Jeugdige Migranten/Vluchtelingen en Gezondheid Meerjarenprogramma

Transcriptie

1 Jeugdige Migranten/Vluchtelingen en Gezondheid Meerjarenprogramma Nederland telt bijna vier miljoen jongeren en kinderen. In het algemeen gaat het goed met de jeugd. Ze groeien op in evenwichtige gezinsverhoudingen, in goede gezondheid en psychisch welbevinden (CBS, 2005). Voor een deel van de kinderen en jongeren in Nederland is dit niet van toepassing. Zij hebben meer kans op ontwikkelings-, en gezondheidsproblemen. Belangrijkste indicatoren hierbij zijn een niet westerse achtergrond en een lage sociaaleconomische status (ses). Een kwart van de jeugd in Nederland is van migrantenafkomst, oplopend tot 55% in de grote steden. Bijna 80% van hen moet gerekend worden tot het zogenaamde sociaal zwakke milieu en 50% is daadwerkelijk kansarm (Gré 2005). Soula voelt niet zo veel voor haar kindje. Daar maakt ze zich zorgen over, maar ze gaat niet naar het inloopspreekuur van de JGZ. Je vertelt dit soort intieme dingen toch niet aan een vreemde? Aanzienlijke psychosociale gezondheidsachterstand bij deel migrantenen vluchtelingenjeugd Uit onderzoek blijkt dat eenderde van de migrantenkinderen psychosociale problemen heeft. Voor asielzoekers jeugd loopt dit zelfs op tot 50%. Het voorkomen van psychiatrische stoornissen bij migrantenjongeren is driemaal zoveel als bij autochtone jongeren. De psychische problematiek heeft een relatie met de omstandigheden en de gezinssituatie van deze jongeren. De omgeving spreekt een andere taal en heeft andere verwachtingen en eisen dan dat zij van huis uit kennen. Migrantenjongeren ervaren deze nogal eens als problematisch en afwijzend. Daarnaast ontbreekt het hen in veel gevallen aan veilige en stimulerende gezinsomstandigheden. Veel migrantenouders hebben een achterstandspositie op de arbeidsmarkt, opleiding en huisvesting. Velen van hen kampen daarbij met psychische en sociale problemen. Opvoeden op het snijvlak van twee culturen blijkt ook geen eenvoudige zaak te zijn. Dit kan een bron zijn voor gezinsconflicten en opvoedingsonmacht, die gemakkelijk kunnen escaleren. Het gezin verliest daarmee zijn beschermende factor voor deze kinderen, als noodzakelijke basis voor een gezonde ontwikkeling. Migrantenouders zelf onderkennen dit probleem. Volgens cijfers van de GG&GD Utrecht geeft bijna 70% aan behoefte te hebben aan opvoedingsondersteuning. De risico s voor vluchtelingenjeugd zijn nog groter. Deze hangen samen met de enerverende omstandigheden in het land van herkomst, vluchtervaringen, verlies en ontworteling, langdurige onzekerheid binnen de asielprocedure en meer problematische gezinssituaties. Meer dan bij andere gezinnen is hier sprake van éénouder-gezinnen en huiselijk geweld. De zorg bereikt hen onvoldoende Migranten/vluchtelingenouders en -jeugd maken relatief weinig gebruik van de zorg. Er is een sterke ondervertegenwoordiging in de 0 e - en 1 e lijnszorg. Daarentegen zijn zij met ruim 30% in de residentiële voorzieningen en 60% in justitiële rijksinrichtingen oververtegenwoordigd in de zwaardere vormen van de jeugd(gezondheid)zorg. Kennelijk komen zij pas met de zorg in aanraking als de problemen al geëscaleerd zijn. Wanneer zij wel gebruik maken van de zorg behoort een drop-out percentage van 50% niet tot de uitzonderingen. Het bestaande zorgaanbod lijkt onvoldoende te voorzien in de behoefte en vraag van deze cliëntenpopulatie. Pharos Meerjarenprogramma Jeugd

2 Lasla is ten einde raad, maar ze durft geen hulp te vragen. In Nederland kunnen ze je kinderen afpakken als je ze niet goed opvoedt. Risico s en consequenties Uit het bovenstaande ontstaat het volgende beeld: de migrantenjeugd heeft meer te kampen met psychosociale problemen dan hun autochtone leeftijdsgenoten. Ouders van deze kinderen zijn vaak niet bij machte om hier zonder hulp iets aan te veranderen en het aanbod van instanties sluit onvoldoende aan om problemen te helpen voorkomen of terug te dringen. Deze situatie brengt grote risico s met zich mee: kinderen en jongeren die zich voorspoedig ontwikkelen, bouwen stevige commitments op in de vorm van een investering in hun toekomst door opleiding, werk, relaties en gezondheid. Indien dat niet lukt, bestaat er een serieuze kans dat de problemen escaleren en de positieve binding met de omgeving en de samenleving onvoldoende tot stand komt. We hebben het dan over sociale uitval (vereenzaming, verslaving, radicalisering), fysieke uitval (arbeidsongeschiktheid) of morele uitval ((seksuele) agressie en criminaliteit) (MinOCW, 2006; SCP, 2005). Onderwijsuitval, zwaardere vormen van jeugdzorg (dus hoge zorgkosten) en de omvang van marginalisatie en jeugdcriminaliteit onder migrantenjongeren c.q gezinnen nemen voortdurend toe. Migrantenjongeren worden bijna 5x zoveel als Nederlandse jongeren verdacht van een strafbaar feit. Met name Somalische jongeren vormen hierbij een risicogroep (Minjus 2002). Kortom: de psychosociale gezondheidsachterstand van migranten en vluchtelingenjeugd vormt een omvangrijk maatschappelijk probleem. Het is van groot belang meer preventieve en andere interventies te ontwikkelen en in te zetten. Wat gebeurt er al? Zowel op landelijk, regionaal en lokaal niveau hebben partijen de afgelopen decennia diverse initiatieven genomen om psychische gezondheidsachterstanden bij kwetsbare jeugdgroepen terug te dringen. Uitgangspunt hierbij is dat alle kinderen en jongeren de juiste hulp krijgen op het moment dat zij die nodig hebben. Gebleken is echter, dat deze initiatieven onvoldoende zijn om problemen met betrekking tot migrantenjeugd op te lossen. De landelijke overheid heeft geprobeerd de problemen aan te pakken via de Wet op de Jeugdzorg, Operatie Jong, herziening van de infrastructuur van de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en van de Justitiële Jeugdzorg. De overheid stimuleert daarnaast de ontwikkeling en inzet van effectieve interventies. Twee kennisinstituten op dit terrein, het Centrum voor Jeugdgezondheidszorg en het Nederlands Jeugd Instituut (voorheen NIZW), hebben als speerpunten voor de komende jaren geformuleerd: vroegsignalering, opvoedingsondersteuning en deskundigheidsbevordering/ondersteuning van partijen op lokaal en regionaal niveau. Zij werken hierop samen met koepelorganisaties op het terrein van zorg en hulpverlening en andere uitvoerende voorzieningen. De samenwerking leidt in het algemeen tot goede resultaten. Voor migrantenen vluchtelingenjeugd is dat nog niet het geval. Op lokaal niveau is de ontwikkeling naar Centra voor Jeugd- en Gezin in dit verband van belang. Doel ervan is hulp en ondersteuning dichter bij de mensen aan te bieden. Van meet af aan dient hierbij veel aandacht te zijn voor de problematiek van migrantenen vluchtelingenjongeren. De meeste gemeenten geven aan tot nu toe weinig zicht te hebben op de zorgen ondersteuningsvraag van migrantenjongeren en -ouders en op de aansluiting van het aanbod hierop. De ontwikkelingen en knelpunten ten aanzien van de zorgvoorzieningen op regionaal en provinciaal niveau met voorzieningen als de Bureaus Jeugdzorg; Pharos Meerjarenprogramma Jeugd

3 GGZ-jeugd, Raden van de Kinderbescherming en jeugdzorg binnen een justitieel kader laten een overeenkomstig beeld zien. Pharos streeft ernaar om onze deskundigheid ook voor de ketenpartners binnen de jeugdzorg in te zetten, gericht op het beperken van de consequenties van geëscaleerde psychosociale problemen. Partijen die hierin een rol spelen zijn: de Bureaus Jeugdzorg, GGZ-jeugd, de Raden voor de Kinderbescherming, AMK s, en Justitiële Jeugdinrichtingen. Binnen de huidige VWS subsidie voor het meerjarenprogramma van hebben we daar geen middelen voor. Doelstelling Meerjarenprogramma Jeugdige Migranten/Vluchtelingen en Gezondheid : De kennis en deskundigheid van Pharos inzetten voor het voorkomen en terug-dringen van psychosociale gezondheidsachterstanden bij migranten- (en vluchte-lingen)jeugd. De vraag van landelijke en lokale partijen is hierbij leidend. Kennis- en ondersteuningsvragen en wat Pharos kan bieden Het Programma Jeugdige Migranten en Gezondheid van Pharos is door diverse partijen benaderd. De vraag luidt doorgaans: hoe zorgen we dat reeds bestaande initiatieven en interventies ook bruikbaar en effectief worden voor migrantenjongeren en hun ouders? Pharos heeft ook zelf initiatieven genomen en partijen benaderd om gezamenlijk de grote knelpunten op te lossen. Er zijn zowel op landelijk als lokaal niveau veel ontwikkelingen gaande. Willen we de doelstelling bereiken, is het nodig dat we aansluiten bij de belangrijkste ontwikkelingen: vroegsignalering, opvoedingsondersteuning en deskundigheidsbevordering. De volgende vragen en acties hebben ons bereikt: Op dit moment hangt Joseph meestal op straat rond met vrienden. Ze halen wel eens wat uit, maar niet zo erg hoor. En wat moet hij anders? Zo heeft hij nog wat lol in z n leven. Pharos is in gesprek met de volgende landelijke partners: het Centrum voor Jeugdgezondheid van het RIVM, het Nederlands Jeugd Instituut, ZonMw, TNO, VNG, GGD Nederland. Met een deel van deze partners willen we de instrumenten voor vroegsignalering onderzoeken en aanpassen, zodat ze bruikbaarder worden voor het bijtijds signaleren van ontwikkelingsachterstand, psychische - en opvoedingsproblemen van migrantenjongeren en hun ouders. Pharos heeft ervaring op dit terrein; zij heeft met GGD-Eemland met succes de Jeugdmonitor geschikter gemaakt voor migrantenjeugd. Met het CJGz en NJI zijn we ook in gesprek over het opzetten van een gezamenlijk Landelijk Kennispunt Jeugd, waarbinnen informatievoorziening en kennisoverdracht gerichter plaats kan vinden. Migranten- en vluchtelingenouders en zorgaanbieders geven aan dat het bestaande aanbod aan opvoedingsondersteuning niet aansluit bij de behoeften van de ouders. Zij haken vaak al na een paar bijeenkomsten af. Partijen die opvoedingsondersteuning bieden hebben onvoldoende inzicht in de oorzaken van het gebrek aan aansluiting en mogelijkheden om dit te veranderen. Pharos zal in nauw overleg met deze partijen, migrantenen vluchtelingenorganisaties en andere kennisinstituten onderzoeken welke elementen in de bestaande opvoedingsondersteuning wel of niet effectief zijn voor migrantengroepen. Vervolgens zullen we met hen het bestaande aanbod aanpassen of aanvullen tot een evidence based methodiek/programma, dat goed aansluit bij migrantenouders. Pharos Meerjarenprogramma Jeugd

4 Met de gemeenten Rotterdam en Raalte zijn we in gesprek over het ontwikkelen en inzetten van een aantal interventies, die specifiek de psychosociale en opvoedingsproblematiek binnen de Somalische gemeenschap kunnen keren. Diverse gemeenten beschouwen de groep van Somalische jongeren als een extra risicogroep en een bron van zorg. Deze zorg wordt gedeeld door Somalische migrantenen vluchtelingenorganisaties en ouders. De jongeren veroorzaken veel overlast en de ouders zien zichzelf niet in staat hun kinderen op een gewenste wijze op te voeden binnen de Nederlandse samenleving. FSAN, de Federatie Somalische Associaties Nederland, heeft ons eerder benaderd omtrent het terugdringen van de relatief grote en veelvoorkomende psychische problemen binnen hun gemeenschap. Scholen hebben te kampen met schoolachterstand en -uitval onder invloed van psychosociale problemen. Samen met het LOWAN en met en voor scholen in Almelo, Dronten en Amersfoort, ontwikkelt Pharos op dit moment een lespakket jeugd en een methodiek voor ouderparticipatie. Dit gebeurt in nauwe afstemming met ouders en jongeren zelf. In het buitenland is er een groeiende vraag naar ontwikkelde schoolprogramma s van Pharos. We zullen investeren in de implementatie daarvan. In de wereld van preventie is inmiddels bekend dat een integrale lokale aanpak van knelpunten met alle betrokkenen (GGD en, thuiszorgorganisaties, onderwijs, migrantenen vluchtelingenorganisaties), het meest effectief is. We zijn met een aantal gemeenten (waar Centra voor Jeugd en Gezin gestart zijn of gaan starten) in gesprek over de ondersteuning die wij de komende jaren hierin kunnen bieden. Pharos zal daarbij good practices op het terrein van vroegsignalering, opvoedingsondersteuning en schoolprogramma s voor nieuwkomersjeugd inbrengen. Ook brengen we onze ervaring in rondom de samenwerking met migrantenen vluchtelingenorganisaties. Resultaten van het meerjarenprogramma Jeugdige Migranten/Vluchtelingen en Gezondheid : instrumenten voor vroegsignalering zijn bruikbaar en effectief voor migrantenjeugd en in gebruik genomen er is een evidence based methodiek en programma ontwikkeld voor opvoedingsondersteuning aan migrantenouders. Professionals zijn getraind in de uitvoering ervan de opvoeding in Somalische risicogezinnen is verbeterd en overlast Somalische jongeren is verminderd lespakketten ter voorkoming van schooluitval door psychosociale problemen zijn ontwikkeld, uitgetest, aangepast tot evidence based en in gebruik genomen door scholen. Leerkrachten zijn getraind in het gebruik van de pakketten. een methodiek voor betere samenwerking tussen migrantenouders en leerkrachten is ontwikkeld, uitgetest, aangepast tot evidence based en in gebruik genomen door scholen. Leerkrachten zij hierop getraind. een integrale aanpak van preventie en terugdringen van psychische problemen bij migrantenjeugd en gezinnen is in 3 gemeenten ontwikkeld. Werkende en niet werkende factoren zijn in kaart gebracht, vertaald naar Pharos Meerjarenprogramma Jeugd

5 bestaande good practices en in gebruik genomen. Er is een training ontwikkeld en getest, waarin de opgedane kennis overgedragen wordt. het Landelijk Kennispunt Jeugd is operationeel en effectief. kennisoverdracht en deskundigheidsbevordering heeft op diverse wijzen plaatsgevonden. de in Nederland ontwikkelde schoolprogramma s zijn geïmplementeerd in 3 Europese landen. De beste mogelijkheden liggen in Duitsland, Noorwegen en Groot-Brittannië. Op actuele (niet in te plannen) kennis- en beleidsadvies vragen is adequaat gereageerd Samenwerkingspartners Centrum Jeugd Gezondheid (CJGz) Nederlands Jeugdinstituut (NJI) Jeugd Gezondheidszorg (JGZ) Migranten- en vluchtelingenorganisaties FSAN Gemeenten Onderzoeksinstituten Universiteiten Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) GGD en Thuiszorginstanties Onderwijs Pharos Meerjarenprogramma Jeugd