Stamcellen & embryo s

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stamcellen & embryo s"

Transcriptie

1 Stamcellen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen

2 Stamcellen Stamcel: kan onbeperkt delen Totipotent: kan zich tot alle weefsels ontwikkelen Pluripotent: beperkter bereik Unipotent: één type cel, zoals darmepitheel, erytrocyt. Gebruik voor onderzoek en therapie Patiënt-eigen stamcel voor onderzoek ziekten Patiënt-eigen stamcel voor medicijntest Beenmergtransplantatie Toekomst: organen/weefsels kweken

3 Stamcellen Bron stamcellen: Embryo s (destructief!) Weefsel volwassene Geïnduceerde stamcellen Inductie: de-programmeren van weefsel-specifieke begrenzing in het DNA Van bindweefselcel naar neuron, hartspiercel, spiercel

4 Embryo s Mike Jones, Wikimedia

5 Inductie Iedere cel van ons lichaam bevat een kern met DNA (m.u.v. rode bloedcel) Niet alle genen zijn actief in alle cellen Tijdens de ontwikkeling van een embryo worden genen aan of uit gezet, zo specialiseren cellen zich Deels gebeurt dit via een onomkeerbaar proces Alleen in een zeer pril embryo zijn cellen volledig nietgespecialiseerd (totipotent, pluripotent, unipotent)

6 Stamcellen Kunt je met stamcellen alles bouwen? Problemen: Complexe interactie tussen celtypen Bloedvaten Maar wel: organoïden

7 Stamcellen An organoid is a miniaturized and simplified version of an organ produced in vitro in three dimensions that shows realistic microanatomy. Zijn dit soort structuren ethisch problematisch?

8 Stamcellen Organoïden Beperking: aanleg bloedvaten Ethische vragen: vooral rond organoïden van hersencellen of testes/ovarium

9 Stamcellen Niet alleen bron stamcellen roept vragen op, ook de toepassing! 3D raamwerk met pluripotente stamcellen (dus geen bevruchting!) Niet gepubliceerd: in raamwerk van muizenembryo menselijke stamcellen zaaien. Menselijk embryo???

10 Stamcellen Stamcellen kunnen uitgroeien tot 3D structuren die embryo-achtig zijn. Printen met stamcellen. Steeds complexere structuren, meer embryo-achtig, spontaan uit stamcellen. Wat zijn dit? Geen embryo, aldus stamcel commissie Harvard. Maar niemand weet het echt

11 Genen en embryo s Huidig regels voor embryo-onderzoek : Embryo onderzoek wereldwijd beperkt tot maximaal 14 dagen na bevruchting Primitiefstreep Splitsing/fusie Tot voor kort ook technische limiet Gebaseerd op uitgangspunt van toenemende beschermwaardigheid.

12 Genen en embryo s Concreet: veel nieuwe ontwikkelingen omzeilen de 14-dagen regel! Embryo-achtige structuur uit stamcellen. Potentie onbekend Embryo via synthetische biologie (3D steiger, printen) Organoïden zonder potentie een foetus te worden Dit is nu realiteit en vraagt om ethische doordenking

13 Genen,stamcellen & embryo s Current guidelines Development a single highway taking hpsc embryo fetus Restrictions are STOP signs restricting passage on the highway Our proposal Development a main road, but off-road travel possible with hpsc/tissue engineering Restrictions are perimeter fences restricting entry to areas of moral concern PS

14 Genen,stamcellen & embryo s Samenvatting: Organoïden Kunstmatige embryo s, embryo-achtige structuur uit stamcellen Deze ontwikkelingen zijn recent en roepen totaal nieuwe ethische vragen op!

15 Genen,stamcellen & embryo s Wat moeten we hiermee: Leven begint bij de bevruchting als alle totipotente stamcellen potentiële embryo s zijn Wat nodig is, is een neuwe doordenking: Waar begint menselijk leven? Hoe bewaken we ethische grenzen?

16 Genen en embryo s Rapport NAS, maart 2017: publiek debat over genetische modificatie embryo s. Artikel (elife 21 maart): debat over grenzen voor (stamcel)onderzoek dat niet onder de 14-dagen regel valt. Wat wordt de input van christelijke organisaties in beide discussies?

17 Genen en embryo s Knuppels: 1. IVF is geaccepteerd, gen-tech IVF straks dus ook? 2. Is een genetisch eigen kind een recht? 3. Wat zijn christelijk-ethische argumenten voor het stellen van grenzen? Dank u voor uw aandacht

18 Genen,stamcellen & embryo s

STAMCELLEN. 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu

STAMCELLEN. 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu STAMCELLEN 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu DRIE EIGENSCHAPPEN: DEFINITIE VAN STAMCELLEN A) NIET- DIFFERENTIATIE

Nadere informatie

Een nieuwe onderzoekslijn Organen op Chips Menselijke ziektemodellen op chips Introductie, Anja van de Stolpe

Een nieuwe onderzoekslijn Organen op Chips Menselijke ziektemodellen op chips Introductie, Anja van de Stolpe Minisymposium KNAW Een nieuwe onderzoekslijn Organen op Chips Menselijke ziektemodellen op chips Introductie, Anja van de Stolpe Wat is een Orgaan- of menselijk ziektemodel -op-een chip? Is het een stukje

Nadere informatie

Hersenonderzoek: The last frontier. Matteo Farinella

Hersenonderzoek: The last frontier. Matteo Farinella Liesbeth Aerts Hersenonderzoek: The last frontier Matteo Farinella Centrum voor Hersenonderzoek Fundamentele neurobiologie Synaptische communicatie Neuronale ontwikkeling Biologie van astrocyten Genregulatie

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43820 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Berg, C.W. van den Title: State of the heart : the promise of pluripotent stem

Nadere informatie

Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor

Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor Stamceltherapie bij netvliesziekten!? Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen, KNAW-AMC, Amsterdam Recent werd het eerste deel van de eerste klinische trial

Nadere informatie

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 21e jrg 2003, no. 5 (pp. 241 249)

Versus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 21e jrg 2003, no. 5 (pp. 241 249) Auteur(s): R. Lulofs Titel: Het oog van Versus 3: De stamcel als hulpverlener Jaargang: 21 Jaartal: 2003 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 241-249 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,

Nadere informatie

Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen

Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder

Nadere informatie

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel Hertentamen Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel 8W240 Dinsdag 16 augustus 2011 14.00-17.00 Faculteit Biomedische Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Mededocent: A. Driessen-Mol Dit tentamen

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Beschadigde cellen in weefsels kunnen soms vervangen worden door cellen afkomstig van een donor. Aansprekende voorbeelden zijn transplantaties van cellen bij proefdiermodellen

Nadere informatie

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen?

Medium stekelige wat? Hoe maak je nieuwe neuronen? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Huidcellen veranderen in hersencellen: doorbraak in het onderzoek

Nadere informatie

7,4. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april keer beoordeeld. Biologie voor jou

7,4. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april keer beoordeeld. Biologie voor jou Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april 2009 7,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Stamceltherapie als nieuwe tak in de geneeskunde Volgens onderzoekers biedt stamceltherapie

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek

Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek Praktische opdracht ANW Stamcelonderzoek Praktische-opdracht door S. 2430 woorden 24 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Alzheimer, parkinson, leukemie, allemaal ziektes waaraan vandaag

Nadere informatie

LESPAKKET : STAMCELLEN

LESPAKKET : STAMCELLEN LESPAKKET : STAMCELLEN 1. DEFINITIE VAN STAMCELLEN Een stamcel is een cel die zichzelf kan vermenigvuldigen en daarnaast nog in staat is zich om te vormen (= te differentiëren) naar één of meer gespecialiseerde

Nadere informatie

De Ziekte van Huntington en het verlies van hersencellen

De Ziekte van Huntington en het verlies van hersencellen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Stamcelneuronen maken de juiste verbindingen Neuronen vervangen

Nadere informatie

ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties Oliver Härschnitz

ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties Oliver Härschnitz Nederlandse samenvatting proefschrift ipsc-derived insights into Motor Neuron Disease and Inflammatory Neuropaties, 15 september 2017, UMC Utrecht Stamcellen zijn in staat tot het veranderen, oftewel differentiëren,

Nadere informatie

146

146 145 146 Bij genetische modificatie door middel van transgenese worden met behulp van biotechnologische technieken erfelijke eigenschappen veranderd of van het ene naar het andere organisme overgebracht.

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) The potency of human testicular stem cells Chikhovskaya, J.V. Link to publication Citation for published version (APA): Chikhovskaya, J. V. (2013). The potency of

Nadere informatie

BIO ETHISCHE VRAGEN. Ethisch / Juridisch debat. Welke zijn voorbeelden van knelpunten?

BIO ETHISCHE VRAGEN. Ethisch / Juridisch debat. Welke zijn voorbeelden van knelpunten? BIO ETHISCHE VRAGEN Ethisch / Juridisch debat Welke zijn voorbeelden van knelpunten? Mag men aan vrouwen eiceldonatie vragen? Welk statuut en waarde kent men toe aan de eicel? Welk statuut en waarde kent

Nadere informatie

Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht

Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht Gebruik van menselijke embryo s en het octrooirecht De ziekte van Parkinson is zeer lastig te behandelen; er bestaat nog geen behandeling waarvan bewezen is dat deze de ziekte afremt of tot staan brengt.

Nadere informatie

Patiënten Informatie Folder. Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s

Patiënten Informatie Folder. Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s Patiënten Informatie Folder Wetenschappelijk onderzoek met behulp van rest-embryo s VPG rest-embryo s voorjaar 2009 Wetenschappelijk Onderzoek met behulp van rest-embryo s. Geachte mevrouw, meneer, Uw

Nadere informatie

Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening Precisie gentherapie

Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening Precisie gentherapie Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Gentherapie samen met stamcellen succesvol tegen leveraandoening

Nadere informatie

Cel- en weefseltherapie

Cel- en weefseltherapie e e n kijk op biote chnologie 9 Een inforeeks van e e n kijk o p VIB is een non-profit onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen. Zo'n 1100 wetenschappers en technici verrichten basisonderzoek naar

Nadere informatie

Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen.

Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen. Boekverslag door P. 2303 woorden 18 juni 2003 4.9 27 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudopgave: Wat is een kloon? Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen

Nadere informatie

Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde.

Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde. Raeka Aiyar, PhD, Symposium Moderator Stamcellen en de toekomst van de geneeskunde. https://youtu.be/r6bpio7l_yq OK, er zijn wat emotionele speeches geweest. Ik was daar niet helemaal klaar voor. Ik ben

Nadere informatie

Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport De heer Hugo M. de Jonge Postbus EJ DEN HAAG. Verkenning pluripotent stamcelonderzoek

Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport De heer Hugo M. de Jonge Postbus EJ DEN HAAG. Verkenning pluripotent stamcelonderzoek W-zonMw ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorg innovatie Aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport De heer Hugo M. de Jonge Postbus 20350 2500 EJ DEN HAAG Laan van Nieuw Oost-Indië 334

Nadere informatie

Samenvatting. Ingrijpen in het DNA van de mens - Morele en maatschappelijke implicaties van kiembaanmodificatie 5

Samenvatting. Ingrijpen in het DNA van de mens - Morele en maatschappelijke implicaties van kiembaanmodificatie 5 Dit signalement gaat over kiembaanmodificatie: het veranderen van het DNA in een menselijk embryo. Deze techniek biedt mensen met een erfelijke ziekte nieuwe mogelijkheden om genetisch eigen kinderen te

Nadere informatie

6,5. Werkstuk door een scholier 5000 woorden 30 oktober keer beoordeeld

6,5. Werkstuk door een scholier 5000 woorden 30 oktober keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 5000 woorden 30 oktober 2006 6,5 64 keer beoordeeld Vak Biologie Wat zijn stamcellen? Stamcellen zijn ongespecialiseerde cellen, die onbeperkt zichzelf kunnen delen zonder te

Nadere informatie

De waarde van ziek weefsel

De waarde van ziek weefsel Tekst Gerben Stolk Nieuw onderzoekmodel medicatie hartpatiënten De waarde van ziek weefsel Kan de werking van medicijnen voor hartpatiënten nóg beter worden getest dan in proefdieren? Op initiatief van

Nadere informatie

LESPAKKET : STAMCELLEN

LESPAKKET : STAMCELLEN LESPAKKET : STAMCELLEN DEFINITIE VAN STAMCELLEN Een stamcel is een cel die zichzelf kan vermenigvuldigen en daarnaast nog in staat is zich om te vormen (= te differentiëren) naar één of meer gespecialiseerde

Nadere informatie

Nummer 4 jaargang 45 december 2016

Nummer 4 jaargang 45 december 2016 Nummer 4 jaargang 45 december 2016 2 Inhoud 4 Zó wordt ons DNA ingepakt 6 Een goede buur... 10 Van onderzoeksresultaat naar betekenisvol marktproduct 12 Fascinerend samenspel 14 Zwaar onderbelicht 18 Computer

Nadere informatie

5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld

5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november 1999 5,8 473 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is klonen? Klonen betekent ongeslachtelijk voortplanten. Tegenwoordig wordt er bij het woord klonen alleen

Nadere informatie

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE HOORZITTING - 26 april 2001 Dr. Henk JOCHEMSEN Beknopte biografische gegevens Dr. Henk Jochemsen (1952)

Nadere informatie

Kinderwens en Cardiogenetische aandoeningen Dr. Yvonne Arens, klinisch geneticus Afdeling Klinische Genetica, MUMC+

Kinderwens en Cardiogenetische aandoeningen Dr. Yvonne Arens, klinisch geneticus Afdeling Klinische Genetica, MUMC+ Kinderwens en Dr. Yvonne Arens, klinisch geneticus Afdeling Klinische Genetica, MUMC+ Kinderwens en cardiogenetische aandoeningen : de keuzes Spontaan zwanger worden met het aanvaarden van het risico Spontaan

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van

Nadere informatie

Position Paper. Embryoselectie

Position Paper. Embryoselectie Position Paper Embryoselectie Vastgesteld door de Werkgroep Genetisch Onderzoek (2011/2012) Geaccordeerd door het VSOP bestuur, februari 2012 Achtergrond Allereerst willen we benadrukken dat de VSOP positief

Nadere informatie

Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het klo...

Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het klo... 1 van 5 7-2-2018 08:34 newscientist.nl Klonen we straks mensen? Antwoord op de lastigste vragen in het kloondebat Andy Coghlan 6-8 minuten De komst van Zhong Zhong en Hua Hua, s werelds eerste gekloonde

Nadere informatie

Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.

Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA. Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 29 323 Prenatale screening Nr. 101 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:

Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen: Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o

Nadere informatie

5,9. Dierlijke klonen: Werkstuk door een scholier 2218 woorden 24 juni keer beoordeeld. Voorwoord:

5,9. Dierlijke klonen: Werkstuk door een scholier 2218 woorden 24 juni keer beoordeeld. Voorwoord: Werkstuk door een scholier 2218 woorden 24 juni 2003 5,9 31 keer beoordeeld Vak ANW Voorwoord: We hebben gekozen voor het onderwerp klonen omdat het als idee in de klas werd gegeven en het ons erg interesseerde,

Nadere informatie

Het grote debat in de wetenschappen

Het grote debat in de wetenschappen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Medicijn verbetert de symptomen van de ziekte van Huntington in

Nadere informatie

TRIP Nationaal bureau voor hemo- en biovigilantie

TRIP Nationaal bureau voor hemo- en biovigilantie TRIP Nationaal bureau voor hemo- en biovigilantie Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Het menselijk lichaam, dat bestaat uit biljoenen cellen, wordt dagelijks blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die

Nadere informatie

Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2

Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 In dit proefschrift zijn de consequenties van een nadelige intrauteriene omgeving, gecreëerd door maternale apoe-deficiëntie of Ldlr-deficiëntie tijdens zwangerschap, op de gevoeligheid voor aderverkalking

Nadere informatie

VRAGEN ROND STAMCELONDERZOEK EN EICELDONATIE

VRAGEN ROND STAMCELONDERZOEK EN EICELDONATIE BIO ETHISCHE VRAGEN VRAGEN ROND STAMCELONDERZOEK EN EICELDONATIE Juridisch / ethisch debat 1. Rond het gebruik van embryo s: Kan men overtollige IVF embryo s gebruiken? Geldt de volledige rechtsbescherming

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 27 423 Wet houdende regels inzake handelingen met geslachtscellen en embryo s (Embryowet) Nr. 7 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

GOED ALS NIEUW BIOLOGIE LEERLINGENHANDLEIDING

GOED ALS NIEUW BIOLOGIE LEERLINGENHANDLEIDING ZO GOED ALS NIEUW BIOLOGIE LES 1: GEKWEEKTE WEEFSELS Als er in ons lichaam iets kapot gaat, kan dat een probleem opleveren. Sommige onderdelen zijn te vervangen, maar zo goed als het origineel wordt het

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. weefselconstructie, bloedvaten, nierfalen Niet-technische samenvatting 2015310 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project De invloed van nierfalen op weefselconstructie van bloedvaten 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)

Nadere informatie

Molecular identification and targeting of colorectal cancer stem cells Kemper, K.

Molecular identification and targeting of colorectal cancer stem cells Kemper, K. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Molecular identification and targeting of colorectal cancer stem cells Kemper, K. Link to publication Citation for published version (APA): Kemper, K. (2012). Molecular

Nadere informatie

De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer

De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer De rol van immuun cellen in de ziekte van Alzheimer Tjakko van Ham Klinische Genetica, Erasmus MC, Rotterdam t.vanham@erasmusmc.nl Microglia, immuun cellen van het brein Wat weten we wel & wat weten we

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie Afsluitende les Leerlingenhandleiding DNA-onderzoek en gentherapie Inleiding In de afsluitende les DNA-onderzoek en gentherapie zul je aan de hand van een aantal vragen een persoonlijke en kritische blik

Nadere informatie

Bijdrage gezondheidsbrief - 2009. Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven?

Bijdrage gezondheidsbrief - 2009. Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven? Bijdrage gezondheidsbrief - 2009 Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven? Stamcellen liggen aan de basis van elk leven. De oer-stamcel wordt gevormd tijdens de bevruchting door de versmelting

Nadere informatie

1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkelen van een eilandjesbron ten behoeve van transplantatie van geëncapsuleerde eilandjes van Langerhans voor behandeling van diabetes 1.2 Looptijd van

Nadere informatie

11. Het dilemma van de stamcel

11. Het dilemma van de stamcel 11. Het dilemma van de stamcel Ik ben zwanger en ik hoorde kort geleden dat je het navetrengbloed kunt laten bewaren, zodat het later kan worden gebruikt voor stamceltherapie. Ik begreep dat ze dat bloed

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting. (summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting. (summary in Dutch) (summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur

Nadere informatie

Versie 1.1,

Versie 1.1, Versie 1.1, 16-07-2015 Informatie voor proefpersonen en bijbehorend toestemmingsformulier voor de vervaardiging en het gebruik van geïnduceerde Pluripotente Stamcellen (ips cellen) voor gezonde proefpersonen

Nadere informatie

JURIDISCHE ASPECTEN VAN HET STATUUT VAN EN HET ONDERZOEK OP STAMCELLEN EN EMBRYO S ANALYSE VAN DE WET VAN 11 MEI 2003

JURIDISCHE ASPECTEN VAN HET STATUUT VAN EN HET ONDERZOEK OP STAMCELLEN EN EMBRYO S ANALYSE VAN DE WET VAN 11 MEI 2003 Faculteit Rechten Academiejaar JURIDISCHE ASPECTEN VAN HET STATUUT VAN EN HET ONDERZOEK OP STAMCELLEN EN EMBRYO S ANALYSE VAN DE WET VAN 11 MEI 2003 SCRIPTIE IN HET KADER VAN HET ASPIRANT-ASSISTENTSCHAP

Nadere informatie

Besmettelijke hersenaandoeningen

Besmettelijke hersenaandoeningen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Moeten we ons zorgen maken over een huntingtine-invasie? Goed lab

Nadere informatie

Toestemming om embryo s in te vriezen

Toestemming om embryo s in te vriezen Toestemming om embryo s in te vriezen Universitair Ziekenhuis Gent, dat een onderdeel is van de Universiteit Gent, openbare instelling met rechtspersoonlijkheid, overeenkomstig het bijzonder decreet van

Nadere informatie

Stamcelonderzoek heeft de juiste zetjes nodig

Stamcelonderzoek heeft de juiste zetjes nodig 11 door Marian Tjaden Tussen hype en belofte Stamcelonderzoek heeft de juiste zetjes nodig Je zou er organen mee kunnen kweken in een petrischaaltje, zodat er nooit meer een donortekort zou zijn. En dwarslaesies

Nadere informatie

LESSEN VOOR DE XXISTE EEUW

LESSEN VOOR DE XXISTE EEUW LESSEN VOOR DE XXISTE EEUW (HAND-OUT) DE TRIOMF VAN HET EMBRYO DANNY HUYLEBROECK 28 februari 2005 1. Situering Na de kennissprong in de chemie en de toepassing ervan in de industrie, gevolgd door de spectaculaire

Nadere informatie

TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S

TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S Tussen: Universitair Ziekenhuis Gent met zetel te 9000 Gent aan de De Pintelaan 185, hierna genoemd UZ Gent enerzijds, en Mevrouw/ Dhr. geboren te op wonende te

Nadere informatie

157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd

Nadere informatie

CHAPTER 10. Samenvatting

CHAPTER 10. Samenvatting CHAPTER 10 Samenvatting Samenvatting 147 STAMCELLEN Stamcellen hebben twee unieke eigenschappen. Allereerst zijn ze in staat zichzelf te vermenigvuldigen en zijn daardoor een onuitputbare bron van cellen

Nadere informatie

The kit can be printed on A4 paper or cardboard. For best results, use 160g/m 2 paper.

The kit can be printed on A4 paper or cardboard. For best results, use 160g/m 2 paper. Thank you for downloading this Decide kit! Every kit contains all the necessary elements for a group of up to 8 people playing Decide. If you have more participants, provide each group with a kit. The

Nadere informatie

Synthetische biologie in de maatschappij. igem TU Eindhoven 2016

Synthetische biologie in de maatschappij. igem TU Eindhoven 2016 Synthetische biologie in de maatschappij Doelgroep: Vakgebied: Tijdsduur: HAVO/VWO onderbouw Biologie/Maatschappijleer ± 40 minuten Inleiding Synthetische biologie is het (her)programmeren van een biologisch

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE

TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE TIJDELIJKE COMMISSIE MENSELIJKE GENETICA EN ANDERE NIEUWE TECHNOLOGIEËN IN DE MODERNE GENEESKUNDE Hoorzitting op 26 april 2001 Carlos Alonso BEDATE Academisch curriculum Licentiaat Filosofie Univ. Pont.

Nadere informatie

RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING

RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING RICHTLIJN ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Inleiding Aan het werken met radioactieve stoffen of ioniserende straling uitzendende toestellen zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen

Nadere informatie

SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS

SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Een organisme bestaat uit verschillende weefsels, die opgebouwd zijn uit cellen. Cellen zijn dus de bouwblokken van elk levend organisme. De ontwikkeling van slechts een

Nadere informatie

Figuur 1: schematische weergave van een cel

Figuur 1: schematische weergave van een cel Inleiding De titel van het proefschrift is Preventing the transmission of mitochondrial diseases. Dat wil zeggen: het tegengaan dat mitochondriële ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Mitochondriën

Nadere informatie

Wetenschap, werkelijkheid en fictie

Wetenschap, werkelijkheid en fictie Wetenschap, werkelijkheid en fictie Stamcellen biowetenschappen en maatschappij kwartaal 2 2016 Cahier 2 2016 35 e jaargang Stamcellen Dit cahier is een uitgave van Stichting Biowetenschappen en Maatschappij

Nadere informatie

uniqure Amsterdam van bankgebouw naar healing office

uniqure Amsterdam van bankgebouw naar healing office uniqure Amsterdam van bankgebouw naar healing office Info Amsterdam Gepubliceerd op: 5 mei 2017 Samenvatting Amsterdam, 5 mei 2017 - Vorige maand is uniqure verhuisd naar hun nieuwe hoofdkantoor aan de

Nadere informatie

! "# Definitieve versie 1

! # Definitieve versie 1 ! "# Vraag om advies d.d. 11 mei 2001 vanwege A. De Decker, Voorzitter van de Senaat m.b.t. de ethische en juridische aspecten van verschillende vragen betreffende het onderzoek op embryo s en de bescherming

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting 159

Nederlandse Samenvatting 159 Nederlandse Samenvatting 159 NEDERLANDSE SAMENVATTING (voor de leek) In het dagelijkse leven worden wij als mensen steeds geconfronteerd met keuzes. ij de meeste keuzes staan we niet eens meer stil. Je

Nadere informatie

J.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium voor Voortplantingsgeneeskunde Maastricht Universitair Medisch Centrum

J.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium voor Voortplantingsgeneeskunde Maastricht Universitair Medisch Centrum Het melden van ernstige voorvallen, bijwerkingen en calamiteiten bij de toepassing van gameten en/of embryo s tijdens de laboratoriumfase van geassisteerde voortplanting J.C.M. Dumoulin Hoofd Laboratorium

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MET GAMETEN EN/OF EMBRYO S DIE NIET VOOR UZELF KUNNEN WORDEN GEBRUIKT

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MET GAMETEN EN/OF EMBRYO S DIE NIET VOOR UZELF KUNNEN WORDEN GEBRUIKT WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MET GAMETEN EN/OF EMBRYO S DIE NIET VOOR UZELF KUNNEN WORDEN GEBRUIKT Mevrouw, partner, Met deze informatie willen wij u verduidelijken welk wetenschappelijk onderzoek kan worden

Nadere informatie

Wat zijn polyq ziektes?

Wat zijn polyq ziektes? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Zijn er genetische verbanden tussen neurodegeneratieve ziektes?

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Mice with humanized liver endothelium el Filali, E. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Mice with humanized liver endothelium el Filali, E. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Mice with humanized liver endothelium el Filali, E. Link to publication Citation for published version (APA): el Filali, E. (2014). Mice with humanized liver endothelium

Nadere informatie

Chapter. Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek

Chapter. Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek Chapter 8 Samenvatting, conclusies en vervolgonderzoek Samenvatting en conclusies 186 Het doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van nieuwe op gen- en celtherapie gebaseerde methoden om schade in

Nadere informatie

Een patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie

Een patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie Thema: Leukemie Een patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie Prof.dr. Hanneke C. Kluin-Nelemans Afdeling Hematologie Samenstelling van onstolbaar gemaakt bloed Bloedcellen

Nadere informatie

STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ

STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ STICHTING BIO-WETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ Nooit tevoren waren er zoveel onderzoekers wereldwijd bezig met de verwerving van kennis op tal van gebieden van de biologie van de mens. Groots opgezette onderzoeksprogramma

Nadere informatie

Fundamenten van het menselijk lichaam

Fundamenten van het menselijk lichaam Fundamenten van het menselijk lichaam Wie alle ontwikkelingen op biomedisch gebied probeert bij te houden, moet het af en toe wel duizelen. Maar ondanks de explosief toegenomen kennis is het menselijk

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/18929 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lange, Job de Title: A sight for sore eyes : assessing oncogenic functions of

Nadere informatie

Cover Page. Author: Rothuizen, Carolien Title: Tissue engineered blood vessels for hemodialysis vascular access Issue Date:

Cover Page. Author: Rothuizen, Carolien Title: Tissue engineered blood vessels for hemodialysis vascular access Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42532 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Rothuizen, Carolien Title: Tissue engineered blood vessels for hemodialysis vascular

Nadere informatie

Verklarende Woordenlijst

Verklarende Woordenlijst 12 Verklarende Woordenlijst Gebaseerd op een woordenlijst die werd ontwikkeld door Londen IDEAS Genetic Knowledge Park aangepast volgens hun kwaliteitsnormen. Juli 2008 Vertaald door Mies Wits-Douw en

Nadere informatie

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel

Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel Tentamen Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel 8W240 Vrijdag 24 juni 2011 9.00-12.00 Faculteit Biomedische Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Mededocent: A. Driessen-Mol Dit tentamen bestaat

Nadere informatie

Stralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1

Stralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1 Zwangerschap en Stralingsbescherming Zwangerschap en Stralingsbescherming inhoud Informatie over mogelijke biologische effecten door blootstelling aan ioniserende straling tijdens deterministische effecten

Nadere informatie

Welke gebieden in de hersenen veroorzaken de ZvH?

Welke gebieden in de hersenen veroorzaken de ZvH? Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Het brein bij de ZvH: groter dan de som van zijn delen? Een belangrijke

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Biochemie

Praktische opdracht ANW Biochemie Praktische opdracht ANW Biochemie Praktische-opdracht door een scholier 1682 woorden 24 juni 2005 3,4 8 keer beoordeeld Vak ANW De biochemie onderzoekt de samenstelling en samenwerking van chemische verbindingen,

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 143 Nederlandse samenvatting Stamcellen zijn primitieve cellen met het vermogen zichzelf te vernieuwen en te differentiëren in andere celtypen. Ze hebben het unieke vermogen schade in weefsels te herstellen

Nadere informatie

Stamcellen voor weefselherstel

Stamcellen voor weefselherstel Stamcellen voor weefselherstel Onderzoek naar therapie met somatische en embryonale stamcellen Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Voorzitter

Nadere informatie

Gentech: betere mensen?

Gentech: betere mensen? Mr. G. Groen van Prinstererstichting Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie Interview met Ellen ter Gast: Betere mensen? Pagina 20 Hoe voer je een discussie over medisch-ethische kwesties? Pagina

Nadere informatie

Boer, Th.A., Voor en tegen van stamcelonderzoek. Stamcellen. Cahiers Bio-wetenschappen en maatschappij 21e jaargang, no 3 (september 2002), 47-53.

Boer, Th.A., Voor en tegen van stamcelonderzoek. Stamcellen. Cahiers Bio-wetenschappen en maatschappij 21e jaargang, no 3 (september 2002), 47-53. Stamcellen wat is er voor, wat is er tegen? Kenmerkend voor de ontwikkeling en introductie van de meeste nieuwe medische technieken is zij dikwijls met discussies gepaard gaan. Het medisch wetenschappelijk

Nadere informatie

Omdat PGD voorafgaand aan de zwangerschap plaatsvindt, kan het gezien worden

Omdat PGD voorafgaand aan de zwangerschap plaatsvindt, kan het gezien worden Samenvatting Preïmplantatie genetische diagnostiek Preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD) is het onderzoeken van een cel die afgenomen is van een embryo in vitro (of een eicel vóór de bevruchting)

Nadere informatie

Datum van inontvangstneming : 30/07/2013

Datum van inontvangstneming : 30/07/2013 Datum van inontvangstneming : 30/07/2013 Vertaling C-364/13-1 Datum van indiening: 28 juni 2013 Verwijzende rechter: Zaak C-364/13 Verzoek om een prejudiciële beslissing High Court of Justice, Chancery

Nadere informatie

PROCEDURE V1. APR 2017

PROCEDURE V1. APR 2017 PROCEDURE V1. APR 2017 INLEIDING ZWANGERSCHAP EN IONISERENDE STRALING Aan het werken met bronnen van ioniserende straling zijn risico s verbonden. Het is bij de wet verplicht om personen die handelingen

Nadere informatie

Eerste Kamer der Staten-Generaal

Eerste Kamer der Staten-Generaal Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2001 2002 Nr. 47d 27 423 Wet houdende regels inzake handelingen met geslachtscellen en embryo s (Embryowet) NADER VOORLOPIG VERSLAG VAN DE VASTE COMMISSIE

Nadere informatie