STERRENKWALITEIT AFBOUW DUURZAAM HUWELIJK VLOEIBARE REVOLUTIE UITDAGENDE VORMEN EEN UITGAVE VAN HET TECHNISCH BUREAU AFBOUW

Transcriptie

1 EEN UITGAVE VAN HET TECHNISCH BUREAU AFBOUW 82 e jaargang nr , september, verschijnt 1x in de twee maanden. Informatie over: afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie. STERRENKWALITEIT AFBOUW DUURZAAM HUWELIJK VLOEIBARE REVOLUTIE UITDAGENDE VORMEN

2 Een glazen dak en marmercomposiettegels op de vloer, dan is een goede geluidsabsorptie onontbeerlijk. MVSA Architects heeft daar een enorme hoeveelheid fraaie akoestische afwerkingen van spanten, borstweringen en plinten voor ingezet. STILLE SCHOONHEID IN DE DUINEN 26 MEBEST september 2018

3 Tekst en fotografie: Klokhuys tekst en foto Twee keer zo groot wordt het onderkomen van het NATO Communications and Information Agency op de Waalsdorpervlakte in Den Haag. De aangebouwde nieuwbouw is zo goed als klaar, de oudbouw staat te trappelen om net zo fris, fraai en fluisterstil te worden. MEBEST september

4 Beleving is niet alleen materiaal, vorm en kleur maar ook geluid Schaduwen door prints op het glazen dak zorgen voor een steeds veranderd sterrenschouwspel op de spanten en borstweringen in de atria. Ongebruikelijke constructie Zo n zestig jaar geleden streek NAVO neer op de Oude Waalsdorperweg in Den Haag. SHAPE (Supreme Headquarters Allied Powers Europe) heette het onderdeel van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie dat destijds eerst bij onderzoeksinstituut TNO inwoonde en later een eigen gebouw kreeg. Anno 2018 wordt het pand, dat nog altijd eigendom is van Defensie, gebruikt door NATO Communications and Information Agency. Het is één van de vele locaties in diverse landen waarover het agentschap is verdeeld. Toen er plannen kwamen om het aantal Europese vestigingen terug te brengen tot één of twee, wilde Nederland de voorname gast graag behouden. Dan moest er wel iets gebeuren aan het bestaande gebouw. Moderniseren bijvoorbeeld, want in zestig jaar tijd was er weinig wezenlijks aan veranderd. En uitbreiden, omdat het pand zo n 300 medewerkers meer zou moeten gaan huisvesten. Bij veel bouwprojecten voor de overheid worden DBFMO-contracten gehanteerd. Hier paste dat niet omdat dergelijke contracten vaak een langdurige voorbereiding vergen en er nu haast geboden was. Het Rijksvastgoedbedrijf voerde zelf een haalbaarheidsstudie uit. De bouw van buurman ICC (Internationaal strafhof) had geleerd dat het raadzaam zou zijn om de tamelijk mondige omgeving nadrukkelijk mee te nemen in de planvorming. Daar heb je beeldvorming voor nodig en ver uitgewerkte plattegronden, zegt Harold Threels, architect bij het Rijksvastgoedbedrijf. Dan ben je alles bij elkaar al zo ver 28 MEBEST september 2018

5 in je ontwerp dat het zonde is om door de markt weer een nieuw plan te laten maken. Vandaar dat Rijksvastgoedbedrijf het plan zelf uitwerkte tot een uitgebreid Voorlopig Ontwerp en dat VO+ als Engineering en Construct op de markt zette om het verder technisch en esthetisch te laten uitvoeren. Bouwcombinatie Boele & Van Eesteren Visser Smit Bouw die architectenbureau MVSA Architects in de arm had genomen voor nadere uitwerking van het ontwerp van Rijksvastgoedbedrijf, won de tender. Zekere voor het onzekere De keuzes voor uitbreiding en renovatie waren beperkt. Er mocht hooguit één verdieping op de oudbouw worden gezet en de nieuwbouw kon maximaal dezelfde hoogte krijgen. Daarnaast wilde Welstand dat het geheel familie zou blijven van het naastgelegen TNO-pand. Beide uit de jaren 50 stammende gebouwen zijn welhaast tweelingen. De gevels zien er identiek uit met horizontale banden metselwerk borstweringen en stroken glas en beide gebouwen hebben de vorm ven een vierkante, liggende acht. Die octagonale vorm heeft architect Harold Threels aangehouden als basis voor de bouwmassa van de 40 meter diepe uitbreiding die tegen de voorzijde van het bestaande pand aan is geplaatst. De open rondjes van de 8 zijn atria: vierkante, grote, hoge ruimtes met een glazen dak. Het ene atrium is de entreehal, het andere bevat het restaurant. Aanvankelijk was het idee om de vloer van de twee ruimtes uit te voeren in terrazzo. In overleg met MVSA Architects werd daar van MEBEST september

6 De kleuren en de impressionistische stijl van Toorops In de duinen vormden de inspiratiebron voor de aankleding van de kantoorverdiepingen. Hollandsche Meesters Ter voorbereiding op de aanbesteding schakelde Harold Threels interieurarchitect Bianca Venus in om een concept voor het interieur te maken. Ze tekende onder meer de indeling van de conference room, de kantoorzone, de houten trap, maakte een voorstel voor de verlichting en een kleurbeeld dat als onderlegger voor de inrichting en de materialisatie dienst doet. Dat kleurconcept heb ik ontleend aan vier schilderijen van Hollandsche Meesters, omdat NAVO een internationale organisatie is en dit een belangrijk kantoor in Nederland is, zegt Bianca Venus. De vier schilderijen zijn zichtbaar in vier verschillende zones in het gebouw. In de entree is dat Gezicht op Alkmaar van Jacob van Ruisdael. Het onderste deel van dat doek, bomen en een graanveld, is terug te vinden in de houten lambrisering Van In de duinen van Jan Toorop gebruikte Bianca Venus de kleuren en het pointillisme voor de kantoorzone. Schuttersmaaltijd ter viering van de Vrede van Munster van Bartholomeus van den Helst leverde inspiratie voor het kleurpallet en meubilair van het restaurant. Voor de aankleding van de Main Conference Room putte de interieurarchitect uit De sterrennacht van Vincent van Gogh. afgezien. Te veel risico s en ze waren ook nog eens niet beheersbaar, zegt Kees Stoffels van het Amsterdamse architectenbureau. Hij doelt op de twee verdiepingen onder het atrium; die hebben grote open ruimtes met enorme overspanningen. Het kan niet anders dan dat de constructievloer gaat werken. Daarom laat je zo n gebouw liefst een poosje rusten voor je de vloerafwerking gaat doen. Daar ontbrak echter de tijd voor en dan weet je haast zeker dat de terrazzovloer zou gaan scheuren. Er moest dus afscheid worden genomen van het beeld van de strakke terrazzovloer. In tegels van marmercomposiet met daarin groene en blauwe scherfjes van gerecycled glas verwerkt, werd een geschikte vervanger gevonden. Met een tegelmaat van 60x60 cm en zo dun mogelijke voegen wordt het beeld van een naadloze vloer zo goed als mogelijk benaderd. Oog voor geluid Door de harde vloer, het glazen dak en de glazen pui bevatten de hoge en vierkante ruimtes alle ingrediënten voor een hoop herrie. Architect Harold Threels was zich daar terdege van bewust bij het maken van het ontwerp. Beleving is niet alleen materiaal en vorm en kleur maar ook geluid. Niets is zo vervelend als in een restaurant te moeten eten waar je gek wordt van het gekletter van borden en bestek en het gegons van stemmen. Daarom heb ik hoge eisen gesteld aan de akoestische maatregelen. Het schrok MVSA niet af. Integendeel! We vonden het juist wel fijn, je kon in de tender punten scoren door een nóg kortere nagalmtijd te realiseren, zegt Kees Stoffels. Bureau Peutz werd in de arm genomen om een goed advies op te stellen. Het idee was om in beide atria de borstweringen en 30 MEBEST september 2018

7 de spanten te bekleden met een absorberend materiaal achter een geperforeerde aluminium plaat. Het gaatjespatroon moest refereren aan de NAVO-ster. Ook het glazen dak zou dat geabstraheerde beeldmerk krijgen; prints die schaduwen op borstweringen, spanten en vloer werpen. Vanwege verdubbeling zou dat teveel van het goede zijn, vonden beide architecten; de projectie zou mooier tot zijn recht komen op een egaal wit vlak dan op geperforeerd metaal. Daarom is er gekozen voor een neutralere akoestische oplossing. De borstweringen en spanten zijn nu bekleed met Akusto Wall van Ecophon. Achter de witte tegels zit een dik akoestisch vlies en op de ondergrond is ook nog eens een dik pak isolatiemateriaal aangebracht. Dit is niet hoe je het normaal doet, maar je dekt op deze manier een veel breder frequentiespectrum af, licht Kees Stoffels toe. Dichter bij de vloer zijn ook nog maatregelen getroffen om het geluid te dempen. Daar is een manshoge houten lambrisering aangebracht die een dik pakket absorberende minerale wol aan het zicht onttrekt. Het resultaat van de maatregelen is verbluffend, de grote atria zijn haast een oase van rust en stilte. Privacy verzekerd Doordat je vanaf het begin al zo bezig bent met akoestische oplossingen, draag je dat gedurende de hele uitvoering mee, zegt de architect van MVSA. Inderdaad is ook elders in het gebouw de akoestiek dik in orde. Zeker in de Main Conference Room. Op de vloer ligt een dik hoogpolig tapijt in NAVO-blauw. De betonnen wanden zijn gestukadoord en rondom voorzien van een strook Akusto Wall. Tegen het plafond is het naadloze akoestische OWAPlan aangebracht. Geen systeemplafonds maar akoestische baffles bij de open loungeplekken. Voor een goede geluidsbeleving én om die ruimtes onderscheidend te maken van de gangen en de kantoorkamers. MEBEST september

8 De ingang van het oude gebouw was klein en nietig, de nieuwe entree is een heel ander verhaal. Een bordje Hier moet je naar binnen is niet nodig met deze Le Courbusier-achtige route d architecture. Beeldende gevel De wens van Welstand om met de nieuwbouw in de buurt van het uiterlijk van de bestaande bouw te blijven, stelde de architect wel voor problemen. Voor de entree had hij namelijk een niet te missen visitekaartje voor NATO in gedachten. Niet uitpakken met wulpse vormen en schreeuwende kleuren maar wel zo dat er geen bordje Hier moet je naar binnen nodig is. Op de hoek van het gebouw is een hap genomen uit de vierkante bouwmassa. Een minimum aan slanke pilaren ondersteunt daar de zwevende bovenste kantoorverdieping. Die is aan de onderzijde afgewerkt met een aluminium platenplafond voor buiten, de Safety Loop van Hunter Douglas. De oudbouw heeft baksteen borstweringen maar dat materiaal wilde Harold Threels niet gebruiken. Ik vind baksteen primair een dragend materiaal en niet iets wat je laat zweven. Niet het juiste materiaal om boven de entree toe te passen dus. En ook bij de rest van het gebouw paste het niet goed. Ik wilde wat meer articulatie in de gevel, wat meer dieptewerking, het glas wat verder naar binnen en de borstwering wat verder naar buiten. Doe je die in baksteen dan steunt dat nergens op. Dat is tegenstrijdig. De borstweringen zijn nu bekleed met keramiek, roestbruine tegels waar het ijzersterke beeldmerk van de NATO, de 4 puntige ster, in is verwerkt. De architect bedacht daar een kunstig ontwerp voor waardoor de borstweringen bezaaid zijn met inliggende en opliggende sterren, een grafisch, bijna Escherachtig beeld. 32 MEBEST september 2018

9 Teveel absorptie is ook weer niet goed, zonder een beetje nagalm wordt vergaderen een zeer moeizame exercitie. Vandaar dat recht boven de grote vergadertafel ovale verspringingen in het absorberende plafond zijn uitgespaard die met gipsplaat zijn afgewerkt. Midden in dat ovaal komt een prachtig armatuur en in de koven van de verspringingen zijn LED-strips weggewerkt. Naast akoestiek is bij de Main Conference Room ook geluidsisolatie van groot belang. Het is immers niet de bedoeling dat je buiten de vergaderzaal kunt horen welke belangrijke beslissingen er worden genomen. Er zijn speciale 4,8 meter hoge deuren gemaakt van aluminium frames bekleed met eiken panelen die de vereiste 42 db isolatie leveren. Met de aansluitende wand die naast de deuren is geplaatst, was die opgave veel gemakkelijker te realiseren. De iq PRO 100 van Qbiq bestaat uit dubbel glas in metalen profielen. De binnenste laag is uitgevoerd in LCD glas. Een druk op de knop tovert dat van helder transparant om tot een ondoorzichtig mat oppervlak. Gebogen Van Gogh De Main Conference Room is één van de kroonjuwelen van het vernieuwde NCI Agency. Vanzelfsprekend dat de afwerking van de foyer naast de vergaderruimte ook bovengemiddeld moest zijn. Vooral de gebogen wand spring in het oog. Met kleine glasmozaïeksteentjes is daar een deel van Vincent van Goghs De sterrennacht op afgebeeld. Harold Threels is erg enthousiast over de manier waarop de Amsterdamse architecten dat hebben ingevuld. Het is een wulps doek met veel wervelingen erin. Door het platte vlak te buigen, heeft MVSA er een soort 3D-beleving van gemaakt. Je wordt als het ware het schilderij íngezogen! Dat effect wordt nog eens versterkt doordat de gebogen wand ook de ingang naar de toiletten bevat. Precies dáár heeft de wand een onmogelijk kleine radius. Die kon niet, zoals de rest van de wand, in gipskartonplaten worden uitgevoerd. De afbouwer heeft die gemaakt van prefab polyester, zegt Kees Stoffels, die blij is met de oplossing. We hebben niet veel dogma s bij MVSA maar eentje is wel dat een ronde hoek ook écht rond moet zijn. Dus niet gefacetteerd, maar rónd. Kast-in-glas Het oude gebouw is in de tijd van de Koude Oorlog gebouwd. Het moest destijds niet alleen SHAPE huisvesten maar ook als noodhospitaal dienst kunnen doen. Daardoor zijn de gangen breed en de kamers talrijk. Het heeft een fijne structuur die we hebben voortgezet in de nieuwbouw, zegt Harold Threels. Dat is vooral te zien in de twee kantoorverdiepingen. Geen kantoortuinen maar lange, brede gangen met aan beide Architect Harald Threels bedacht een unieke gevelbekleding waar, hoe ingewikkeld het er ook uitziet, slechts een enkele mal voor nodig was. Door de tegels steeds 90 graden te draaien ontstaat een patroon van inliggende en opliggende NATO-sterren. Een ronde hoek moet ook écht rond zijn MEBEST september

10 De Main Conference Room vergde veel aandacht voor privacy en geluid. Afwerking van plafond, wand en vloer garanderen een goede balans tussen absorptie en nagalm. MVSA Architects heeft de beleving van Sterrennacht versterkt door Vincent van Goghs meesterwerk in mozaïek op een ronde wand weer te geven. Door het platte vlak te buigen, heeft MVSA er een soort 3Dbeleving van gemaakt zijden kantoorkamers. Dit is een organisatie die werkt op een need-to-know basis, verklaart de architect van het Rijksvastgoedbedrijf de wel wat traditionele indeling. Je hoeft hier niet te weten waar je collega die aan een ander project werkt, precies mee bezig is. Van Top Secret is nu ook weer geen sprake, aan de geluidsisolatie van gangwanden en scheidingswanden zijn geen extreme eisen gesteld. Voor de kamerscheidende wanden is de iq PRO 100 systeemwand van Qbiq ingezet. De gangwanden, iq Single van Qbiq, zijn transparant. Ze bestaan uit enkelglas dat in platte metalen profielen is geplaatst. Sommige gangen zijn wel 100 meter lang en dat kan een saai beeld opleveren. Er is echter voldoende afwisseling. De deuren bijvoorbeeld, die steken met hun dikke frames als poortjes uit de wanden. En in de glazen gangwanden zijn houten kastjes verwerkt. Een idee van interieurarchitect Bianca Venus die ermee wil voorkomen dat de kamers worden volgezet met losse kasten. De geïntegreerde bergruimtes zorgen samen met een strook folie op de transparante wanden voor privacy. Wie nog meer privacy nodig heeft, kan gebruik maken van de concentratieruimtes aan de andere zijde van de gang. Daarvan zijn de glazen wanden van vloer tot plafond beplakt met een kleurrijke folie. Het puntjespatroon is ontleend aan het pointillistische schilderij In de duinen van Jan Toorop. Klaar voor de tweede helft Op de kantoorverdiepingen zorgt een grote verscheidenheid aan akoestische systeemplafonds voor een aangenaam geluidsklimaat. In 34 MEBEST september 2018

11 de kantoorkamers is een verdekt systeem van Knauf AMF gebruikt, in de gangen een halfverdekt systeem met koven aan de zijkanten. Op diverse plekken heeft de architect loungeplekken gesitueerd. Omdat ik denk dat het goed is om af en toe even uit je werkkamer te komen en anderen te zien en te spreken, zegt Harold Threels. En omdat NCI Agency blijft groeien en die ruimtes wel eens heel handig kunnen zijn als extra werkplekken. Ze zijn wel verbijzonderd van de kantoorkamers. Er zijn bijvoorbeeld geen systeemplafonds. De constructie met leidingen is in het zicht gelaten en baffles zorgen voor de benodigde demping. Alle verdiepingen zijn voorzien van computervloeren, Ligna van Lindner. Datavoorziening verandert nu eenmaal razendsnel en door die makkelijk bereikbaar te maken kan NATO Communications and Information Agency jaren vooruit. De waarde van je vastgoed neemt toe met dit soort flexibele vloeren, en flexibiliteit is wat huurders en gebruikers willen in een gebouw, zegt Kees Stoffels. Eind juli is de nieuwbouw opgeleverd. Na nog wat specifieke aanpassingen die de gebruiker zelf gaat doen, wordt het pand in het najaar in gebruik genomen. Dan gaat de oudbouw onder handen worden genomen, zodat die er eind 2019 net zo fraai uitziet. NATO Communications and Information Agency Opdrachtgever: Ministerie van Defensie NATO Architect: Harold Threels sr. architect Rijksvastgoedbedrijf, Den Haag - MVSA Architects, Kees Stoffels, Amsterdam Interieurarchitect: Bianca Venus, Arnhem - MVSA Architects, Kees Stoffels, Amsterdam Aannemer: Boele & Van Eesteren, Rijswijk Visser & Smit Bouw, Rotterdam Montage systeemplafonds: Verwol Projectafbouw, Opmeer Montage systeemwanden: Qbiq, Alphen aan den Rijn Montage metalstudwanden: Van der Wiel Complete Afbouw, Vught Montage computervloeren: Wurks, Gouda De extreem krappe radius van de Van Gogh-wand kon niet met gipsplaat worden gemaakt, die hoek is prefab gemaakt met polyester. MEBEST september