LAKSTEMPELS. Norbert Biezen. Lakstempels in de oudheid; verschillende. Lakstempels in de Middeleeuwen
|
|
- Johanna Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 LAKSTEMPELS Norbert Biezen Lakstempels in de oudheid; verschillende culturen Lakstempels 1 worden al eeuwenlang in vele culturen gebruikt. Zij worden gebruikt om in een weke of tijdelijk week gemaakte materie, die na gebruik snel verhardt, een impressie aan te brengen. In het oude Egypte kende men de scarabeeën, in Mesopotanië de rolstempels. Ook in China, in de vroege cultuur van Colombia en in de wereld van de Islam waren lakstempels in gebruik. Via de Grieks-Romeinse cultuur kwam het lakstempel als fenomeen ook naar de westerse wereld. In de Italiaanse stad La Spezia bevindt zich het Museo del Sigillo, waarin de collectie Capellini is ondergebracht. Dit is de grootste lakstempelverzameling ter wereld, die door het echtpaar Lilian en Euro Capellini in de loop van vele jaren is bijeengebracht. Deze collectie herbergt stempels van alle culturen en van alle tijden 2. In de oudheid waren deze stempels en hun afdrukken vaak verbonden met magische en mysterieuze krachten. In de Grieks-Romeinse tijd en vooral in en na de middeleeuwen beginnen lakstempels in toenemende mate een rol te spelen in het rechtsverkeer. Het waren aanvankelijk vooral de kerkelijke en wereldlijke overheden die zich er van bedienden. Lakstempels in de Middeleeuwen In een tijd dat slechts weinig mensen in staat waren door het plaatsen van een handtekening de echtheid van een document te garanderen boden lakstempelafdrukken de mogelijkheid voor autorisatie en verificatie van de echtheid. Verder bood een stempelafdruk bij het ontbreken van enveloppen de mogelijkheid vertrouwelijke brieven ontoegankelijk te maken voor onbevoegden. Door middel van afdrukken in gepigmenteerde bijenwas of later in zegellak kon voor iedereen duidelijk worden gemaakt van wie een document afkomstig was en welke personen bij de totstandkoming ervan betrokken waren. De afdrukken werden rechtstreeks op de documenten aangebracht, of op perkamenten linten, die met het te verifiëren document verbonden waren. In kringen van hooggeplaatsten kende men de functie van zegelbewaarder. Hij was degene die de macht had namens zijn opdrachtgever documenten te 15
2 Lakstempel (A) met wapen (Versélewel de Witt) Hamer, ca. 17e/18e eeuw autoriseren en had daardoor een grote macht. In de middeleeuwen werd - net als in de Romeinse tijd - voor het zegelen soms een zegelring gebruikt, maar ook wel een cachet, een stempelschijf waaraan een vaste handgreep 3 of een ring was bevestigd. Dergelijke stempels waren doorgaans gemaakt van eenvoudige, goedkope materialen als ijzer, brons of messing. De meeste zijn later omgesmolten, maar bij bodemvondsten (beerputten) komen er nog wel eens te voorschijn. Meestal zijn de afbeeldingen enigermate door grondzuren aangetast. Vaak zijn middeleeuwse lakstempels - om misbruik te voorkomen - na de dood van hun eigenaar onbruikbaar gemaakt. Op de stempelplaat van stempels uit die eeuwen vindt men meestal afbeeldingen van heiligen of andere Christelijke symbolen; soms vindt men de afbeelding van een gebouw (b.v. een kerk of een klooster) of een stadssilhouet. Ook komen eenvoudige afbeeldingen voor van dieren, gebruiksvoorwerpen of handmerken, al dan niet in de vorm van een schildstructuur 4. Dankzij het feit dat aan de afbeeldingen vaak randschriften werden toegevoegd is het mogelijk van middeleeuwse stempels informatie te vinden omtrent hun gebruiker en om ze te dateren. In het Noord-Brabants Museum te s-hertogenbosch bevinden zich verschillende interessante middeleeuwse lakstempels en zegelafdrukken van Bossche schepenen 5. Lakstempels in de moderne tijd Hiermee worden gewoonlijk stempels aangeduid uit de periode na In het begin van de zestiende eeuw (rond het jaar 1531) komen voor het eerst lakstempels voor op schilderijen, o.a. van Hans Holbein. Lakstempels worden daarbij afgebeeld als onderdeel van de kantoorinventaris van de zakenman. Zij hebben de vorm zoals wij die heden ten dage kennen. Daarbij kan onderscheid worden gemaakt tussen bureaustempels en lakstempels die worden gebruikt als onderdeel van de kleding of persoonlijke uitrusting. De bureaustempels zijn gewoonlijk tussen de 5 en de 10 cm hoog. In hun eenvoudigste vorm bestaan ze uit een houten handgreep en een metalen (messing of ijzer) stempelvoet. Soms zijn deze beide met elkaar verbonden door middel van een metalen bus. Tot in onze tijd worden dergelijke stempels vervaardigd o.a. ten behoeve van bepaalde beroepen: notarissen, bankemployees, postbeambten etc. Zij vertonen onderling verschillen in waarde door de gekozen houtsoort, de aangebrachte versiering, de samenstelling 16
3 Lakstempel (B) met wapen (Versélewel de Witt) Hamer, 17e eeuw van de metalen stempelvoet en door de aangebrachte detaillering in de wapenafbeelding of het monogram. In de achttiende en de negentiende eeuw komen voor gebruik in de herenkamer of in het damesboudoir lakstempels in zwang die vervaardigd zijn van dure materialen, zoals zilver, goud, parelmoer, ivoor en (half)edelstenen. Voorzover houten handgrepen nog worden toegepast, worden deze kunstzinnig bewerkt. Voor het ontwerpen worden kunstenaars van naam en faam 6 ingeschakeld. Zowel de handgreep als de afbeelding op de stempelvoet volgt de mode van het moment, al wordt er ook vooral aan het einde van de negentiende eeuw, de periode van de neostijlen wel teruggegrepen op vroegere stijlkenmerken. De stempelvlakken worden voorzien van een familiewapen, initialen (vaak in de vorm van een monogram), portretten, symbolische voorstellingen (al dan niet ontleend aan het familiewapen) 7, intaglio s 8 etc. Daarnaast waren er sinds de zeventiende eeuw lakstempels in gebruik, die de eigenaar in zijn kleding of als onderdeel van zijn persoonlijke uitrusting bij zich droeg. Het gaat daarbij om knipkokers, châtelaines, horlogekettingen, pijpenkrabbers, wandelstokken, naaldenkokers etc. Het gebruik van dergelijke zaken in combinatie met een familiewapen was vaak een statussymbool. Daarom waren zij meestal ook vervaardigd van goud of zilver en voorzien van edelstenen. Agaat, kornalijn, onyx en chalcedon waren daarbij favoriet. Het zijn soms prachtige stukjes edelsmeedkunst. Ook hier werden naast initialen en monogrammen ook en vooral familiewapens toegepast. Niet altijd werd er zorgvuldig omgesprongen met de details van het familiewapen. Er zijn signetten bekend waarvan met zekerheid kan worden vastgesteld dat zij gespiegeld zijn afgebeeld. Andere geven de kleuren en metalen onjuist weer. Kennelijk was het bezit van een signet belangrijker dan de juistheid van de gebruikte voorstelling. Ergens in de 18e eeuw komen ook zegelringen weer in gebruik, waarbij de facto wordt teruggegrepen op de traditie van het Romeinse Rijk. Zegelringen hebben hun positie tot in de tegenwoordige tijd gehandhaafd. Drie lakstempels van het geslacht Versélewel de Witt Hamer In het bezit van de familie Versélewel de Witt Hamer bevindt zich een drietal interessante lakstempels. Hieronder zal worden geprobeerd deze stempels te dateren of bij voorkeur aan te geven wie de oorspronkelijke eigenaar 17
4 geweest zou kunnen zijn. Als er zoals in dit geval geen informatie bestaat omtrent de periode waarin de stempels werden vervaardigd (b.v. goud of zilverkeuren, meestertekens, etc) dan is het dateren geen eenvoudige zaak. Dat wordt veroorzaakt doordat stempelsnijders in het kader van hun praktijkopleiding kennis namen van werkwijzen in andere landen, maar ook doordat in de tweede helft van de negentiende eeuw stijlimitatie hoogtij vierde hetgeen resulteerde in een veelheid van niet altijd gemakkelijk te herkennen neostijlen. Er moet dus bij de hieronder gegeven poging tot datering het nodige voorbehoud gemaakt worden. Het is een kwestie van bevestiging van vermoedens, analyseren, vergelijking met wél gedateerde objecten etc. De drie stempels De Witt Hamer hebben een houten handgreep en een messing voet en zouden dus kunnen worden gezien als tamelijk alledaags. Twee van hen (met de lichte kleur, hierna aangeduid met de letters A en B) lijken machinaal te zijn gedraaid uit een lokale houtsoort (linde?). Toch vertonen zij kenmerken, die hen bijzonder maken. Daarbij valt bij stempel A het ribbelpatroon op dat zich vlak boven de stempelvoet bevindt. Een dergelijk patroon is zeker niet gebruikelijk bij dit soort stempels. Ook de rillen op het buikje van stempel B zijn bijzonder. Beide bewerkingen geven aan dat er veel zorg is besteed aan de vervaardiging hetgeen meestal duidt ook op een relatief hoge ouderdom. Zij zouden kunnen stammen uit de tweede helft van de 17e eeuw 9. Stempel C is van een donkerder houtsoort of heeft door bewerking een donkerbruine kleur gekregen. Qua model gelijkt C sterk op stempel B. Mogelijk zou het ene stempel model hebben gestaan bij de vervaardiging van het andere. Lakstempels met wapen (Versélewel de Witt) Hamer, 17e/18e eeuw 18
5 Voor het vaststellen van de ouderdom van een lakstempel is de afbeelding op de stempelvoet gewoonlijk belangrijker dan de versiering van de handgreep. De toegepaste schildvorm van de drie stempels was in de 17e en in de 18e eeuw in de Duitse landen zeer gebruikelijk 10. Deze vorm lijkt hoewel er onderlinge verschillen zijn geïnspireerd op de schildvorm van de wapentekening uit 1601 (zie hierna). Vermoedelijk is stempel B op grond van de wat weelderiger versiering van iets later datum dan stempel A. Zowel stempel A als B kunnen op grond van de schildvorm afkomstig zijn uit het begin van de 17e eeuw (stempel B wellicht ook 18e eeuw). De stempelvoet van stempel C lijkt een wat vrijere interpretatie te zijn van het oorspronkelijke familiewapen. Op het schild blijkt de kleuraanduiding achterwege te zijn gebleven. Van de palen op het bovenste deel van het schild Familiewapen (Versélewel de Witt) Hamer zoals afgebeeld op het adelsdiploma van Abraham Hamer (1601) zijn slechts de contouren weergegeven terwijl het onderste gedeelte is omzoomd. Tenslotte vertoont stempel C, in tegenstelling tot de stempels A en B, een aanziende helm. Op grond van deze verschillen kan vermoed worden dat stempel C een imitatie zou kunnen zijn van later datum; het zou b.v. kunnen stammen uit het midden van de 19e eeuw. 19
6 Lakstempel (C) met wapen (Versélewel de Witt) Hamer, midden 19e eeuw Over de weergave van het wapen (de Witt) Hamer is rond het einde van de 16e eeuw nogal wat onduidelijkheid geweest, waarbij fouten zijn gemaakt. Het aanvankelijk door Keizer Maximiliaan I aan Abraham Hamer verleende wapendiploma d.d. 15 september 1518 onderging een verbetering onder keizer Rudolf II met een diploma d.d. 18 oktober De afbeelding uit 1518 toont een steekhelm met wrong, terwijl de afbeelding uit 1601 een gekroonde, halfaanziende toernooihelm laat zien. Daarnaast toont het bovenste gedeelte van het schild uit 1518 een zilveren veld met 2 rode palen, terwijl op de wapentekening uit zilveren palen op een rood veld voorkomen. De drie beschouwde lakstempels vertonen een gekroonde toernooihelm, ergo: zij lijken afkomstig uit de periode na Om onverklaarbare redenen vertoont het bovenste deel van het schild van wapen A een viertal palen en het bovenste deel van wapen B zelfs 5. Volgens de wapenbeschrijving Hamer in Nederland s Patriciaat van 1947 zouden de zilveren palen blauw omzoomd zijn. Wellicht zijn deze zomen een eigen leven gaan leiden en zijn zij als afzonderlijke palen herkenbaar in het bovenste gedeelte van het wapen van de beschreven lakstempels opgenomen. Al met al levert dit geen nieuwe informatie op voor de datering van de beide stempels. Zolang geen verdere informatie ter beschikking staat (b.v. in de vorm van stempelafdrukken op een of andere akte) kunnen op grond van de genealogische informatie drie leden van de familie De Witt Hamer in aanmerking komen als mogelijk oorspronkelijk eigenaar van een van de lakstempels A en/of B. Dat zijn de hierboven reeds genoemde Abraham ( ), diens zoon Ds. Hendrik ( ), die predikant was te s-gravendeel of diens zoon Petrus ( ), predikant te Numansdorp. Zij behoren tot de generaties III, IV en V van het geslacht Hamer Lakstempel C zou mogelijk afkomstig kunnen zijn uit de nalatenschap van een van de leden van de negende (mogelijk ook de tiende) generatie van de familie (Versélewel) de Witt Hamer. Daarvoor zouden dan in aanmerking komen de gebroeders: de advocaat en rechter Mr. Cornelis de Witt Hamer ( ), de apotheker Philippus Mattheus de Witt Hamer ( ) of de geneesheer Dr. Boudewijn Versélewel de Witt Hamer ( ). Van deze laatste werden verschillende nakomelingen (onder wie de probant) bij KB van 1 juli 1982 (nr. 183) ingelijfd in de Nederlandse adel. 20
7 1 In dit artikel zal het woord lakstempel worden gereserveerd voor het instrument waarmee een stempelafdruk kan worden vervaardigd. Afhankelijk van de situatie zullen hiervoor ook de aanduiding cachet, signet of breloque worden gebruikt. De benaming lakstempel wordt in het spraakgebruik ook wel gebruikt voor de afdruk of de zegeling; in dit artikel zal hiervoor de aanduiding stempelafdruk worden gebruikt. 2 Zie Les Sceaux, Empreintes du Pouvoir (vertaald uit het Italiaans door Maria Laura Bardinet Broso). Het boek is in maart 2001 uitgegeven door Editions Langlaude in het kader van de Bibliothèque de l Image. Het boek bevat naast een veelheid van afbeeldingen een aantal artikelen van vooraanstaande Italiaanse specialisten op het gebied van archeologie en cultuurhistorie. 3 De handgreep was vaak voorzien van een oog of een driepasoog zodat het stempel ook aan een koord kon worden gedragen. 4 Zie H. Hendrikse, Zegelstempels en Zegelringen uit Zeeuwse bodem, Uitgeverij Arpilis Zaltbommel Zie hiervoor o.a. Mr. G.J.J. van Wimersma Greidanus Kwartieren Greidanus-Jaeger in Stamreeksen in 1994 als deel XII uitgegeven in de reeks Werken uitgegeven door het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde. In dit boek zijn verschillende afbeeldingen opgenomen van deze stempels en afdrukken visueel weergegeven. 6 Bij de ontwerpers treft men namen aan als Fabergé, Bulgari, Perron, Bosio, Caron, Lalique(glas) 7 Deze populair in Engeland, waar men de crest gebruikt, het helmteken met daarbij de wapenspreuk en soms de initialen van de drager. 8 Zowel bij een camee als bij een intaglio wordt een portret aangebracht. Bij een camee wordt daarvoor de achtergrond van het portret weggesneden; bij de intaglio wordt de voorstelling zelf weggesneden zodat het portret in lak kan worden afgedrukt. 9 Het dateren van lakstempels is vaak een hachelijke zaak. Dat wordt o.a. veroorzaakt door het feit dat de vaklieden niet altijd op de hoogte waren van de laatste ontwikkelingen op het gebied van stijlen, maar ook doordat er vaak bewust werd teruggegrepen op stijlen en technieken uit vroeger tijden. 10 Zie o.a. Johann Siebmachers Wappenbuch von 1605, herausgegeben von Horst Appuhn, Harenberg Dortmund Achtergrond illustratie: lakstempel C Afdruk lakstempel A 21
Beschrijving schaal van Oegstgeest. Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen.
Beschrijving schaal van Oegstgeest Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. Figure 2: Onderaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. De schaal heeft een diameter van 21 centimeter
Nadere informatieDe wapenschilden van Cuijk en Grave
De wapenschilden van Cuijk en Grave Het wapenschild van de familie van Cuyck Aernt Van Buchel reproduceerde in zijn Monumenta drie verschillende wapenschilden van de van Cuycks 1 : In goud twee dwarsbalken
Nadere informatieBreien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf
Breien in de late middeleeuwen Een stukje geschiedenis over een geliefd tijdverdrijf Madonna met breiwerk, 1400-1410. Geschilderd door Bertram von Minden (1340-1414), detail uit het Buxtehude Altaar Onderzoek
Nadere informatie(bandeliersluiting) (verschillende zalfpotjes)
In de stortgrond afkomstig uit deze put langs de Kanaalschans werden veel metalen voorwerpen aangetroffen met de metaaldetector. Onder andere is met de detector een ronde penning van lood gevonden. Op
Nadere informatieHOOFDZAAK Het hoofd is het meest individuele deel van het menselijk lichaam. Het wordt soms letterlijk bekroond door een krans of diadeem van edelmeta
SCHITTEREND SIERAAD Sieraden uit de oudheid zijn fascinerend. Het niveau van de edelsmeedkunst in de oudheid was zodanig dat het duizenden jaren later nog steeds bewondering oogst: vooral als men stilstaat
Nadere informatieInleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd
Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op
Nadere informatieHET ZEGEL VAN DE SCHEPENBANK VAN BOORSEM
33 HET ZEGEL VAN DE SCHEPENBANK VAN BOORSEM Rombout Nijssen Bij een recent nazicht van de schepenbankoorkonden in het Rijksarchief in Hasselt, werd onze aandacht getrokken door een oorkonde van de schepenbank
Nadere informatieFamiliewapens. en het nut van wapenregistratie. Christoph ten Houte de Lange. Inleiding
Christoph ten Houte de Lange Familiewapens en het nut van wapenregistratie Inleiding In de hiernavolgende bijdrage wil ik kort op een speciaal aspect van de wapenkunde ingaan namelijk op het belang wapens
Nadere informatieBIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO
15 BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO R. Dijkmans In het Jaarboek 1998 van het Europees Genootschap
Nadere informatieWapens op de gevel van de herberg Sinte Michiel, geschilderd door Pieter Brueghel de Jongere (1564-1638)
Eerder in een iets gewijzigde vorm verschenen in Heraldicum Disputationes 18 (2013): 26-29. Sleutelwoorden: schilderij, herberg, St Michel, wapen, Brueghel Wapens op de gevel van de herberg Sinte Michiel,
Nadere informatieVAN RHEINLAND NAAR RIJNLAND
VAN RHEINLAND NAAR RIJNLAND Bodemvondsten in Leiden H. Suurmond-van Leeuwen In 1976 werd op het terrein van de toekomstige nieuwbouw van het Hoogheemraadschap van Rijnland door het Instituut voor Prae-
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (1)
Machinestempels als verzamelgebied (1) Veel filatelisten verzamelen, behalve postzegels, ook stempels. Sommige stempels zijn geliefd omdat ze volledig op een postzegel passen (puntstempels, ook wel nummerstempels
Nadere informatieOVER WAPENBORDEN EN WAPENS OP HET VROEGERE ORGEL IN DE CUNERAKERK
OVER WAPENBORDEN EN WAPENS OP HET VROEGERE ORGEL IN DE CUNERAKERK Dr. A.J. de Jong f Op de lezingavond van onze historische vereniging in september gaf de heer J.P.C. Hoogendijk een interessante lezing
Nadere informatieDe renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!
De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit
Nadere informatieWERKBOEK REFLECTIE Middeleeuwen Gotiek-3 Powerpoint: KG03_2_GOTIEK_BOEK_3.ppt REFLECTIE_WB_KG03_2_GOTIEK_BOEK_3_ppt.doc; v1: 0307
WERKBOEK REFLECTIE Middeleeuwen Gotiek-3 Powerpoint: KG03_2_GOTIEK_BOEK_3.ppt REFLECTIE_WB_KG03_2_GOTIEK_BOEK_3_ppt.doc; v1: 0307 Naam Klas Inleveren DOEN Lees in je (stencil)boek Reflectie de teksten
Nadere informatieAlbum amicorum van Johannes Honingh, stedelijke magistraat van Middelburg. Koninklijke Bibliotheek 76 J 34 (album amicorum , 1684)
Album amicorum van Johannes Honingh, stedelijke magistraat van Middelburg. Koninklijke Bibliotheek 76 J 34 (album amicorum 1654-1658, 1684) 1 tekening, 5 wapens, 1 lakzegel, 96 inscripties. Leiden, Parijs,
Nadere informatieOver de kerk van Marum
Over de kerk van Marum De kerk van Marum is een van de oudste bakstenen kerken in Groningen. Het oudste gedeelte, het koor, dateert uit de 12 e eeuw. De toren is 13 e -eeuws. De preekstoel werd in 1826
Nadere informatieHet ontstaan en de ontwikkeling van familiewapens. Lezing door Cees Heystek op de bijeenkomst van de HCC-regio Noordoost-Brabant
Het ontstaan en de ontwikkeling van familiewapens Lezing door Cees Heystek op de bijeenkomst van de HCC-regio Noordoost-Brabant Wat is een familiewapen? Een familiewapen is een embleem van een persoon
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatiecollectie winter inverno
collectie 2011 2012 winter inverno collectie winter 2011/2012 - Belle Trade & Sales 1 Elegantie en exclusief design Isa Belcampo staat voor elegante en moderne sieraden, die vrouwelijkheid en Italiaans
Nadere informatie#GOUDENEEUW Chatten met Hollanders uit de 17e eeuw
ONDERZOEKSBLAD KUNST ALGEMEEN De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden maakt in de 17e eeuw een gigantische bloeiperiode door. Holland heeft als rijkste gewest de meeste invloed in de Republiek. Meer
Nadere informatieOorkonden en Mededelingen
Oorkonden en Mededelingen HET ZEGEL VAN FRANÇOIS VAN NIEUWENHUUSE, SCHEPEN VAN BRUGGE IN DE XVIde EEUW Wij weten hoe wantrouwig wij hoeven te staan tegenover de meeste van de vroeger uitgegeven, niet wetenschappelijke
Nadere informatieIntroductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1
2? 66 Introductie Dit hoofdstuk gaat over de vroege middeleeuwen. De middeleeuwen zijn namelijk op te delen in drie delen: de vroege, hoge en late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen beginnen rond het
Nadere informatieOorkondekistje. Geschonken aan A.Plate op zijn 70e verjaardag op 26 mei 1915 en vervaardigd door J.C.Altorf
Oorkondekistje Geschonken aan A.Plate op zijn 70e verjaardag op 26 mei 1915 en vervaardigd door J.C.Altorf Visser 3-3-2016 Uit de fotomap van de kleinzoon van J.C.Altorf kwamen de onderstaande foto s tevoorschijn
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (4) Jos M.A.G. Stroom.
Machinestempels als verzamelgebied (4) Jos M.A.G. Stroom. In de vorige aflevering heb ik aandacht besteed aan de machinestempels uit de Kerst- en Nieuwjaarsperiode (KNJ), die elk jaar opnieuw weer voor
Nadere informatieKunstbeschouwen met Jacob
Kunstbeschouwen met Jacob Opdrachten bij de tentoonstelling Bovenbouw havo/vwo Stedelijk Museum Alkmaar Late Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance Kenmerken late Middeleeuwen: Kenmerken vroege Renaissance:
Nadere informatieLate Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance
Kunstbeschouwen met Jacob Opdrachten bij de tentoonstelling Bovenbouw havo/vwo Stedelijk Museum Alkmaar Late Middeleeuwen vs. Vroege Renaissance Kenmerken late Middeleeuwen: Hoog-gotiek Spitsbogen, Verticaal
Nadere informatieEén cirkel stempel. Een stempeltype met slechts één gesloten ring. Het stempel dat U ziet komt in diverse typen voor.
E Echt gelopen. Term voor een poststuk dat werkelijk werd verzonden en door de post werd besteld. Het stuk dat U ziet is voorzien van een vertrek en aankomststempel evenals een bestellerstempel. Eén cirkel
Nadere informatie書 票 Het Ex Libris in China
D 1101a 書 票 Het Ex Libris in China Het Ex Libris in China Een Ex Libris is meestal een bedrukt stukje papier van ongeveer 5 x 5 centimeter (maar er zijn legio uitzonderingen) dat doorgaans geplakt wordt
Nadere informatieDE FAMILIE VAN LOON 130 _
DE FAMILIE VAN LOON Mooi idee: je familie en huis jarenlang laten portretteren door schilders en fotografen. De roemrijke familie Van Loon uit Amsterdam deed dat. De indrukwekkende stapel familieportretten
Nadere informatieDe werkplaats van Jacob
De werkplaats van Jacob Opdrachten bij de tentoonstelling VMBO 4, onderbouw havo / vwo Stedelijk Museum Alkmaar Jacob Cornelisz van Oostsanen In deze tentoonstelling ga je kennis maken met Jacob Cornelisz
Nadere informatieProject Zeeuws Behout. Restauratieverslag van een vroeg 20 e eeuwse bascule, Museum Stoomtrein Goes-Borsele te Goes. Houtwerk.
Project Zeeuws Behout Restauratieverslag van een vroeg 20 e eeuwse bascule, Museum Stoomtrein Goes-Borsele te Goes. Houtwerk Van alle voorwerpen welke ingebracht zijn bij het project Zeeuws Behout was
Nadere informatieDe lange geschiedenis van de mensheid op deze aarde is nog lang niet ontrafeld door de gevestigde wetenschap.
De lange geschiedenis van de mensheid op deze aarde is nog lang niet ontrafeld door de gevestigde wetenschap. Nog steeds zijn er raadsels waarvoor men simpelweg geen of nauwelijks een verklaring heeft.
Nadere informatieREGISTRATIE VAN FAMILIEWAPENS. Fryske Rie foar Heraldyk
REGISTRATIE VAN FAMILIEWAPENS Inhoudsopgave INLEIDING... 2 1. OUDE WAPENS... 3 2. NIEUWE WAPENS... 4 2.1. AANVRAAG REGISTRATIE... 4 2.2. KOSTEN... 4 2.3. REGISTRATIE... 4 2.4. KOPIE... 5 2.5. WAPENREGISTER...
Nadere informatieHet nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland
Het nationale museum voor christelijke kunst en cultuur in Nederland 14-3-2008 1 1.Profilering van een christelijk museum 2.Hoe het begon 3.De collectie 4.Een rondje Catharijneconvent 5.Tot slot 14-3-2008
Nadere informatieLonden ipad. Londen. Tower of Londen. Tower of London. Samengesteld door: BusTic.nl
Londen ipad Londen Tower of Londen Tower of London 1 Londen ipad De Tower of London werd aan het begin van de 11e eeuw gebouwd door Willem de Veroveraar. In de 13e eeuw werd het sterk uitgebreid tot de
Nadere informatieVlag Bellingwedde. Wapen Bellingwolde. Wapen Wedde
Vlag Bellingwedde Wapen Bellingwolde Wapen Wedde met dank aan J. Boltendal, Wedde Vlag Bellingwedde De lengte van de gemeentevlag verhoudt zich tot de hoogte als 3 : 2. De vlag bestaat uit een broeking
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieThema. 13 januari Jonathan Bikker Conservator Onderzoek Schilderijen en Anna Krekeler Restaurator Schilderijen
Programma Reeks 1 Rijkscollege Het Rijksmuseum College biedt inzicht en verdieping bij tentoonstellingen en de collectie van het Rijksmuseum wordt gegeven door conservatoren en restauratoren van het Rijksmuseum.
Nadere informatieAfkomstig uit de nalatenschap van
in de etalage Afkomstig uit de nalatenschap van Op woensdag 23 januari 2013 vond er een bijzondere onthulling plaats in het Stedelijk Museum Kampen. Een onthulling die werd verricht door Herman Krans,
Nadere informatieSpeelgoed Algemeen. Retail Trainingen. alles over de speelgoedbranche, speelgoed en leeftijd, soorten speelgoed en veilig speelgoed
alles over de speelgoedbranche, speelgoed en leeftijd, soorten speelgoed en veilig speelgoed Onderdeel van de opleiding Verkopen in de Gemengde Branche Retail Trainingen 2 Dit vakinformatieboek is een
Nadere informatieTIEN GEBODEN TIEN SCHILDERIJEN. Bart Jan Bakker. en teksten
TIEN GEBODEN TIEN SCHILDERIJEN en teksten Bart Jan Bakker Deze bundel met afbeeldingen van schilderingen op papier en begeleidende teksten bevat mijn werk uit de periode augustus 2013 tot en met oktober
Nadere informatieDuurzame. Glans. Maastrichts zilver
Duurzame Glans Maastrichts zilver Duurzame Glans Maastrichts zilver Na een pre-opening in maart zal Museum aan het Vrijthof in juni 2012 groots openen met de langverwachte expositie over het vermaarde
Nadere informatie心 泰 流 ステルケ マルク 素 手 礼 九 丸 空
Shin tai ryu 心 泰 流 Culturele dienstverlening Hieronder worden een aantal culturele diensten aangeboden. Er is een grote verscheidenheid aan diensten en ze worden alle op maat en/of wens uitgevoerd en geleverd.
Nadere informatieMiddenbeemster, Korenmolen De Nachtegaal
Inleiding In opdracht van Cultureel Erfgoed Noord-Holland heeft op 1 december 2010 een kort onderzoek plaatsgevonden naar de opbouw en datering van de lage voetmuur van de korenmolen De Nachtegaal, gelegen
Nadere informatie2 Vroege renaissance 2.1
2 Vroege renaissance Giotto di Bondone, rond 1315 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de 14e eeuwse kunstenaar Giotto di Bondone, die in Italië een nieuwe kunststijl introduceerde. Voor het
Nadere informatieHet eerste schrift hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62211
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62211 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieBERLIJN. Vlak daarbij is er het Europa-Center waarvan de bouw in 1963 begon en veel winkels en restaurants bevat.
BERLIJN Toen ik student was ben ik in 1963 voor het eerst in Berlijn geweest. Er was nog geen muur maar om naar Oost-Berlijn te gaan moest je langs de Vopo s die het geweer op de mensen hielden. Geen prettig
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. 2.4 De late oudheid. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatieWho s Afraid of Red, Amber and Green
Basisonderwijs Bovenbouw (groep 6-7-8) Lesbrief voorafgaand aan het bezoek aan de tentoonstelling Who s Afraid of Red, Amber and Green Deze lesbrief is bedoeld ter voorbereiding op de les in het museum.
Nadere informatieNaam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6
Naam: KASTELEN Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je jouw huis zou verdedigen als anderen het probeerden te veroveren? Nou, vroeger dachten de mensen daarr dus echt wel over na. Ze bouwden hun huis zelfs
Nadere informatieSPARKLE & SHINE COLLECTIE 2019 ANNY VAN BUUL JUWELIERS 14K GOUD, DIAMANT & LONDON BLUE TOPAAS OORSTEKERS HANGER COLLIER R I N G
14K GOUD, DIAMANT & LONDON BLUE TOPAAS OORSTEKERS MET LONDON BLUE TOPAAS EN 0.10CT. (2X0.05CT.) G VSI DIAMANT E 0 2 4 715,- HANGER MET LONDON BLUE TOPAAS EN 0.10CT. G VSI DIAMANT EXCL. E025 595,- 45 cm
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld
Nadere informatieAnoniem Noordelijke Nederlanden (historische regio) 1638 gedateerd
RKDimages Anoniem Noordelijke Nederlanden (historische regio) 1638 gedateerd Portret van een familie, 1638 gedateerd Antwerp,, inv./cat.nr. 986 Verder zoeken in RKDimages kunstenaar Anoniem kunstenaar
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieVan barbaarse broek tot extravagante hoed Workshop met begeleid bezoek aan SteM
Van barbaarse broek tot extravagante hoed Workshop met begeleid bezoek aan SteM Doordenkertjes & speurwerk voor in de klas - Opdrachten in SteM - Hoedenshow - ************* Waarom dragen we kleding en
Nadere informatieWelkom in het Paleis van Karel van Lotharingen!
Tom en Charlotte Welkom in het Paleis van Karel van Lotharingen! Karel van Lotharingen was een heel belangrijke persoon. Hij was de gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden. Hij was de eigenaar van het
Nadere informatieDauby nv is een exclusief importeur en groothandel in verschillende Italiaanse, Franse en Spaanse
Artisanaal vakmanschap tot in de kleinste details Dauby nv is een exclusief importeur en groothandel in verschillende Italiaanse, Franse en Spaanse fabrikanten die ambachtelijk vakmanschap hoog in het
Nadere informatieVerkeerswetgeving fietsers
Verkeerswetgeving (Koninklijk besluit 1 december 1975) INDIVIDUELE FIETSERS of GROEPEN van MINDER DAN 15 FIETSERS Een verplicht fietspad wordt aangegeven met bord G11. Fietsers en snor MOETEN hier gebruik
Nadere informatieLIEFDE. En als je door de bogen kijkt, zie je op de achtergrond ook iets gebeuren. Wat wordt er op de achtergrond gedaan?
LIEFDE Soms lijkt het wel of het hele leven om de liefde draait. Het begint al als je kind bent met de liefde voor je moeder en vader. En iedereen herinnert zich zijn eerste verliefdheid nog wel; op de
Nadere informatieFons Gieles en de Maria- Ommegang te Bergen op Zoom.
Fons Gieles en de Maria- Ommegang te Bergen op Zoom. Dit jaar trekt de Ommegang voor de 70- e maal door de straten van Bergen op Zoom. De stoet vindt zijn oorsprong in de Middeleeuwen en werd na de Tweede
Nadere informatieFederatie TMV - - 1 -Toetsmatrijs examen vakbekwaamheid taxateur juwelen mei-2008 1
Toetsmatrijs Examen Juwelen Mei 2008 Het examen vakbekwaamheid taxateur Juwelen bestaat uit een praktijkgedeelte en een theoriegedeelte. In het praktijkgedeelte beoordelen de kandidaten 20 juwelen (verder
Nadere informatieTerugkeren naar de Heemkunde-site kan via de Terugknop. U vindt de terugknop bovenin uw scherm, meestal uiterst linksboven.
Terugkeren naar de Heemkunde-site kan via de Terugknop. U vindt de terugknop bovenin uw scherm, meestal uiterst linksboven. [ gemeente BOXTEL Ontdek Boxtel! Gedenkstenen cultuurhistorische as Welkom! Jas
Nadere informatieHandleiding Japanse puzzels
Handleiding Japanse puzzels versie : 1.0 wijziging : 26-4-2010 Inhoud 1.Japanse puzzel...4 1.1.Speler...4 1.2.Kleur...4 1.3.Groep...4 1.4.Favoriet...4 1.5.Puzzel...4 1.6.Prima...5 1.7.Spel...5 1.8.Stap
Nadere informatieAlbum amicorum/liedboek van Margaretha van Duvenvoorde gezegd van Wassenaer ( )
Album amicorum/liedboek van Margaretha van Duvenvoorde gezegd van Wassenaer (1593-1660) Koninklijke Bibliotheek aanvraagnummer 135 J 52: 4 gouaches, 21 wapenschilden verder 65 inscripties, waaronder 28
Nadere informatiePapiergeld van Duits Oost Afrika
Papiergeld van Duits Oost Afrika In de 19 e eeuw waren het handelaren van de Duitse Hanzesteden die de eerst contacten legden in het gebied dat nu Tanzania, Rwanda en Burundi heet. In het bijzonder de
Nadere informatieRINEKE DIJKSTRA op de tentoonstelling Er was eens de collectie nu, Van Abbemuseum, Eindhoven
RINEKE DIJKSTRA op de tentoonstelling Er was eens de collectie nu, Van Abbemuseum, Eindhoven JOKE REICHARDT Werkstuk voor het vak Het meesterwerk. Sleutelwerken in de westerse kunst van de 20 e en de 21
Nadere informatieRKDimages. Arnold van Ravesteyn. Portret van Jacob Cats ( ), 1660 gedateerd Amsterdam,, inv./cat.nr. AA 741
RKDimages Arnold van Ravesteyn Portret van Jacob Cats (1577-1660), 1660 gedateerd Amsterdam,, inv./cat.nr. AA 741 + Leaflet Map data OpenStreetMap contributors, CC-BY-SA, Imagery Mapbox herkomst verblijfplaats
Nadere informatieVallis ❿ 61. Prachtige gebouwen en panorama's
Route 6 60 Vallis 61 Prachtige gebouwen en panorama's In Vaals en Lemiers getuigen monumentale gebouwen van een bewogen verleden. De groene heuvels in de omgeving bieden allerlei fascinerende vergezichten.
Nadere informatiePlechelmusbasiliek - Oldenzaal
De oudste delen van het bestaande gebouw dateren uit het midden en de tweede helft van de 12 e eeuw. Rond 1150 werd de kerk vervangen door een nieuw gebouw in romaanse stijl. De belangrijkste restauratie
Nadere informatieVoorstellenboek. 30-jarigjubileumlogo scouting Fons Olterdissen
Voorstellenboek 30-jarigjubileumlogo scouting Fons Olterdissen opdrachtgever:r.m.a. Dols 22 januari 2008 Opdracht: Ons werd gevraagd ter gelegenheid van het 30 jarig jubileum van scouting Fons Olterdissen
Nadere informatie18 Maria beeld * inventarisnummer aantal onderdelen 1 afmetingen h. 49,5 cm, b. 14 cm, d. 10 cm
18 Maria beeld * inventarisnummer 7358-140 titel Maria aantal onderdelen 1 afmetingen h. 49,5 cm, b. 14 cm, d. 10 cm materiaal gips, houtimitatie beschrijving Maria houdt het kind op de rechterarm en een
Nadere informatie2 Eeuw van het Verstand
2 Eeuw van het Verstand Caravaggio, 1600 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de barok in Zuid-Europa en de Gouden Eeuw in Nederland. Zowel in de 16e als de 17e eeuw leefden een aantal van de
Nadere informatieHand-out Methodiek Lookalike
Hand-out Methodiek Lookalike Methodiek Lookalike www.lookalike-traject.nl Amsterdam 2011 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE LOOKALIKE... 3 FILOSOFIE EN WERKWIJZE... 3 INTRODUCTIE VOOR HET ONDERWIJS... 3 KUNSTZINNEGE
Nadere informatieOp bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart.
Op bezoek in de Sint Bavo Basiliek aan de Leidsevaart. Via de Nederlandse Genealogische Vereniging, afd. Kennemerland zijn we in de gelegenheid gesteld om een rondleiding in de Sint Bavo Basiliek bij te
Nadere informatieGEDENKHORLOGES CHRONOS
GEDENKHORLOGES CHRONOS HERINNERINGEN ZIJN ALS GEDACHTEN DIE MET DE TIJD MEEGAAN HMADE IN S-HERTOGENBOSCH Hoog op de Kathedrale Basiliek van Sint-Jan Evangelist in s-hertogenbosch, goed zichtbaar en te
Nadere informatieDe dader droeg handschoenen Een analyse van de afdrukken op de blouse van weduwe Wittenberg
De dader droeg handschoenen Een analyse van de afdrukken op de blouse van weduwe Wittenberg Door I. B., textieldeskundige De auteur is textieldeskundige en is sinds 30 jaar actief met het bewerken en verwerken
Nadere informatieNieuwsbrief mei 2013. Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk
Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk In de kastelenbuurt van Heemskerk werd in november 2012 vanwege de sloop en nieuwbouwplannen een proefsleuvenonderzoek verricht. Dit werd uitgevoerd door het archeologische
Nadere informatieAfb. 1. Twee (paal)dansende leeuwen van Gelderland. Bron: Wageningen, Gemeente-archief, Oud-archief inv. nr. 110. Foto auteur neg. 27.05.
Gepubliceerd in Heraldisch Tijdschrift 13 (2007): 99-100. Dansende wapendieren* Anton C. Zeven Sleutelwoorden: wapendier, dans *Een artikel over dansende wapendieren heb ik ooit ergens gelezen, maar ik
Nadere informatieT00456. Inventaris van het archief van de Waalse. Hervormde Gemeente te Vianen, 1725-1823
T00456 Inventaris van het archief van de Waalse Hervormde Gemeente te Vianen, 1725-1823 T.L.H. van de Sande, 2010 H.J. Postema, september 2014 INHOUDSOPGAVE INLEIDING... 3 INVENTARIS... 5 1 STUKKEN VAN
Nadere informatieExamen VMBO-GL en TL 2006
Examen VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 vrijdag 19 mei 13.30-15.30 uur BEELDENDE VAKKEN CSE GL EN TL Bij dit examen hoort een afbeeldingenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatie6Plekjes met voelbare historie
6Plekjes met voelbare historie Waterwegen hebben in heel veel belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis een rol gespeeld. Voor aanval en verdediging tijdens oorlogen, voor het vervoer van goederen
Nadere informatieDE KALKOEN Een verzameling van historische feiten en opmerkelijke wetenswaardigheden over kalkoenen
DE KALKOEN Een verzameling van historische feiten en opmerkelijke wetenswaardigheden over kalkoenen Tekst en afbeeldingen: Theo Philipsen DEEL 2 Rechts: Voorpagina van een Oostenrijks tijdschrift Columbus
Nadere informatieDIT BEN IK. Thema: Verhalen
Het thema verhalen begint bij de kleuters heel dichtbij: ze kijken aan de hand van een foto naar zichzelf en naar het gezin waaruit ze komen. Wie staan er op de foto? Waar is deze foto gemaakt? En wat
Nadere informatieIk draagt een onderjurk van zeer fijn linnen. Hoe zie je dat? Zoom eens in op de stof van mijn jurk. Welke details zie je? Welke juwelen herken je?
Het onderdeel De kleren maken de man en de vrouw werd geschreven door Kris Vermeulen. OPDRACHTEN >>>>> DE KLEREN MAKEN DE MAN... EN DE VROUW>>>>> OPDRACHT Ik draag natuurlijk niet wat ik wil. Ik kleed
Nadere informatieTabellarische inventaris van de resoluties en indices van de Staten Generaal Theo Thomassen
Tabellarische inventaris van de resoluties en indices van de Staten Generaal 1576 1796 Theo Thomassen Gebruiksaanwijzing Deze tabellarische inventaris heb ik in 1986 gemaakt omdat het eerste deel van de
Nadere informatieMe, myself and I. Je gaat op de volgende manieren portretten maken:
Me, myself and I Wat ga je doen? Je gaat een heel bijzonder boekje maken. Het wordt een vouwboekje (=leporello) zoals je op het plaatje hierboven duidelijk kunt zien. Dat boekje zal een heel persoonlijk
Nadere informatiePoolse Postwaardestukken: voor elk wat wils
Poolse Postwaardestukken: voor elk wat wils Wie eens iets anders wil gaan verzamelen, zou kunnen beginnen met Poolse postwaardestukken. Je komt ze overal voor een paar (euro)centen tegen. Wie denkt dat
Nadere informatieHoofdstuk 7. Overig landbezit
Hoofdstuk 7 Overig landbezit 163 Behalve de Corenweertsche Rijsweert en de Kievitsham, hebben vele leden van de familie de Gier ander onroerend goed bezeten, zoals blijkt uit het parenteel. In sommige
Nadere informatieNu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in
750 0 500 Nu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in God 4 de 10 de eeuw 10 de 13 de eeuw 13 de
Nadere informatie-Detective en restaurator- raadsel opgelost van 16 de eeuwse eiken kast
Houtsymposium Restauratiebeurs 14 april 2011 -Detective en restaurator- raadsel opgelost van 16 de eeuwse eiken kast Yvonne Nijlunsing, houtrestaurator Den Andel Kast van het Klaarkampster Weeshuis,
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatieSYNAGOGE SCHOOL OPDRACHT. Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger: Martin Monnickendam. Materiaal: pastel, aquarel, plakkaatverf.
b WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. Het onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: SCHOOL OPDRACHT e g o g a Syn Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger:
Nadere informatieDE ONTWIKKELING VAN DE ACTIO NEGATORIA VANAF DE RECEPTIE VAN HET ROMEINSE RECHT TOT AAN DE TOTSTANDKOMING VAN 1004 BGB
II DE ONTWIKKELING VAN DE ACTIO NEGATORIA VANAF DE RECEPTIE VAN HET ROMEINSE RECHT TOT AAN DE TOTSTANDKOMING VAN 1004 BGB 5 Inleiding Het Romeinse recht, zoals dat tussen 529 en 534 op last van keizer
Nadere informatieDe punt op de i van de restauratie
Gerlof van der Veen De punt op de i van de restauratie Op zoek naar historische eenheid in hedendaagse verscheidenheid Aan de markten in Zutphen vormen de afzonderlijke gevels met elkaar een beschermd
Nadere informatieDrempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4.
Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Vraagstelling. Wat zijn de maten, versieringen en vorm van de van de kerk van Drempt (kaart afb. 1) gerapporteerde grafplaat uit de (ruim te nemen) 12 e eeuw? Wat is zijn
Nadere informatieLeydse Weelde. Marie de Brimeu - B
Leydse Weelde Marie de Brimeu - B Welkom in Museum Boerhaave. Je gaat de tentoonstelling Leydse Weelde Groene ontdekkingen in de Gouden Eeuw bekijken. Met groene ontdekkingen worden natuurlijk planten
Nadere informatieHoutskool uit een kuil van een rivierduin bij Rotterdam-IJsselmonde 't Hart
BIAXiaal Houtskool uit een kuil van een rivierduin bij Rotterdam-IJsselmonde 't Hart L.I. Kooistra november 2009 BIAX C o n s u l t Onderzoeks- en Adviesbureau voor Biologische Archeologie en Landschapsreconstructie
Nadere informatie