders reserveren. Het kan echter enige tijd duren voordat een statushouder kan verhuizen naar een gemeentewoning. Nadat ze het AZC verlaten wordt er geen contact gehouden met de asielzoekers. Nederland en de rest van Europa Het Nederlandse beleid wordt mede bepaald door het Europees Parlement. Het aantal vluchtelingen is de laatste tijd sterk toegenomen. Daarom is de asielaanvraag door de Europese landen geprobeerd af te remmen, maar zonder succes. Men heeft dit onder andere geprobeerd door een uitbreiding van de visumvoorschriften voor de belangrijkste landen, maar dit heeft alleen gezorgd voor meer schuiven met en doorsturen van asielzoekers. Verder heeft de eenwording van de EU ook invloed op de ontwikkelingen met betrekking tot vluchtelingen: het wordt wel makkelijker voor mensen om zich binnen de EU te verplaatsen, maar het wordt moeilijker om van buiten naar binnen te komen. In sommige landen is de opvang en verzorging niet bepaald gastvrij of zelfs mensonwaardig : in Duitsland werden bijvoorbeeld ontmoediginsmaatregelen genomen. Voorbeelden hiervan zijn gedwongen huisvesting in massaonderkomens, beperking van de bewegingsvrijheid, arbeids- en kookverbod, kortingen op de bijstand en uitbetaling daarvan in natura (dus niet in geld). Bovendien wordt in Duitsland tegenwoordig slechts 5 % van alle asielaanvragen ingewilligd. Er worden wel Duldungen (tijdelijke verblijfsvergunningen) gegeven. Men heeft in Europa ook geprobeerd om een schorsende werking te gebruiken: asielzoekers moeten in hun herkomstland op de procedure wachten. Ook de lastenverdeling zou beter geregeld moeten zijn: de procedures van verschillende landen moeten op elkaar worden afgestemd. In praktijk zijn de asielprocedures in het ene land veel strenger dan in het andere land in Europa. Ook is het de bedoeling dat landen in Europa subsidies voor de opvang van asielzoekers krijgen uit de begroting van de EG. Ondanks al deze maatregelen sluit Europa steeds meer de grenzen. Nederland is, in vergelijking met andere Europese landen, altijd een tolerant en gastvrij land geweest. In de Gouden Eeuw was Nederland al een geliefd land voor veel (politieke) vluchtelingen, vanwege de vrije Pagina 4 van 7

5 meningsuiting die toen nog niet zo gewoon was als nu. Na de Eerste Wereldoorlog kwamen er veel vluchtelingen uit landen die hadden verloren naar Nederland vanwege de Nederlandse neutraliteit tijdens de oorlog. Maar in de jaren 30 werden veel asielzoekers teruggestuurd; men noemde hen revolutionairen en woelzieke elementen (wat dus niet positief werd bedoeld). Na de oorlog gingen de grenzen weer open. Pas in de jaren 70 kwamen er vluchtelingen vanuit andere werelddelen, en vanaf 75 werd het asielbeleid weer meer beperkt. In Europa zijn Nederland en Zwitserland de populairste asielzoeklanden. In 1997 kreeg Nederland bijvoorbeeld bijna twee keer zoveel asielzoekers als alle Scandinavische landen bij elkaar. Dit is de absolute waarde, het feit dat Nederland veel kleiner is, is dus nog niet eens meegerekend. Zoals ik hierboven al heb verteld, hebben andere Europese landen vaak veel strengere regels wat asielzoekers betreft. Er wordt niet of nauwelijks voor hen gezorgd, ze worden teruggestuurd of opgesloten bij illegaal verblijf. Bovendien worden ze soms ontmoedigd door erg ingewikkelde procedures. Een ander voorbeeld is Frankrijk: de asielzoekers mogen niet werken, en 80% van hen wordt afgewezen. De rest krijgt zo n 255 per maand, en verder helemaal niets. Wie niet bij iemand terechtkan gaat naar een opvangtehuis, maar daar zijn bijna altijd veel te weinig plaatsen vrij. Tegenwoordig krijgen asielzoekers na tien jaar een verblijfsvergunning (dat is bijna zeven maal zo lang als de gemiddelde verblijfsduur in Nederland). Een groot nadeel van een streng asielbeleid is een groot aantal illegalen. In veel landen is dat dan ook het geval, maar het hoeft niet altijd zo te zijn: in Denemarken moet je bijvoorbeeld óveral een identiteitskaart laten zien, zelfs bij de dokter. Daar kun je als je er illegaal verblijft dus helemaal geen normaal leven leiden. Een voorbeeld Malu was marktkoopvrouw in Zaïre en moest, na de dood van haar man, in haar eentje voor haar drie kinderen zorgen. In Zaïre worden ambtenaren, arbeiders en marktkooplieden regelmatig opgeroepen mee te doen aan een officiële manifestatie ter ere van de Zaïrese leider Mobutu. Hier niet aan mee doen kon onmiddellijke gevolgen hebben. Malu was dus gedwongen om aan deze manifestaties deel te nemen. In 1989 veranderde de manifestatie voor Mobutu in een soort protestbijeenkomst, waarbij hevig werd geprotesteerd tegen het beleid van Mobutu. De bijeenkomst werd met veel geweld uit elkaar geslagen en Malu werd gearresteerd. Ze werd meerdere keren gemarteld en verkracht door militairen die, zoals ze later verklaarde, de leeftijd hadden van haar oudste zoon. Zwaar gewond kwam ze uiteindelijk in het ziekenhuis terecht. Daaruit wist ze te ontsnappen. Collega s van de markt hadden geld voor haar ingezameld en geregeld dat ze zou kunnen vluchten. Na omzwervingen kwam ze in Nederland terecht. Aanvankelijk was de uitslag van alle procedures over haar asielverzoek negatief. Na tussenkomst van Amnesty International kreeg ze een verblijfsvergunning op humanitaire gronden. Malu ging door de martelingen steeds slechter zien en kon ook nauwelijks meer lopen. Haar verzoek aan het ministerie om hereniging met haar kinderen werd afgewezen. Haar verblijfsvergunning geeft haar geen recht op gezinshereniging. Ze zou daarvoor voldoende middelen van bestaan moeten hebben, maar de problemen die ze heeft met haar lichamelijke en geestelijke gezondheid heeft maken het onmogelijk om ooit werk te vinden. Kort geleden hoorde ze dat haar zoontje in Zaïre ziek was geworden en door gebrek Pagina 5 van 7

6 aan medische behandeling was overleden. De andere kinderen zwerven nu wat rond. Af en toe ontvangt Malu een brief waarin haar hulp wordt gevraagd, maar ze kan niets doen. Enkele feiten - De gemiddelde verblijfsduur in een AZC in het algemeen is ongeveer 18 maanden. - Kinderen zijn leerplichtig en volgen dus gewoon onderwijs. - Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers (AMA s) zijn vluchtelingenjongeren tot 18 jaar die zonder ouders in Nederland verblijven. Zij wonen in opvangcentra, in een pleeggezin, zelfstandig op kamers of soms met andere AMA s samen in zogeheten Kleine Wooneenheden. - Uitgeprocedeerden zijn vreemdelingen van wie de asielaanvraag is afgewezen. Zij moeten Nederland verlaten, maar dit kan vertraging oplopen, omdat zij geen geldige reisdocumenten hebben of het land van herkomst hen niet wil terugnemen. - De basisregels voor de asielprocedure staan in de Vreemdelingenwet. Daarin staat ook een definitie van het begrip vluchteling. Conclusie/Eigen mening Het leven van een vluchteling gaat niet over rozengeur en maneschijn. Je verlaat je familie, je vrienden en je vertrouwde omgeving. Het leven in een OC of een AZC is verre van ideaal, je leeft met teveel mensen in een te kleine ruimte. De asielzoekers die in Europa aankomen zijn vaak niet arm geweest. Sommigen betalen al hun bezittingen om in veiligheid te komen. Die asielzoekers zijn dus geen dieven of criminelen zoals sommige mensen beweren, maar hebben puur vanwege de bedreiging van hun veiligheid of leven al hun bezittingen en de rest van hun leven in hun herkomstland achter moeten laten. Als je een jong mens voor een te lange periode onder druk zet, zonder keuzes en zekerheid dan creëer je een misdadiger van hem. Ze mogen niet werken, niet naar school gaan, wat moeten ze doen? Ze hebben geld nodig en ze vervelen zich. De echte oplossingen moeten worden gezocht in praktische aanpak van de problemen. Zoals regulering van de instroom. Een voorbeeld zoals het niet moet is het beleid ten aanzien van AMA s. Eerst heel soepel, nu onder druk van de aantallen, opeens keihard, zonder dat men zich afvraagt of die aanpak wel uitvoerbaar is. Ook moet men beter nadenken over de aanpak van het probleem van de uitgeprocedeerde afgewezen asielzoekers. Kunnen deze wel echt terug? Je moet niet jarenlang mensen laten wachten als ze echt niet meer terugkunnen (bijvoorbeeld naar Somalië). Gelden de mensenrechten hier soms niet? Lijst van afkortingen AC: Aanmeldcentrum AMA: Alleenstaande Minderjarige Asielzoeker A-status: Vluchtelingenstatus AVO: Aanvullend Opvang AZC: Asielzoekerscentrum COA: Centrale Opvang Asielzoekers C-status: Vergunning tot Verblijf humanitair Pagina 6 van 7

7 IND: Immigratie- en Naturalisatiedienst OC: Opvang- en onderzoekscentrum ROA: Regeling Opvang Asielzoekers UNHCR: United Nations High Commissionaire for the Refugees VtV: Vergunning tot Verblijf VVtV: Voorwaardelijke vergunning tot Verblijf VWS: (Ministerie van) Volksgezondheid, Welzijn en Sport: ZZA: Zelfzorgarrangement Bronnen Asielzoekers in Nederland; Actuele Onderwerpen BV - Vluchtelingen; Amnesty International, Amsterdam - Vluchtelingen en asielzoekers; A. Bakas en H.J. van Wolde, Lelystad: Actuele Onderwerpen BV - Vluchtelingen bescherming op de tocht; Amnesty International, Amsterdam - Op de vlucht de vluchtelingen, de opvang/de herkomst; Nico Kussendrager, Novib, Den Haag. Pagina 7 van 7