Inhoud. Woord vooraf 15 Inleiding 17

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf 15 Inleiding 17 1 Ziekenhuis hygiëne en infectiepreventie Hygiëne Ziekenhuishygiëne Infectiepreventie Hospitalisme Psychosociale schade Ontstaan Risicogroepen Fysieke schade Schade aan goederen Ongevallen Nevenwerkingen van ontsmettingsmiddelen Schade ten gevolge van een ingreep Doorligwonden Medicatiefouten Ziekenhuisinfecties 31 2 Ziekenhuis infecties en zorginfecties Historische ontwikkeling Begripsomschrijving Besmetting, kolonisatie, infectie Ziekenhuisinfectie en zorginfectie Definitie Endogene infectie en kruisinfectie Endemie en epidemie Besmettingscyclus Inleiding Elementen van de besmettingscyclus Kiemen Besmettingsbronnen Overdrachtswegen Ingangspoorten en gastheer Meest voorkomende ziekenhuis- en zorginfecties Frequentie Soorten 48

2 6 VAN HYGIËNE TOT INFECTIEPREVENTIE Urineweginfecties Luchtweginfecties Wondinfecties Bloedbaaninfecties Spreiding van zorginfecties in het ziekenhuis en in de extramurale zorgverlening 50 3 Handhygiëne Huidflora Contacten en besmettingsrisico s Handen als overdrachtsweg Handhygiëne bij verzorgend personeel Handen wassen of ontsmetten: begripsomschrijving Technieken van handen wassen en ontsmetten en het dragen van handschoenen Handen wassen en handontsmetting Dragen van niet-steriele handschoenen Chirurgische handontsmetting Dragen van steriele handschoenen Materiële voorzieningen Wastafels en kranen Verdeelsystemen Afvalrecipiënten Zepen en ontsmettingsmiddelen Borstels Handdoeken Handschoenen Voedende crèmes Slotbeschouwing 80 4 Reiniging, ontsmetting en sterilisatie van oppervlakken, materiaal, instrumenten en levende weefsels Reiniging, ontsmetting, sterilisatie Begripsomschrijving Factoren die het ontsmettings- of sterilisatieproces beïnvloeden Soorten micro-organismen Aanvangsbesmetting Aard van het proces Milieu Reiniging en ontsmetting van oppervlakken Besmetting Bronnen van besmetting Lokalisatie van kiemen 89

3 INHOUD Beperking van de besmetting Werkzaamheid van reiniging en ontsmetting Keuze van reinigings- en ontsmettingsmiddelen Basisprincipes van schoonmaak Reiniging of ontsmetting Hospitalisatie-eenheid en ambulante eenheden Verpleegeenheid voor infectieziekten of met hoog risico op bevuiling of besmetting Verpleegeenheid voor protectieve isolatie Operatiekwartier Andere diensten Evaluatie van de kwaliteit van reiniging en ontsmetting Reiniging, ontsmetting en sterilisatie van materiaal en instrumenten Reiniging, ontsmetting of sterilisatie Reiniging Ontsmetting Thermische ontsmetting Chemische ontsmetting Sterilisatie Sterilisatie door middel van vochtige warmte Sterilisatie door middel van chemische middelen Sterilisatie door middel van filtratie Reiniging, ontsmetting en sterilisatie van endoscopen Reiniging en ontsmetting van levende weefsels Reiniging van levende weefsels Ontsmetting van levende weefsels Ontsmetting van de intacte huid Ontsmetting van wonden Ontsmetting van slijmvliezen Ontsmettingsmiddelen Werkingsmechanismen Soorten ontsmettingsmiddelen Alcoholen Aldehyden Chloorhexidine Chloorverbindingen Fenolverbindingen Jodium en jodoforen Oppervlaktespanningsverlagende middelen Perazijnzuur Peroxiden Glucoprotaminen Minder gebruikte ontsmettingsmiddelen 123

4 8 VAN HYGIËNE TOT INFECTIEPREVENTIE 5 Algemene voorzorgs maatregelen en isolatie maatregelen Omschrijving Historische ontwikkeling van de isolatiesystemen Algemene voorzorgsmaatregelen Handhygiëne Persoonlijke beschermingsmiddelen Hoesthygiëne Patiëntenkamer Verzorgingsmateriaal Omgevingscontrole Linnen Veilige injectiepraktijken Algemene voorzorgsmaatregelen in de chronische zorg of thuiszorg Specifieke voorzorgsmaatregelen ter preventie van overdracht via lucht, vochtpartikels, direct of indirect contact (bronisolatie) Specifieke voorzorgsmaatregelen in geval van overdracht via contact Specifieke voorzorgsmaatregelen in geval van overdracht via vochtpartikels Specifieke voorzorgsmaatregelen in geval van overdracht via de lucht Specifieke voorzorgsmaatregelen buiten de ziekenhuisomgeving Materiële en organisatorische voorzieningen bij specifieke voorzorgsmaatregelen MRSA, Clostridium difficile en BRMO MRSA: Methicilline-Resistente Staphylococcus Aureus Clostridium difficile BRMO: Bijzonder Resistente Micro-Organismen Protectieve isolatie Toepassingsgebied Overzicht van de isolatiesystemen (Strenge) protectieve isolatie Protectieve maatregelen Materiële en organisatorische voorzieningen Handhygiëne Masker Beschermschort, muts en overschoenen Verzorgings- en ander materiaal Afval en linnen Patiëntenkamer Bezoekregeling Patiëntenvervoer Voeding 157

5 INHOUD Isolatiekamers en isolatieafdelingen Kiezen voor een isolatiekamer of een isolatieafdeling Voordelen van een isolatiekamer op een gewone verpleegeenheid Nadelen van een isolatiekamer op een gewone verpleegeenheid Architectonische voorzieningen Ventilatie Sas Afzonderlijke in- en uitgang Plastieken isolator UV-lampen Materiaalkeuze Ligging Samenstelling en invoering van een isolatiebeleid Effectiviteit van isolatiemaatregelen Bronisolatie Protectieve isolatie Urineweginfecties Probleemstelling en begripsomschrijving Bepalende factoren voor het ontstaan van katheterverwante urineweginfecties Interacties tussen patiënt, katheter en kiemen Algemene risicofactoren Geslachtsgebonden factoren Bacteriële factoren Afweermechanismen bij de patiënt Besmettingswegen Preventie van urineweginfecties Katheterisatiebeleid Katheterzorg Materiaal Handelingen Algemene aandachtspunten Wondinfecties Probleemstelling en begripsomschrijving Bepalende factoren voor het ontstaan van (postoperatieve) wondinfecties Preventie van (postoperatieve) wondinfecties Intrinsieke factoren Type chirurgie Aanwezigheid van een infectie 193

6 10 VAN HYGIËNE TOT INFECTIEPREVENTIE Leeftijd en geslacht van de patiënt Algemene gezondheid van de patiënt Preoperatieve factoren Verblijfsduur preoperatief Algemene graad van besmetting van de huid Decontaminatie Scheren of ontharen Peroperatieve factoren Tijdstip van de ingreep Duur van de ingreep Besmetting van lucht en oppervlakken Steriliteit van het gebruikte materiaal Operatiekamerkleding Handhygiëne Ontsmetting van het operatieveld Operatielinnen Heelkundige techniek Hechtingsmateriaal Drainagesysteem Endoscopische toegangsweg Weefseloxygenatie Verbandmateriaal Antibioticatherapie Normothermie Glycaemiecontrole Samenvoeging van infectiereducerende maatregelen Hygiëneprincipes bij (postoperatieve) wondverzorging Materiaal Omgeving Kleding en werkwijze van de zorgverstrekker Uitvoering van de wondverzorging Bloedbaan infecties Probleemstelling en begripsomschrijving Lokale bloedbaaninfecties Algemene bloedbaaninfecties Bepalende factoren voor het ontstaan van bloedbaaninfecties Preventie van bloedbaaninfecties Algemene factoren Algemene toestand van de patiënt Profylactisch gebruik van antibiotica, antiseptica en anticoagulantia Plaatsing en verzorging van de katheter door IV-teams 221

7 INHOUD Katheterverwante factoren Keuze van de punctieplaats Voorbereiding van de punctieplaats Type naald of katheter Verblijfsduur van naald of katheter Verzorging van het insteekpunt Infuusverwante factoren Samenstelling van het toedieningssysteem Vervanging van het toedieningssysteem Gebruik van een intraveneuze filter Soort infuusvloeistof (en toevoegingen) Bereiding van de infuusvloeistof Inloopsnelheid van de infuusvloeistof Vervanging van de infuusvloeistof Gebruik van een intermitterende toegangsweg Gebruik van een naaldloos toedieningssysteem Drukmonitoringsysteem Luchtweginfecties Probleemstelling en begripsomschrijving Bepalende factoren voor het ontstaan van luchtweginfecties Preventie van luchtweginfecties en beademingsverwante pneumonie in het bijzonder Thoracale en abdominale ingrepen Kolonisatie van de maag Aspiratie van flora van de orofarynx en de maag Materiaal gebruikt ter hoogte van de luchtweg Handhygiëne Andere profylactische maatregelen Inhalatietherapie en luchtbevochtiging Omschrijving Inhalatietherapie Luchtbevochtiging Materiaal Vloeistof- of medicatiereservoir Verbindingsslang Vloeistof Toestel Aspiratie Omschrijving Materiaal Vacuümzuiginstallatie Verbindingsslang 249

8 12 VAN HYGIËNE TOT INFECTIEPREVENTIE Aspiratiekatheter Staalnamerecipiënt (Steriele) wegwerphandschoenen Y-stuk of tussenzetstuk met duimcontrole Fysiologische oplossing Spoelvloeistof Beschermende kleding Anesthesie en beademingstherapie Omschrijving Materiaal Anesthesie- of beademingstoestel Beademingsbuizen Bacteriefilter Mondhygiëne Voeding Algemene voeding Voedselbederf, -infectie, -vergiftiging en -besmetting Definities Voorkomen Factoren die het ontstaan van voedselbederf beïnvloeden Intrinsieke factoren Extrinsieke factoren Impliciete factoren Processingfactoren Preventie van voedselbederf en voedselbesmetting Voorkomen van voedselverontreiniging Voorkomen van besmetting door mensen Voorkomen van besmetting door dieren Aangepaste hygiënische inrichting van het keukencomplex Reiniging en onderhoud van het materiaal Verwijdering van afval en overschotten Controle van voedings- en keukenhygiëne Personeel Bereidingskeuken en kookgerei Verdeel- en afwaskeuken Voeding Melkvoeding Poedermelk Melkkeuken Transport, bewaring en verdeling naar en op de verpleegeenheden Toediening 280

9 INHOUD Moedermelk Afname Bewaring Toediening Sondevoeding Infecties ten gevolge van sondevoeding Maatregelen ter voorkoming van besmetting Bereiding en bewaring van de sondevoeding Toediening van de sondevoeding Linnen Eigenschappen van de verschillende weefsels Werkkleding Gewone afdelingen Risicoafdelingen Operatielinnen Cyclus van de linnenvoorziening Verzamelen van vuil linnen Intern vervoer en opslag Extern vervoer van linnen Opslag in de wasserij Wassen van het linnen Vervoer en opslag van zuiver linnen Wasproces Ontsmetting van het linnen Kwaliteitscriteria voor gewassen linnen Matrassen en kussens Vervanging(sfrequentie) van linnen Afval Wetgeving en soorten afvalstoffen Samenstelling en verzamelen van afval Huishoudelijke afvalstoffen Bijzondere bedrijfsafvalstoffen: niet-risicohoudend medisch afval Bijzondere bedrijfsafvalstoffen: risicohoudend medisch afval Gevaarlijke bedrijfsafvalstoffen Verwijderen van afval Verwerken van afval Facultatieve voorverwerking van afval Definitieve verwerking van afval Slotbeschouwing 311

10 14 VAN HYGIËNE TOT INFECTIEPREVENTIE 13 Registratie van ziekenhuisinfecties en infectie preventie maat regelen, patiënt veiligheid en FONA Registratie van ziekenhuisinfecties Inleiding Doel van een registratie Bepaling van de doelgroep Gegevensverzameling Methodiek van gegevensverzameling Bronnen voor gegevensverzameling Verwerking van de gegevens Analyse en interpretatie van de gegevens Rapportering van de gegevens Registratie van infectiepreventiemaatregelen aan de hand van zorgbundels Patiëntveiligheid en FONA Inleiding Omschrijving van incidenten Oorzaken van incidenten Menselijke fouten Ketenincidenten Gebreken in de organisatie Registratie van incidenten Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk en de Dienst Ziekenhuishygiëne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk Dienst Ziekenhuishygiëne 337 Bibliografie 341 Open vragen 351