TOETS DIAGNOSTISCH ONDERZOEK LEZEN TODIO-L

Transcriptie

1 Ann Van Rompaey Imke Vandenberghe TOETS DIAGNOSTISCH ONDERZOEK LEZEN TODIO-L

2 wvc v www. lb-service.be Service cvba De VCLB Service cvba biedt publicaties, materialen, diensten en infrastructuur die nuttig zijn voor leerlingenbegeleiding in de ruime zin. Ze richt zich in de eerste plaats tot centra voor leerlingenbegeleiding en onderwijs, maar ook naar andere organisaties, ouders en leerlingen. Anatole Francestraat 119 bus Brussel info@vclb-service.be Auteurs: Ann Van Rompaey en Imke Vandenberghe Coördinatie: Christine Vonckx Projectstuurgroep: de centrale werkgroepen Leren en Studeren en Diagnostiek De auteurs danken alle CLB-collega s die rechtstreeks of onrechtstreeks een bijdrage hebben geleverd. Auteur van de leestekst In het oog, in het hart : Dieter Vanhecke (licentiaatsverhandeling o.l.v. Prof. Pol Ghesquière) Beleidsmatig: Stefan Grielens, André Verdegem, Stefaan Jonniaux Statistische verwerking: Renilde Wuyts Vormgeving: Annelies De Graeve Taalkundig nazicht: Tijl De Bast Procesbewaking: Sven Samain Technische coördinatie: Dirk Verrycken Verantwoordelijke uitgever: Stefan Grielens D/2014/ ISBN VCLB Service cvba Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

3 Dankwoord Voor deze publicatie konden we rekenen op de medewerking van heel wat mensen. De toetsen zelf mochten we, met toestemming van prof. Pol Ghesquière (KU Leuven), overnemen uit de licentiaatsverhandeling van Dieter Vanhecke (2003). Prof. Ghesquière zette ons ook op weg met een aantal inhoudelijke richtlijnen. Walter Magez gaf advies in verband met het samenstellen van de steekproef. Het normeringsonderzoek zelf en het verzamelen van de nodige achtergrondgegevens gebeurde door CLB-medewerkers van centra uit alle netten en alle provincies. Ook de studenten van Thomas More Antwerpen, die hun bachelorproef maakten over het opvolgen van leerproblemen, trokken mee naar scholen om de toetsen te gaan afnemen. Zij voerden bovendien statistische analyses uit en kaderden deze toetsen binnen een aantal veel gebruikte methodieken, zoals handelingsgericht werken en het zorgcontinuüm. Ze werden daarvoor bijgestaan door hun promotor, dr. Ivo Bernaerts (Thomas More). De resultaten van de toetsen werden zorgvuldig ingevoerd door de studenten en door Renilde Wuyts, Ludo Huygen en Marina Stevens van de Vrije-CLB-Koepel. Ook hen zijn wij ontzettend dankbaar. Ann Van Rompaey en Imke Vandenberghe Vrije-CLB-Koepel vzw Anatole Francestraat Schaarbeek

4 1. Inhoudstafel 1. TODIO - L toetsen voor het bepalen van de technische leesvaardigheid 6 2. Achtergrond van de leestoetsen 6 3. Het normeringsonderzoek Samenstelling van de normgroep 7 A) Verdeling over de verschillende leerjaren en onderwijsvormen 8 B) Verdeling jongens meisjes 8 C) Verdeling over de onderwijsnetten 8 D) Verdeling over de provincies Uitslagen berekend bij de normgroep 9 4. Betrouwbaarheid Instructies voor afname en scoring Instructies voor afname in het basisonderwijs 11 A) Het materiaal 11 B) Praktische aanwijzingen 11 C) Instructies bij de woordleeskaart Instructies voor afname in het secundair onderwijs 12 A) Het materiaal 12 B) Volgorde van afname 12 C) Praktische aanwijzingen 12 D) Instructies bij de woordleeskaart 12 E) Instructies bij de pseudowoordenkaart 12 F) Instructies bij de zinnenleeskaart In het oog, in het hart Registratie Handmatige registratie Registratie in LARS Interpretatie De afgeleide uitslag Vergelijking met andere gegevens Referentiegroepen Conclusie 16 Normtabellen TODIO-L 20 Normen Woordleeskaart lager onderwijs 21 NORMEN WOORDLEESKAART 4 e leerjaar 21 NORMEN WOORDLEESKAART 5 e leerjaar 21 NORMEN WOORDLEESKAART 6 e leerjaar 21 Normen Woordleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs 22 NORMEN WOORDLEESKAART 1 e jaar SO 22 NORMEN WOORDLEESKAART 1A 22 NORMEN WOORDLEESKAART 1B 22 Normen Pseudowoordenkaart 1 e jaar secundair onderwijs 23 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1 e jaar SO 23 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1A 23 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1B 23 Normen Zinnenleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs 24 NORMEN ZINNENLEESKAART 1 e jaar SO 24 NORMEN ZINNENLEESKAART 1A 24 NORMEN ZINNENLEESKAART 1B 24 Normen Woordleeskaart 2 e jaar secundair onderwijs 25 NORMEN WOORDLEESKAART 2 e jaar SO 25 NORMEN WOORDLEESKAART 2A 25 NORMEN WOORDLEESKAART BVL 25

5 Normen Pseudowoordenkaart 2 e jaar secundair onderwijs 26 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2 e jaar SO 26 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2A 26 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART BVL 26 Normen Zinnenleeskaart 2 e jaar secundair onderwijs 27 NORMEN ZINNENLEESKAART 2 e jaar SO 27 NORMEN ZINNENLEESKAART 2A 27 NORMEN ZINNENLEESKAART BVL 27 Normen Woordleeskaart 3 e jaar secundair onderwijs 28 NORMEN WOORDLEESKAART 3 e jaar SO 28 NORMEN WOORDLEESKAART 3 ASO 28 NORMEN WOORDLEESKAART 3 BSO 28 NORMEN WOORDLEESKAART 3 KSO 29 NORMEN WOORLEESKAART 3 TSO 29 Normen Pseudowoordenkaart 3 e jaar secundair onderwijs 30 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 e jaar SO 30 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 ASO 30 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 BSO 30 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 KSO 31 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 TSO 31 Normen Zinnenleeskaart 3 e jaar secundair onderwijs 32 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 e jaar SO 32 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 ASO 32 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 BSO 32 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 KSO 33 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 TSO 33 Normen Woordleeskaart 4 e jaar secundair onderwijs 34 NORMEN WOORDLEESKAART 4 e jaar SO 34 NORMEN WOORDLEESKAART 4 ASO 34 NORMEN WOORDLEESKAART 4 e jaar BSO 34 NORMEN WOORDLEESKAART 4 KSO 35 NORMEN WOORDLEESKAART 4 TSO 35 Normen Pseudowoordenkaart 4 e jaar secundair onderwijs 36 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 e jaar SO 36 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 ASO 36 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 BSO 36 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 KSO 37 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 TSO 37 Normen Zinnenleeskaart 4 e jaar secundair onderwijs 38 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 e jaar SO 38 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 ASO 38 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 BSO 38

6 TODIO-L Handleiding 2. TODIO - L toetsen voor het bepalen van de technische leesvaardigheid De TODIO-L, toets voor diagnostisch onderzoek lezen, biedt diagnostici een actueel en genormeerd diagnostisch instrument om de technische leesvaardigheid van individuele leerlingen in kaart te brengen. Het gebruik van de leestoetsen kadert binnen het handelingsgericht werken. Meer informatie over handelingsgericht werken en diagnostische protocollen vind je op de website Deze website is ontwikkeld door de onderwijskoepels en -netten en de CLB-centrumnetten, met steun van de overheid. In deze uitgave bieden we leestoetsen aan om de technische leesvaardigheid bij individuele leerlingen te bepalen. Er is een woordleeskaart voor leerlingen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar uit het basisonderwijs. Voor leerlingen uit het eerste tot en met het vierde jaar van het secundair onderwijs bevat de TODIO-L dezelfde woordleeskaart, aangevuld met een pseudowoordenkaart en een zinnenleeskaart. Technisch lezen wordt hier gezien als het juist kunnen verklanken van afzonderlijke woorden. De vlotheid waarmee leerlingen dit kunnen, lijkt een goede graadmeter of aanwijzer van hun technische leesvaardigheid. Een goede technische leesvaardigheid is een noodzakelijke voorwaarde om tot begrijpend lezen te komen (Billiaert & Grysolle, 1998). Kinderen die veel moeite hebben met het lezen van een tekst komen niet aan het begrijpen toe. Het omzetten van grafemen in fonemen legt bij hen zo n groot beslag op het werkgeheugen dat ze niet in staat zijn wat ze lezen te interpreteren of in verband te brengen met hun eigen ervaring (Huizenga, 2010). 3. Achtergrond van de leestoetsen In de loop van het schooljaar zette VCLB vzw een kleinschalig exploratieonderzoek rond dyslexie in het secundair onderwijs op. De aanleiding hiertoe was de vaststelling dat voor diagnostiek van leerproblemen in dat segment van het onderwijs zeer weinig materiaal voorhanden was. Bij 382 leerlingen werden verschillende lees- en schrijftesten afgenomen. Individueel werden de zinnenleestoets Winkeldiefstallen (Ria Kleijnen), de woordleeskaart LVS-VCLB E3 en een zelf geconstrueerde pseudowoordentoets afgenomen. Klassikaal werden de Hacquebord voor begrijpend lezen en het Zinnendictee 200 woorden van Erik Billiaert afgenomen. De bedoeling van dit exploratieonderzoek was om leerlingen met dyslexie op het einde van de lagere school en in het secundair onderwijs makkelijker te herkennen. Uit dit onderzoek bleek dat de evolutie van het technisch lezen niet stopt eind derde of eind zesde leerjaar. Dit toont de nood aan aangepaste diagnostische instrumenten voor het secundair onderwijs aan (Vanhecke, 2003). In 2003 werkte Dieter Vanhecke verder op dit exploratieonderzoek in het kader van zijn licentiaatsverhandeling. Hij stelde een steekproef samen van 210 leerlingen van het derde jaar TSO, waarbij drie leestoetsen werden afgenomen, namelijk een woordleeskaart, een pseudowoordenkaart en een zinnenleeskaart. Als woordleeskaart gebruikte hij opnieuw de leeskaart LVS-VCLB E3. Voor de pseudowoordenkaart werd de toets, die door VCLB was geconstrueerd voor het exploratieonderzoek, aangepast. Er waren namelijk enkele items die aanleiding gaven tot moeilijkheden bij de scoring. Deze moeilijkheden zijn in de nieuwe versie weggewerkt. De tijd die werd gegeven om de toets te lezen is bovendien verlengd van 1 minuut 30 seconden naar 2 minuten. Als zinnenleeskaart werd een nieuwe - 6 -

7 TODIO-L Handleiding tekst opgesteld. De tekst Winkeldiefstallen uit het exploratieonderzoek bleek immers niet aan te sluiten bij de leefwereld van de jongeren. Het is een Nederlandse tekst met termen en uitdrukkingen die in Vlaanderen niet vaak gehanteerd worden. Met de tekst In het oog, in het hart heeft Vanhecke geprobeerd een zakelijke tekst op te stellen over een onderwerp dat leerlingen van het 3e jaar TSO toch in zekere mate kan boeien. Hij baseerde zich daarvoor op een artikel van De Standaard Online. De tekst bevat een aantal niet-alledaagse en zelfs vreemde woorden, waardoor de toets een zekere moeilijkheidsgraad heeft. De bedoeling is om de tekst zo accuraat mogelijk te lezen in een zo kort mogelijke tijd. De TODIO-L bestaat uit de drie leestoetsen die ook Dieter Vanhecke normeerde. De normering is echter gebaseerd op een veel grotere groep leerlingen, namelijk 1039 leerlingen uit het basisonderwijs en 8174 uit het secundair onderwijs. In het vierde, vijfde en zesde leerjaar van het basisonderwijs werd alleen de woordleeskaart LVS-VCLB E3 gebruikt, in de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs werden de drie leeskaarten afgenomen. 4. Het normeringsonderzoek Voor dit normeringsonderzoek werden in totaal 9213 leerlingen getest, van verschillende klassen en verschillende scholen, verspreid over heel Vlaanderen. De verschillende provincies en de verschillende onderwijsnetten werden zo goed mogelijk vertegenwoordigd. De afname gebeurde door CLB-medewerkers en door drie studenten Toegepaste Psychologie van Thomas More Antwerpen, in het kader van hun bachelorproef. Al deze testleiders zijn opgeleid om gestandaardiseerde toetsen af te nemen. Dit waarborgt de neutraliteit en de objectiviteit van dit normeringsonderzoek. We beschrijven het normeringsonderzoek dat uitgevoerd werd in het schooljaar Samenstelling van de normgroep De normgroep werd samengesteld op basis van het reële aantal leerlingen in Vlaanderen tijdens schooljaar Er werd rekening gehouden met het aantal leerlingen per leerjaar, per onderwijsvorm, per onderwijsnet en per provincie. Aan de CLB-medewerkers werd gevraagd om volledige klassen te testen, zodat geen leerlingen geselecteerd werden. Indien dit niet mogelijk was, werd gevraagd de volgende procedure te volgen om te bepalen welke leerlingen zouden deelnemen aan het normeringsonderzoek: deel de klasgrootte door het aantal leerlingen dat moet getoetst worden, en neem dat als telfactor om leerlingen uit de klaslijst te kiezen. In een klas van 20 waar 5 leerlingen moeten getoetst worden, betekent dat dus elke vierde leerling: de vierde, de achtste, de twaalfde, de zestiende en de twintigste. Als er maar drie leerlingen moeten getoetst worden, is dat elke zevende leerling, enzovoort. Als er maar 1 leerling moet getoetst worden: de middelste van de klaslijst. De afnameperiode liep van 15 januari tot 29 maart Alle leerlingen werden individueel getest. Voor de leerlingen van het basisonderwijs bedroeg de afnameduur slechts enkele minuten, voor de leerlingen van het secundair onderwijs ging het om ongeveer 15 minuten per leerling

8 TODIO-L Handleiding A) Verdeling over de verschillende leerjaren en onderwijsvormen Aantal in Vlaanderen Verhouding tot het totaal Aantal in onze steekproef 4 e leerjaar % ,7 % 5 e leerjaar ,5 % ,4 % 6 e leerjaar ,5 % ,9 % Totaal BaO % % 1 e SO 1A 1B 2 e SO 2A BVL 3 e SO ASO BSO KSO TSO 4 e SO ASO BSO KSO TSO ,2 % 21 % 3,2 % 24,8 % 20,4 % 4,4 % 26,1 % 12,2 % 5,9 % 0,5 % 7,5 % 24,9 % 10,8 % 5,8 % 0,6 % 7,7 % Verhouding tot het totaal 24,2 % 20,9 % 3,3 % 24,7 % 20,5 % 4,2 % 26,1 % 12,3 % 8,1 % 0,5 % 5,2 % 25 % 12 % 5,5 % 0,5 % 7 % Totaal SO % % Algemeen totaal Tabel 1: Verdeling over de verschillende leerjaren en onderwijsvormen B) Verdeling jongens meisjes Aantal jongens Aantal meisjes Totaal 4 e leerjaar e leerjaar e leerjaar e jaar SO e jaar SO e jaar SO e jaar SO Geen gegevens TOTAAL Tabel 2: Verdeling jongens-meisjes 48 C) Verdeling over de onderwijsnetten BaO Aantal in Vlaanderen GO! ,8 % Officieel ond ,9 % Verhouding tot het totaal Aantal in onze steekproef % Vrij onderwijs ,3 % % TOTAAL % % SO Aantal in Vlaanderen GO! % Officieel ond % Verhouding tot het totaal Aantal in onze steekproef % Vrij onderwijs % % Geen gegevens TOTAAL % % Tabel 3: Verdeling over de onderwijsnetten 17 Verhouding tot het totaal Verhouding tot het totaal - 8 -

9 TODIO-L Handleiding D) Verdeling over de provincies BaO Aantal in Vlaanderen Verhouding tot het totaal Aantal in onze steekproef Antwerpen % ,4 % BHG % 40 3,8 % Henegouwen 12 0 % Limburg % ,6 % Oost-Vlaanderen % ,4 % Vlaams-Brabant % ,7 % West-Vlaanderen % % TOTAAL % % SO Aantal in Vlaanderen Verhouding tot het totaal Aantal in onze steekproef Antwerpen ,8 % ,3% BHG ,3 % 49 0,6% Limburg ,7 % ,7% Oost-Vlaanderen ,7 % ,1% Vlaams-Brabant ,4 % % West-Vlaanderen ,1 % ,3% Geen gegevens 8 TOTAAL % % Tabel 4: Verdeling over de provincies Verhouding tot het totaal Verhouding tot het totaal 4.2. Uitslagen berekend bij de normgroep We geven een overzicht van het soort gegevens dat verzameld en berekend werd tijdens de testafnames bij de normgroep. Ruwe uitslagen: Lager en secundair onderwijs - Woordleeskaart De leesscore na 1 minuut 30 seconden (aantal juist gelezen woorden = aantal gelezen woorden aantal fouten) en het aantal fouten. Secundair onderwijs - Pseudowoordenkaart De leesscore na 2 minuten (aantal juist gelezen woorden = aantal gelezen woorden aantal fouten) en het aantal fouten. - De zinnenleeskaart In het oog, in het hart De totale tijd die een leerling nodig heeft om de volledige tekst te lezen (uitgedrukt in aantal seconden) en het aantal fouten. Afgeleide uitslagen: Het is moeilijk om de waarde van een leesprestatie af te leiden van de ruwe uitslagen, namelijk het aantal gelezen woorden, het aantal gelezen pseudowoorden of de tijd waarin de tekst werd gelezen. Om die reden zijn er afgeleide uitslagen berekend voor elke toets. Er bestaan meerdere soorten van omzetting van ruwe naar afgeleide uitslagen. CLB-medewerkers zijn vertrouwd met het LVS-VCLB, waar gebruik wordt gemaakt van de woordleeskaart. Om deze reden hebben we ervoor gekozen om dezelfde afgeleide uitslagen te hanteren, namelijk percentielen en zones (A, B, C, D en E)

10 TODIO-L Handleiding Een percentiel is een afgeleide uitslag die aangeeft hoeveel procent van de leerlingen van de normgroep lager dan of gelijk aan een bepaalde ruwe uitslag scoort. De zones zijn rechtstreekse en lineaire afleidingen uit de berekende percentielen. De grote normgroep wordt eigenlijk in vier even grote groepen uitgesplitst (telkens 25%). De laatste groep van 25% wordt dan nog eens in twee subgroepen onderverdeeld (10% en 15%), zodat een fijnere differentiatie mogelijk wordt binnen de zwakst presterende groep. In onderstaande tabel vinden we de zones waarmee we werken en de percentielen die daarmee overeenkomen. Percentielen Procent leerlingen ZONE % 25% 25% 10% 15% Tabel 5: Een overzicht van het verband tussen zones en percentielen A B C D E Gezien de leestoets niet bedoeld is voor gebruik in volledige klassen, maar enkel voor individueel diagnostisch onderzoek, zijn er geen gemiddelde uitslagen per klas berekend. 5. Betrouwbaarheid Om de betrouwbaarheid van onze leestoetsen na te gaan, hebben we het COTAN-beoordelingssysteem voor de kwaliteit van tests (2010) geraadpleegd. Daarin staat dat voor tests met een snelheidskarakter, maten voor interne consistentie, zoals Cronbachs alfa, niet zinvol zijn. Voor pure speedtests kan de betrouwbaarheid worden vastgesteld met de paralleltestmethode of de test hertestmethode. We hebben gekozen voor de test hertestmethode. Bij een beperkte groep leerlingen (n=69) werden de leestoetsen enkele weken na de eerste afname een tweede keer afgenomen. Deze (tweede) afnames gebeurden door de studenten van Thomas More. Zij berekenden ook de betrouwbaarheid. De test hertestbetrouwbaarheid van de drie leestoetsen werd door de studenten nagegaan aan de hand van een paired samples t-test. Uit deze toets bleek dat de leerlingen het tijdens de tweede afname beter deden. Ze lazen meer woorden, lazen meer woorden juist, minder woorden fout en hadden ook minder tijd nodig om de tekst helemaal te lezen. Voor de twee woordleeskaarten bleken deze verschillen allemaal significant op het α=.05 niveau. Bij de zinnenleeskaart bleken deze verschillen niet significant te zijn (Baeten, 2013). Deze verschillen zijn mogelijk te verklaren door een grotere vertrouwdheid met de toetssituatie of met een leer- of herinneringseffect. Om na te gaan of de rangorde van de resultaten dezelfde bleef bij de tweede testafname ( was de beste lezer van de eerste testafname nog steeds de beste lezer bij de tweede afname en de zwakste lezer nog steeds de zwakste? ) werden vervolgens door de Vrije-CLB-Koepel Spearmancorrelaties berekend. De resultaten staan in de volgende tabel. Spearmancorrelatie Woordleeskaart Aantal woorden juist na 30 0,86 Aantal woorden juist na 60 0,87 Aantal woorden juist na 90 0,84 Totaal aantal gelezen 0,86 Aantal fouten 0,64 Pseudowoordenkaart Aantal juist gelezen 0,91 Totaal aantal gelezen 0,93 Aantal fouten 0,59 Zinnenleeskaart Totale tijd 0,70 Aantal fouten 0,61 Tabel 6: Test-hertestbetrouwbaarheid

11 TODIO-L Handleiding We kunnen concluderen dat vooral de pseudowoordenkaart als een betrouwbare meting naar voor komt. Maar ook de woordleeskaart scoort goed, met correlaties hoger dan 0,80. De score van het aantal fouten is het minst betrouwbaar, zowel bij de woordleeskaart als bij de pseudowoordenkaart. Voor de zinnenleeskaart is de score van de totale tijd voldoende (r 0,70), volgens de COTANbeoordelingscriteria. 6. Instructies voor afname en scoring De leestoetsen zijn bedoeld voor individuele afname bij een leerling waarbij vragen zijn gerezen rond zijn technische leesniveau. Voor leerlingen van het vierde tot en met het zesde leerjaar basisonderwijs zijn er normen van de woordleeskaart LVS-VCLB E3. Voor leerlingen van het eerste tot en met het vierde jaar secundair onderwijs zijn er normen van de woordleeskaart LVS-VCLB E3, van de pseudowoordenkaart en van de zinnenleeskaart. Hierbij zijn er normen voor de leeftijdsgroepen en voor de verschillende onderwijsvormen. Hoewel bij het normeringsonderzoek ook gevraagd werd naar gegevens over de thuistaal van de leerlingen, hebben we ervoor gekozen geen aparte normtabellen op te stellen voor leerlingen van wie de thuistaal niet het Nederlands is. De groepen waren namelijk te klein om betrouwbare normen op te berekenen Instructies voor afname in het basisonderwijs A) Het materiaal Het toetsmateriaal bestaat uit de woordleeskaart LVS-VCLB E3, een scoreformulier, deze handleiding, een goede chronometer en schrijfgerei. Het is handig om vooraf de naam van de leerling, de klas en de datum op het scoreformulier in te vullen. Eventueel kan tijdens de testafname een geluidsopname gemaakt worden om de leesprestatie van de leerling achteraf nog eens te kunnen beluisteren (en eventueel het resultaat te noteren). B) Praktische aanwijzingen - De testafname moet vlot en ongestoord kunnen verlopen. De testleider is met de leerling alleen in een rustig en goed verlicht lokaal. - De testleider zorgt dat al het nodige materiaal klaar ligt bij het begin van de testafname. De leeskaart ligt daarbij met de bedrukte zijde naar beneden (dus nog niet zichtbaar voor de leerling). - De testleider stelt de leerling op zijn/haar gemak en legt uit wat de bedoeling van de testafname is en hoe deze zal verlopen. - De leerling zit rechtop, in een goede leeshouding. C) Instructies bij de woordleeskaart Geef de leerling de volgende opdracht: Je krijgt nu een kaart met bestaande woorden. Je leest de rijen van boven naar beneden, zo goed als je kunt en zo vlug als je kunt. De testleider draait de leeskaart om, zegt: Begin maar en start de chronometer. Wanneer de leerling tijdens de testafname langer dan 5 seconden wacht om een woord te lezen, zegt de testleider dit woord voor en wordt de leerling aangemoedigd verder te gaan met het volgende woord. Wanneer de leerling een fout leest, wordt dit woord op het scoreformulier doorstreept. Tot de fout gelezen woorden behoren ook de woorden die na 5 seconden werden voorgezegd. Woorden die door de leerling spontaan verbeterd worden, worden goed gerekend. Voor zover de tijd het toelaat, kan de testleider aanduiden welke fout er werd gemaakt of vgz noteren bij de woorden die werden voorgezegd. Indien een geluidsopname wordt gemaakt, kunnen de fouten ook achteraf nog worden genoteerd. Na 1 30 zegt de testleider Stop maar, zet de chronometer stil en trekt een streep onder het laatst gelezen woord. Onderaan het scoreformulier kan de testleider invullen hoeveel woorden de leerling heeft gelezen en hoeveel fouten hij heeft gemaakt

12 TODIO-L Handleiding 6.2. Instructies voor afname in het secundair onderwijs A) Het materiaal Het toetsmateriaal bestaat uit de woordleeskaart LVS-VCLB E3, de pseudowoordenkaart en de zinnenleeskaart, een scoreformulier per onderdeel, deze handleiding, een goede chronometer en schrijfgerei. Het is handig wanneer op de 3 scoreformulieren al de klas, de naam van de leerling en de datum zijn ingevuld voor de toetsafname begint. Eventueel kan tijdens de toetsafname een geluidsopname gemaakt worden om de leesprestaties van de leerling achteraf nog eens te kunnen beluisteren (en eventueel de resultaten te noteren). B) Volgorde van afname Om de resultaten van een individuele leerling zo goed mogelijk te kunnen vergelijken met die van de normgroep vragen wij om de drie toetsen steeds in dezelfde volgorde af te nemen: 1. de woordleeskaart LVS-VCLB E3 2. de pseudowoordenkaart 3. de zinnenleeskaart In het oog, in het hart C) Praktische aanwijzingen - De testafname moet vlot en ongestoord kunnen verlopen. De testleider is met de leerling alleen in een rustig en goed verlicht lokaal. - De testleider zorgt dat al het nodige materiaal klaar ligt bij het begin van de testafname. De leeskaarten van de drie testen liggen daarbij met de bedrukte zijde naar beneden (dus nog niet zichtbaar voor de leerling). - De testleider stelt de leerling op zijn/haar gemak en legt uit wat de bedoeling van de testafname is en hoe deze zal verlopen. - De leerling zit rechtop, in een goede leeshouding. D) Instructies bij de woordleeskaart Geef de leerling de volgende opdracht: Je krijgt nu een kaart met bestaande woorden. Je leest de rijen van boven naar beneden, zo goed als je kunt en zo vlug als je kunt. De testleider draait de leeskaart om, zegt: Begin maar en start de chronometer. Wanneer de leerling tijdens de toetsafname langer dan 5 seconden wacht om een woord te lezen, zegt de testleider dit woord voor en wordt de leerling aangemoedigd verder te gaan met het volgende woord. Wanneer de leerling een fout leest, wordt dit woord op het scoreformulier doorstreept. Tot de fout gelezen woorden behoren ook de woorden die na 5 seconden werden voorgezegd. Woorden die door de leerling spontaan verbeterd worden, worden goed gerekend. Voor zover de tijd het toelaat, kan de testleider aanduiden welke fout er werd gemaakt of vgz noteren bij de woorden die werden voorgezegd. Indien een geluidsopname wordt gemaakt, kunnen de fouten ook achteraf nog worden genoteerd. Na 1 30 zegt de testleider Stop maar, zet de chronometer stil en trekt een streep onder het laatst gelezen woord. Onderaan het scoreformulier kan de testleider invullen hoeveel woorden de leerling heeft gelezen en hoeveel fouten hij heeft gemaakt. E) Instructies bij de pseudowoordenkaart Geef de leerling de volgende opdracht: Je krijgt nu een kaart met woorden die geen betekenis hebben. Ik wil dat je precies zo te werk gaat als daarnet bij de lijst met bestaande woorden. Dus je leest de rijen van boven naar beneden, zo goed als je kunt en zo vlug als je kunt. De testleider draait de leeskaart om, zegt: Begin maar en start de chronometer. Wanneer de leerling tijdens de toetsafname langer dan 5 seconden wacht om een woord te lezen, zegt de testleider dit woord voor en wordt de leerling aangemoedigd verder te gaan met het volgende woord. Wanneer

13 TODIO-L Handleiding de leerling een fout leest, wordt dit woord op het scoreformulier doorstreept. Tot de fout gelezen woorden behoren ook de woorden die na 5 seconden werden voorgezegd. Woorden die door de leerling spontaan verbeterd worden, worden goed gerekend. Voor zover de tijd het toelaat, kan de testleider aanduiden welke fout er werd gemaakt of vgz noteren bij de woorden die werden voorgezegd. Indien een geluidsopname wordt gemaakt, kunnen de fouten ook achteraf nog worden genoteerd. Na precies 2 minuten zegt de testleider Stop maar, zet de chronometer stil en trekt een streep onder het laatst gelezen woord. Onderaan het scoreformulier noteert de testleider hoeveel woorden de leerling heeft gelezen en hoeveel fouten hij heeft gemaakt. Als algemeen criterium om een uitgesproken woord goed te rekenen, geldt steeds dat men dat uitgesproken woord net zo zou schrijven als het woord op de kaart. Wordt bijvoorbeeld de klemtoon verkeerd gelegd of wordt een woord ongewoon, maar niet in strijd met de schrijfwijze, uitgesproken, dan wordt dit goed gerekend. F) Instructies bij de zinnenleeskaart In het oog, in het hart Geef de leerling de volgende opdracht: Je krijgt meteen een tekst van ongeveer één bladzijde die je luidop moet voorlezen. Het is de bedoeling zo goed en zo duidelijk mogelijk te lezen. Er is geen tijdsdruk. De tijd wordt enkel gemeten om jouw tijd te kunnen vergelijken met de gemiddelde tijd die leerlingen in Vlaanderen nodig hebben om een tekst van deze lengte te lezen. Als ik zo meteen start zeg, mag je beginnen. De testleider draait de leeskaart om, zegt: Start en start de chronometer. Wanneer de leerling tijdens de toetsafname langer dan 5 seconden wacht om een woord te lezen, zegt de testleider dit woord voor en wordt de leerling aangemoedigd verder te gaan met de rest van de tekst. Wanneer de leerling een fout leest, wordt dit woord op het scoreformulier doorstreept. Tot de fout gelezen woorden behoren ook de woorden die na 5 seconden werden voorgezegd. Woorden die door de leerling spontaan verbeterd worden, worden goed gerekend. Voor zover de tijd het toelaat, kan de testleider aanduiden welke fout er werd gemaakt of vgz noteren bij de woorden die werden voorgezegd. Indien een geluidsopname wordt gemaakt, kunnen de fouten ook achteraf nog worden genoteerd. Wanneer de leerling de volledige tekst gelezen heeft, zet de testleider de chronometer stil en noteert de totale tijd in seconden onderaan het scoreformulier. Ook het aantal fouten wordt genoteerd. Volgende fouten worden aangerekend: woorden die foutief worden verklankt, woorden die zijn voorgezegd, woorden die worden weggelaten en woorden die worden toegevoegd. Haperingen en verbeteringen worden niet meegeteld. Wanneer een woord spellend wordt gelezen, moet de verklanking van het woord als geheel wel herkenbaar zijn om als juist te worden beoordeeld. Indien de titel van de tekst niet werd gelezen, moeten zes fouten aangerekend worden (het aantal woorden in de titel)

14 TODIO-L Handleiding 7. Registratie Voor de registratie van de toetsresultaten zijn er twee mogelijkheden. De proefleider kan de normtabellen, die zijn opgenomen in deze handleiding, raadplegen en het behaalde percentiel en de behaalde zone noteren op de scorebladen. De proefleider kan echter ook gebruikmaken van LARS, het elektronisch leerlingendossier van de CLB-sector. Aangezien LARS een informaticatoepassing is waarin de registratie van activiteiten én leerlingenkenmerken verzameld worden, was het een logische stap om toetsen die voor het CLB ontwikkeld werden hierin op te nemen. Hieronder wordt een beschrijving weergegeven van de registratie per toets Handmatige registratie Lager onderwijs - Woordleeskaart LVS-VCLB E3 De proefleider kan het totaal aantal gelezen woorden en het aantal fouten van de leerling onderaan op het scoreformulier noteren. De proefleider berekent zelf de ruwe uitslag. Ruwe uitslag = aantal gelezen woorden aantal fouten. Achteraan deze handleiding kan de proefleider vervolgens de juiste normtabellen opzoeken (4e, 5e of 6e leerjaar basisonderwijs). Het percentiel en de zone voor de ruwe uitslag en het percentiel en de zone voor het aantal fouten kunnen aangevuld worden op het scoreblad. Secundair onderwijs -Woordleeskaart LVS-VCLB E3 De proefleider kan het totaal aantal gelezen woorden en het aantal fouten van de leerling onderaan op het scoreformulier noteren. De proefleider berekent zelf de ruwe uitslag. Ruwe uitslag = aantal gelezen woorden aantal fouten. Achteraan deze handleiding kan de proefleider vervolgens de juiste normtabellen opzoeken, steeds volgens de totale leeftijdsgroep én volgens onderwijsvorm. Het percentiel en de zone voor de ruwe uitslag en het percentiel en de zone voor het aantal fouten kunnen aangevuld worden op het scoreblad. -Pseudowoordenkaart De proefleider kan het totaal aantal gelezen woorden en het aantal fouten van de leerling onderaan op het scoreformulier noteren. De proefleider berekent zelf de ruwe uitslag. Ruwe uitslag = aantal gelezen woorden aantal fouten. Achteraan deze handleiding kan de proefleider vervolgens de juiste normtabellen opzoeken, steeds volgens de totale leeftijdsgroep én volgens onderwijsvorm. Het percentiel en de zone voor de ruwe uitslag en het percentiel en de zone voor het aantal fouten kunnen aangevuld worden op het scoreblad. -Zinnenleeskaart In het oog, in het hart De proefleider kan de totale tijd (in seconden) en het aantal fouten van de leerling onderaan op het scoreformulier noteren. Achteraan deze handleiding kan de proefleider vervolgens de juiste normtabellen opzoeken, steeds volgens de totale leeftijdsgroep én volgens onderwijsvorm. Het percentiel en de zone voor de totale tijd en het percentiel en de zone voor het aantal fouten kunnen aangevuld worden op het scoreblad Registratie in LARS Om de toetsresultaten te kunnen registreren in LARS, moet een activiteit aangemaakt worden met een van de volgende functies: Handelingsgerichte Diagnostiek onderzoeksfase Diagnostiek Algemeen Als onderwerp kies je steeds voor Lezen. Je kan vervolgens de behaalde resultaten van de leerling invoeren en de normen raadplegen

15 TODIO-L Handleiding 8. Interpretatie 8.1. De afgeleide uitslag Bij het interpreteren koppelen we een beoordeling of een waarderingscategorie aan de gevonden toetsuitslag. De uitslag die een leerling op de toetsen behaalt, wordt omgezet naar een vaardigheidsscore of vaardigheidszone. Op deze manier ziet iedereen snel waar de leerling zich situeert. Onderstaande tabel geeft weer hoe je de zones op een eenduidige manier kan interpreteren. Percentielen Beoordelingscategorie ZONE zeer goed goed voldoende zwakker zwak tot heel zwak Tabel 7: De interpretatie van zones en percentielen A B C D E Om de leesprestaties van een leerling te beoordelen, kijken we naar de zone of naar het percentiel. Beide zijn een plaatsaanduiding op 100 leerlingen. De zone D wijst niet op een echte achterstand, maar de leerling zit in het risicogebied. Leerlingen in de zone E verdienen zeker extra aandacht. Dat is de groep van de zwakste lezers. Voor beide groepen (zowel zone D als E) moet bekeken worden welke stappen er verder kunnen gezet worden (afhankelijk van de onderwijsbehoeften). Het is ook belangrijk te kijken naar leerlingen die veel fouten lezen, ondanks een behoorlijke totaaluitslag Vergelijking met andere gegevens De resultaten van de leerling kunnen geplaatst worden naast andere gegevens die binnen het kader van het handelingsgericht werken verzameld werden: gesprek met de leerkracht(en), gesprek met de ouders, gesprek met leerling, het CLB-dossier, het leerlingdossier van de school, toetsresultaten op klasniveau, testonderzoek Van de leerlingen die een zwak resultaat behaalden op de TODIO-L, zullen sommigen uiteindelijk een diagnose dyslexie krijgen en anderen niet, maar de leesproblemen zullen in elk geval aangepakt moeten worden. De diagnose dyslexie kan leiden tot een aantal compenserende en dispenserende maatregelen die niet van toepassing zijn voor andere leerlingen, maar toegespitst zijn op de individuele situatie van deze leerling en in wederzijds overleg bepaald (Prodiagnostiek, 2013). Indien blijkt dat de leerling, ondanks het vermoeden van een zwakke technische leesvaardigheid, toch een goede score behaalt op de TODIO-L, is het belangrijk om te achterhalen wat de reden is van het verschil in prestaties. Men kan hiervoor gegevens halen uit een gesprek met de leerling (waarom het nu wel lukt en in de klas niet?). Ook bij de ouders en bij de leerkracht(en) kan men extra informatie inwinnen (doet deze leerling het soms wel goed, wanneer doet hij het wel goed?) Referentiegroepen Voor de leerlingen van het secundair onderwijs werden zowel normen berekend voor de volledige leeftijdsgroep als voor de verschillende onderwijsvormen. Zo kunnen de technische leesprestaties van een leerling van het secundair onderwijs op twee manieren bekeken worden. Een leerling van het 3e jaar BSO bijvoorbeeld, kan ofwel vergeleken worden met alle leerlingen van het 3e jaar secundair onderwijs, ofwel alleen met de leerlingen van 3BSO. We raden aan om steeds de vergelijking te maken met de leeftijdsgroep en met de onderwijsvorm. De score van een leerling kan immers twee zones verschillen. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van een voorbeeld

16 TODIO-L Handleiding Een leerling uit het 3e jaar BSO heeft volgende uitslagen: - Woordleeskaart: o Aantal gelezen: 94 o Aantal fout: 3 o Ruwe score: aantal gelezen aantal fout = 91 - Pseudowoordenkaart: o Aantal gelezen: 60 o Aantal fout: 5 o Ruwe score: aantal gelezen aantal fout = 55 - Zinnenleeskaart: o Tijd: 141 o Aantal fout: 5 In tabel 8 zien we de afgeleide uitslagen ten opzichte van de leeftijdsgroep en ten opzichte van de onderwijsvorm. Ruwe uitslag Percentiel/Zone leeftijdsgroep Percentiel/Zone 3e jaar BSO Aantal fouten Percentiel/Zone leeftijdsgroep Percentiel/Zone 3e jaar BSO Woordleeskaart 91 10/E 30/C 3 15/D 25/C Pseudowoordenkaart 60 10/E 30/C 5 55/B 75/A Zinnenleeskaart /C 65/B 5 45/C 70/B Tabel 8: Normen t.o.v. leeftijdsgroep en t.o.v. onderwijsvorm Bovenstaand voorbeeld illustreert het belang van het kiezen voor de meest relevante vergelijkingsgroep. De leerling vergelijken met de normen van de onderwijsvorm (naast de normen voor de leeftijdsgroep) is noodzakelijk Conclusie Deze leestoetsen kunnen gebruikt worden door CLB-medewerkers in het kader van individueel diagnostisch onderzoek bij een leerling die het lezen moeizaam aanleert en waarbij de problemen hardnekkig blijven, ondanks extra inspanningen. Mogelijk stel je tijdens de strategiefase vast dat er onvoldoende gegevens voorhanden zijn over het lezen. Bijkomend onderzoek is dan nodig. Een deel hiervan kan gebeuren door een zorgcoördinator (zorgteam/leerlingenbegeleider) of door een leerkracht. Ook de CLB-medewerker kan een aantal elementen op zich nemen, waaronder bijvoorbeeld deze toetsen. Uiteraard moet het resultaat van deze toetsafname steeds bekeken worden in combinatie met andere gegevens die tijdens het onderzoeks of begeleidingstraject van de leerling zijn verzameld. We willen niet pretenderen dat met deze toetsen een diagnose dyslexie kan gesteld worden, maar ze geven wel informatie over de mate waarin een leerling op het gebied van technisch lezen aansluit bij het gemiddelde vaardigheidsniveau van zijn leeftijdsgroep of onderwijsvorm

17 TODIO-L Handleiding Referenties Baeten, S. (2013). LVS lezen: normeringsonderzoek. Psychometrisch vooronderzoek bij leerlingen van het 3 e en 4 e jaar secundair onderwijs. Niet gepubliceerde bachelorproef, Thomas More, Opleiding bachelor in de toegepaste psychologie. Billiaert, E., & Grysolle, R. (1998). LVS-CSBO. Leerlingvolgsysteem. Lezen: Analyse en Handelen. Basisboek. Leuven: Garant. COTAN (2010). COTAN beoordelingssysteem voor de kwaliteit van tests (gewijzigde herdruk). Amsterdam: Nederlands Instituut van Psychologen. Huizenga, H. (2010). Aanvankelijk en technisch lezen. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers bv. Vanhecke, D. (2003). Leesproblemen in het secundair onderwijs. Een empirisch onderzoek naar de technische leesvaardigheid in 3TSO. Niet gepubliceerde licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit psychologie en pedagogische wetenschappen, Afdeling orthopedagogiek

18 F) Instructies bij de zinnenleeskaart In het oog, in het hart Registratie Interpretatie De afgeleide uitslag Vergelijking met andere gegevens Referentiegroepen Conclusie 16 Normtabellen TODIO-L 8. Inhoudstafel 19 Normentabellen LVS-VCLB 19 Normen Woordleeskaart lager onderwijs 20 NORMEN WOORDLEESKAART 4e leerjaar 20 NORMEN WOORDLEESKAART 5e leerjaar 20 NORMEN WOORDLEESKAART 6e leerjaar 20 Normen Woordleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs 21 NORMEN WOORDLEESKAART 1e jaar SO 21 NORMEN WOORDLEESKAART 1A 21 NORMEN WOORDLEESKAART 1B 21 Normen Pseudowoordenkaart 1 e jaar secundair onderwijs 22 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1 e jaar SO 22 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1A 22 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1B 22 Normen Zinnenleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs 23 NORMEN ZINNENLEESKAART 1 e jaar SO 23 NORMEN ZINNENLEESKAART 1A 23 NORMEN ZINNENLEESKAART 1B 23 Normen Woordleeskaart 2 e jaar secundair onderwijs 24 NORMEN WOORDLEESKAART 2 e jaar SO 24 NORMEN WOORDLEESKAART 2A 24 NORMEN WOORDLEESKAART BVL 24 Normen Pseudowoordenkaart 2 e jaar secundair onderwijs 25 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2 e jaar SO 25 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2A 25 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART BVL 25 Normen Zinnenleeskaart 2 e jaar secundair onderwijs 26 NORMEN ZINNENLEESKAART 2e jaar SO 26 NORMEN ZINNENLEESKAART 2A 26 NORMEN ZINNENLEESKAART BVL 26 Normen Woordleeskaart 3 e jaar secundair onderwijs 27 NORMEN WOORDLEESKAART 3 e jaar SO 27 NORMEN WOORDLEESKAART 3 ASO 27 NORMEN WOORDLEESKAART 3 BSO 27 NORMEN WOORDLEESKAART 3 KSO 28 NORMEN WOORLEESKAART 3 TSO 28 Normen Pseudowoordenkaart 3 e jaar secundair onderwijs 29 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 e jaar SO 29 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 ASO 29 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 BSO 29 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 KSO 30 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 3 TSO 30 Normen Zinnenleeskaart 3 e jaar secundair onderwijs 31 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 e jaar SO 31 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 ASO 31 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 BSO 31 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 KSO 32 NORMEN ZINNENLEESKAART 3 TSO 32 Normen Woordleeskaart 4 e jaar secundair onderwijs 33 NORMEN WOORDLEESKAART 4 e jaar SO 33 NORMEN WOORDLEESKAART 4 ASO 33 NORMEN WOORDLEESKAART 4e jaar BSO 33 NORMEN WOORDLEESKAART 4 KSO 34 NORMEN WOORDLEESKAART 4 TSO 34 Normen Pseudowoordenkaart 4 e jaar secundair onderwijs 35 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 e jaar SO 35 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 ASO 35 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 BSO 35 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 KSO 36 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 4 TSO 36 Normen Zinnenleeskaart 4 e jaar secundair onderwijs 37 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 e jaar SO 37 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 ASO 37 NORMEN ZINNENLEESKAART 4 BSO

19 Normtabellen TODIO-L NORMEN WOORDLEESKAART 5 e leerjaar A tot tot B tot C D E tot NORMEN WOORDLEESKAART 4 e leerjaar A tot tot tot tot tot tot 90 B C D tot 57 E tot tot tot 1 11 tot >=20 N = 371 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 77,82 op 120 SD = 19, tot tot tot 0 >=10 N = 347 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 86,86 op 120 SD = 17,12 NORMEN WOORDLEESKAART 6 e leerjaar A tot 106 B C D tot tot 75 4 E Normen Woordleeskaart lager onderwijs tot 37 8 tot tot 0 >=12 N = 321 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 74,96 op 120 SD = 16,

20 Normtabellen TODIO-L NORMEN WOORDLEESKAART 1A NORMEN WOORDLEESKAART 1 e jaar SO A A B tiot 109 B NORMEN WOORDLEESKAART 1B A tot tot B tot tot C tot tot 69 5 D tot E tot tot tot tot tot tot 0 >=17 N = 269 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 84,04 SD = 21,40 Normen Woordleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs C C D D tot 79 E tot tot tot tot tot 0 >=9 E tot tot tot tot tot 39 8 tot tot 0 >=12 N = 1708 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 99,35 SD = 15,32 N = 1977 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 97,27 SD = spreiding = 17,10

21 Normtabellen TODIO-L NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1 e jaar SO A tot tot tot tot B C D tot E tot tot tot 23 NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1B A tot tot tot tot tot tot B tot C = tot D = tot E = tot tot tot tot tot tot 0 >=41 N = 308 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 59,19 SD = 19,85 Normen Pseudowoordenkaart 1 e jaar secundair onderwijs NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 1A A tot tot tot B C D tot E tot tot tot tot tot tot tot tot 0 >= tot 0 >=31 N = 1668 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 66,39 SD = 16,48 N = 1976 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 65,26 SD = 17,24

22 Normtabellen TODIO-L NORMEN ZINNENLEESKAART 1A NORMEN ZINNENLEESKAART 1 e jaar SO NORMEN ZINNENLEESKAART 1B Zone PERCENTIEL Tijd in seconden Aantal fout Zone PERCENTIEL Tijd in seconden Aantal fout A 99 <= tot tot tot tot tot B tot tot tot tot tot C tot tot tot tot tot D tot tot tot 25 E tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot 70 0 >=470 >=71 N = 307 leerlingen Rekenk. Gemid. TOTsec = 199 Rekenk. Gemid. TOTfout= 13,40 SD TOTsec = 66 SD TOTfout = 12,40 Normen Zinnenleeskaart 1 e jaar secundair onderwijs Zone PERCENTIEL Tijd in seconden Aantal fout A 99 <= tot tot A 99 <= tot tot tot 145 B B tot tot C tot tot tot tot C tot tot tot tot D tot tot D tot tot E tot tot tot tot tot tot tot 37 0 >=283 >=38 E tot tot tot tot tot tot tot tot 47 0 >=428 >=48 N = 1667 leerlingen Rekenk. Gemid. TOTsec = 166 Rekenk. Gemid. TOTfout = 7,36 SD TOTsec = 52 SD TOTfout = 6,70 N = 1974 leerlingen Rekenk. Gemid. TOTsec = 171 Rekenk. Gemid. TOTfout = 8,30 SD TOTsec = 56 SD TOTfout = 8,16

23 Normtabellen TODIO-L NORMEN WOORDLEESKAART 2A NORMEN WOORDLEESKAART 2 e jaar SO A A B B tot C C D D NORMEN WOORDLEESKAART BVL A B C tot tot 76 4 D tot 69 5 E tot tot tot tot tot tot 0 >=19 N = 345 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 90,57 op 120 SD = 19,53 Normen Woordleeskaart 2 e jaar secundair onderwijs tot tot 87 3 E tot 87 3 E tot tot tot tot tot tot tot tot 51 7 tot tot 0 >= tot 0 >=11 N = 1676 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 106,01 op 120 SD = 13,35 N = 2021 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 103,37 op 120 SD = 15,70

24 Normtabellen TODIO-L NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2A NORMEN PSEUDOWOORDENKAART 2 e jaar SO A tot109 0 A tot tot tot tot tot tot tot B B C C D D NORMEN PSEUDOWOORDENKAART BVL PERCENTIEL Aantal Juist Aantal fout A tot tot tot tot B C D tot E tot tot tot tot tot 0 >=39 N = 345 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 58,33 op 120 SD = 17,44 Normen Pseudowoordenkaart 2 e jaar secundair onderwijs tot E tot E tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot 0 >= tot 0 >=34 N = 1662 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 73,58 op 120 SD = 16,67 N =2007 leerlingen Juist: Rekenk. Gemid. = 70,96 op 120 D = 17,76