Risico-evaluatie elektromagnetische velden

Transcriptie

1 Risico-evaluatie elektromagnetische velden Dr. Maurits De Ridder Vakgroep volksgezondheid en eerstelijnszorg, Universiteit Gent Belgian BioElectroMagnetics Group Belgian Society for Occupational Hygiene Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Arbeidsgezondheidkunde

2 20 mei 2016

3

4

5 FM Broadcasting 100 MHz Digital Audio Broadcasting DAB-T TETRA TV Broadcasting analog and digital (UHF) GSM 900 Radar DCS 1800 (GSM) DECT UMTS WLAN (WiFi) 10 MHz 500 MHz 1000 MHz 1500 MHz 2000 MHz 2500 MHz 3000 MHz

6

7

8

9 Frequentiegebied Effecten op de zintuigen Effecten op de gezondheid 0 1 Hz Draaiingen, duizeligheid, misselijkheid, metaalsmaak 1 Hz 10 MHz Lichtflitsen zien rond 20 Hz (1 400 Hz) (magnetofosfenen) 100 khz 300 GHz Kliks en geluiden horen 0,3 tot 6 GHz pulsen (microwave hearing) Vertraging van de bloedsomloop Zenuwstimulatie: - tintelingen, pijn - spontane spierbewegingen (gewriemel tot schokken) - hartritmestoornissen Opwarming: - lokaal (pijn, brandwonde) - algemeen (koorts) Volgens de huidige stand van de wetenschap zijn er geen effecten op lange termijn en geen beroepsziekten.

10

11 Elektromagnetisch overgevoeligheidssyndroom Idiopatische milieu-intolerantie met toeschrijving aan elektromagnetische velden. Electrosensitivity. Mensen die aspecifieke klachten hebben (hoofdpijn, slaapproblemen, vermoeidheid, duizeligheid, geheugenverlies, concentratieproblemen, etc.) en die toeschrijven aan een bron van elektromagnetische velden. Aard (100 tal) en intensiteit van symptomen en oorzakelijke bron verschillen sterk. Heterogene groep. Dubbelblind provocatie-onderzoek: correlatie tussen symptomen en verwachte blootstelling, niet met effectieve blootstelling. Nocebo-effect of negatief verwachtingseffect. Hogere prevalentie van psychiatrische aandoeningen, angst, somatisatie, verhoogde psychische kwetsbaarheid en chronische ziekten.

12 Werknemers met een bijzonder risico Codex Art V, : zwangere werkneemsters werknemers die een passief geïmplanteerd hulpmiddel dragen zoals orthopedische of dentale implantaten, werknemers die een actief geïmplanteerd hulpmiddel dragen zoals een pacemaker, cochleair implantaat of neurostimulator, werknemers met een op het lichaam gedragen medische hulpmiddel zoals een insulinepomp, Codex Art V,7-22: individuele risicoanalyse Codex Art V,7-21 en 22: indien nodig (verhoogd risico): bijkomende technische en organisatorische maatregelen op basis van de risicoanalyse Taak van de arbeidsgeneesheer Zie wetenschappelijke adviezen van de VWVA

13 Yves De Deene STATISCH MAGNETISCH VELD PASIEVE IMPLANTEN

14

15

16 Indirecte effecten (veiligheid) contactstromen (elektrische schok en schrikreactie) brand en explosies als gevolg van ontbranding van brandbare materialen door vonken als gevolg van geïnduceerde velden, contactstromen of vonkontladingen; inwerking treden van elektrische ontstekingen (detonators); interferentie met medische elektronische apparatuur; rondvliegend ferromagnetisch materiaal in een sterk statisch magnetisch veld.

17 Indirecte effecten Extra maatregelen als lage AN overschreden is, Tabel B3 AN (I C ) voor stationaire contactstroom in ma (rms) {vb: 1 ma voor 50 Hz} NPR-CLC/TR 50404:2003 (ingetrokken in 2015) Statische elektriciteit - Praktijkrichtlijn voor het vermijden van gevaren die door statische elektriciteit kunnen ontstaan. CLC/TR 50427:2004 Assessment of inadvertent ignition of flammable atmospheres by radio-frequency radiation Guide. CLC/TR 50426:2004 Assessment of inadvertent initiation of bridge wire electro-explosive devices by radio-frequency radiation Guide. NBN EN : 2015 Medische elektrische toestellen - Deel 1-2: Algemene eisen voor de veiligheid en essentiële prestatie - Secundaire norm: Elektromagnetische compatibiliteit - Eisen en beproevingen. Tabel B4: AN voor magnetische fluxdichtheid van statische magnetische velden Risico op aangetrokken en rondvliegende voorwerpen in het strooiveld van bronnen van hoge veldsterkte (> 100 mt) : 3 mt

18 Grenswaarden voor blootstelling Elektrische veldsterkte (LF) of specifiek energieabsorptietempo (RF) in het lichaam, niet meetbaar, enkel berekenbaar (dosimetrie). GWB voor effecten op de gezondheid (gezondheidseffecten): GWB bij overschrijding waarvan werknemers kunnen blootstaan aan effecten die schadelijk zijn voor de gezondheid, zoals opwarming of stimulering van de zenuwen en het spierweefsel. Mogen nooit overschreden worden. GWB voor effecten op de zintuigen (sensorische effecten): GWB bij overschrijding waarvan werknemers kunnen blootstaan aan voorbijgaande verstoringen van de zintuiglijke waarneming (fosfenen, kliks) en geringe wijzigingen in de hersenfuncties zoals duizeligheid (veiligheidsrisico s). Mogen overschreden worden onder bepaalde voorwaarden vermeld in art 3. 4.

19 Actieniveaus (AN) Operationele niveaus voor het elektrisch en magnetisch veld op de werkplek, meetbaar vastgesteld om eenvoudiger te kunnen aantonen dat de relevante GWB in acht zijn genomen, of, in voorkomend geval, om de in deze richtlijn gespecificeerde beschermings- of preventiemaatregelen te nemen. De werkgever wordt geacht de GWB voor effecten op de gezondheid en de GWB voor effecten op de zintuigen in acht te nemen wanneer wordt aangetoond dat de relevante, in de bijlagen II en III opgenomen AN niet worden overschreden Overschrijdt de blootstelling de (hoge) AN, dan neemt de werkgever maatregelen, tenzij uit de beoordeling blijkt dat de relevante GWB niet zijn overschreden en dat veiligheidsrisico s kunnen worden uitgesloten.

20 1. Hoge frequenties

21 2. Lage frequenties laag AN en hoog AN en AN voor ledematen Voor magnetische velden heeft laag AN betrekking op de niveaus van de GWB voor effecten op de zintuigen en hoog AN op de GWB voor effecten op de gezondheid. Voor elektrische velden hebben laag AN en hoog AN betrekking op de niveaus behorende bij de specifieke beschermings- of preventiemaatregelen welke in deze richtlijn zijn gespecificeerd Hoger dan het lage AN maar lager dan het hoge AN : Lage AN voor elektrische velden LF mag overschreden worden onder voorwaarden vermeld in art V, (vonkontladingen en contactstromen voorkomen en informatie aan werknemers) Lage AN voor magnetische velden LF mag overschreden worden onder voorwaarden vermeld in art V, (informatie aan werknemers, risicoanalyse en preventiemaatregelen aanpassen indien symptomen optreden)

22

23

24 3. Statische magnetische velden Als de blootstelling lager is dan de GWB voor effecten op de zintuigen is alles OK. (2 Tesla voor lichaam, 8 Tesla voor extremiteiten) Hoger mag mits voldoen aan voorwaarden art V, (tijdelijk, informatie aan wns, beheersing van de bewegingen, risicoanalyse en preventiemaatregelen aanpassen indien symptomen optreden)

25 Codex V,7 Hoofdstuk III: Risicoanalyse De werkgever beoordeelt alle risico s waaraan de werknemers zijn blootgesteld als gevolg van de elektromagnetische velden op de arbeidsplaats, en indien nodig meet of berekent hij de niveaus van de elektromagnetische velden waaraan de werknemers zijn blootgesteld. Bij de beoordeling houdt hij rekening met de praktische handleiding van de Europese Commissie en andere normen of richtsnoeren, waaronder gegevensbanken betreffende blootstelling. De werkgever is ook gerechtigd rekening te houden met de emissieniveaus en andere passende veiligheidsgegevens die door de fabrikant of distributeur overeenkomstig het relevante recht van de Europese Unie voor de apparatuur zijn verstrekt. Indien niet op betrouwbare wijze aan de hand van beschikbare gegevens kan worden vastgesteld of de GWB in acht worden genomen, wordt de blootstelling beoordeeld aan de hand van metingen of berekeningen.

26 In de risicobeoordeling aandacht voor: De blootstelling (frequentie, niveau, duur, aard) Verdeling over de arbeidsplaats Verdeling over het lichaam van de werknemer (bron dichtbij) Blootstelling aan verscheidene bronnen en gelijktijdige blootstelling aan velden van verschillende frequenties Werknemers met een verhoogd risico Door de werknemer gemelde symptomen en de uit het gezondheidstoezicht verkregen informatie Mogelijke indirecte effecten

27

28 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb Geen beoordeling vereist: stop Wel beoordeling vereist: naar 3. Niet vermeld: naar 3 3. Bijkomende informatie verzamelen 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? 7. Zijn er indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

29

30

31

32 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb Wel beoordeling vereist: naar 3. Niet vermeld: naar 3 3. Bijkomende informatie 1. de Europese praktijkgids Deel 2: Praktijkvoorbeelden, 2. informatie van de fabrikant of distributeur 3. databanken met meetgegevens en web-tools: WISE, EMFWeld, EMES 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

33

34 De volgende praktijkvoorbeelden zijn opgenomen in dit deel: 1 Kantoor 2 NMR-spectrometer (Kernspinresonantie) 3 Elektrolyse 4 Apparatuur medische sector 5 Ingenieurswerkplaats 6 Apparatuur automobielsector 7 Lassen 8 Metaalproductie 9 Radiofrequente (RF) plasmatoestellen 10 Dakantennes 11 Walkietalkies 12 Luchthavens

35 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb 3. Bijkomende informatie 1. de Europese praktijkgids Deel 2: Praktijkvoorbeelden, 2. informatie van de fabrikant of distributeur 3. databanken met meetgegevens en web-tools: WISE 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

36 Informatie van de fabrikant of distributeur Voorbeeld Kilometerheffing in België voor vrachtwagens +3,5 ton. On board unit van Satellic nv Website Veelgestelde vragen Wat zijn de gezondheids- en veiligheidsrisico s inzake de blootstelling van de vrachtwagenchauffeurs aan elektromagnetische velden, uitgestraald door de On Board Unit? De On Board Unit is gecertifieerd en getest volgens de voorwaarden van het Koninklijk Besluit van 20 mei 2016 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico s van elektromagnetische velden op het werk. Dit Koninklijk Besluit implementeert de Europese Directieve 2013/35/UE in België. Meer informatie vindt u hier. Deze folder bevat nuttige informatie voor de risicoanalyse die werkgevers moeten uitvoeren in het kader van artikel 16 van het Koninklijk Besluit van 20 mei 2016 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico s van elektromagnetische velden op het werk. Resultaten van de metingen uitgevoerd conform EN (Beoordeling van elektrische en elektronische apparatuur betreffende beperkingen inzake blootstelling van de mens aan elektromagnetische velden (0 Hz-300 GHz)), uitgevoerd door Cetecom ICT Services GmbH en geautoriseerd op 8 juni 2016.

37

38 Normen NBN EN Conformiteitsbeoordeling van elektronische en elektrische apparatuur met laag vermogen voldoet aan de basisbeperkingen met betrekking tot de blootstelling van de mens aan elektromagnetische velden (10 MHz-300 GHz) NBN EN Productnorm om de overeenstemming aan te tonen van radiobasisstations en vaste eindstations voor draadloze telecommunicatiesystemen met de basiseisen of referentieniveaus met betrekking tot blootstelling van de mens aan radiofrequente elektromagnetische velden (110 MHz - 40 GHz) NBN EN (gekoppeld aan machinerichtlijn) Veiligheid van machines - Beoordeling en vermindering van de risico's veroorzaakt door straling uitgezonden door machines NBN EN Deel 1 : Algemene beginselen Deel 2: Meetprocedure voor de stralingsemissie Deel 3: Vermindering van straling door verzwakking of afscherming Beoordeling van blootstelling van werknemers aan elektrische- en magnetische velden van industriële inductie verhittingsapparatuur NBN EN 50647:2017 Basic Standard for the evaluation of workers exposure to emf from equipment and installations for the production, transmission and distribution of electricity.

39 Databanken

40 Available Processes

41

42

43 WISE tool: Tool for prevention advisors to assess emf exposure of machines User Interface Database 7811 measurements points 8994 simulation points Report

44 Categorization of equipment based on the sector > category > EM sources

45 Goal: to provide Electric and magnetic field values as function of distance around equipment Safety distances related to action levels of EU-directive Risk category of equipment Specific actions to take

46

47

48

49 Elektromagnetische Felder Evaluierungs System der AUVA

50 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb 3. Bijkomende informatie 1. de Europese praktijkgids Deel 2: Praktijkvoorbeelden, 2. informatie van de fabrikant of distributeur 3. databanken met meetgegevens en web-tools: WISE, EMFWeld, EMES 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

51

52 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb 3. Bijkomende informatie de Europese praktijkgids Deel 2: Praktijkvoorbeelden, informatie van de fabrikant of distributeur databanken met meetgegevens en web-tools: WISE 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

53 Dosimetrie (computermodellering) en vergelijken met grenswaarde elektrochirurgie 0,3-1 MHz lassen 50 Hz

54 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb 3. Bijkomende informatie 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids, kolom (2) en (3) Advies van de arbeidsgeneesheer Eventueel metingen (vergelijking met limieten volksgezondheid) 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

55

56 Risicobeoordeling in de praktijk 1. Inventarisatie van alle bronnen 2. Beoordeling via indeling in categorieën Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids voor het mkb 3. Bijkomende informatie 4. Meting van de veldsterkte op de werkpost en vergelijken met het actieniveau 5. Dosimetrie en vergelijken met grenswaarde 6. Zijn er werknemers met een verhoogd risico? Tabel 3.2 van de Europese praktijkgids, kolom (2) en (3) Advies van de arbeidsgeneesheer Eventueel metingen (vergelijking met limieten volksgezondheid) 7. Zijn indirecte effecten mogelijk? 8. Zijn er gezondheidsklachten?

57 Codex V,7 Hoofdstuk III: Maatregelen De werkgever neemt de nodige maatregelen om ervoor te zorgen dat de risico s ten gevolge van elektromagnetische velden op de arbeidsplaats worden weggenomen of tot een minimum beperkt. Voorbeelden zijn o.a. gevaarzone bepalen afbakenings- en toegangsmaatregelen zoals signaleringen, etiketten, vloermarkering, hekken, vergrendeling ontwerp en indeling van de arbeidsplaats (afstand) werkmethoden met lagere blootstelling kiezen

58 Niet-directioneel baken

59 Magnetische deeltjesinspectie

60 Transcraniële magnetische stimulatie 0,1 Hz 3 khz

61 Veiligheids- en gezondheidssignalering Waarschuwingsborden Zones waar het (lage) actieniveau overschreden is magnetisch veld niet-ioniserende straling Verbodsborden

62 Technische en organisatorische maatregelen om alle risico s voor werknemers met een verhoogd risico alle risico s ten gevolge van indirecte effecten te voorkomen

63 Meer informatie Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Arbeidsgezondheidkunde Werkgroep wetenschappelijk advies Belgian Society for Occupational Hygiene, Tools Belgian BioElectroMagnetics Group (50 Hz) Elektromagnetische velden in arbeidsituaties. Beknopte gids voor de Nederlandse situatie (juli 2016) magnetische-velden-in-arbeidssituaties

64 Vragen?