Verantwoord beleggen: inspirerende noodzaak voor mens, milieu en onderneming.

Transcriptie

1 VER ANT WOORD BELEGGEN Samenvatting jaarverslag 2010

2 Verantwoord beleggen: inspirerende noodzaak voor mens, milieu en onderneming. 2

3 In de beleggingsactiviteiten houdt PGGM Vermogensbeheer B.V. (PGGM) bewust rekening met de invloed van milieu, mens en maatschappij en goed ondernemingsbestuur (ESG-factoren). Dat doen wij vanuit onze identiteit en de overtuiging dat verantwoord beleggen loont én dat financieel en maatschappelijk rendement heel goed samengaan. Wij voeren dit beleid uit voor en in overleg met de pensioenfondsen waarvoor PGGM het vermogen beheert. In ons Beleid Verantwoord Beleggen is onze visie op verantwoord beleggen vastgelegd. Zo integreren wij ESG-factoren in onze beleggingsanalyses, doen wij gerichte ESG-beleggingen, spreken wij ondernemingen aan op hun beleid en voeren wij een actief stembeleid op aandeelhoudersvergaderingen (AVA s). Ook hanteren wij een uitsluitingenbeleid voor beleggingen die niet bij ons passen op basis van onze identiteit. Verantwoording Verantwoord beleggen is een continu proces van ver beteren. Om dat te bevorderen overleggen wij regelmatig met onze klanten, niet-gouvernementele organisaties, politieke partijen en ondernemingen. Ook willen wij verantwoording afleggen over onze activiteiten via rapportages. Die verantwoording vindt u in onze kwartaalverslagen en in het Jaarverslag Verantwoord Beleggen 2010, waarvan dit de samenvatting vormt. Deze publicaties vindt u ook op onze website. Kernpunten van het Beleid Verantwoord Beleggen De kernpunten van ons beleid zijn: We zetten actief in op de overtuiging dat financieel en maatschappelijk rendement kunnen samengaan. We vertegenwoordigen onze klanten actief om bij te dragen aan de kwaliteit en continuïteit van We onder nemingen en financiële markten. vertalen onze identiteit naar grenzen van het beleggingsbeleid en we kiezen voor specifieke aandachtsgebieden op basis van die identiteit. We stimuleren partners in de financiële sector tot verantwoord beleggen. We leggen verantwoording af over doelen, activiteiten en resultaten op het gebied van verantwoord beleggen. Deze kernpunten sluiten aan op de Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties. Beleggingsbeslissingen In onze beleggingsbeslissingen laten wij ons leiden door financiële criteria, waaronder ESG-factoren. Wij kijken dus of en welke financiële invloed het milieu, mens en maatschappij en het ondernemingsbestuur hebben op onze beleggingen. 3

4 Juridische procedures Uitsluitingen Beleid en transparantie ESG-integratie Gerichte ESGbeleggingen Zo hebben wij in 2010 voor alle beleggingsafdelingen de materiële ESG-factoren in kaart gebracht. Daarbij gaat het om factoren die een grote fi nanciële invloed hebben op de onderliggende belegging. Voorbeelden hiervan zijn de gevolgen van klimaatverandering op het risico en rendement van vastgoed en infrastructuur of de gevolgen van de inrichting van een ondernemingsbestuur op het rendement. Door de materiële ESG-factoren in kaart te brengen, hebben we meer inzicht in de invloed van ESGfactoren op onze beleggingen. In dialoog met ondernemingen en markten Stemmen op aandeelhoudersvergaderingen Integratie De inventarisatie vormt de eerste fase van het ESGintegratieproces. Deze inventarisatie geeft de beleggingsafdelingen inzicht in de materiële ESG-factoren voor hun beleggingsanalyses. In 2010 zijn we erin geslaagd om voor alle 23 beleggingscategorieën de inventarisatiefase af te ronden zodat ze de implementatiefase (fase twee) in gang kunnen zetten. Voor PGGM is verantwoord beleggen van groot belang. Het past bij onze identiteit als vermogensbeheerder voor langetermijnbeleggers en draagt bij aan een waardevolle maatschappij. In 2010 waren wij succesvol met verantwoord beleggen en wij kijken daar tevreden op terug. Ook de komende jaren blijven wij innoveren voor onze klanten en de maatschappij. Sommige afdelingen hebben al projecten uitgevoerd binnen de implementatiefase. Zo verplichtte de afdeling Privaat Vastgoed de externe fondsmanagers om het specifi eke ESG-beleid toe te passen als zij nieuwe private vastgoedfondsen selecteren en moeten ze rapporteren over duurzaamheidscriteria als energie- en waterverbruik. Verder trad PGGM op als een van de founding members van de International Sustainability Alliance (ISA) dat voor de vastgoedsector richtlijnen opstelt voor duurzaamheidsindicatoren. Ook de afdeling Real Assets (vooral bosen landbouw) zit in de tweede fase en voerde in 2010 een ESG-onderzoek uit bij de externe managers. Het onderzoek naar de invloed van klimaatverandering op verschillende beleggingscategorieën en de strategische asset-allocatie, dat PGGM samen met andere investeerders in 2009 is gestart, werd in 2010 nagenoeg voltooid. Een van de resultaten is een overzicht van risicofactoren per beleggingscategorie. Een tegen vallende conclusie is dat de integratie van klimaatverandering in de strategische asset-allocatie op dit moment nog geen toegevoegde waarde biedt. Wel bevat het onderzoek waardevolle informatie voor risicomanagement en voor onze dialoog met beleidsmakers en politici. Jac Kragt, Chief Investment Offi cer 4

5 Gerichte ESG-beleggingen Met gerichte ESG-beleggingen willen we naast financieel rendement een specifiek maatschappelijk rendement realiseren of bevorderen. De omvang van deze mandaten is gegroeid van 2,6 miljard in 2009 naar 3,7 miljard in het afgelopen jaar. Voorbeelden van nieuwe gerichte ESG-beleggingen in 2010: We namen met Ampere Equity Fund een belang van bijna 25% in het Britse Walney dat 102 windmolens op zee bouwt. We verhoogden ons belang in het BNP Clean Energy Fund dat in duurzame energieprojecten belegt. We stapten in het IFC African, Latin American and Carribean Fund dat de economische groei van ontwikkelingslanden stimuleert, banen creëert en armoedeprogramma s uitvoert. We verhoogden het mandaat voor de eigen Responsible Equity Portfolio tot twee miljard. Dit zijn verantwoorde beleggingen in beursgenoteerde ondernemingen waarbij het rendement minimaal de benchmark moet evenaren. We initieerden samen met prinses Máxima en vier fondsmanagers een leidraad voor verantwoord beleggen in microfinanciering. Voorbeelden van doorlopende gerichte ESG-beleggingen in 2010: We investeerden via AlpInvest verder in schone technologie. We beleggen in een bosbouwfonds waarin we samenwerken met natuurbeschermingsorganisaties. We delen in het kredietrisico van verschillende projectfinancieringen in duurzame energie. Onderzoek Vorig jaar zijn we samen met de Erasmus Universiteit in Rotterdam een onderzoek gestart om te meten welke maatschappelijke toegevoegde waarde een gerichte ESG-belegging heeft. Dat resulteerde in een methodiek om de te verwachten maatschappelijke effecten van een belegging in kaart te brengen. Stemmen PGGM maakt actief gebruik van zijn stemrecht op aandeelhoudersvergaderingen. In 2010 stemden wij op 99% van alle AVA s van ondernemingen in onze portefeuille. In ons stembeleid letten we extra op voorstellen over ESG-factoren. Dat kan betekenen dat we voor een gedragscode op het gebied van arbeidsrecht stemmen of dat we ons juist onthouden van stemmen bij voorstellen over het exploiteren van teerzanden door oliemaatschappijen. Ook kunnen we stemmen tegen de (te) hoge beloning van bestuurders als die beloning niet gekoppeld is aan prestaties. Engagement Wij spreken ondernemingen en markten aan op hun beleid en daden als wij vinden dat ze beter moeten presteren op het gebied van met name mensenrechten, klimaatverandering, ondernemingsbestuur en gezondheid. Dat doen wij in eerste instantie door een dialoog aan te gaan. Leidraad Via een platform van de Verenigde Naties waren wij nauw betrokken bij het opstellen van een nieuwe leidraad voor ondernemingen die in conflictgebieden opereren. Op basis van deze leidraad vroegen wij informatie op bij ondernemingen die actief zijn bij fosfaatwinning in de Westelijke Sahara. Ook bezochten wij Soedan om de toepasbaarheid van de leidraad te toetsen en ondernemingen concrete aanbevelingen te doen op het gebied van transparantie over veiligheid en de communicatie met belanghebbenden. Congres Samen met de Institutional Investors Group on Climate Change organiseerde PGGM een congres in Brussel waar wij in discussie gingen met beleidsmakers van de Europese Commissie. Onze inzet was om beleid te creëren waardoor klimaatvriendelijke beleggingen minimaal even aantrekkelijk worden ten opzichte van klimaatbelastende beleggingen. Hiertoe deden wij enkele aanbevelingen aan de Commissie. Sociaal In 2010 leidden gesprekken met de Amerikaanse supermarktketen Wal-Mart tot het aanstellen van een bestuurscommissie die toezicht houdt op sociale kwesties zoals diversiteit en omgang met vakbonden. Verder drongen we bij de Amerikaanse dienstverlener aan de olie- en gasindustrie Schlumberger aan op het hanteren van een standaard die ondernemingen helpt de veiligheid van hun operaties te waarborgen met inachtneming van de mensenrechten. Een overkoepelend consortium gebruikt deze standaard nu in trainingen voor het veiligheidspersoneel. 5

6 Milieu We spraken Shell aan op de olielekkages in Nigeria en op het betalen van smeergeld door een onderaannemer van Shell. Plannen tot exploitatie van teerzanden buiten Canada leidden bij ons tot kritische vragen aan betrokken ondernemingen. Ook drongen wij bij diverse ondernemingen opnieuw aan op meer openheid over de uitstoot van broeikasgassen zodat beleggers beter inzicht hebben in de risico s die zij lopen. Corporate governance In het kader van corporate governance letten we vooral op de uitoefening van het stemrecht en op best practices in Nederland, de Verenigde Staten en Azië. In de Verenigde Staten worden bestuurders vaak met één stem vóór benoemd. In onze visie zou deze praktijk vervangen moeten worden door benoeming bij meerderheid van stemmen. Na een discussie hierover met veilinghuis Sotheby s maakte deze bekend dit te zullen bepleiten tijdens de volgende aandeelhouders vergadering. Ook bereikten wij dat het Administratiekantoor van ING voortaan een jaarlijkse vergadering van certificaathouders houdt. Hierdoor krijgen certificaathouders meer zeggenschap omdat het Administratiekantoor bij het stemmen meer naar de certificaathouders luistert. PGGM vindt de veel voorkomende praktijk waarbij op een aandeelhoudersvergadering bij acclamatie wordt gestemd onwenselijk omdat daardoor niet ieder aandeel één stem vertegenwoordigt. Dit kaartten wij aan bij Taiwan Semiconductor Manufacturing Company. Met succes: tijdens de eerst volgende aandeelhoudersvergadering werden bij ieder agendapunt alle stemmen geteld. Medicijnen en voeding In 2010 richtten wij ons op het gebied van gezondheid op de farmaceutische industrie en de voedings industrie. Daarbij ijvert PGGM voor een grotere toegang tot medicijnen in met name ontwikkelingslanden. Zo werkten wij mee aan het tot stand komen van de Access to Medicine Index 2010 waarin de initiatieven tot toegang tot medicijnen van farmaceutische ondernemingen worden vergeleken. Ook gingen wij de dialoog over obesitas aan met de voedingsindustrie. Wij riepen ondernemingen in deze sector op om hun eigen rol en risico s ten aanzien van obesitas toe te lichten. Juridische procedures PGGM voert juridische procedures voor zijn klanten om schade te verhalen of om goed ondernemerschap af te dwingen. Door een uitspraak van de Amerikaanse Supreme Court in 2010 worden buitenlandse beleggers in de Verenigde Staten belet om via class actions schadevergoeding te vorderen en/of verbeteringen van corporate governance te bereiken. Een class action is een vorm van een rechtzaak waarbij een grote groep mensen via een vertegenwoordiger collectief een vordering bij de rechter brengt. Uiteraard probeert PGGM deze ongelijkheid te veranderen. Verder zetten wij als hoofdeiser namens gedupeerde beleggers verdere stappen tegen de Bank of America. In deze zaak hebben beleggers enorme verliezen geleden door vermeende misleiding rond het overgenomen Merrill Lynch. De totale opbrengsten van class actions zijn opgelopen van 16,6 miljoen in 2009 tot 19,1 miljoen in Uitsluitingen De beleggingen die wij namens onze klanten doen moeten passen bij onze identiteit en die van onze klanten. Daarom beleggen wij niet in controversiële wapens (onder meer kernwapens, clustermunitie en landmijnen) en niet in ondernemingen die fundamenteel de mensenrechten of arbeidsrechten schenden zonder vooruitzicht op dialoog of verbetering. Als gevolg van dit beleid stonden eind vorig jaar 38 ondernemingen op onze uitsluitingslijst: 33 vanwege wapens en 5 vanwege mensenrechten. Ook 5 staatsobligaties worden uitgesloten. Evenals in 2009 dekt ons uitsluitingenbeleid 98% van het beheerde vermogen. Vooruitblik 2011 Verantwoord beleggen is een continu proces dat telkens verbeterd wordt. Omdat PGGM een proactieve rol wil spelen op het gebied van verantwoord beleggen: gaan wij verder met de integratie van ESG-factoren in onze beleggingsbeslissingen, voltooien wij het onderzoek naar de maatschappelijke meerwaarde van gerichte ESG-beleggingen, kijken wij kritisch naar sectoren met hoge ESG-risico s, prioriteren wij onze engagementprojecten en evalueren wij onze engagementstrategie en -activiteiten. 6

7 7

8 Voorbeelden Waardering 2010 PGGM won op de TBLI conferentie de internationale vakprijs ESG Leaders Award als beste ESG-vermogensbeheerder. Pensioenfonds Zorg en Welzijn was voor de vierde keer op rij het beste pensioenfonds in de VBDO Benchmark Verantwoord Beleggen. In dit zelfde onderzoek steeg Pensioenfonds voor de Architectenbureaus naar de tiende plaats. Voor beide pensioenfondsen doet PGGM vermogensbeheer en voert het beleid verantwoord beleggen uit. Leidraad voor microfinanciering Samen met prinses Máxima in haar functie als speciale VN-ambassadeur voor microfinanciering en vier fondsmanagers nam PGGM het initiatief tot de Principles for Investors in Inclusive Finance, een leidraad voor verantwoord beleggen in microfinanciering. De leidraad schrijft voor dat beleggers in microfinanciering en fondsmanagers het langetermijn belang van de eindklant centraal stellen. De leidraad is door 40 vermogensbeheerders en investeerders ondertekend tijdens een speciale conferentie in januari Dialoog met Shell PGGM voert een intensieve dialoog met Shell over Nigeria. Hierbij spreken wij onze zorgen uit over de mensenrechten, de gevolgen van olielekkages voor de lokale bevolking en de veiligheid van de medewerkers. PGGM wil van Shell onder andere meer openheid over de olielekkages, de gevolgen voor het milieu en de lokale bevolking en over de schoonmaak- en compensatieplannen. Daarnaast willen we een zo snel mogelijk einde aan het affakkelen van gas. Verder hebben we Shell aangespoord de dialoog met de overheden over mensenrechten en milieuvraagstukken te blijven voeren en de Nigeriaanse overheid te bewegen tot openheid over revenuen van de oliewinning. PGGM ziet vooruitgang in de dialoog met Shell en in hun activiteiten, maar ziet ook voldoende aanleiding de dialoog voort te zetten. Onderzoek naar maatschappelijk rendement Met gerichte ESG-beleggingen willen we naast financieel rendement ook een specifiek maatschappelijk rendement realiseren of bevorderen. Maar welk maatschappelijk rendement wordt behaald, is moeilijk aan te tonen. Daarom hebben we samen met de Erasmus Universiteit in Rotterdam een methodiek ontwikkeld om inzicht te krijgen in wat de gerichte ESG-beleggingen werkelijk opleveren aan maatschappelijke waarde. De verwachting van de maatschappelijke opbrengsten van een specifieke belegging is nu nog academisch van aard, maar met meer specifieke data komt er ook meer inzicht in het bereikte maatschappelijke rendement. Zo kunnen we dus gerichter inzetten op daadwerkelijk maatschappelijk renderende beleggingen. 8

9 Windenergie op zee PGGM heeft samen met Ampere Equity Fund een belang genomen in het Britse offshore windpark Walney. PGGM werkt hierbij samen met eigenaar DONG Energy, de wereldwijde leider in offshore windparken. Walney gaat naar verwachting 1 miljard kosten en moet eind 2011 operationeel zijn. Het windpark telt 102 windmolens met een totale capaciteit van 367 mw wat neerkomt op het energieverbruik van huishoudens. Ongelukken bedreigen voortbestaan BP Olieconcern British Petroleum (BP) was in 2010 maandenlang negatief in het nieuws door de ontploffing van een boorplatform in de Golf van Mexico. Hierbij kwamen niet alleen elf medewerkers om het leven, maar het zorgde ook voor een ongekende milieuramp met grote gevolgen voor de lokale visserij en het toerisme. De gevolgen van de ramp hebben het voortbestaan van BP ernstig bedreigd en leidden tot een geschatte schadelast van 30 miljard. De ontploffing en eerdere grote ongelukken toonden aan dat de veiligheidscultuur bij BP op bestuursniveau en op de vloer ernstig tekortschoot. PGGM heeft BP vorig jaar meerdere malen aangesproken op het veiligheidsbeleid. Het olieconcern nam daarop maatregelen door een veiligheidsexpert aan te stellen in de verantwoordelijke bestuurscommissie en door de veiligheidssystemen te verbeteren. Na gesprekken in november concludeerden wij dat er goede stappen zijn gezet, maar dat er nog meer moet gebeuren. In onze overtuiging moet BP de rol van veiligheid in de aansturing binnen de gehele onderneming en binnen de strategische keuzes verder onderzoeken en verbeteren om voorop te kunnen lopen op het gebied van veiligheid. PGGM ziet dit als een voorwaarde voor het voortbestaan van BP op de lange termijn. Uitsluiting voor mijnbouwer in India Halverwege 2010 hebben wij Vedanta Resources PLC op de uitsluitingenlijst gezet vanwege het uitblijven van verbeteringen op het gebied van naleving van mensenrechten. Dit besluit volgde na een steeds inten sievere dialoog met de onderneming over de sociale toestanden en milieuproblematiek rond hun mijnbouw activiteiten in de Indiase staat Orissa. Vedanta wil een berg ont ginnen die voor de lokale Dongria Kondh-stam heilig is en heeft al een raffinaderij aan de voet van de berg gebouwd. Vedanta zegt dat de raffina derij en de mijn goed zijn voor deze streek, maar gaat voorbij aan de gevolgen voor het milieu en de lokale bevolking. Bovendien toonde Vedanta geen verbeteringen op het gebied van mensenrechten en milieuzorg. Tezamen met het risico op reputatieschade en eventuele financiële risico s hebben wij besloten om Vedanta en drie dochterondernemingen toe te voegen aan de uitsluitingenlijst. 9

10 Resultaten verantwoord beleggen (per jaareinde) ESG-integratie Opgestart of afgerond in fase 1 Inventarisatie (als % van totaal beheerd vermogen) 56% 100% Opgestart of afgerond in fase 2 Implementatie (als % van totaal beheerd vermogen) 20% 56% Gerichte ESG-beleggingen Omvang ( miljoen) % totaal beheerd vermogen 3,0% 3,6% Stemmen Aantal gestemde vergaderingen Aantal uitgebrachte stemmen Aantal gestemde AVA s als % van het totale aantal AVA s 99% 99% Aantal gestemde AVA s als % van de Stemfocuslijst 99% 100% Engagement Aantal ondernemingen waarmee indirect (via F&C) engagement is gevoerd Aantal ondernemingen waarmee direct engagement is gevoerd Waarde van de ondernemingen waarmee engagement is gevoerd als % van de beheerde aandelenportefeuille 48% 51% Juridische procedures Actieve procedures 3 3 Opbrengsten class actions ( miljoen) Uitsluitingen Aantal uitgesloten ondernemingen Beheerd vermogen dat door het uitsluitingenbeleid is gedekt 98% 98% Omvang uitsluitingen t.o.v. FTSE All World benchmark 1,2% 1,2% 10

11 Colofon Deze samenvatting van het Jaarverslag Verantwoord Beleggen 2010 is een uitgave van PGGM. Het volledige jaarverslag kunt u lezen op onze website of opvragen bij de afdeling Responsible Investment. Dr. Marcel Jeucken Hoofd Responsible Investment PGGM Investments Noordweg Noord JG Zeist Postbus AC Zeist Telefoon: Responsible.Investment@pggm.nl Website: Grafisch ontwerp: PI&Q, Zeist 11

12 Disclaimer Wij bieden de samenvatting van het PGGM Jaarverslag Verantwoord Beleggen 2010 aan als een vorm van dienst verlening aan onze klanten en daarnaast aan overige geïnteresseerden. Hoewel wij de grootst mogelijke zorgvuldigheid in acht hebben genomen bij de samenstelling van deze samenvatting, kunnen wij niet garanderen dat deze informatie altijd volledig en/of juist is. Evenmin garanderen wij dat het gebruik ervan leidt tot de juiste analyses voor specifieke doeleinden. Bij verschillen tussen de samenvatting en het Jaarverslag Verantwoord Beleggen is het Jaarverslag leidend. Wij kunnen derhalve nimmer verantwoordelijk worden gehouden voor onder andere maar niet uitsluitend eventuele onvolkomenheden, onjuistheden en/of op een later tijdstip aangebrachte wijzigingen. Zonder onze voorafgaande schriftelijke toestemming is het gebruik van deze rapportage niet toegestaan anders dan het genoemde doel waarvoor wij deze rapportage hebben opgesteld april 2011 PGGM Vermogensbeheer B.V. Noordweg Noord 150 Postbus 117, 3700 AC Zeist K.v.K