ANTWERPS BEROEPSKREDIET, coöperatieve vennootschap met. beperkte aansprakelijkheid, met zetel gevestigd te 2000 Antwerpen,

Transcriptie

1 18 SEPTEMBER 2000 S N/1 Nr. S N.- ANTWERPS BEROEPSKREDIET, coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, met zetel gevestigd te 2000 Antwerpen, Frankrijklei 136, ingeschreven in het handelsregister te Antwerpen onder het nummer , eiseres tot cassatie van een arrest, op 22 oktober 1999 gewezen door het Arbeidshof te Antwerpen, vertegenwoordigd door Mr. Willy van Eeckhoutte, advocaat bij het Hof van Cassatie, kantoor houdende te 9051 Gent, Driekoningenstraat 3, alwaar keuze van woonplaats wordt gedaan, tegen D.A.M. verweerster in cassatie. HET HOF, Gehoord het verslag van afdelingsvoorzitter Boes en op de conclusie van advocaat-generaal De Raeve ; Gelet op het bestreden arrest, op 22 oktober 1999 gewezen door het Arbeidshof te Antwerpen ; Over het eerste middel, gesteld als volgt :

2 18 SEPTEMBER 2000 S N/2 schending van artikel 4, tweede lid, van de wet van 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsreglementen, de artikelen 1134, 1135 en 1160 van het Burgerlijk Wetboek, artikel 51 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, de artikelen 20, 3 en 39, 1, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, artikel 149 van de gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994, doordat, het arbeidshof in de bestreden beslissing, recht sprekend over de hoofdvordering van de verweerster, na te hebben vastgesteld dat de bedienden van de categorie waartoe de verweerster behoorde, jaarlijks in de loop van februari een variabele aanmoedigingspremie ontvingen met betrekking tot de prestaties van het vorige kalenderjaar waarin zij voor het volledige jaar prestaties hadden geleverd en dat de verweerster zo in 1992 voor de prestaties van frank en voor de volgende jaren telkens frank ontving, maar in het jaar dat zij uit dienst ging (april 1996) in februari geen aanmoedigingspremie uitgekeerd kreeg voor haar prestaties geleverd over het jaar 1995, het hoger beroep van de verweerster ontvankelijk en gedeeltelijk gegrond verklaart en de eiseres veroordeelt tot betaling aan de verweerster van een aanmoedigingspremie 1996/1995 van frank bruto en dienvolgens de opzeggingsvergoeding verhoogt met frank, met name in de mate waarin, volgens het arrest, de aanmoediging-

3 18 SEPTEMBER 2000 S N/3 spremie in aanmerking moet worden genomen, op grond van de volgende motieven : a) de aanmoedigingspremie (...) dat artikel 3 van de geschreven arbeidsovereenkomst weliswaar vermeldt dat elke premie als extra gift dient beschouwd te worden en derhalve geen enkel recht schept in hoofde van de werknemer voor de toekomst, maar niettemin dient nagegaan te worden of deze benaming wel degelijk aan het begrip liberaliteit beantwoordt in het kader van de Arbeidsovereenkomstenwet ; dat vaststaat dat alle bedienden van eenzelfde categorie als deze waartoe (verweerster) behoort, jaarlijks een aanmoedigingspremie ontvingen, al varieerde deze premie per hoofd ; dat kan aangenomen worden dat de betrokken bedienden zelf geen inspraak hadden in de toekenning ervan maar zulks niet uitsluit dat het voordeel van de premie als dusdanig een vast gebruik was dat een bestendigheid vertoonde en bovendien algemeen was per categorie van werknemers ; dat geen afdoende negatieve motivering voorligt met betrekking tot de prestaties van (verweerster) voor haar prestaties tijdens het voorbije kalenderjaar 1995 waardoor in enige mate zou kunnen besloten worden dat haar de gebruikelijke gratificatie diende onthouden te worden ;

4 18 SEPTEMBER 2000 S N/4 dat ongetwijfeld bepaalde normen werden gehanteerd om de hoegrootheid van deze premies jaarlijks te bepalen in overleg tussen directieleden ; dat deze gratificatie, welke benaming men er ook aan geeft, een jaarlijks terugkerend loonvoordeel was onder de vorm van een eindejaarsgratificatie in functie van de geleverde prestaties en geen loutere liberaliteit, en (verweerster) terecht aanspraak maakt op deze aanmoedigingspremie ; (...) c) aanpassing opzeggingsvergoeding (...) dat de aanpassing slechts gedeeltelijk gegrond voorkomt namelijk in de mate dat de jaarlijkse aanmoedigingspremie dient in aanmerking genomen te worden als voordeel ; dat dan ook een saldo opzeggingsvergoeding van BEF bruto kan worden toegekend, in acht genomen, dat partijen het eens zijn dat een opzeggingsvergoeding overeenstemmend met 8 maanden loon en voordelen gepast voorkomt. (bladzijden 4 en 5 van het arrest), terwijl, eerste onderdeel, ingevolge artikel 4, tweede lid, van de wet van 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsreglementen de werkgever en de werknemers gehouden zijn door de bepalingen van het arbeidsreglement ; De eiseres voor het arbeidshof in regelmatig neergelegde conclusie aanvoerde : Dat ook het arbeidsreglement onder artikel 5.2 vermeldt : 'elke bezoldiging of vrijgevigheid die de werkgever

5 18 SEPTEMBER 2000 S N/5 toekent bovenop het loon dat schriftelijk bepaald is, is een gift. Deze gift kan nooit rechten doen ontstaan voor de toekomst' (stuk 8) ; Deze bepalingen in (...) het arbeidsreglement sluiten het gebruik als rechtsgrond duidelijk uit (beroepsconclusies neergelegd op 1 februari 1999, vijfde blad, onder 2.2) ; Het arbeidshof door niet te antwoorden op het door de eiseres in conclusie naar voren gebrachte middel dat het arbeidsreglement een voorbehoud voor de toekomst inhoudt met betrekking tot niet schriftelijk bedongen premies, zowel zijn beslissing niet regelmatig met redenen omkleedt als de bindende kracht van het arbeidsreglement miskent (schending van artikel 149 van de gecoördineerde Grondwet en van artikel 4, tweede lid, van de wet van 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsreglementen) ; tweede onderdeel, de partijen kunnen overeenkomen dat de toekenning van eindejaarspremies of soortgelijke voordelen tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst voor de werkgever geen verplichting inhoudt zulke voordelen ook in de toekomst toe te kennen en dat de werknemer derhalve geen verworven recht voor de toekomst kan doen gelden, hoewel een dergelijk beding niet tot gevolg heeft dat de eindejaarspremies die de werkgever werkelijk reeds aan zijn werknemers heeft toegekend, geen loon zijn ;

6 18 SEPTEMBER 2000 S N/6 Overeenkomstig artikel 51 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités de geschreven individuele arbeidsovereenkomst en het arbeidsreglement in de hiërarchie van de bronnen der verbintenissen in de arbeidsbetrekkingen tussen werkgevers en werknemers het gebruik voorafgaan ; Het arbeidshof dan ook, na te hebben vastgesteld dat de geschreven arbeidsovereenkomst bepaalt dat de toekenning van een premie voor de werknemer geen enkel recht schept voor de toekomst en zonder rekening te houden met het gelijkaardig voorbehoud dat voorkomt in het arbeidsreglement, niet wettig kon beslissen dat het voordeel van de aanmoedigingspremie een vast gebruik was en een jaarlijks terugkerend loonvoordeel in functie van de geleverde prestaties, op grond waarvan de verweerster aanspraak kan maken op die aanmoedigingspremie voor een jaar waarvoor hij haar niet was toegekend (schending van de artikelen 1134, 1135 en 1160 van het Burgerlijk Wetboek, artikel 20, 3 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, artikel 4, tweede lid van de wet van 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsreglementen en artikel 51 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités) ; derde onderdeel, overeenkomstig artikel 39, 1, tweede lid, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten de opzeggingsvergoeding niet alleen het lopend loon,

7 18 SEPTEMBER 2000 S N/7 maar ook de voordelen verworven krachtens de overeenkomst behelst ; Een premie slechts als lopend loon of voordeel verworven krachtens de overeenkomst in aanmerking kan worden genomen voor het bepalen van de opzeggingsvergoeding indien de werknemer daarop recht heeft op het ogenblik van het ontslag ; Een werknemer op het ogenblik waarop hij wordt ontslagen slechts recht heeft op een jaarlijkse premie over de toekenning waarvan in de toekomst een voorbehoud werd gemaakt in de geschreven individuele arbeidsovereenkomst, indien die premie elk jaar tot het ogenblik van het ontslag werd betaald ; Het arbeidshof derhalve, na te hebben vastgesteld dat de geschreven arbeidsovereenkomst van de partijen bepaalt dat de toekenning van een premie voor de werknemer geen enkel recht schept voor de toekomst, dat de aanmoedigingspremie voor 1995 aan de verweerster in februari 1996 niet werd uitgekeerd en dat de verweerster op 15 april 1996 werd ontslagen met betaling van een opzeggingsvergoeding en vrijstelling van prestaties, niet wettig kon beslissen dat de aanmoedigingspremie als voordeel dient in aanmerking moet worden genomen voor het bepalen van de opzeggingsvergoeding (schending van de artikelen 1134, 1135 en 1160 van het Burgerlijk Wetboek, artikel 51 van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités en van de artikelen 20, 3 en 39,

8 18 SEPTEMBER 2000 S N/8 1, van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten) : Wat het tweede onderdeel betreft : Overwegende dat loon de tegenprestatie is van arbeid die ter uitvoering van de arbeidsovereenkomst wordt verricht ; dat het onverenigbaar is met het wezen van de arbeidsovereenkomst en met het begrip loon, te bedingen dat geen recht op loon bestaat in zoverre het gaat om voordelen die worden toegekend als tegenprestatie voor ter uitvoering van een arbeidsovereenkomst verrichte arbeid ; Dat aanmoedigingspremies, die aan de werknemers worden toegekend wegens ter uitvoering van hun arbeidsovereenkomst verrichte arbeid, derhalve loon zijn en niet kunnen beschouwd worden als een gift of een andere liberaliteit ; Overwegende dat de partijen in de arbeidsovereenkomst evenwel kunnen overeenkomen dat de toekenning van een aanmoedigingspremie of soortgelijke voordelen tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst voor de werkgever geen verplichting inhoudt zulke voordelen ook in de toekomst toe te kennen en dat de werknemer derhalve daarop geen verworven recht voor de toekomst kan doen gelden ; dat zulk voorbehoud omtrent de toekenning van zulke voordelen alleen betrekking kan hebben op de toekenning of de omvang ervan in de toekomst en niet tot gevolg

9 18 SEPTEMBER 2000 S N/9 heeft dat de aanmoedigingspremies die de werkgever werkelijk reeds aan de werknemer heeft betaald, geen loon zijn ; Overwegende dat het arrest vaststelt dat : 1. artikel 3 van de geschreven arbeidsovereenkomst vermeldt dat elke premie als extra gift dient te worden beschouwd en geen recht schept in hoofde van de werknemer voor de toekomst ; 2. alle bedienden van eenzelfde categorie als deze waartoe verweerster behoorde, jaarlijks een aanmoedigingspremie ontvingen, al varieerde deze premie per hoofd ; Dat het arrest oordeelt dat het voordeel van de premie als dusdanig een vast gebruik was dat een bestendigheid vertoonde en bovendien algemeen was per categorie van werknemers ; Dat het op grond hiervan beslist dat de aanmoedigingspremie een jaarlijks terugkerend loonvoordeel was in functie van de geleverde prestaties en geen loutere liberaliteit en dat verweerster terecht aanspraak maakte op de nog niet voor 1995 uitbetaalde aanmoedigingspremie ; Overwegende dat het arrest door aldus de premie voor 1995 aan verweerster toe te kennen, oordeelt dat artikel 3 van de arbeidsovereenkomst met betrekking tot de toekenning van de aanmoedigingspremie voor de toekomst door een gebruik werd gewijzigd en opgeheven ; Dat het arrest aldus, benevens de hiërarchie van de bronnen van de verbintenissen in de arbeidsbetrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers, zoals vastgesteld in artikel 51

10 18 SEPTEMBER 2000 S N/10 van de wet van 5 december 1968, ook de artikelen 1135 en 1160 van het Burgerlijk Wetboek schendt, krachtens welke bepalingen het gebruik nooit een aanvullende bron van verbintenissen is, wanneer de overeenkomst, zij het ook impliciet zoals te dezen, het gebruik als zodanige bron heeft geweerd ; Dat het onderdeel gegrond is ; Wat het derde onderdeel betreft : Overwegende dat de opzeggingsvergoeding krachtens artikel 39 van de Arbeidsovereenkomstenwet bepaald wordt met inachtneming van het lopend loon en de voordelen verworven krachtens de arbeidsovereenkomst ; dat aldus het loon dient in acht genomen dat in aanmerking komt op het tijdstip van de beëindiging van de arbeidsovereenkomst ; dat, wanneer een werknemer ontslagen wordt zonder inachtneming van een opzeggings-termijn en met uitbetaling van een opzeggingsvergoeding, die vergoeding moet worden berekend met inachtneming van het loon op het tijdstip van de kennisgeving van het ontslag ; Overwegende dat het arrest vaststelt dat verweerster jaarlijks in de loop van februari een aanmoedigingspremie ontving met betrekking tot de prestaties van het vorig kalenderjaar waarin zij voor het volledig jaar prestatie had geleverd ; dat verweerster aldus voor haar prestaties in 1992, 1993 en 1994 telkens frank ontving ; dat de aanmoedigingspremie

11 18 SEPTEMBER 2000 S N/11 voor haar prestaties van 1995 haar evenwel geweigerd werd in februari 1996 ; Overwegende dat uit die weigering volgt dat de aanmoedigingspremie op het ogenblik van het ontslag op 15 april 1996 niet tot het lopend loon behoorde ; Dat het arrest oordeelt dat de vroegere jaarlijks uitbetaalde aanmoedigingspremie in aanmerking dient te worden genomen ter berekening van de verschuldigde opzeggingsvergoeding en aldus artikel 39 van de Arbeidsovereenkomstenwet schendt ; Dat het onderdeel gegrond is ; Over het tweede middel, gesteld als volgt : schending van artikel 149 van de gecoördineerde Grondwet van 17 februari 1994, doordat het arbeidshof in de bestreden beslissing, recht sprekende over de hoofdvordering van de verweerster tot het verkrijgen van een aanvullende opzeggingsvergoeding, (eiseres) veroordeelt tot betaling aan de verweerster van een bruto saldo opzeggingsvergoeding van frank, bedrag dat volgens de inleidende dagvaarding van 25 maart 1997 wordt verkregen door op de door (verweerster) becijferde opzeggingsvergoeding ten bedrage van frank een betaald bedrag van frank in mindering te brengen,

12 18 SEPTEMBER 2000 S N/12 terwijl eiseres voor het arbeidshof in regelmatig neergelegde conclusie aanvoerde : Uiteindelijk werd de arbeidsovereenkomst van (verweerster) op 15 april 1996 (stuk 4) verbroken met betaling van een opzeggingsvergoeding ten bedrage van frank bruto ; Dat (eiseres) nadien - ter correctie van het systeem maaltijdcheques - op 3 oktober 1996 nog frank uitbetaalde op rekening van (verweerster) (stuk 6) ; (...) Er wordt door (verweerster) nog steeds geen rekening gehouden met het bedrag van frank (netto frank) op 3 oktober 1996 betaald op rekening van (verweerster) ter correctie van de maaltijdcheques (stuk 6) ; Dit ondanks de erkenning ter zitting van (verweerster) het netto bedrag van frank te hebben ontvangen ; (beroepsconclusies neergelegd op 1 februari 1999, tweede en zesde blad) Het arbeidshof zonder te antwoorden op het door eiseres naar voren gebrachte middel dat verweerster een bijkomende betaling ontving van frank bruto, zijn beslissing tot veroordeling van eiseres om aan de verweerster een bruto saldo opzeggingsvergoeding van frank te betalen niet regelmatig motiveert (schending van artikel 149 van de gecoördineerde Grondwet) :

13 18 SEPTEMBER 2000 S N/13 Overwegende dat eiseres het bedoelde verweer in haar appèlconclusies heeft gevoerd ; Dat het arrest dit verweer niet beantwoordt ; Dat het middel gegrond is ; Overwegende dat het eerste onderdeel van het eerste middel niet tot ruimere cassatie kan leiden ; OM DIE REDENEN, Vernietigt het bestreden arrest in zoverre het eiseres veroordeelt tot het betalen aan verweerster van een aanmoedigingspremie voor prestaties 1995 en van een saldo opzeggingsvergoeding met afgifte van fiscale en sociale documenten en uitspraak doet over de kosten ; Beveelt dat van dit arrest melding zal worden gemaakt op de kant van het gedeeltelijk vernietigde arrest ; Houdt de kosten aan en laat de beslissing daaromtrent aan de feitenrechter over ; Verwijst de aldus beperkte zaak naar het Arbeidshof te Brussel. Aldus door het Hof van Cassatie, derde kamer, te Brussel, in openbare terechtzitting van achttien september tweeduizend uitgesproken.