Boekverslag door een scholier 3212 woorden 4 maart keer beoordeeld. Kristien Hemmerechts Psychologische roman Eerste uitgave 1999 Nederlands

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 3212 woorden 4 maart keer beoordeeld Auteur Genre Kristien Hemmerechts Psychologische roman Eerste uitgave 1999 Vak Nederlands Over de auteur: Kristien Hemmerechts werd geboren op in Brussel. Ze groeide op in Stroombeek-Bever, een gemeente aan de rand van Brussel. Ze woonde hier tot haar twintigste. Kristien Hemmerechts ging naar school (kleuterschool, lager onderwijs en middelbaar onderwijs) in Laken. Haar vader was journalist, haar moeder lerares Latijn. Kristien Hemmerechts studeerde Germaanse filologie in Brussel ( ) en in Leuven ( ). In 1977/1978 volgde ze colleges aan het Amsterdamse Instituut voor Literatuurwetenschap. Kristien Hemmerechts trouwde in mei 1978 met Steve, een Welshman. Ze gingen in Londen wonen, waar ze typiste werd. Ook leidden ze een half jaar een jeugdherberg in Dover. Uit Kristien Hemmerechts eerste huwelijk werden drie kinderen geboren. De oudste was een meisje, Kathy. Het tweede en derde kind waren jongetjes die beiden als baby overleden (in 1983 en 1984). Deze gebeurtenis giet Hemmerechts in een literaire vorm in Sprookje uit de bundel Kerst en andere liefdesverhalen uit 1992, wat veel reacties opwekte. De verwerking hiervan kostte haar haar huwelijk. Ze schrijft hierover: `Ik zit in een diepe put en hij zit in een diepe put. Als we allebei uit onze put zijn geklauterd, kunnen we elkaar een hand geven. Het is niet mogelijk om van mijn put een tunnel naar zijn put te graven. Er staan geen ladders tegen de rand van de put.` Na de scheiding van haar man vestigde Hemmerechts zich in Brussel, waar ze Engelse literatuur doceerde aan de Katholieke Universiteit van Brussel. Tot februari ze was toen 26 jaar - had ze nooit geschreven. In de trein - op 9 februari begon ze aan een verhaal in het engels. Ze promoveerde in 1986 met een proefschrift over de schrijfster Jean Rhys. Kristien Hemmerechts debuteerde in 1986 met drie Engelse verhalen in de bundel `First fictions, Introduction 9`. Geert van Istendael vertaalde ze en later werden deze opgenomen in de bundel Weerberichten uit In 1987 publiceerde ze haar eerste Nederlandstalige roman, Een zuil van zout, waarvan het manuscript een jaar daarvoor was bekroond met de Driejaarlijkse Prijs voor het Proza van de Provincie Brabant. In 1987 ging Hemmerechts met haar tweede man, de dichter Herman de Coninck, in Antwerpen wonen. Alles is geschreven in een sobere, trefzekere stijl die door critici wordt geprezen. `Ik denk dat mijn thema Pagina 1 van 6

2 het menselijk onvermogen is, de menselijke onmacht,` zei Hemmerechts ooit, en dat is duidelijk te merken aan haar eerste twee verhalenbundels, Weerberichten (1988) en `s Nachts (1989), en de roman Brede heupen (1989). Voor deze drie werken krijgt Hemmerechts in 1990 de Driejaarlijkse Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. Zonder grenzen uit 1991 is het eerste boek met een mannelijke hoofdpersoon. Het is tevens een van haar meest ambitieuze romans, met verschillende verhaallijnen die niet-chronologisch in elkaar overvloeien en met elkaar contrasteren. Hemmerechts houdt van een dergelijke manier van vertellen - suggestief en met veel vervreemdingseffecten - zo zegt ze in een interview Samenvatting De zussen Judith, Heleen en Nora Verstappen (de vertelster) zijn in een rode Volkswagen Passat op weg naar het gehucht C. aan de kust van Spanje. Als kind brachten ze daar een aantal idyllische zomervakanties door met hun ouders (Yvonne en Cas), grootouders en -in het begin- tante Simone. Tijdens de lange autoreis halen ze allerlei herinneringen op en hoort Nora herhaaldelijk de stem van haar moeder in haar hoofd klinken. Nora was als enige van hun drieën nog geen jaar geleden na een theaterfestival in Barcelona teruggegaan naar C. om tante Simone Vyncke te bezoeken, die lang geleden het vroegere gesticht voor ongewenste meisjes had gekocht om er een vakantiehuis voor Belgische schoolkinderen van te maken. In C. is echter een groep mensen die er een museum van wil maken. Tante Simone had besloten het gesticht aan haar 3 nichten na te laten en nu zijn ze -zonder dat hun dominante moeder het weet- op weg naar C. om hun erfenis te keuren. Tijdens hun reis onderhouden ze het contact met de buitenwereld met Judiths mobiele telefoon. Nora s gedachten gaan verschillende keren terug naar twee belangrijke gebeurtenissen: een lastige minnaar (een acteur) van wie Judith haar nog geen jaar geleden bevrijd had, en naar een voorval in C., dat plaatsvond toen de meisjes 16, 15 en bijna 12 waren. Hun opa had toen (zonder dat hun ouders het wisten) een grote waterfiets voor hen gehuurd, waarmee ze ver de Middellandse Zee waren opgegaan. Ze werden opgepikt door drie Nederlandse mannen, en Judith en Heleen waren met twee jongemannen de kajuit van het jacht ingedoken, hun jongste zusje achterlatend op het dek. Uit wraak had Nora haar pas ontluikende, pijnlijke borsten door de derde Nederlander, een oudere man, laten insmeren. Toen Judith uit de kajuit kwam en zag wat er gebeurde, bestierf ze het. In een wegrestaurant bij Lyon ontmoeten ze Michel Jauret, die Nora meteen opvalt. Hij nodigt hen uit in zijn herberg Le jardin des innocents bij de Mont Vertoux te komen eten, maar ze gaan er niet op in en rijden naar de gemeentecamping van Pont St. Esprit om te overnachten. Hoewel Heleen helemaal van slag raakt, laten Judith en Nora haar toch alleen in de iglotent achter om boodschappen te gaan doen. Als Judith met de boodschappen bij de auto aankomt, gooit Nora haar omver. Ze rollen vechtend over de vloer. Dan worden ze onverwachts belaagd door een aantal bewoners van Le jardin des innocents. Een zekere Alexandre ontzet hen. Terug op de camping blijkt Heleen verdwenen te zijn. Van de beheerder horen ze dat Heleen kampeerders lastiggevallen heeft en is afgevoerd naar Le jardin des innocents. Daar treffen ze haar aan in de eetzaal, temidden van luidruchtige geestelijk gehandicapten. Op eigen verzoek blijft Heleen in het vakantiehuis slapen. Pagina 2 van 6

3 s Avonds picknicken Judith en Nora voor de tent bij maanlicht en zoals Nora de dag ervoor haar borsten ontbloot had voor een minnaar, doet Judith dat nu voor haar jongste zus, die daardoor herinnerd wordt aan de liefdevolle behandeling van haar ontstoken tepels door Judith en aan de gebeurtenis op het jacht lang geleden. Ze spreken af de volgende dag Heleen op te halen en verder te rijden naar C., waar de gemeenteraad over de toekomst van het voormalig gesticht zal beslissen. Als tante Simone het huis ooit aan hen vermaakt, zullen ze het aan de onschuldigen teruggeven. Personages In het verhaal komen meerdere personages voor, maar de belangrijkste zijn de drie zussen, Judith, Heleen en Nora Verstappen. Nora: Nora is de vertelster van het verhaal. Haar naam ontleent ze van een personage uit het boek 'Poppenhuis', dat haar moeder las toen ze zwanger was van haar. Zij is de jongste van de drie. Ze is ongeveer 37 jaar. Nora is actrice van beroep en getrouwd met Maarten. Alhoewel ze niet zonder Maarten zou kunnen leven, houdt ze er toch veel minnaars op na. Ze laat zich heel snel verleiden door andere mannen, wat haar soms in problemen brengt. In het verhaal komt het meermaals voor dat Nora de gebeurtenissen omschrijft als een toneelstuk. Judith: Judith is de oudste van het gezelschap, nl. ongeveer 41 jaar. Ze heeft haar naam gekregen van het Judith-figuur uit de bijbel. Ze werd verliefd op Friso en is met hem naar New York verhuisd. Maar na tien jaar keert ze terug naar België en noemt zichzelf 'life management consultant'. Ze adviseert mensen hoe ze hun leven moeten inrichten. Judith wordt door Nora beschouwt als de regisseur van het verhaal. Ze heeft een lange, spitse neus waar ze al van kinds af aan, aan trekt.,haar iets te lange en te scherpe neus. Heleen: Heleen is ongeveer 40 jaar en daarmee de middelste van de drie. Haar naam komt van Helene van Troje. Ze is visagiste van beroep en werkt in de Inno, een soort warenhuis. Heleen is heel afhankelijk van haar man Jan, wanneer ze dan ook van hem wordt gescheiden, geraakt ze helemaal van slag. Ze is heel angstig en schuw en piekert veel. Af en toe droomt ze helemaal weg en verkeert ze in 'Heleen-land'. Ze is een beetje een zorgenkindje. Heleen is namelijk niet helemaal normaal. Je zou kunnen zeggen dat ze licht achterloopt in haar geestelijke ontwikkeling, daarom voelt ze zich zo thuis in Le Jardin des Inoscents Oma: een persoon die heel erg veel waarde hecht aan bakerpraatjes en bijgeloof. Ze is een echte controllfrak. Moeder: Een vrouw die een hekel heeft gekregen aan haar zus, omdat ze een van haar diepste geheimen doorvertelde aan haar man alleen maar om aandacht te krijgen. Ook zij is een controllfreak net als haar eigen moeder. Zij hecht echter geen waarde aan bijgeloof en bakerpraatjes. Titelverklaring Het boek heet de tuin der onschuldigen naar het restaurant/tehuis dat Michel Jauret beheert. Met de onschuldigen wordt in dit geval bedoeld mensen met een mentale achterstand. Heleen is zo iemand met een mentale achterstand. Ook heet het de tuin der onschuldigen omdat ze in Spanje nog onschuldige meisjes zijn en daar beschermd leven. Ook spelen de arme, onschuldige Spaanse meisjes met hun zware schoeisel een rol bij de titelverklaring. Ze zijn onschuldig en opgesloten in een groot hij met prachtige tuin. Pagina 3 van 6

4 Thema Het thema is denk ik zusterliefde. De hechte bijna onverbrekelijke band die bestaat tussen zusters. Dit kun je duidelijk merken aan de manier waarom het verteld wordt en ook welke herinneringen er verteld worden op de reis. Alleen herinneringen die alle zussen kunnen hebben of die over elkaar gaan. Een motief is overspel. Nora is vreemdgegaan waardoor Judith haar moest redden, weer die zusterliefde, en in het verleden is haar opa vreemdgegaan. Maar overspel wordt hier vrij aannemelijk en begrijpelijk gemaakt, want over het vermeende overspel van haar opa wordt geen oordeel uitgesproken. Volgens de Lexicon is het thema het menselijke onvermogen. Dit is er zeker in terug te vinden. Nora kan bijvoorbeeld niet geven enkel nemen dat is een menselijk onvermogen. De moeder probeert Heleen nog te veranderen en ziet niet in dat dit niet kan. Heleen is nou eenmaal Heleen en die is een beetje achterlijk en dat verander je niet. Een motief zou jeugdtrauma s zijn volgens de Lexicon. Ook dit kan ik terug vinden in dit boek. Nora s onvermogen om te geven lijkt voor te komen uit een trauma dat een vakantie is ontstaan op een boot. Nora mocht het toen misschien niet ervaren hebben als iets schokkends maar omdat het een geheim moest blijven en omdat ze er veelvuldig op terug komen mag het duidelijk zijn dat het een belangrijk punt was in het leven van niet alleen Nora maar ook in dat vaan haar twee zussen. Misschien is daar de drang om mensen te redden geboren bij Judith. Taalgebruik en schrijfstijl Het verhaal is vlot geschreven in de stijl van nu. Af en toe is wel het Belgisch taalgebruik herkenbaar. (De zussen komen uit België) Er komen heel veel gesprekken in voor, en betrekkelijk weinig beschrijvingen van bijvoorbeeld de omgeving. Behalve die ene geweldige beschrijving waar het boek mee begint. Het boek is geschreven als ik-verhaal. Je volgt het verhaal door de ogen van Nora, en ziet wat zij meemaakt, leest haar herinneringen en gedachtes en luistert naar de verhalen van haar zussen net zoals zij dat doet. Toch weet je niet meer van haar dan haar zussen. Ruimte Het verhaal speelt zich af in België, waar de zusters geboren zijn en wonen, in C. in Spanje en in Frankrijk waar ze nu zijn, op weg naar C. Het verhaal speelt zich af in het nu, met veel verwijzingen naar het verleden, naar de kindertijd van de drie zussen. De belangrijkste plekken zijn het C., de zolder van het ouderlijk huis in België, de jacht op de Middellandse Zee, het wegrestaurant bij Lyon en de camping van Pont St. Esprit. Er worden nergens echt duidelijk beschrijvingen van de ruimtes gegeven. De zolder is Nora, Spanje is hun gemeenschappelijke geschiedenis en Frankrijk, of de weg die ze daar doorheen afleggen, is hun heden samen. De zolder is Nora omdat hij donker, koud en stil is. Ook ontdekt Nora daar het leven van haar moeder en waarom ze Nora heet. Mijn Mening Nora. Nora praat niet veel. Ze praat wel, maar niet over haar gevoelens. Eerst dacht ik dat ik daarom niets wist over Nora, behalve dat ze Nora Verstappen heet, twee zussen heeft en op haar duim zoog als kind. Pagina 4 van 6

5 Maar ik weet eigenlijk heel veel over Nora. Zoals dat ze niet graag praat over gevoelens en niet zo goed verleidingen kan weerstaan. Dat weet je doordat anderen dat over haar zeggen. Dat gesloten karakter waar alleen anderen over vertellen bevestigt ze alleen maar doordat ze ook in het boek niet praat over haar gevoelens. Ook houd ze heel erg veel van Heleen, maar kan toch niet zo goed met haar overweg. Ik denk dat dit niet zozeer komt omdat Heleen anders dan de anderen is, maar omdat Heleen haar zus is. Ik weet uit ervaring dat hoeveel je ook van je zus, of in mijn geval zusje, houdt, je hebt altijd een dubbele relatie met haar. Je kunt haar soms niet verdragen omdat ze mama s lieveling is of omdat ze niet doet wat jij wilt. En Nora kan Heleen soms niet uitstaan omdat ze het gevoel heeft dat Heleen nooit wat hoeft te doen en zij alles moet opknappen. Daaruit komt nog een andere karaktertrek van Nora naar voren; eigenlijk is het een heel egocentrisch mens, ik denk dat, dat ook de reden is dat Nora in het boek een actrice is. Het actrice zijn laat ons lezers overduidelijk zien dat Nora Verstappen een enorme behoefte heeft aan aandacht. Dit aspect van haar karakter is ook te zien aan haar gedrag in romantische relaties. Ze kan niet geven, enkel nemen. Ik raak jou aan maar jij raakt mij nooit aan. en, dat je onmogelijk kan beweren van iemand te houden als je hem niet aanraakt, maar ik kon het niet, iemand had mijn handen afgehakt zodat ik eeuwig en altijd de aangeraakte moet zijn, nooit de aanraker. Bovendien is ze door die hang naar aandacht heel erg afhankelijk van anderen. En dat leidt er toe dat Judith haar steeds moet redden. Omdat ze zich afhankelijk opstelt wordt ze heel kwetsbaar. Die kwetsbaarheid probeert ze dan te compenseren door niet over haar gevoelens te praten, want daardoor zou ze alleen maar kwetsbaarder worden. Ik vind het heel ingenieus zoals Kristien Hemmerechts je inzicht geeft in het karakter van Nora. Ik denk dat het overeen komt met de werkelijkheid hoe je informatie krijgt over zulke gesloten mensen. Over de andere twee zussen weet je eigenlijk vrij weinig. Ik weet dat Judith mensen graag red en dat Heleen een beetje achterlijk is en heel afhankelijk is van de mensen om haar heen. Over de moeder weet je ook weinig. Wel weet je dat alledrie haar dochters van haar houden, maar tegelijkertijd ook bang voor haar zijn. Ze hebben haar dus ook niet durven vertellen dat ze samen naar Spanje gaan. Hun moeder heeft de macht over hen om ze te bevelen niet te gaan en dan zouden ze ook niet gegaan zijn. Ik denk dat dit overeenkomt met voor veel mensen hun werkelijkheid. Zolang je ouders leven blijf je kind en kinderen luisteren naar hun ouders, de meisjes Verstappen dus ook. Orde en regelmaat zit in Judith. Het is erin geramd door haar moeder. Heleen had orde en regelmaat nodig en daar moest onder andere Judith voor zorgen. Nu zorg Judith nog steeds voor orde en regelmaat. Niet meer voor Heleen, maar voor in de levens van onbekenden. In een recensie zegt Kristien Hemmerechts dat ze het ideaal van het gezin mooi vindt maar dat het ver staat van de werkelijkheid en in het boek begint ze met dat ze eerst iets moois wil schrijven. Ze laat het ideaal zien wat haar hoofdpersoon wel zou willen hebben meegemaakt maar het is nou eenmaal niet zo. Na het lezen van dezelfde recensie werd mij ook duidelijk waarom ze, de moeder van de zussen, miskramen heeft gehad, dat heeft ze zelf namelijk ook gehad. Ik denkt dat dit boek veel autobiografische aspecten bevat, wat het nog geen autobiografie maakt. Ik denk namelijk dat iedere schrijver uit zijn of haar eigen levenservaring put. Pagina 5 van 6

6 Ik vind het over het algemeen genomen een leuk boek, maar één scène stoort mij in het bijzonder. Het stuk waarin Judith haar borsten aanbiedt aan Nora. Ik denk dat het bedoeld is als een vertederende scène die de borsten cyclus rond moet maken maar het is eerder incestueus, pornografisch, erotisch en zeer onnatuurlijk. Het hele borsten gebeuren vind ik onnatuurlijk. Natuurlijk vloeit de borsten fascinatie van de vrouwen voort uit de natuurlijke nieuwsgierigheid en soms zelfs trots van vrouwen over hun borsten en ook uit het gebeuren op de boot en de ontstoken borsten, maar dat maakt het exhibitionistische in Nora nog niet natuurlijk. Ik weet natuurlijk niet waardoor iemand exhibitionistisch wordt, maar deze aanleiding lijkt mij te licht. Normale mensen hebben geleerd zich in te houden wat leidt tot schaamte als ze het toch doen op een moment dat het ongepast is. Alleen Heleen ontbloot haar borsten op een moment dat het gepast is en dat het ook met een rede die realistisch is. Als Nora had geleken op een echt mens dan had ze zich ingehouden en gestort op haar man of minnaar. Overspelige vrouwen hoeven namelijk niet exhibitionistisch te zijn. Ik vind dat Kristien Hemmerechts een zeer scheef beeld schept van overspel. De overspelige Nora is een soort nymfomane en exhibitioniste. Het overspel wordt dan ook nog eens bestraft omdat ze de minnaar niet gedumpt krijgt. Zo krijg je natuurlijk geen sympathie en begrip voor wat ze doet terwijl overspel niet altijd slecht hoeft te zijn. Het is teleurstellend voor de partner in alle gevallen maar het kan inzicht geven in de eigen relatie, eigen persoonlijkheid en de behoeftes. Het kan ook zorgen voor hernieuwde seksuele spanning. De slechte kant nemen van overspel is zo voor de hand liggend. Je krijgt wel een kijkje in de jeugd van de meisjes, maar geen uitleg voor hun gedrag. Dit kan zijn omdat Kristien Hemmerechts gelooft in Nature en niet Nurture, maar ook dat wordt niet duidelijk. Ik heb niet het gevoel dat er een duidelijk statement wordt gemaakt en dat maakt het geheel verwarrend. Dit zou kunnen aangeven dat ze in beide stromingen wel wat ziet, maar dat vind ik niet helemaal duidelijk worden. Sommige dingen blijven vaag. Dat stoort mij. Maar dat komt door mijn nieuwsgierige natuur en mijn interesse in mensen. Ik wil psychologie studeren en zo inzicht krijgen in andermans geest. Dat het vage in dit boek mij stoort is dus normaal en dat stoort mij in het echte leven ook, maar ik hem me leren aanpassen en kon het ook nu snel van me afschuiven. Dit maakt het boek realistischer. Al met al geeft het boek je dus een kijkje in het echte leven van de zussen, hun geschiedenis en hun gedachten. Je blijft een beetje een buitenstaander net als in het echte leven. Ik vond dit helemaal niet erg. Het maakt het realistisch en hoewel ik natuurlijk nieuwsgierig ben naar wat er allemaal in Judith en Heleen omgaat stoort het me niet mateloos, dat gebrek aan informatie. Ik vind het zeker een aanrader. De meeste mensen lezen van Hemmerechts Breder Heupen, maar ik denk dat dit een boek is dat iets meer aandacht verdient. Pagina 6 van 6