Notitie Talen, Rekenen en Loopbaan & burgerschap

Transcriptie

1 Notitie Talen, Rekenen en Loopbaan & burgerschap Januari 2014 Inspectie van het Onderwijs, sector bve, ontwikkelgroep taal, rekenen en loopbaan & burgerschap

2 INHOUD 1. Inleiding Kwalificatie-eisen Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen... 3 Nederlands en rekenen referentieniveaus... 3 Nederlands ERK-niveau... 4 Moderne vreemde talen Toezicht op taal en rekenen... 6 Toezicht op het onderwijsproces van Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen... 6 Toezicht op examinering en diplomering Nederlands en moderne vreemde talen. 6 Waar vind je meer informatie over taal, rekenen en loopbaan & burgerschap in het mbo? Beroepsgerichte eisen aan talen en rekenen... 8 Nederlandse taal - en rekeneisen in het beroepsgerichte deel Centrale examens Nederlands en rekenen... 9 Toezicht op afname en beoordeling van de centrale examens door de Inspectie van het Onderwijs Loopbaan en Burgerschap Afspraken naar aanleiding van wet- en regelgeving over centrale examinering Pilotexamens Deugdelijke verantwoording Vrijstelling Onderzoek naar kwaliteitsverbetering (OKV) Inkoop examenleveranciers Zij-instromers Uitstroom kiezen binnen hetzelfde kwalificatiedossier Examens Nederlands op referentieniveau inzetten voor ERK-studenten Niveauvergelijking referentieniveau en ERK-niveau /21 Januari 2014

3 1. Inleiding Deze notitie beschrijft hoe de inspectie van het onderwijs toezicht houdt op taal, rekenen en loopbaan & burgerschap in relatie tot het toezichtkader Het is bedoeld als nadere toelichting op het toezichtkader BVE In deze notitie geven we toelichting op het toezicht op Nederlands, de moderne vreemde talen en rekenen. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over de details van dit toezicht. Deze zijn ook in deze notitie vastgelegd. Tot slot bevat de notitie verwijzingen naar documenten en websites. 2. Kwalificatie-eisen Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen Het kwalificatiedossier is drievoudig kwalificerend; de student wordt opgeleid voor het beroep, voor het maatschappelijk functioneren in het algemeen én specifiek voor de vervolgopleiding(en) waartoe de kwalificatie recht op toegang geeft. In het mbo zijn meerdere generaties kwalificatiedossiers te onderscheiden, waarin verschillende eisen aan Nederlands, moderne vreemde talen en rekenen gesteld worden. Ook de beschrijvingswijze van de eisen en het deel waarin deze zijn opgenomen varieert per generatie van een kwalificatiedossier. Waar je in het kwalificatiedossier informatie over Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen vindt is afhankelijk van het kwalificatiedossier. Het kwalificatiedossier bestaat uit deel A, B, C en D. Informatie over Nederlands, moderne vreemde talen en rekenen vind je in deel B, C en D. In deel D staan vanaf de kwalificatiedossiers de indicatieve beheersingsniveaus voor Nederlands, moderne vreemde talen en rekenen voor de beroepsgerichte eisen vermeld. De eisen zijn indicatief, dus er mag van afgeweken worden. Wij houden geen toezicht op deel D. Voor complete informatie over de wijze waarop Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen in de kwalificatiedossiers beschreven staan, verwijzen wij naar het cohortenschema en de handreiking moderne vreemde talen op de website van het steunpunt taal en rekenen mbo. Nederlands en rekenen referentieniveaus De wet Referentieniveaus geldt vanaf 1 augustus 2010 en heeft betrekking op Nederlands en rekenen. Het referentiekader doorlopende leerlijnen taal en rekenen is ingevoerd voor de onderwijssectoren po, vo en mbo. In de kwalificatiedossiers vanaf studiejaar zijn de beheersingsniveaus voor Nederlands en rekenen geformuleerd volgens dit referentiekader. Het referentieniveau is gekoppeld aan het niveau van de mbo-opleiding: voor mbo-1, 2 en 3 gelden de referentieniveaus 2F en voor mbo-4 geldt 3F. De referentieniveaus staan in deel B van het kwalificatiedossier. Het referentiekader kent zowel voor Nederlands als voor rekenen vier domeinen. Voor Nederlands zijn dit mondelinge taalvaardigheden (spreken, gesprekken 3/21 Januari 2014

4 voeren en luisteren), leesvaardigheid (lezen), schrijfvaardigheid (schrijven) en taalverzorging & begrippenlijst. Voor rekenen zijn dit getallen, verhoudingen, meten & meetkunde en verbanden. Zie voor de beschrijvingen van de referentieniveaus 1 het besluit van 17 juni Dit besluit is te vinden op de website van het steunpunt taal en rekenen mbo. De referentieniveaus gelden voor alle studenten die vanaf augustus 2010 aan een mbo-opleiding zijn begonnen, ongeacht het dossier waarop ze zijn ingeschreven. De generieke eisen zijn algemene eisen voor Nederlands en rekenen, ongeacht het beroep, maar wel afhankelijk van het mbo-niveau. De wet referentieniveaus geldt ook voor studenten die vanaf 1 augustus 2010 zijn gestart met een eindtermenopleiding. Overigens konden instellingen studenten vanaf 1 augustus 2012 niet meer inschrijven op een eindtermenopleiding. Nederlands ERK-niveau In de kwalificatiedossiers van vóór 2010 (de eerste en tweede generatie kwalificatiedossiers) zijn de beheersingsniveaus voor Nederlands geformuleerd volgens het raamwerk van het Europees Referentiekader (ERK). Het ERK-niveau is gekoppeld aan het niveau van de mbo-opleiding 2. Voor de beschrijvingen van de ERK-niveaus, zie het Raamwerk Nederlands: Nederlands in de (v)mbo-opleiding, beroep en maatschappij. Versie 1 oktober Ook is er informatie te vinden op de website Moderne vreemde talen In de kwalificatiedossiers zijn de beheersingsniveaus voor moderne vreemde talen 3 geformuleerd volgens het door de Raad van Europa ontwikkelde Europees Referentiekader (ERK), in het Engels Common European Framework of Reference for Languages genoemd. Voor de niveaubeschrijvingen van het ERK, zie het Referentiekader Moderne Vreemde Talen in het mbo, september 2010 en de Handreiking Referentiekader Moderne Vreemde Talen in het mbo, maart Beide zijn te vinden op de website van het steunpunt taal en rekenen. In de kwalificatiedossiers van voor 2011 worden de niveau-eisen voor de moderne vreemde talen beschreven in deel B. In deel C staat soms nog per werkproces aangegeven of daar de moderne vreemde taal vereist is, maar vaak wordt volstaan met de algemene aanduiding in deel B. Het ERK-niveau in de kwalificatiedossiers van 2011 is gekoppeld aan het vereiste niveau in het beroep waarvoor opgeleid wordt. In de kwalificatiedossiers vanaf wordt een onderscheid gemaakt tussen generieke eisen en beroepsspecifieke eisen. De generieke eisen worden vanaf 2011 beschreven in deel B. Voor de moderne vreemde talen is er alleen sprake van 1 Zie besluit van 17 juni 2010, houdende vaststelling van de referentieniveaus Nederlandse taal en referentieniveaus rekenen in: Staatsblad jaargang 2010, nummer Per taalvaardigheid kan het ERK-niveau variëren. 3 Zie besluit van 2 juli 2010, houdende vaststelling van regels voor examens van beroepsopleidingen als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs, Bijlage 2, in: Staatsblad jaargang 2010, nummer 295 4/21 Januari 2014

5 generieke eisen Engels voor niveau 4. Deze kunnen in kwalificatiedossiers vanaf 2011 beschreven zijn, maar MBO-brede invoering geldt vanaf cohort In deel B staat ook aangegeven of een of meer moderne vreemde talen nodig zijn voor het beroep. Deze beroepsspecifieke eisen worden uitgewerkt in deel C. De taaleisen zijn in deel C beschreven als benodigde vakkennis en vaardigheden bij een werkproces en/of in de prestatie-indicatoren. In deel D wordt een indicatie gegeven van het ERK-niveau van de in deel C genoemde eisen. Zoals eerder aangegeven is Engels vanaf 1 augustus 2012 verplicht voor alle startende mbo-4 studenten. De beheersingsniveaus voor Engels zijn voor lezen en luisteren B1 en voor schrijven, spreken en gesprekken voeren A2. In de kwalificatiedossiers vanaf 2012 zijn deze generieke eisen te vinden in deel B. Vanaf het studiejaar (1 augustus 2017) wordt de centrale examinering voor Engels verplicht voor de studenten die vanaf dat studiejaar hun niveau 4 -opleiding afronden. Mogelijk betreft dit de taalvaardigheden lezen en luisteren, maar dat is nog niet vastgesteld. Engels telt mee voor de slaag/zakbeslissing van de student. Voor de slaag/zakbeslissing voor de moderne vreemde talen verwijzen wij naar de recente versie van het cohortenschema zoals gepubliceerd door het steunpunt taal en rekenen mbo. 5/21 Januari 2014

6 3. Toezicht op taal en rekenen Toezicht op het onderwijsproces van Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen We betrekken Nederlands, rekenen en de moderne vreemde talen in ons oordeel over de kwaliteit van het onderwijs en beschrijven de bevindingen in het rapport onder het hoofdstuk Opleidingsspecifieke resultaten bij de beschouwing over het Onderwijsproces. Dit betekent dat we bij de diverse aspecten - zoals programma, maatwerk, zorg en didactisch handelen - taal en rekenen meenemen. Taal en rekenen zijn dus geen apart onderzoek en worden geïntegreerd in het rapport opgenomen. Toezicht op examinering en diplomering Nederlands en moderne vreemde talen We beoordelen de examinering van de eisen voor Nederlands op referentieniveau en moderne vreemde talen op ERK-niveau op basis van de examenstandaarden. We leggen de bevindingen vast in het rapport. We geven een oordeel voldoende of onvoldoende per taalvaardigheid, niet meer op het niveau van de taal als geheel. We benoemen vervolgens expliciet de verbeterpunten op basis van de examenstandaarden zoals vermeld in gebied 2 van het waarderingskader BVE Het betreft de instellingsexamens voor de taalvaardigheden spreken, gesprekken voeren en schrijven, inclusief taalverzorging. Voor Nederlands lezen en luisteren vragen we een verantwoording 4 op, omdat deze vaardigheden gefaseerd centraal geëxamineerd gaan worden. Hetzelfde geldt voor de examens rekenen. Voor de verschillende tijdstippen van invoering van centrale examinering verwijzen wij naar de website van het steunpunt taal en rekenen mbo. Instellingen kunnen voor examinering van de eisen Nederlands op basis van de referentieniveaus gebruik maken van pilotexamens van het College voor Examens (CvE) Voor de wijze waarop wij de indicatoren dekking en cesuur beoordelen is het volgende van belang. De taalvaardigheden uit het Referentiekader of ERK moeten geëxamineerd worden met examens die qua taalniveau en toetsvorm passen bij de taalvaardigheid waarover een beoordeling wordt gegeven. Hierbij hoeven niet alle subvaardigheden (taken en toelichtende schalen) in het examen terug te komen. De cesuur moet verantwoord zijn en is zodanig opgesteld dat bij de beoordeling recht wordt gedaan aan het vereiste taalniveau. Er is sprake van een evenwichtige, niet oneigenlijke puntentoekenning die recht doet aan het vereiste taalniveau. De onderlinge weging van de examenopdrachten en toetsen doet geen afbreuk aan de genoemde cesuur. 4 Zie voor toelichting op de verantwoording pagina.. 6/21 Januari 2014

7 Het combineren van taalvaardigheden in één examen is mogelijk voor de referentieniveaus Nederlands en voor generiek Engels niveau 4, maar het werken met één cesuur is alleen mogelijk wanneer de taalvaardigheden hetzelfde beheersingsniveau hebben. Compensatie van de behaalde resultaten is hierdoor mogelijk; de school moet borgen dat elke taalvaardigheid volwaardig wordt geëxamineerd. Voor de kwalificatiedossiers van vóór moet voor de moderne vreemde talen elke taalvaardigheid afzonderlijk een resultaat opleveren vanwege de zak- slaagbeslissing waarbij 3 van de 5 vaardigheden op het juiste niveau behaald moeten zijn. Het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van de examinering van de kwalificatie-eisen Nederlands (ERK-niveaus of referentieniveaus), moderne vreemde talen en rekenen telt voorlopig nog niet mee voor het eindoordeel over de examenkwaliteit van de opleiding. Deze lijn zetten we voort in Echter, als er sprake is van ondeugdelijke diplomering, dan telt het oordeel wel mee voor het eindoordeel over de examenkwaliteit van de opleiding. Dit is het geval als de opleiding geen taal- en/of rekenexamens inzet voor het meten van het eindniveau of de slaag/zakregeling van OCW onjuist hanteert. Ook geldt dit voor het onterecht verlenen van vrijstellingen. Tenslotte geldt dit wanneer talen die niet vereist zijn volgens het kwalificatiedossier wel worden geëxamineerd en meegenomen in de zak- slaagbeslissing. In de bijlage is weergegeven hoe ons toezicht eruit ziet voor de verschillende taalbeheersingsniveaus en voor rekenen. Waar vind je meer informatie over taal, rekenen en loopbaan & burgerschap in het mbo? Op de website van de Inspectie van het Onderwijs, sector bve. Hier is onder meer het Toezichtkader bve 2010, het document Veelgestelde vragen, de normenbundel en deze notitie te vinden. ( Op de website van het steunpunt taal- en rekenen mbo. Hier is onder meer het cohortenschema, de handreiking Moderne vreemde talen, het servicedocument en het document Veel gestelde vragen te vinden. 7/21 Januari 2014

8 4. Beroepsgerichte eisen aan talen en rekenen Beroepsgerichte eisen aan moderne vreemde talen in deel C De beroepsgerichte eisen voor moderne vreemde talen moeten in voldoende mate terugkomen in het beroepsgerichte examen, zodanig dat recht wordt gedaan aan de mvt-eisen zoals gesteld binnen de beroepseisen van het betreffende kwalificatiedossier. Als de mvt-eisen terugkomen bij meer kerntaken en/of werkprocessen dan mogen deze in een beroepsgericht examen geïntegreerd of afzonderlijk geëxamineerd worden. In dat laatste geval moet dan wel de link met de kerntaken/werkprocessen gelegd worden. Ook mag de instelling bij de examinering van deze (bij meerdere kerntaken/werkprocessen beschreven) mvteisen een verantwoorde keuze maken uit deze kerntaken en werkprocessen. Daarbij moet dan wel aangetoond worden dat de keuze representatief is voor de beheersing bij de andere kerntaken/werkprocessen. Als de mvt-eisen zeer specifiek zijn geformuleerd bij een bepaald werkproces, dan moet de beheersing ervan expliciet terugkomen bij de examinering van dat werkproces. Nederlandse taal - en rekeneisen in het beroepsgerichte deel Deel C bevat de beroepsgerichte kwalificatie-eisen. Naast vakkennis en vaardigheden worden hier (indien van toepassing) specifieke eisen aan beheersing van het Nederlands en/of rekenen (kennis en vaardigheden) beschreven die nodig zijn voor de uitvoering van de werkprocessen. Ook hier geldt dat de beroepsgerichte eisen voor Nederlands en rekenen in voldoende mate terugkomen in het beroepsgerichte examen, zodanig dat recht wordt gedaan aan deze eisen. Toepassing van het Nederlands bij de kerntaken en werkprocessen zal doorgaans geen probleem vormen. Ook is toepassing van rekenkundige handelingen vaak noodzakelijk voor het adequaat uitvoeren van kerntaken en werkprocessen. Instellingen hoeven ons daarom in principe niet aan te tonen dat de beroepsgerichte Nederlandse taal- en rekenvaardigheden in voldoende mate terugkomen in het beroepsgerichte examen. Over de keuze voor wel of niet afzonderlijk examineren hoeft de instelling geen verantwoording af te leggen. Echter als de eis aan Nederlands of rekenen zeer specifiek is geformuleerd bij een bepaald werkproces, dan moet de beheersing ervan expliciet getoetst en beoordeeld worden binnen de examinering van dat werkproces. 8/21 Januari 2014

9 5. Centrale examens Nederlands en rekenen Voor alle studenten die na 1 augustus 2010 met een mbo-opleiding zijn gestart, gelden de referentieniveaus Nederlands taal en rekenen mbo, zoals die zijn vastgelegd in de Wet Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen (2010). De mbo-studenten moeten straks aantonen dat ze over het gevraagde niveau 2F (mbo-niveau-1, 2 en 3) of 3F (niveau 4) beschikken, onder meer door het afleggen van centraal ontwikkelde examens taal en rekenen, gebaseerd op de genoemde referentieniveaus. Voor Nederlands betreft het twee taalvaardigheden, namelijk lezen en luisteren. Voor rekenen gaat het om alle vaardigheden (getallen, verhoudingen, meten & meetkunde, verbanden). In 2014 wordt besloten of in de entreeopleiding 5 centrale examinering taal en rekenen wordt ingevoerd. Vanwege de drempelloze instroom kunnen de in de entreeopleiding geleverde onderwijsinspanningen niet altijd de taal- en rekenachterstanden opheffen. Van scholen wordt gevraagd onderwijsinspanningen te leveren gericht op het behalen van referentieniveau 2F. Tot er een definitieve beslissing is genomen richten wij ons toezicht voor de entreeopleiding op het onderwijsproces en de vraag of er geëxamineerd wordt. Toezicht op afname en beoordeling van de centrale examens door de Inspectie van het Onderwijs De centrale examinering wordt gefaseerd ingevoerd en voor het eerst in mbo-4 voor Nederlands vanaf studiejaar Vanaf het moment van centrale examinering is de pilotfase afgerond en zal de Inspectie van het Onderwijs toezicht houden op de afname van de centrale examens Nederlands en rekenen. We beoordelen deze afnamen altijd achteraf aan de hand van het logboek of proces-verbaal van de instelling. Tijdens het onderzoek naar de Staat van de instelling beoordelen we de logboeken en bespreken we de afnamen met het college van bestuur, verantwoordelijke examencommissie (of manager) en toetsleider 7. We doen dit aan de hand van indicator Materiële voorzieningen van gebied 1 Onderwijsproces en de indicatoren Transparantie en Betrouwbaarheid van gebied 2 Examinering en Diplomering uit het waarderingskader. Uit het logboek (proces-verbaal), dat we ter plekke inzien, moet blijken of de afname volgens protocol heeft plaatsgevonden, hoe de registratie en legitimatie van studenten is verlopen, welke maatregelen zijn getroffen bij te laat komen en absentie en hoe de examencommissie heeft opgetreden bij eventuele calamiteiten. 5 Zie brief OCW 19 december 2012 met het onderwerp Voortgangsrapportage implementatie referentiekader taal en rekenen 6 Voor de fasering van de invoering van de centrale examinering verwijzen wij naar de website van het Steunpunt Taal en rekenen 7 Voor de afname van de centrale examens heeft het College voor Examens een aantal belangrijke rollen gedefinieerd, waaronder die van toetsleider, zie Handboek COE Centraal ontwikkelde examens Nederlands en rekenen 2F/3F. 9/21 Januari 2014

10 Documenten: - protocol zoals gehanteerd door de instelling voor de afname van de centrale examens (van te voren opvragen) - tijdens de afname ingevulde logboek(en) of processen-verbaal - overige documenten met informatie aan studenten en andere betrokkenen over de voorbereiding op de centrale examens en over de afname zelf. 6. Loopbaan en Burgerschap Het toezicht op loopbaan en burgerschap is conform de regelgeving van OCW ingericht. Er zijn 3 varianten mogelijk, afhankelijk van het moment van inschrijving van de student. 1. Voor alle vanaf studiejaar startende studenten geldt een inspanningsverplichting (in plaats van een resultaat- c.q. beheersingsverplichting) voor de generieke kwalificatie-eisen voor loopbaan en burgerschap. Deze zijn voor elke mbo opleiding en elk niveau gelijk en vastgelegd in het document Kwalificatieeisen loopbaan en burgerschap in het mbo (conform de aanvullende eisen van ). De betreffende inspanningsverplichtingen moeten bij het begin van de opleiding aan de studenten bekend zijn gemaakt. Wij vragen de instelling zich te verantwoorden over de invulling van deze inspanningsverplichting. 2. Vanaf studiejaar zijn voor loopbaan en burgerschap aanvullende kwalificatie-eisen geformuleerd in het document Kwalificatie-eisen loopbaan en burgerschap in het mbo, studiejaar Ook hiervoor geldt de inspanningsverplichting. Wij gaan na of deze eisen voldoende in het onderwijsprogramma zijn opgenomen (als onderdeel van indicator 1.1.1, gebied 1 van het waarderingskader). De instelling legt in een verantwoordingsdocument vast hoe zij het onderwijs en de afsluiting van dit onderdeel heeft ingericht. Wij vragen dit verantwoordingsdocument op en betrekken dit bij het gesprek op de instelling. 3. Studenten die gestart zijn vóór 2011 moeten voldoen aan de eisen zoals opgenomen in het brondocument Leren Loopbaan en Burgerschap De instelling legt in een verantwoordingsdocument vast hoe zij het onderwijs en de afsluiting van dit onderdeel heeft ingericht. De inspectie vraagt dit verantwoordingsdocument op en betrekt dit bij het gesprek op de instelling. Toezicht De examencommissie moet voor de uitslag van het examen en de uitreiking van het diploma controleren of de student aan de verplichtingen heeft voldaan. Als dit niet gebeurd is, oordelen wij hierover bij aspect 2.3 Diplomering. De instelling mag het meest actuele document Loopbaan en Burgerschap inzetten, ongeacht het cohort. 8 Zie besluit van 2 juli 2010, houdende vaststelling van regels voor examens van beroepsopleidingen als bedoeld in de Wet educatie en beroepsonderwijs, bijlage 1, in: Staatsblad jaargang 2010, nummer /21 Januari 2014

11 Diplomagegevens: Vanaf 1 augustus 2013 is de Regeling modeldiploma mbo van kracht. Voor loopbaan en burgerschap geldt dat vanaf die datum, voor studenten die vanaf 2012 zijn gestart, op de resultatenlijst behorend bij het diploma aangegeven moet worden of de kandidaat aan de inspanningseisen voldaan heeft. 11/21 Januari 2014

12 7. Afspraken naar aanleiding van wet- en regelgeving over centrale examinering In het Examen- en kwalificatiebesluit is een aantal voorschriften opgenomen voor de centrale examinering en de voorbereiding hierop met pilotexamens. Voor de wet- en regelgeving verwijzen wij naar het servicedocument op de website van het steunpunt taal en rekenen mbo. Hieronder volgt een samenvatting van enkele voorschriften in relatie tot gemaakte afspraken die van belang zijn voor ons toezicht Pilotexamens Het college voor examens biedt instellingen de gelegenheid mee te doen aan de pilotexamens tot aan het jaar van centrale examinering. De instellingen mogen de pilotexamens Nederlands (lezen en luisteren) en rekenen inzetten als kwalificerende examens. In het jaar voorafgaand aan de invoering van de centrale examinering mogen behaalde positieve resultaten worden meegenomen in de diplomering van de student. Onvoldoende resultaten tellen niet mee voor diplomering. Positieve resultaten van de centrale pilotexamens voor Nederlands en rekenen leveren een vrijstelling van uitsluitend het centraal examen op als - het pilotexamen heeft plaatsgevonden nadat de helft van de voor de deelnemer geldende studieduur is verstreken; - voor het betreffende pilotexamen een waardering van ten minste een zes is behaald. Voor de centrale pilotexamens geldt dezelfde afspraak als voor de centrale examens, namelijk dat wij geen toezicht houden op de inhoud van deze examens. De afname beoordelen wij uitsluitend achteraf aan de hand van het logboek of proces-verbaal van de instelling. 9 Deugdelijke verantwoording 10 Wij houden toezicht op het gehele onderwijs in Nederlands en rekenen. Voor de examens geldt dat wij de instellings-examens voor de taalvaardigheden schrijven, taalverzorging, spreken en gesprekken voeren onderzoeken. Lezen en luisteren worden te zijner tijd centraal geëxamineerd. In de jaren ervoor moeten de examens voor lezen en luisteren door de instelling zelf worden gemaakt, ingekocht of de student kan deelnemen aan de centrale pilotexamens. Voor de instellingsexamens lezen en luisteren geldt de afspraak dat wij deze niet onderzoeken. Wel vragen we hiervoor een deugdelijke verantwoording, waaruit moet blijken hoe de instelling met de examinering van lezen en luisteren omgaat. Hetzelfde geldt voor de instellingsexamens rekenen, omdat ook rekenen in de toekomst centraal geëxamineerd zal worden. 9 Zie ook de paragraaf Toezicht op afname en beoordeling van de centrale examens door de Inspectie van het onderwijs in deze notitie 10 Zie ook paragraaf 5.3 van het toezichtkader bve /21 Januari 2014

13 Wat verstaat de Inspectie van het Onderwijs onder een deugdelijke verantwoording? In de verantwoording toont de instelling aan dat zij een lesprogramma heeft, dat voorbereidt op het vereiste niveau voor taal en rekenen. En de instelling toont aan dat zij deugdelijke examens inzet voor alle rekenvaardigheden en voor de taalvaardigheden lezen en luisteren. Dit zijn vaardigheden die vanaf centraal worden geëxamineerd. Uit de verantwoording blijkt dat het programma: - voorbereidt op het behalen van het vereiste referentieniveau - aansluit bij het niveau van de student - alle domeinen van de referentieniveaus dekt - een extra/remediërend aanbod bevat voor studenten die (nog) niet voldoen aan het vereiste niveau Uit de verantwoording blijkt voorts dat de examens: - toetsen op het vereiste referentieniveau - de betrokkenen een helder beeld hebben van het examen en de beoordeling - De afname en beoordeling deugdelijk zijn en verlopen zoals beoogd Moment afname centraal examen 11 Vanaf mag een student meedoen aan de centrale examens nadat tenminste de helft van de voor de student geldende studieduur is verstreken. De instelling moet hiervoor kunnen aantonen dat de centrale examinering in de tweede helft van de opleiding gepland is. Een uitzondering hierop vormen de trajecten die 24 maanden of korter duren. Moment afname van instellingsexamen 12 Voor instellingsexamens geldt geen voorschrift dat pas na of op de helft van de opleiding geëxamineerd mag worden. De examencommissie kan bij instellingsexamens zelf de lijn bepalen. Tijdens de pilotfase geldt voor de pilotexamens eveneens dat er geen voorschrift bestaat voor het tijdstip waarop geëxamineerd mag worden. Hierover hoeft de instelling dan ook geen verantwoording af te leggen. Vrijstelling 13 Voor de wet- en regelgeving over vrijstelling van generieke onderdelen Nederlands, rekenen en Engels verwijzen wij naar het service document op de website van het steunpunt taal en rekenen mbo. Onderzoek naar kwaliteitsverbetering (OKV) Als het gaat om het exameninstrumentarium van een opleiding wordt een OKV Examinering alleen uitgevoerd bij een onvoldoende voor het beroepsgerichte deel (deel C: kerntaken, werkprocessen) van het betreffende kwalificatiedossier. Is er bij het OKV ook sprake van een onvoldoende voor talen, dan beoordelen we talen ook. We voeren geen OKV uit als alleen de talen onvoldoende waren in een vorig 11 Examen en kwalificatiebesluit beroepsopleidingen WEB 2012 artikel 7a 12 Examen en kwalificatiebesluit beroepsopleidingen WEB 2012 artikel Idem 13/21 Januari 2014

14 onderzoek. Het eindoordeel van de taal wordt vooralsnog niet betrokken bij het eindoordeel over de opleiding tot en met schooljaar Inkoop examenleveranciers Instellingen kopen het taalexameninstrumentarium vaak in bij examenleveranciers/uitgeverijen. Leveranciers dragen met hun examenmateriaal bij aan de standaardisering van (producten voor) examinering. Daarom beoordelen wij de kwaliteit van de exameninstrumenten bij leveranciers die aan tien of meer mbo-instellingen taalexamens leveren. De examencommissie van een opleiding is eindverantwoordelijk voor het bewaken van de integrale kwaliteit van de ingekochte examenproducten. Zij-instromers Voor studenten die zich na 1 augustus 2010 voor het eerst inschrijven in een opleiding geldt de wet referentieniveaus. Zij krijgen te maken met de generieke eisen voor Nederlands en rekenen op referentieniveau. Ook als zittende studenten zijn ingeschreven op het nieuwste kwalificatiedossier gelden de eisen van dat dossier, dus inclusief de referentieniveaus voor taal en rekenen. Binnen bovenstaand kader is het voor de onderwijsinstelling mogelijk om een individueel instromende student aan te laten schuiven bij een bestaande klas studenten die al bezig is met de opleiding. Dit kan bijvoorbeeld in de situatie wanneer een student halverwege zijn opleiding verhuist en zijn opleiding wil vervolgen bij de onderwijsinstelling in zijn nieuwe woonplaats. Hij volgt dan hetzelfde programma als zijn klasgenoten, met hetzelfde OER als deze klasgenoten. Gaat het echter om een groep instromende studenten die een verkort opleidingstraject volgt, dan is sprake van een afzonderlijk en nieuw traject. Hier gaat het om een nieuw cohort, van na 1 augustus 2010, waarvoor de referentieniveaus gelden. Uitstroom kiezen binnen hetzelfde kwalificatiedossier Als een student op een kwalificatiedossier van vóór augustus 2010 is ingeschreven op een 0-nummer dan gelden voor de student de ERK-niveaus zoals vermeld in het betreffende kwalificatiedossier. Als deze student later (na 1 augustus 2010) een uitstroom kiest binnen hetzelfde dossier, dan is er geen sprake van een nieuwe inschrijving. Voor hem blijven de ERK-niveaus gelden op het moment van afstuderen, ook na augustus Examens Nederlands op referentieniveau inzetten voor ERK-studenten Het kan voorkomen dat instellingen tijdens de overgangsperiode naar de centrale examens in te maken hebben met studenten voor wie Nederlands op ERK-niveau vereist is en met studenten die vallen onder de wet referentieniveaus, voor wie Nederlands en rekenen op referentieniveau vereist is. Onder verantwoordelijkheid van OCW is een vergelijking gemaakt tussen referentieniveau taal en rekenen en het ERK-niveau. De resultaten zijn beschreven in het document Referentieniveaus taal en rekenen in het mbo: een vergelijking op hoofdlijnen (2010). Uit dit document blijkt dat er meer overeenkomsten dan verschillen zijn tussen referentieniveau en ERK-niveau. 14/21 Januari 2014

15 Op grond hiervan zijn de volgende afspraken gemaakt: De taalexamens op referentieniveau mogen ingezet worden voor ERK-niveau studenten (andersom niet!) mits de instelling: - een vertaaltabel laat zien waaruit blijkt hoe zij ERK-niveau vertaalt naar referentieniveau. Hierdoor bewijst de instelling dat zij op het vereiste taalbeheersingniveau toetst, en niet zwaarder of lichter - verklaart hoe zij om gaat met taalverzorging, een onderdeel dat ontbreekt bij ERK-niveau - de zak/slaagregeling van 3 van 5 taalvaardigheden hanteert Het resultaat bij referentieniveau moet vanaf het invoeringsjaar van centrale examinering in een cijfer worden uitgedrukt; tot die tijd is het vorm vrij. Vermelding van het resultaat bij ERK-niveau is vorm vrij. Niveauvergelijking referentieniveau en ERK-niveau referentieniveau 1F 2F 3F 4F ERK A1 A2 B1 B2 C1 C2 15/21 Januari 2014

16 16/21 Januari 2014

17 Toezicht op basis van Bijlage Het toezicht op de verschillende taalbeheersingsniveaus en rekenen. Nederlands obv de referentieniveaus Toezichtkader bve 2012; de examenstandaarden uit gebied 2 Examinering en Diplomering (de examenstandaarden zijn ook opgenomen in een ministeriële regeling); De eisen uit het Referentiekader Taal en rekenen (wet en AmvB Referentieniveaus 2010); De relevante voorschriften van het Examen en kwalificatiebesluit Nederlands obv de ERK niveaus Toezichtkader bve 2012; de examenstandaarden uit gebied 2; De kwalificatiedossiers (eerste en tweede generatie) met de daarin vastgelegde taalniveaus (op basis van de ERK niveaus) in deel B; De eisen voor ERK uit het Raamwerk Nederlands: Nederlands in de (v)mboopleiding, beroep en maatschappij versie 1 oktober 2007; Brondocument Leren Loopbaan en Burgerschap 2007 c.q. het addendum Nederlands in het kader van burgerschap 2007*. Moderne vreemde talen (ERK) Toezichtkader bve 2012; de examenstandaarden uit gebied 2 Examinering en Diplomering; De eisen uit het Referentiekader Moderne Vreemde Talen in het mbo (2010); De kwalificatiedossiers* (tweede generatie) met de daarin vastgelegde taalniveaus (op basis van de ERK niveaus) in deel B. De kwalificatiedossiers vanaf met daarin vastgelegd de beroepsgerichte moderne vreemde talen eisen (gekoppeld aan een of meer werkprocessen) in deel C Het referentiekader MVT zoals vastgelegd in het Examen- en kwalificatiebesluit, bijlage 2 voor generieke eisen Engels. Rekenen obv de referentieniveaus Wij onderzoeken niet de instellingsexamens rekenen. Wel vragen we een deugdelijke verantwoording waaruit moet blijken hoe de instelling met het onderwijs en de examinering van rekenen omgaat in die jaren. Zie paragraaf. 5.3 van het toezichtkader Opmerkingen *Voor kwalificatiedossiers van voor 2011 geldt dat de eisen vanuit het addendum of brondocument kunnen verschillen van de eisen uit het kwalificatiedossier. Als dit het geval is, dan geldt het hoogste niveau. 17/21 Januari 2014

18 Toezicht van toepassing op Nederlands obv de referentieniveaus Wij houden toezicht op Nederlands op basis van de referentieniveaus. Wij houden toezicht op het onderwijs en beoordelen de (instellings-) examens voor de taalvaardigheden: schrijven, taalverzorging, spreken en gesprekken voeren. Lezen en luisteren worden te zijner tijd centraal geëxamineerd. In de jaren ervoor moeten de examens voor lezen en luisteren door de instelling zelf worden gemaakt, ingekocht of de kandidaat kan deelnemen aan de centrale pilotexamens. Wij vragen een deugdelijke verantwoording, waaruit moet blijken hoe de instelling met de examinering van lezen en luisteren omgaat, maar wij onderzoeken niet de instellingsexamens lezen en luisteren. Nederlands obv de ERK niveaus Wij houden toezicht op Nederlands op basis van de ERK niveaus vanaf de cohorten Moderne vreemde talen (ERK) Wij houden toezicht op moderne vreemde talen op basis van de ERK niveaus of de eisen van deel C vanaf de cohorten Rekenen obv de referentieniveaus Wij onderzoeken niet de instellingsexamens rekenen. Wel vragen we een deugdelijke verantwoording waaruit moet blijken hoe de instelling met het onderwijs en de examinering van rekenen omgaat in die jaren. Zie paragraaf. 5.3 van het toezichtkader Opmerkingen De referentieniveaus gelden voor alle studenten die vanaf augustus 2010 aan een mbo-opleiding zijn begonnen, ongeacht het dossier waarop ze zijn ingeschreven. De wet Referentieniveaus geldt dus ook voor studenten die staan ingeschreven op een eindtermenopleiding. Overigens kunnen instellingen studenten vanaf 1 augustus 2012 niet meer inschrijven op een eindtermenopleiding. Als zittende studenten van de cohorten vóór 2010 worden overgeschreven naar een kwalificatiedossier vanaf 2010 dan gelden alle eisen uit het nieuwe dossier voor deze studenten, inclusief de referentieniveaus. 18/21 Januari 2014

19 Oordeel over de taal Nederlands obv de referentieniveaus We beoordelen de instellingsexamens voor Nederlands (generiek) voor spreken, gesprekken voeren en schrijven (inclusief taalverzorging). We leggen de bevindingen vast in het rapport bij de aspecten 2.1 Exameninstrumentarium, 2.2 Afname en beoordeling en 2.3 Diplomering. We geven geen eindoordeel op het niveau van de taal als geheel. We benoemen expliciet de verbeterpunten. Deze lijn zetten we in 2014 voort, behalve als er sprake is van ondeugdelijke diplomering. Dit in afwijking van het toezichtkader bve 2012 paragraaf 5.3. Oordelen over de taal(vaardigheden) worden niet meegenomen in het eindoordeel over examinering over de opleiding. Nederlands obv de ERK niveaus We beoordelen de instellingsexamens voor Nederlands. We leggen de bevindingen vast in het rapport bij de aspecten 2.1, 2.2 en 2.3. We geven geen eindoordeel op het niveau van de taal als geheel. We benoemen expliciet de verbeterpunten. Deze lijn zetten we in 2014 voort, behalve als er sprake is van ondeugdelijke diplomering. Dit in afwijking van het toezichtkader bve 2012 paragraaf 5.3. Oordelen over de taal(vaardigheden) worden niet meegenomen in het eindoordeel over examinering over de opleiding. Moderne vreemde talen (ERK) We beoordelen de generieke examinering Engels voor mbo niveau 4. Daarnaast beoordelen we één moderne vreemde taal als daarvoor vereisten zijn opgenomen in deel B (oudere kwalificatiedossiers). We leggen de bevindingen vast in het rapport bij de aspecten 2.1, 2.2 en 2.3. We geven geen eindoordeel op het niveau van de taal als geheel. We benoemen expliciet de verbeterpunten. Deze lijn zetten we in 2014 voort, behalve als er sprake is van ondeugdelijke diplomering. Dit in afwijking van het toezichtkader bve 2012 paragraaf 5.3. Oordelen over de taal(vaardigheden) worden niet meegenomen in het eindoordeel over examinering over de opleiding. De beroepsgerichte moderne vreemde taaleisen beoordelen wij als onderdeel van de beroepsgerichte examinering. Rekenen obv de referentieniveaus nvt Opmerkingen 19/21 Januari 2014

20 Dekking en cesuur Het combineren van Nederlands obv de referentieniveaus Voor het exameninstrumentarium voor Nederlands gebaseerd op referentieniveaus geldt dat wij geen toezicht houden op de onderlinge weging van de resultaten van de instellingsexamens Nederlands. Vanaf het studiejaar van centrale examinering komt hier één cijfer voor het instellingsexamen (IE) Nederlandse taal uit. De instelling zorgt bij het exameninstrumentarium voor een volwaardige examinering van spreken, gesprekken voeren, taalverzorging en schrijven. Het combineren van taalvaardigheden in één examen is mogelijk. Nederlands obv de ERK niveaus Dat de beroepsgerichte eisen in deel C terug komen in het examen hoeft de instelling in principe niet aan te tonen, behalve als de eis aan Nederlands zeer specifiek is geformuleerd bij een bepaald werkproces, dan moet de beheersing ervan expliciet terugkomen bij de examinering van dat werkproces. Moderne vreemde talen (ERK) In de KD s vanaf staan de beroepsgerichte mvteisen in deel C. Deze beroepsgerichte eisen moeten zodanig terugkomen in het beroepsgerichte examen dat recht wordt gedaan aan de gestelde eisen. Als de mvt-eisen terugkomen bij meer kerntaken en/of werkprocessen dan mogen deze in een afzonderlijk beroepsgericht examen geëxamineerd worden, mits de link met de kerntaken/werkprocessen gelegd wordt. Als de mvt-eisen zeer specifiek bij een bepaald werkproces geformuleerd zijn, dan moet dit expliciet terugkomen in de examinering van dat werkproces. Rekenen obv de referentieniveaus Dat de beroepsgerichte eisen in deel C terug komen in het examen hoeft de instelling in principe niet aan te tonen, behalve als de eis aan rekenen zeer specifiek is geformuleerd bij een bepaald werkproces, dan moet de beheersing ervan expliciet terugkomen bij de examinering van dat werkproces. Opmerkingen De taalvaardigheden uit het Referentiekader of ERK moeten geëxamineerd worden met examens die qua taalniveau en toetsvorm passen bij de taalvaardigheid waarover een beoordeling wordt gegeven. Hierbij hoeven niet alle subvaardigheden (taken en toelichtende schalen) in het examen terug te komen. De cesuur moet verantwoord zijn en is zodanig opgesteld dat bij de beoordeling recht wordt gedaan aan het vereiste taalniveau. Er is sprake van een evenwichtige, niet oneigenlijke puntentoekenning die recht doet aan het vereiste taalniveau. Er is sprake van een weging van de examenopdrachten en toetsen onderling, die geen afbreuk doet aan de genoemde cesuur. 20/21 Januari 2014

21 21/21 Januari 2014