Kerncijfers. Bestuur

Transcriptie

1 Kerncijfers 347 Bestuur.1 Gemeentefinanciën.2 Personeel.3 Verkiezingen Gemeenteraad.4 Verkiezingen Tweede Kamer.5 Burger en bestuur.6 Referendum Amsterdam in cijfers 2014

2 348 Bestuur Tweede Kamerverkiezingen Op 15 maart 2017 brachten Nederlanders hun stem uit voor de Tweede Kamerverkiezingen. Bij een relatief hoge opkomst (78,9%, in 2012 nog 69,9%) werden GroenLinks en D66 in Amsterdam de grote winnaars. De nieuwe partijen DENK en Artikel 1 werden relatief succesvol in Amsterdam, met respectievelijk 6,9% en 2,5%. De PVV groeide licht van 6,1% naar 6,8%. Over een langere periode bekeken is de uitslag van 2017 vooral opvallend omdat de PvdA van grootste partij gedurende ruim 30 jaar nu de vierde partij is. De score van de VVD is het meest stabiel in de loop der jaren; de scores van de andere partijen wisselen sterk. Vergeleken met Rotterdam, Den Haag en Utrecht (de andere grote steden) en met Nederland als geheel valt op dat alleen in Amsterdam GroenLinks de grootste is geworden. De score van GroenLinks in Amsterdam was twee keer zo hoog als landelijk (9,1%) en als in Rotterdam en Den Haag. Daarentegen behaalde de PVV in Amsterdam minder stemmen dan in de andere grote steden en dan in heel Nederland (13,1%). Verder werd DENK in Amsterdam ruim drie keer zo groot als landelijk, maar behaalde deze partij relatief iets minder stemmen dan in Rotterdam en Den Haag. De uitslag op wijkniveau laat een duidelijke fragmentatie van de partijkeuze zien. In Nieuw-West werd DENK met bijna 20% veruit de grootste. In West en Oost is GroenLinks in vrijwel alle wijken de grootste, terwijl de VVD in Zuid de meeste stemmen behaalde. In Noord, Zuidoost en Nieuw-West is de fragmentatie binnen het stadsdeel groter dan in de andere stadsdelen. Zo is in heel Noord GroenLinks de grootste, maar is de PVV in zes van de 15 wijken de grootste, de VVD in twee wijken en DENK en D66 elk in een wijk.

3 Bestuur 349 Grootste partij per wijk bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 Grootste partij TK2017 Art1 PVV VVD DENK D66 GL bron: afd. Basisinformatie/ bewerking OIS Ambtenaren Het aantal ambtenaren van de gemeente Amsterdam loopt al jaren terug. Waren er in 2010 nog ruim ambtenaren in dienst, in 2016 was dit aantal teruggelopen naar bijna Dat zijn er bijna 500 minder dan een jaar daarvoor. Daarbij zijn er tussen 2015 en 2016 lichte verschuivingen geweest in de samenstelling van het personeelsbestand met betrekking tot de leeftijd. Er zijn meer jongeren in dienst (+166), terwijl in alle andere leeftijdsgroepen minder formatie is. Dat is een kentering van de ontwikkeling van de afgelopen jaren. Vorig jaar nog was de afname van het aantal banen het sterkst onder de groep werknemers t/m 34 jaar. Overigens blijft de groep tussen 45 t/m 54 jaar met ruim fte verreweg het sterkst vertegenwoordigd in het personeelsbestand. Amsterdam in cijfers 2017

4 350 Bestuur Samenstelling personeelsbestand gemeente Amsterdam (FTE s) naar leeftijdsgroepen, jaar jaar jaar t/m 34 jaar jaar jaar jaar t/m 34 jaar bron: MPN gemeente Amsterdam De grote meerderheid van de ambtenaren, ruim 9.000, is werkzaam in het primaire proces. Terwijl het totaal aantal fte s is gedaald, is het aantal fte s in dit primaire proces in 2016 met ruim 500 gestegen vergeleken met In termen van functiefamilies gaat het vooral om beleidsrealisatie en dienstverlening. Begroting In de begroting voor 2018 gaat de gemeente Amsterdam uit van 5,7 miljard uitgaven voor het komende jaar. Dat is evenveel als voor 2017 was begroot. Ook de baten zijn begroot op 5,7 miljard, waarmee de begroting in evenwicht is. De verwachting is dat dit evenwicht behouden kan worden in de komende jaren. Amsterdam heeft de grootste gemeentelijke begroting van Nederland. De grootste uitgavenposten in de begroting zijn de beleidsprogramma s Werk, Inkomen en Participatie (iets meer dan 1,0 miljard), Stedelijke ontwikkeling en wonen ( 1,0 miljard) en Verkeer en Openbare Ruimte ( 0,8 miljard). Dit zijn ook de beleidsprogramma s die voor de belangrijkste baten zorgen (los van de algemene dekkingsmiddelen).

5 Bestuur 351 De gemeente heeft te maken met een aantal meevallers, vanwege de stijging van de gemeentefondsuitkering in 2018 (met bijna 30 miljoen) en de komende jaren (tot 44 miljoen in 2021) en door renteresultaten. Deze structurele begrotingsruimte zet de gemeente in om structurele en incidentele knelpunten op te lossen. Dat geldt voor het opvangen van de tegenvallers bij de exploitatiebudgetten van de Zuidas, de budgettaire knelpunten bij de GGD, het Facilitair Bureau en de stadsdelen, en de kosten voor in dienst nemen van schoonmakers. Verdere knelpunten waarvoor geld beschikbaar wordt gemaakt zijn de werkbrigade, volwasseneducatie, kunst in de openbare ruimte en een extra bijdrage voor de aanpak van het lerarentekort. Dat geldt ook voor Sociaal Werk, de kostprijs-dekkende huur, de exploitatie van nieuw op te leveren sportaccommodaties, veiligheids- en antiterreurmaatregelen en de organisaties van de internationale Aidsconferentie die in 2018 in Amsterdam plaats zal vinden. Amsterdam in cijfers 2017

6 352 Inhoud.1 Gemeentefinanciën 354 tabellen.1.1 Samenvattend overzicht programmabegroting Overzicht financieringsmiddelen Opbrengst belastingen en retributies Stadsbank van lening 357 grafieken.1a Gemeentebegroting: de baten per programma 355.1b Gemeentebegroting: de lasten per programma 355.1c Gemeentefondsuitkering van Amsterdam Personeel 358 tabellen.2.1 Samenstelling personeelsbestand gemeente Amsterdam Verwachte AOW-uitstroom Formatie en bezetting per functiefamilie van ambtenaren Formatie en bezetting personeelsleden gemeente Amsterdam per vakgebied 360 grafieken.2a Medewerkers bij de gemeente Amsterdam naar leeftijdsgroepen 358.2b Verloop personeelsbestand gemeente Amsterdam Verkiezingen Gemeenteraad 361 tabellen.3.1 Uitgebrachte geldige stemmen, blanco/ongeldige stemmen, kiesgerechtigden en opkomstpercentage Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen en uitgebrachte geldige stemmen naar stadsdelen Opkomst en uitgebrachte geldige stemmen naar stadsdelen (procenten) Opkomst in procenten van het aantal kiesgerechtigden per stadsdeel Zetelverdeling naar de politieke groeperingen en opkomstpercentage 364 grafieken.3a Uitgebrachte geldige stemmen bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad 365.3b Opkomst bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad 365.3c Winst en verlies per partij bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad Verkiezingen Tweede Kamer 366 tabellen.4.1 Uitgebrachte geldige stemmen, blanco/ongeldige stemmen, kiesgerechtigden en opkomstpercentage Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen en uitgebrachte geldige stemmen Opkomst en uitgebrachte geldige stemmen Opkomst in procenten per stadsdeel Zetelverdeling naar de politieke groeperingen 370 grafieken.4a Winst en verlies per partij bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer 369.4b Opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer 369

7 Inhoud Burger en bestuur 371 grafieken.5a Interesse in Amsterdamse politiek naar opleiding en herkomst 371.5b Score voor politiek zelfvertrouwen naar opleidingsniveau en migratieachtergrond 371.5c Politiek zelfvertrouwen van Amsterdammers in drie stellingen Referendum 373 tabellen.6.1 Uitslag referendum over de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne in Amsterdam naar stadsdelen 373 Amsterdam in cijfers 2017

8 354 Gemeentefinanciën.1.1 Samenvattend overzicht programmabegroting, (x euro) jaarrekening begroting begroting baten per programma dienstverlening en informatie openbare orde en veiligheid verkeer en openbare ruimte werk, inkomen en participatie onderwijs, jeugd en diversiteit welzijn, zorg en sport economie en cultuur duurzaamheid en water stedelijke ontwikkeling en wonen bestuur en ondersteuning algemene dekkingsmiddelen overhead heffing VPB bedrag onvoorzien totaal baten lasten per programma dienstverlening en informatie openbare orde en veiligheid verkeer en openbare ruimte werk, inkomen en participatie onderwijs, jeugd en diversiteit welzijn, zorg en sport economie en cultuur duurzaamheid en water stedelijke ontwikkeling en wonen bestuur en ondersteuning algemene dekkingsmiddelen overhead heffing VPB bedrag onvoorzien totaal lasten saldo van baten en lasten onttrekkingen aan reserves dotaties aan reserves totale mutaties reserves resutaat bron: Gemeente Amsterdam/Begroting 2018

9 Gemeentefinanciën 355.1a Gemeentebegroting: de baten per programma, 2018 (procenten) 29,6% 0,1% 2,3% 0,4% 16,3% dienstverlening en informatie openbare orde en veiligheid verkeer en openbare ruimte werk, inkomen en participatie onderwijs, jeugd en diversiteit welzijn, zorg en sport economie en cultuur 29,1% duurzaamheid en water stedelijke ontwikkeling en wonen 14,2% bestuur en ondersteuning 0,8% 4,3% 2,8 bron: Gemeente Amsterdam/Begroting b Gemeentebegroting: de lasten per programma, 2018 (procenten) 17,5% 1,4% 2,1% 3,4% 15,6% dienstverlening en informatie openbare orde en veiligheid verkeer en openbare ruimte werk, inkomen en participatie 7,4% onderwijs, jeugd en diversiteit welzijn, zorg en sport 5,0% economie en cultuur 22,1% duurzaamheid en water stedelijke ontwikkeling en wonen 14,0% bestuur en ondersteuning,4% bron: Gemeente Amsterdam/Begroting 2018 Amsterdam in cijfers 2017

10 356 Gemeentefinanciën.1.2 Overzicht financieringsmiddelen, (x 1 mln. euro) interne financieringsmiddelen algemene reserve bestemmingsreserve resultaat na bestemming 160 voorziening totaal externe financieringsmiddelen kortlopende schuld bestaande langlopende schuld nog aan te trekken langlopende schuld totaal werkkapitaal totaal bron: Gemeente Amsterdam/Begroting c Gemeentefondsuitkering van Amsterdam, (x 1 mln. euro) % 20 rekening begroting x 1 mln. euro bron: Gemeente Amsterdam/Begroting 2018

11 Gemeentefinanciën Opbrengst belastingen en retributies, (x euro) rekening begroting onroerende zaakbelastingen gebruik onroerende zaakbelastingen eigenaren roerende ruimtebelastingen gebruik 16 roerende ruimtebelastingen eigenaren rioolheffing toeristenbelasting binnenhavengeld afvalwater vermakelijkheidsretributie precariobelasting afvalstoffenheffing reinigingsrecht parkeerbelasting marktgelden lijkbezorgingsrechten bron: Gemeente Amsterdam/Begroting Stadsbank van Lening, beleningen (x 1.000) 441,2 295,3 329,5 299,0 284,0 omzet beleningen (x 1 mln. euro) 187,2 129,1 138,7 123,0 3,0 gemiddelde beleensom (x 1 euro) omzet veiling (x euro) index (2009=100) winkelverkoop (omzet x euro) index (2009=100) bron: SBL Amsterdam in cijfers 2017

12 358 Personeel.2.1 Samenstelling personeelsbestand gemeente Amsterdam (FTE s), 31 december abs. % geslacht mannen vrouwen leeftijd tot en met 34 jaar , jaar , jaar , jaar ,8 60 jaar en ouder ,0 totaal bron: MPN gemeente Amsterdam.2a Medewerkers bij de gemeente Amsterdam naar leeftijdsgroepen, (procenten op basis van aantal fte) % jonger dan 35 jaar jaar jaar jaar 60 jaar en ouder bron: MPN gemeente Amsterdam.2b Verloop personeelsbestand gemeente Amsterdam, bron: MPN gemeente Amsterdam

13 Personeel Verwachte AOW-uitstroom, absoluut in fte bron: MPN gemeente Amsterdam.2.3 Formatie en bezetting personeelsleden gemeente Amsterdam per functiefamilie, 31 december 2016 (afgerond op gehele getallen) formatie bezetting (fte) lijnmanagement coördinatie beleidsadvies beleidsrealisatie projectmanagement vergunningen handhaving beheer administratie dienstverlening ondersteuning techniek trainee arts behandelaar verpleegkundige overig bron: MPN gemeente Amsterdam Amsterdam in cijfers 2017

14 360 Personeel.2.4 Formatie en bezetting personeelsleden gemeente Amsterdam per vakgebied, 31 december 2016 (afgerond op gehele getallen) formatie bezetting (fte) personeel organisatie ICT informatiemanagement financiën control juridisch communicatie kwaliteitszorg facilitair inkoop div bestuurszaken secretariaten in primair proces lijnmanagement in primair proces primair bron: MPN gemeente Amsterdam

15 Verkiezingen Gemeenteraad Uitgebrachte geldige stemmen, blanco/ongeldige stemmen, kiesgerechtigden en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 2010 en 2014 absoluut procenten pol. gr. politieke groepering afgekort Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 1 ) PVDA ,3 18,4 VVD 2 ) VVD ,9,2 GROENLINKS 1 ) GROENLIN ,1 10,7 Democraten 66 (D66) 2 ) D ,8 26,8 SP (Socialistische Partij) SP ,2,2 RED AMSTERDAM 3 ) REDASD ,7 1,6 CDA CDA ,3 2,8 Partij voor de Dieren 3 ) PVDD ,3 2,8 TROTS 4 ) 5 ) TROTS ,3 0,4 lijst Thonon Piratenpartij PIRATENP ,8 De Groenen GROENEN ,7 0,4 Ouderen Partij Amsterdam (OPA) OPA-ASD ,2 Amsterdam Sociaal ASDSOC ,4 0,2 ChristenUnie CU ,3 1,8 LEEFBAAR AMSTERDAM LA ,0 0,8 De Republikeinse Politieke Partij 6 ) RPP ,1 0,1 Partij Voor Vrije Amsterdammers (PVVA) PVVA ,2 Radicale Oppositie Beweging (R.O.B.) ROB 7 0,2 Nieuwe Amsterdamse Toekomst (NAT) NAT ,5 OMA Amsterdam OMA ,3 Multicultureel Plus Partij (M+) MPP ,4 Basis Inkomen Partij (BIP) BIP 602 0,2 Visie Op Amsterdam (Lijst Ina Brouwer) VOA 600 0,2 Partij van de Eenheid PVDE ,3 Partij van de Ouderen (P.v.d.O.) 4 ) PVDO ,1 Libertarische Partij (LP) LP 667 0,2 Tulpen voor Amsterdam TVA ,4 Partij voor Mens en Spirit MENS ,3 Amsterdamsche Belangen (AB) AB ,4 NATIONALE DEMOCRATISCHE PARTIJ (NDP) NDP 543 0,2 Lijst 19 L ,2 totaal geldige stemmen blanco/ongeldige stemmen totaal stemmen kiesgerechtigden opkomstpercentage 51,4 50,3 1 ) Combinatie PVDA met GROENLINKS. bron: afd. Basisinformatie/OIS 2 ) Combinatie VVD met D66. 3 ) Combinatie REDASD met PVDD. 4 ) Combinatie TROTS met PVDO. 5 ) 2010 = TROTS OP NEDERLAND LIJST RITA VERDONK 6 ) 2010 = Republikeinse Moderne Partij Amsterdam in cijfers 2017

16 362 Verkiezingen Gemeenteraad.3.2 Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen en uitgebrachte geldige stemmen bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad naar stadsdelen, 2010 en 2014 uitgebrachte stemmen per groepering kiesge- blanco/ totaal rechtig- ongeldige geldige overige stadsdeel/jaar den stemmen stemmen PVDA VVD GL D66 SP CDA PVDD PVDO grp. A Centrum B Westpoort E West F Nieuw-West K Zuid M Oost N Noord T Zuidoost Amsterdam bron: afd. Basisinformatie/OIS

17 Verkiezingen Gemeenteraad Opkomst en uitgebrachte geldige stemmen bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad naar stadsdelen, 2010 en 2014 (procenten) uitgebrachte stemmen per groepering (%) totaal opkomst geldige overige stadsdeel/jaar % stemmen PVDA VVD GL D66 SP CDA PVDD PVDO grp. A Centrum , ,6 17,1 18,4 18,2 7,5 2,2 2,1 9, , ,5,8 12,5 31,7,9 1,9 3,0 0,8 9,9 B Westpoort , ,9 15,5 19,6 22,3 8,1 2,4 2,7, , ,7 12,5 9,0 34,1 10,5 2,6 4,2 0,9 13,5 E West , ,2 14,5 19,1 16,3 7,6 2,4 2,3 9, , ,6 9,4 12,8 29,0 12,0 2,0 3,0 1,0 13,2 F Nieuw-West , ,2 17,2 9,5 10,7 6,6 5,1 2,2 13, , ,3 10,4 6,0 19,9,0 4,5 2,4 4,0 20,5 K Zuid , ,7 23,7 12,6 17,7 5,9 3,9 2,4 10, , ,6 16,9 9,8 32,8 8,3 3,1 2,8 1,7 10,0 M Oost , ,3 14,0 19,6 16,5 7,8 2,4 2,0 8, , ,7 10,1 14,1 28,2 10,8 1,9 2,8 1,2 12,2 N Noord , ,4 14,9,5 8,6 9,0 4,5 3,2 16, , ,6 7,6 8,4 17,9 15,5 3,5 3,1 5,7 18,7 T Zuidoost , ,6 12,2 12,7 9,6 7,5 3,3 2,2 10, , ,9 7,4 9,5 17,2 12,0 3,0 2,6 2,4 19,0 Amsterdam , ,3 16,9 15,1 14,8 7,2 3,3 2,3, , ,4,2 10,7 26,8,2 2,8 2,8 2,1 14,0 bron: afd. Basisinformatie/OIS Amsterdam in cijfers 2017

18 364 Verkiezingen Gemeenteraad.3.4 Opkomst in procenten van het aantal kiesgerechtigden per stadsdeel bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, stadsdeel A Centrum 51,2 53,9 56,9 61,2 63,0 B Westpoort 37,9 39,6 35,8 82,7 3,3 E West 43,1 46,4 52,0 50,8 48,8 F Nieuw-West 47,7 46,7 49,8 45,8 42,2 K Zuid 52,4 53,9 56,8 57,2 57,3 M Oost 47,8 49,4 55,8 55,5 54,1 N Noord 46,4 43,5 48,7 45,6 44,4 T Zuidoost 39,8 40,3 46,4 39,5 39,4 Amsterdam 47,2 47,8 52,7 51,4 50,3 bron: afd. Basisinformatie/OIS.3.5 Zetelverdeling van de Gemeenteraad naar de politieke groeperingen en opkomstpercentage, politieke groepering Democraten 66 (D66) Partij van de Arbeid VVD GROENLINKS SP (Socialistische Partij) Christen Democratisch Appèl Partij voor de Dieren 1 1 Partij van de Ouderen 1 RED AMSTERDAM 1 TROTS 1 LEEFBAAR AMSTERDAM 2 AMSTERDAM ANDERS/De Groenen Mokum Mobiel 1 1 Centrumpartij 86 1 Centrumdemocraten 2 4 totaal opkomstpercentage 50,7 56,9 47,2 47,8 52,7 51,4 50,3 bron: afd. Basisinformatie/OIS

19 Verkiezingen Gemeenteraad 365.3a Uitgebrachte geldige stemmen bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, (procenten) % PVDA VVD GL SP CDA D66 bron: afd. Basisinformatie/OIS.3b Opkomst bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, (procenten) 100 % bron: afd. Basisinformatie/OIS.3c Winst en verlies per partij bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad (2014 t.o.v. 2010) 15 % PVDA VVD GL CDA PVDD SP D66 bron: afd. Basisinformatie/OIS Amsterdam in cijfers 2017

20 366 Verkiezingen Tweede Kamer.4.1 Uitgebrachte geldige stemmen, blanco/ongeldige stemmen, kiesgerechtigden en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 2012 en 2017 absoluut procenten pol. gr. politieke groepering afgekort VVD VVD ,4 15,3 Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) 1 ) PvdA ,9 8,4 PVV (Partij voor de Vrijheid) PVV ,1 6,8 SP (Socialistische Partij) SP ,2 6,4 CDA CDA ,2 3,0 Democraten 66 (D66) D ,2 18,9 ChristenUnie 2 ) CU ,8 1,5 GROENLINKS 1 ) GL ,4 19,8 Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) 2 ) SGP ,1 0,1 Partij voor de Dieren PvdD ,1 6,0 50PLUS ,3 1,9 OndernemersPartij OP 384 0,1 VNL (VoorNederland) VNL 954 0,2 DENK DENK ,9 NIEUWE WEGEN NW 459 0,1 Forum voor Democratie FvD ,2 De Burger Beweging DVV 239 0,1 Vrijzinnige Partij VP 150 0,0 GeenPeil GP 270 0,1 Piratenpartij PP ,5 0,5 Artikel 1 Art ,5 Niet Stemmers NS 458 0,1 Libertarische Partij (LP) LP ,1 0,0 Lokaal in de Kamer LidK 204 0,0 Partij voor Mens en Spirit (MenS) 701 0,2 Nederland Lokaal 68 0,0 Democratisch Politiek Keerpunt DPK 183 0,0 Liberaal Democratische Partij (LibDem) 135 0,0 Anti Europa Partij 76 0,0 SOPN 539 0,1 Partij van de Toekomst (PvdT) 434 0,1 Politieke Partij NXD 62 0,0 totaal geldige stemmen blanco/ongeldige stemmen totaal stemmen kiesgerechtigden opkomstpercentage 69,9 78,9 1 ) Combinatie P.v.d.A. met GROENLINKS. bron: afd. Basisinformatie/OIS 2 ) Combinatie ChristenUnie en Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP).

21 Verkiezingen Tweede Kamer Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen en uitgebrachte geldige stemmen in Amsterdam bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer naar stadsdelen, 2012 en 2017 uitgebrachte stemmen per groepering kiesge- blanco/ totaal rechtig- ongeldige geldige ov. stadsdeel/jaar den stemmen stemmen VVD PvdA PVV SP CDA D66 CU GL SGP PvdD DENK Art1 grp. A Centrum E West F Nieuw-West, incl. B Westpoort K Zuid M Oost N Noord T Zuidoost Amsterdam bron: afd. Basisinformatie/OIS Amsterdam in cijfers 2017

22 368 Verkiezingen Tweede Kamer.4.3 Opkomst en uitgebrachte geldige stemmen in Amsterdam bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer naar stadsdelen, 2012 en 2017 (procenten) uitgebrachte stemmen per groepering (%) totaal opkomst geldige ov. stadsdeel/jaar % stemmen VVD PvdA PVV SP CDA D66 CU GL SGP PvdD DENK Art1 grp. A Centrum , ,7 31,6 3,1 8,6 1,2 21,3 0,5 7,4 0,1 3,7 1, , ,8 8,9 3,8 5,1 2,1 23,1 0,9 25,6 0,1 8,1 0,9 1,1 3,5 E West , ,8 35,9 4,4 9,5 1,5 18,1 0,6 6,9 0,1 3,7 2, , ,5 7,2 4,9 6,1 2,1 21,1 1,0 23,4 0,1 7,4 7,8 1,7 3,7 F Nieuw-West, incl. B Westpoort , ,9 40,5 9,9 9,4 3,8 8,4 1,1 3,0 0,2 2,4 3, , ,5 7,3 10,0 7,1 4,0 13,6 1,6 13,6 0,2 3,6 19,4 1,8 5,3 K Zuid , ,7 27,7 3,7 6,9 2,2 19,1 0,7 4,8 0,1 3,2 1, , ,6 8,0 4,6 4,8 3,5 22,9 1,2 17,6 0,2 6,2 1,7 0,9 3,8 M Oost , ,8 38,1 4,2 9,5 1,8 17,1 0,7 7,5 0,1 3,1 2, , ,3 8,6 4,5 5,6 2,2 21,1 1,1 24,4 0,1 6,2 6,8 2,5 3,6 N Noord , ,6 36,8 14,6 12,0 3,1 7,0 1,0 3,6 0,2 3,0 4, , ,8 8,2 15,1 9,2 3,8 12,0 1,6 16,5 0,2 5,6 7,9 2,3 6,8 T Zuidoost , ,7 50,8 7,1,4 1,9 6,9 1,5 3,1 0,3 2,3 3, , ,0 12,2 8,7 9,5 3,3 12,3 4,5 14,7 0,3 4,2 3,3,3 5,7 Amsterdam , ,4 35,9 6,1 9,2 2,2 15,2 0,8 5,4 0,1 3,1 2, , ,3 8,4 6,8 6,4 3,0 18,9 1,5 19,8 0,1 6,0 6,9 2,5 4,4 bron: afd. Basisinformatie/OIS

23 Verkiezingen Tweede Kamer 369.4a Winst en verlies per partij in Amsterdam bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer (2017 t.o.v. 2012) 20 % VVD PvdA PVV SP CDA D66 CU GL SGP PvdD 50+ DENK Art1 bron: afd. Basisinformatie/OIS.4b Opkomst in Amsterdam bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, (procenten) % bron: afd. Basisinformatie/OIS Amsterdam in cijfers 2017

24 370 Verkiezingen Tweede Kamer.4.4 Opkomst in procenten van het aantal kiesgerechtigden per stadsdeel in Amsterdam bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, stadsdeel A Centrum 70,7 77,8 78,4 85,8 86,5 90,1 104,1 B Westpoort 60,9 72,8 66,8 81,3 462,8 E West 60,4 67,8 69,0 70,3 68,4 65,6 71,5 F Nieuw-West 1 ) 64,2 69,5 69,7 70,6 64,2 62,1 71,7 K Zuid 72,0 77,9 79,0 82,5 79,0 79,4 86,9 M Oost 62,9 70,8 72,6 74,6 71,8 70,9 80,1 N Noord 61,9 68,1 67,5 69,7 63,0 61,7 74,9 T Zuidoost 51,5 57,5 60,6 64,2 58,3 58,7 66,2 Amsterdam 64,0 70,5 71,5 74,4 70,8 69,9 78,9 1 ) Vanaf 2012 incl. Westpoort. bron: afd. Basisinformatie/OIS.4.5 Zetelverdeling van de Tweede Kamer naar de politieke groeperingen, stadsdeel VVD PVV (Partij voor de Vrijheid) CDA Democraten 66 (D66) SP (Socialistische Partij) GROENLINKS Partij van de Arbeid (P.v.d.A.) ChristenUnie (RPF + GPV) Partij voor de Dieren PLUS 2 4 Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) DENK 3 Forum voor Democratie 2 Lijst Pim Fortuyn 26 8 Leefbaar Nederland 2 totaal bron: Kiesraad/CBS

25 Burger en bestuur 371.5a Interesse in Amsterdamse gemeentepolitiek naar leeftijd, opleidingsniveau en migratieachtergrond, 2016 (procenten) 55 jaar en ouder jaar jaar hoog opgeleid midden opgeleid laag opgeleid Nederlands westers niet-westers gemiddeld % bron: OIS/De Staat van de Stad Amsterdam.5b Score voor politiek zelfvertrouwen naar opleidingsniveau en migratieachtergrond, 2016 (rapportcijfers) Nederlands laag opgeleid 1 ) niet-westers middelbaar opgeleid hoog opgeleid Nederlands westers niet-westers Nederlands westers niet-westers ) Er zijn te weinig laag opgeleide respondenten met een westerse bron: OIS/De Staat van de Stad Amsterdam migratieachtergrond om de score voor deze groep te berekenen. % Amsterdam in cijfers 2017

26 372 Burger en bestuur.5c Politiek zelfvertrouwen van Amsterdammers in drie stellingen, 2016 (procenten) raadsleden bekommeren zich niet om de mening van mensen zoals ik mensen zoals ik hebben wel degelijk invloed op de gemeentepolitiek de politieke partijen in Amsterdam zijn alleen maar geïnteresseerd in mijn stem en niet in mijn mening mee eens niet mee eens, niet mee oneens % mee oneens weet niet/geen antwoord bron: OIS/De Staat van de Stad Amsterdam

27 Referendum Uitslag referendum over de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne in Amsterdam naar stadsdelen, 6 april 2016 kiesge- uitgebr. opkomst- geldige aantal aantal aantal ongeldige stadsdeel rechtigden stemmen percentage stemmen blanco voor tegen % blanco % voor % tegen stemmen A Centrum , ,5 62,5 36,0 161 E West , ,5 57,7 40,8 187 F Nieuw-West , ,9 38,6 60,5 154 K Zuid , ,2 57,8 40,9 176 M Oost , ,4 60,4 38,2 180 N Noord , ,8 34,3 64,9 136 T Zuidoost , ,9 40,9 58,2 4 Amsterdam , ,2 52,8 46,0 08 bron: afd. Basisinformatie/OIS Amsterdam in cijfers 2017

28 374