Wind- en luchtdicht bouwen

Transcriptie

1 inhoud Wind- en luchtdicht bouwen basisregels voor duurzaam en efficiënt isoleren 1. isoproc 2. Enkele voorbeeldprojecten 3. Principe van thermische isolatie 4. De correcte opbouw 5. Waarom luchtdicht bouwen? 6. Realiseren van luchtdichting 26 mei 2010 Ecohuis Antwerpen Bert Vanderwegen isoproc onze activiteiten transformatie van school tot kantoren, Namen 1. import van isolatiematerialen 2. verkoop van inblaas- en controleapparatuur 3. opdoen en verspreiden van kennis uitvoeren van BlowerDoormetingen en thermografie geven van voordrachten, opleidingen en demonstraties foto: Arterre

2 transformatie kasteel tot school - Oostkamp Ecohuis - Antwerpen Isolatie van daken, wanden en vloeren Dakverdieping met Celit houtvezelplaten, isofloc cellulose en pro clima luchtdichting Basiliek Heilig Hart - Berchem App.gebouw met winkel en kantoor - Ukkel Isoleren van de gewelven door open sproeien. Houtskeletbouw met 3 bouwlagen en hellend dak foto s rechts : isofloc

3 renovatie provinciale school La Hulpe provinciale school Jodoigne Architect en provincie waren na de controle met BlowerDoor en thermografie, zodanig onder de indruk van de geleverde kwaliteit (kennis materiaal en uitvoering), dat nadien een reeks andere projecten volgden. renovatie in twee fasen van twee vleugels uitbreiding school - Brussel kinderkribbe en jeugdlokalen vervanging van metalen dakstructuur door Philibert-spanten van 230 mm gevuld met isofloc cellulose-isolatie en pro clima DB+ luchtdichte damprem houtskeletbouw met twee bouwlagen, deels plat dak, deels gebogen dak bron : Houtnieuws maart 2008

4 passiefhuizen kantoren CIT Blaton in Schaarbeek boven rechts de ventilatiegroep, onder rechts de verwarmingsketel passiefhuisschool in Nijvel het principe van thermische isolatie luchtbeweging = warmtetransport betonnen structuur met houten gevelelementen thermische isolatie = lucht vasthouden in kleine kamers / poriën enkel lucht die verhinderd wordt te bewegen isoleert

5 meten van λ-waarde van isolatiemateriaal de correcte opbouw apparatuur voor het meten van de λ waarde buiten winddicht thermometer isolatiemateriaal verwarmingsplaat isolatiemateriaal thermometer isolatielaag luchtdichting binnen luchtdicht volledig vullen isolatie isolatie-beschermlaag Celit 4D luchtscherm pro clima bron : pro clima - Moll winddicht aan de buitenzijde goede uitvoering is uitzonderlijk gebrek aan winddichtheid aan de buitenzijde Omwille van de kostprijs van een perfect luchtscherm stellen we ons aan de buitenzijde tevreden met een winddichte laag. bron:

6 dak met luchtspouw tss. onderdak en isolatie luchtdicht aan de binnenzijde bedoeling: afvoeren van vocht ingevolge diffusie en convectie (luchtstroming) om bouwschade te vermijden geventileerde luchtspouw nadelen: slechtere thermische isolatie: de isolatiebeschermlaag ontbreekt kleinere isolatiedikte de weg is vrij voor convectieve luchtstromen slechtere akoestische isolatie gevaar voor condensatie van buitenlucht in het dakvlak In ons klimaat is de dampdruk binnen in de winter (de meest kritische periode) hoger dan de dampdruk buiten. Daarom komt het luchtscherm in principe aan de binnenzijde van de isolatie. De damp blijft dan in de warme zone, waardoor de kans op condensatie beperkt blijft. bron: ononderbroken luchtdichting goede uitvoering is uitzonderlijk Net zoals de isolatie moet ook de luchtdichting ononderbroken doorlopen bij eender welke snede die doorheen het gebouw wordt gemaakt. tekening: les essentiels du bois, april 2009 slechte bescherming tegen koude warmte geluid vocht

7 goede uitvoering is uitzonderlijk, maar nochtans perfect mogelijk oorzaken voorwaarden van voor drukverschillen een goede luchtdichtheid Het uiteindelijke resultaat kwaliteit wordt bepaald door: realiseerbare en betaalbaar ontwerp en opbouwen de juiste materiaalkeuze de uitvoering: planning en coördinatie inzicht en kennis motivatie bij de uitvoerder. luchtdichtheid luchtdichtheid om tocht te vermijden om warmteverliezen te beperken om bouwschade te verhinderen om droge binnenlucht in de winter te vermijden voor een goede werking van het ventilatiesysteem om stof, pollen enz. buiten te houden tegen hittedoorslag in de zomer om de warmteverliezen te beperken voor een optimale geluidsisolatie omwille van de brandveiligheid

8 convectie en warmteverliezen oorzaken van drukverschillen 1m 1m 14 cm theoretische U-waarde: werkelijke U-waarde, rekening houdend met de 1 mm kier : 1 m² geïsoleerde constructie met luchtscherm 14 cm dampopen isolatie 1 mm kier randvoorwaarden: binnen +20 C, 50 % RV buiten -10 C, 80 % RV 0,3 W/(m².K) 1,44 W/(m².K) factor 4,8 Er zijn drie oorzaken van drukverschillen : 1. temperatuurverschillen 2. wind 3. verluchtingsinstallaties. bron: pro clima Moll; meting: Institut für Bauphysik, Stuttgart, DBZ 12/89 oorzaken warmteverliezen van drukverschillen bij ventilatie luchtdichtheid energie nodig voor het opwarmen van de instromende buitenlucht (binnenvolume gebouw: 500 m³) v e n t i l a t i e v o u d temperatuurverschil tussen binnen en buiten 1 C 15 C 30 C 0,03 / uur 5 Watt 76 Watt 153 Watt 0,3 / uur 51 Watt 765 Watt Watt 0,5 / uur 85 Watt Watt 2,55 kw 0,6 / uur 102 Watt Watt 3,06 kw 1 / uur 170 Watt 2,55 kw 5,10 kw 1,5 / uur 255 Watt 3,82 kw 7,65 kw 3 / uur 510 Watt 7,65 kw 15,30 kw 5 / uur 850 Watt 12,75 kw 25,50 kw 10 / uur Watt 25,50 kw 51,00 kw om bouwschade te vermijden

9 vocht in constructies : bronnen vocht ingevolge diffusie en convectie - van buitenaf : lekkende goten, regendoorslag - van onderuit : optrekkend vocht - binnenin : lekkende leidingen - oppervlaktecondensatie : koudebruggen - inwendige condensatie door diffusie (damptransport) oorzaak : dampdrukverschillen gevolg : moleculaire verplaatsing - inwendige condensatie door convectie (luchttransport) oorzaak : luchtdrukverschillen gevolg : luchttransport - bouwvocht 1m 1m 14 cm diffusie in winter: convectie doorheen kier: bron: pro clima Moll; meting: Institut für Bauphysik, Stuttgart, DBZ 12/89 1 mm geïsoleerde constructie met dampscherm µd = 30 m 14 cm dampopen isolatie 1 mm kier randvoorwaarden: binnen +20 C, 50 % RV buiten -10 C, 80 % RV 0,5 g/[m 2.dag] 800 g/dag factor 1600 vereiste uitdrogingsreserve door convectie vochtigheid van het constructiehout 1m Onderzoek in Noord-Amerika heeft uitgewezen dat convectie, zelfs bij vakkundige uitvoering van de luchtdichting, niet uit te sluiten is. 1m 14 cm Daarom wordt aanbevolen rekening te houden met 250 g/(m².jaar) vocht ingevolge convectie. toevoer van vocht in de isolatie door het constructiehout voorbeeld 1: keperplanken van 35/225 mm tussenafstand as op as 40 cm (gewicht van de keperplanken ± 10 kg/m²) bij drogen van het constructiehout met 1 % komt 100 g/m² vocht vrij 3 % komt 300 g/m² vocht vrij 10 % komt 1000 g/m² vocht vrij 20 % komt 2000 g/m² vocht vrij (bv. drogen van het hout van 35 % bij aanvang tot 15 %) voorbeeld 2: bij toepassing van een dakvloer in massief hout 25 mm zijn de vochthoeveelheden nog met een factor 2,25 te vermenigvuldigen: bij 20 % droging komt dan 4500 g/m² water vrij. Bron: Künzel, H.M source: pro clima - Moll

10 vocht door flankdiffusie mogelijke vochtbelastingen geïsoleerde constructies door diffusie bij µd = 2,3m door vochtig constructie-hout 1 % door laterale diffusie g 5 m² dag g 100 m² dag g 30 m² dag In het dakvlak is een luchtdicht dampscherm aangebracht. De scheidingsmuur is luchtdicht dankzij de pleister. Pleister en dampscherm sluiten luchtdicht op elkaar aan. Toch was er binnen de 5 jaar aanzienlijke bouwschade. De bepleisterde muren waren relatief dampopen waardoor in de winter vocht in de constructie drong door diffusie. Zowel het onderdak als het dampscherm waren zo dampdicht dat uitdroging zowel naar buiten als naar binnen nagenoeg onmogelijk was. bron : pro clima Moll; onderzoek Künzel bron : pro clima - Moll door convectie bij 1 mm g kier 800 m² dag Deze vochtbelastingen cumuleren zich in de constructie. De belasting door diffusie is daarbij onbetekenend. optimale bescherming tegen vocht diffusierichting Laat de ton niet overlopen! winter zomer ca. 80 % ca. 70 % convectie diffusie diffusierichting ca. 30 % ca. 90 % diffusierichting ca. 50 % ca. 70 % uitdrogingspotentieel naar binnen toe uitdrogingspotentieel naar buiten toe gemiddelde omgevingsvochtigheid van de damprem gemiddelde omgevingsvochtigheid van de damprem 40 % 80 % source: pro clima - Moll bron : pro clima - Moll

11 de optimale opbouw definities diffusie de optimale opbouw : buiten zo dampopen mogelijk, µ diffusieweerstandsgetal (mu) [ - ] Geeft aan hoeveel maal minder dan stilstaande lucht een bepaald materiaal waterdampdiffusie toelaat. Hoe kleiner µ, hoe meer diffusie. Voor stilstaande lucht is µ per definitie 1. binnen niet dampdichter dan noodzakelijk isolatie- beschermlaag bron : pro clima - Moll pro clima DB+ µd = 2,3m µd equivalente luchtlaagdikte [m] Geeft aan met welke dikte stilstaande lucht een materiaallaag of meerdere lagen samen overeenkomen wat betreft dampdiffusie. diffusieweerstand vochtgedrag van compacte platte daken met vochtgestuurde dampremmen in passiefhuis- en laag-energie gebouwen bron : pro clima - Moll

12 compact plat dak houten structuur buiten en binnen dampdicht isolatie over de volledige hoogte van de keperplanken µd=300m µd=50m diffusie berekend volgens DIN 4108 toename vocht in genormeerde winterperiode uitdroging in genormeerde zomerperiode verschil = uitdrogingsreserve 16 g/m² 44 g/m² 28 g/m² bron: bron : pro clima - Moll omgekeerde condensatie buiten dampdicht, binnen dampopen isolatie over de volledige hoogte van de keperplanken µd = 300m µd = 2,3m Foto: Lernen aus Schäden im Holzbau IRB Verlag 2000 In het compacte platte dak is overmatig veel vocht aanwezig: vochtig constructiehout (onder meer door de regen tijdens de opbouw) convectie van vochtige lucht doorheen de luchtlekken van het dampscherm. Dit vocht kan niet ontsnappen door de toepassing van een dampscherm i.p.v een vochtgestuurde damprem. diffusie berekend volgens DIN 4108 toename vocht in genormeerde winterperiode 312g / m² uitdroging in genormeerde zomerperiode 607g / m² verschil = uitdrogingsreserve 295g / m² bron : pro clima - Moll

13 vergelijking van de condenshoeveelheden gram water/m² 1400 buitenzijde diffusiedicht, µd=300m 1308 invloed van het condensatievocht Wat betekent 312 g/m² condensatievocht? voorbeeld 1: 20 mm dakbetimmering bij 500 kg/m³ = 10 kg/m² Wc (g/m²) Wd (g/m²) Wr (g/m²) ,312 kg/m² 10 kg/m² = verhoging van de vochtigheid met 3,12 % bron : pro clima - Moll m 100m 50m 30m 2,3m 2,3m vochtgestuurd µd-waarde aan de binnenzijde voorbeeld 2: dakvloer met 18 mm OSB bij 600 kg/m³ = 10,8 kg/m² 0,312 kg/m² 10,8 kg/m² voorbeeld 3: 225 mm cellulose aan 42 kg/m³ = 9,45 kg/m² 0,312 kg/m² 9,45 kg/m² = verhoging van de vochtigheid met 2,88 % = verhoging van de vochtigheid met 3,30 % vermijden van schimmel µd-waarde bij verschillende vochtigheid Wanneer ontstaat er gevaar voor schimmel? hoge vochtigheid in combinatie met aangename temperatuur In de winter concentreert het vocht zich aan de buitenzijde van de opbouw, waar het gelukkig koud is. In het voorjaar moet het vocht zo vlug mogelijk geëvacueerd worden. µd-waarde [m] DA DB+ INTELLO De jaarlijkse uitdrogingscapaciteit geeft een goed beeld van de mate waarin de constructie beschermd is tegen vocht gemiddelde omgevingsvochtigheid (%)

14 vergelijking van de condenshoeveelheden gram water/m² buitenzijde diffusiedicht, µd=300m Wc (g/m²) Wd (g/m²) Wr (g/m²) m 100m 50m 30m 2,3m 2,3m vochtgestuurd µd-waarde aan de binnenzijde bron : pro clima - Moll plat dak: berekening van de uitdroging watergehalte [kg/m²] bron : pro clima - Moll µd 2,3 m const. te vochtig µd 50 m const. < 10 g/m² jaar Holzkirchen 680 m plat dak met 5 cm kiezel groen dak: berekening van de uitdroging watergehalte [kg/m²] jaar Bauschadensfreiheitspotential: pro clima INTELLO = 2100 g/m² jaar pro clima DB+ = 1300 g/m² jaar jaar Bauschadensfreiheitspotential: pro clima INTELLO = 2000 g/m² jaar pro clima DB+ = 1000 g/m² jaar bron : pro clima - Moll µd 2,3 m const. te vochtig µd 50 m const. < 10 g/m² jaar Holzkirchen 680 m groendak met 5 cm kiezel en 8 cm substraat trop is teveel Toepassing van een intelligente damprem betekent nog niet dat alles toegelaten is: niet geschikt voor permanent vochtige ruimtes (klimaatklasse 4); in winter bij RV > 75 % verluchten (bv. op werf); in winter na aanbrengen van isolatie ook aansluitend de damprem luchtdicht aanbrengen; de dakvloer, zeker bij gebruik van OSB, droog houden; de buitenzijde moet door de zon kunnen worden opgewarmd (niet te veel schaduw, geen extensief groendak); de binnenafwerking moet sterk dampopen zijn, zoniet kan de vochtgestuurde damprem niet functioneren; een pressuratietest maakt deel uit van het systeem.

15 luchtdichtheid te droge binnenlucht in de winter Ongewenste luchtstromen ingevolge gebrekkige luchtdichtheid leiden in de winter tot te droge binnenlucht. om in de winter te droge binnenlucht te vermijden bron : pro clima - Moll luchtdichtheid luchtdichtheid bij balansventilatie opdat het ventilatiesysteem behoorlijk zou functioneren Bij gebrekkige luchtdichtheid haalt de balansventilatie door de lekstromen met de buitenlucht niet het verhoopte rendement de weggezogen lucht is kouder dan verwacht waardoor de ingeblazen lucht onvoldoende opgewarmd wordt de ingeblazen lucht gaat deels verloren is voldoende ventilatie doorheen alle vertrekken niet gegarandeerd.

16 gebrekkige luchtdichting door balansventilatie luchtdichtheid de kanalen op zich zijn al niet luchtdicht, laat staan de doorvoeren naar onverwarmde ruimtes en zelfs naar buiten voor een goede bescherming tegen hittedoorslag bescherming tegen de warmte in de zomer De bescherming tegen de warmte in de zomer wordt uitgedrukt in faseverschuiving [uur] en amplitudedemping [-] en is afhankelijk van: de doorzichtige geveldelen (ramen, koepels, ) de grootte en oriëntatie de aard de zonnewering (zonneblinden, oversteken, bomen, ) de ventilatie (hoe intensief, hoe en wanneer) en infiltratie (luchtdichtheid) de warmteopslagcapaciteit van het gebouw de opbouw van de wanden de aanwezigheid van een isolatiebeschermlaag U-waarde (λ-waarde en dikte) aard (densiteit en soortelijke warmte) warmte-isolatievermogen λ a = = warmte-opslagvermogen ρxc opeenvolging van de materialen definities a temperatuurgeleidingsvermogen = λ/ρ.c [m²/s] of [cm²/h] De verhouding van de warmtegeleiding tegenover de warmteopslag. Op basis hiervan worden faseverschuiving en amplitudedemping berekend, grootheden die kenmerkend zijn voor de isolerende werking van een opbouw bij blootstelling aan hoge temperatuurschommelingen in de zomer. Hoe lager a, hoe meer het materiaal geschikt is om grote temperatuurschommelingen tegen te gaan. ρ rho, volumemassa van een materiaal [kg/m³] c massawarmte van een materiaal [J/(kg.K)] Hoeveelheid warmte die nodig is om de temperatuur van 1 kg van het materiaal met 1 graad te verhogen. TAD temperatuuramplitudedemping [-] Geeft aan met welke factor de temperatuurschommelingen aan één zijde van een wand zich verhouden t.o.v. de temperatuurschommelingen aan de andere zijde. FV faseverschuiving [uur] Geeft aan met welke vertraging temperatuurschommelingen aan één zijde van een wand leiden tot temperatuurschommelingen aan de andere zijde.

17 temperatuurschommelingen Celsius verwacht verloop van de buitentemperatuur en van de temperatuur onder de dakbedekking 0 8 uur 14 uur 20 uur 2 uur 8 uur tijd temperatuur onder de dakbedekking buitentemperatuur bron: Homatherm materiaaleigenschappen ρ c λ a = λ / (ρ.c) HDF houtvezelplaat ,17 2,92 isolerende onderdakplaat ,049 3,16 bepleisterbare houtvezelplaat ,045 3,86 houtvezel isolatieplaat ,04 4,29 hout ,14 4,87 zachte houtvezelplaat ,05 5,04 geëxpandeerde kurk ,043 7,42 gipsvezelplaat ,32 9,50 gipskarton ,21 10,61 cellulose isolatieplaat ,038 12,79 vermiculiet ,058 12,89 cellenbeton ,2 13,20 lichte snelbouwsteen ,27 13,63 geëxpandeerde kleiblokken ,35 14,30 licht beton ,25 14,30 Materialen met een warmtegeleidingscoëfficiënt λ kleiner dan 0,06 W/mK zijn geschikt als isolatie in de winter. Ze houden de koude buiten en de warmte binnen. Materialen met een lage a-waarde (temperatuurgeleidingsvermogen) dragen bij aan het comfort in de zomer. Ze houden de hitte buiten en de koelte binnen. Enkel materialen die aan beide voorwaarden voldoen, komen in aanmerking als isolatie in lichte bouwconstructies, zoals daken, houtskeletbouw, enz. materiaaleigenschappen Vergelijking tussen twee dakopbouwen ρ c λ a = λ / (ρ.c) baksteen ,55 14,75 cellenglas ,045 14,85 cellulosevlokken ,039 16,05 kalkzandsteen ,5 16,13 glas ,93 16,17 snelbouwsteen ,54 18,54 beton ,3 25,35 PU-schuim ,03 25,64 geëxpandeerde PS ,034 29,06 Materialen met een warmtegeleidingscoëfficiënt λ kleiner dan 0,06 W/mK zijn geschikt als isolatie in de winter. Ze houden de koude buiten en de warmte binnen. Materialen met een lage a-waarde (temperatuurgeleidingsvermogen) dragen bij aan het comfort in de zomer. Ze houden de hitte buiten en de koelte binnen. sedimentsteen ,3 35,38 vlasisolatie ,035 37,32 rotswol ,04 49,04 glaswol ,035 60,07 profielijzer ,41 aluminium ,61 Enkel materialen die aan beide voorwaarden voldoen, komen in aanmerking als isolatie in lichte bouwconstructies, zoals daken, houtskeletbouw, enz. bron:

18 bescherming tegen de warmte in de zomer bescherming tegen de warmte in de zomer De warmte stroomt doorheen de niet-luchtdichte opbouw. Bij correcte uitvoering moet de warmte porie na porie veroveren. De berekende faseverschuiving wordt niet gerealiseerd. De berekende faseverschuiving wordt daadwerkelijk gerealiseerd. bron : pro clima - Moll luchtdichtheid bron : pro clima - Moll Het belang van luchtdichtheid: besluit. Luchtdichtheid is een typische win/win situatie. De bouwheer wint: daarmee beginnen geluidsisolatie en brandweerstand een behaaglijke thuis besparing op de energiekosten een constructie zonder bouwschade. Handelaar, aannemer en ontwerper winnen: door competentie competentie geeft vertrouwen vertrouwen levert nieuwe opdrachten op. Het leefmilieu wint: bron : minder CO2-uitstoot een duurzame opbouw. pro clima - Moll

19 realiseren van de luchtdichting oorzaken voorwaarden van voor drukverschillen een goede luchtdichtheid In de bouwsector wordt er van uit gegaan dat volgende elementen op zich luchtdicht zijn: dampremmen en - schermen, een betonplaat, pleisterwerk (zowel gips als leem) en houtderivaatplaten (o.a. OSB). Om een continue luchtdichting te bekomen, kunnen deze dan door middel van kleefbanden, lijmen, aansluitstroken en folies verbonden worden. De uiteindelijke kwaliteit wordt bepaald door het ontwerp: realiseerbare en betaalbare opbouwen de juiste materiaalkeuze de uitvoering: planning en coördinatie inzicht en kennis motivatie bij de uitvoerder. luchtdicht afkleven overlappingen:damprem geplaatst in de richting van de houtstructuur luchtdicht afkleven overlappingen: damprem geplaatst in de richting van de houtstructuur nieten voldoende groot breedte minimaal 1 mm afstand tussen beentjes minimaal 10 mm lengte beentjes minimaal 8 mm geplaatst in de richting van het hout om de 5 tot 10 cm overlappingen afkleven kleefband (goed aandrukken) of met lijm latten of dwarslatten met maximale tussenafstand 50 cm

20 luchtdicht afkleven overlappingen: damprem geplaatst dwars op richting houtstructuur luchtdicht afkleven overlappingen: damprem geplaatst dwars op richting houtstructuur banen strak spannen nieten voldoende groot breedte minimaal 1 mm afstand tussen beentjes minimaal 10 mm lengte beentjes minimaal 8 mm geplaatst in de richting van het hout om de 5 tot 10 cm overlappingen afkleven met kleefband (goed aandrukken) dwarslatten met maximale tussenafstand 50 cm extra dwarslat direct onder de kleefband correct gebruik kleefbanden 1. Ondergrond voor verkleving: (glad,) droog, stof-, vet- en siliconenvrij. op ruwe ondergrond geen kleefband, maar strook folie en lijmkit relatieve vochtigheid soms te hoog (te weinig ventilatie) correct gebruik kleefbanden 3. Kleefmiddelen dienen enkel voor de luchtdichting te realiseren, nooit om mechanische krachten op te nemen. damprem in langse richting structuur: overlapping valt steeds op structuur. damprem dwars op structuur: overlapping moet steeds ondersteund worden door lat. 2. Kleefbanden steeds goed aandrukken op de ondergrond. Gebruik bij voorkeur een speciale aandrukspatel.

21 correct gebruik kleefbanden correct gebruik kleefbanden 4. Als de damprem niet mooi strak gespannen is, moet men er op letten de vorm van de damprem te volgen met de kleefband. 6. Kleefband zonder afdekpapier: ideaal voor naden van platen T- of kruisverbindingen kunnen wel niet over elkaar niet bestemd voor hoeken of aansluitingen 5. Aan elke zijde van een voeg of inblaasopening moet er minstens 2 cm kleefband zitten. luchtdicht aansluiten aan houten balken luchtdicht aansluiten aan houten balken: lijm kan zowel op geschaafd als ongeschaafd hout Aansluiten met kleefband (links) kan enkel op geschaafd hout. Aansluiten met lijm kan zowel op geschaafd als ruw hout. (Dwars)latten aanbrengen kort bij de aansluiting. Zeker bij niet continue balken kan het interessant zijn een wachtfolie over het hout heen aan te brengen om discontinuïteiten aan de kopse aansluitingen te vermijden.

22 aansluiting dakvenster met kleefband met voorgesneden afdekfolie luchtdichting dakraam met vooraf geplaatste tape (1) Het kleven van een kleefband op een binnenhoek is veel makkelijker wanneer de beschermfolie die de kleeflaag afdekt voorgesneden is: gelijktijdig met het verwijderen van een eerste strook beschermfolie wordt de kleefband op het eerste vlak aangebracht; daarna doet men hetzelfde voor het tweede vlak. Verwijderen van één strook afdekpapier van de pro clima TESCON PROFIL kleefband en deze kleven op de rand van het dakraamkader. Plaatsen van een isolerende kraag in Celit 4D houtvezelplaat rond het dakraamkader. luchtdichting dakraam met vooraf geplaatste tape (2) luchtdichting dakraam met vooraf geplaatste tape (3) Het dakraam wordt in de opening geplaatst (opening is net even breed als dakraamkader + rondom 22 mm voor de isolerende kraag in Celit 4D). De alu kraag aan de buitenzijde wordt over het kader en de isolerende kraag geplaatst. In de hoeken aan de binnenzijde komt een stukje pro clima DB+ luchtdichtingsfolie/damprem. De TESCON PROFIL kleefband wordt naar binnen geplooid. Rondom wordt aan de binnenzijde een band DB+ geplaatst die met de TESCON PROFIL kleefband luchtdicht aan het raamkader gekleefd wordt.

23 aansluiting aan hoeken en kanten luchtdicht afkleven naden houtderivaatplaten Aansluitingen aan vensters, deuren, balken, enz. in houtbouwconstructies = schoon, rechtlijnig plakken aansluiting houtderivaatplaat op betonplaat aansluiting betonplaat met HSB wand met behulp van stroken damprem uit één stuk doorlopend over volledige lengte niet breder dan noodzakelijk aansluiting op ruwe houtderiavaatplaat kan enkel met lijmkit aansluiting op effen houtderivaatplaat kan ook met kleefband aansluiting op ± droge, zuivere en stevige beton met lijmkit Aansluiting folie op de betonplaat met speciale lijmkit. Aansluiting folie op houtskeletwand ofwel met kleefband, ofwel ook met speciale lijmkit. Let op: niet lijmen op tape zonder afdekpapier.

24 passiefhuis in traditionele metselwerkbouw aansluiting damprem in dakvlak met wand in luchtdichte houtderivaatplaten pleisterwerk zorgt voor luchtdichting muren aansluiting vloer op pleisterwerk gebeurt met een folie in combinatie met een inpleisterbare aansluitstrook De damprem wordt luchtdicht verbonden met de houtderivaatplaten met behulp van kleefband of aansluitingskit. Ter plaatse van de knik komt een steunlat. bron: aansluiting van damprem aan pleister aansluiting van schrijnwerk in houtskeletbouw ondergrond nog onbepleisterd: aansluiting van de damprem of houtderivaatplaat met aansluitingsband pro clima CONTEGA PV ondergrond reeds bepleisterd: aansluiting van de damprem met aansluitingskit pro clima ORCON F of ECO COLL aansluiting na de plaatsing aansluiting tijdens de plaatsing

25 luchtdichting rond schrijnwerk (1) luchtdichting rond schrijnwerk (2) Met een geprofileerde kleefband wordt de aansluiting schrijnwerk HSB wand luchtdicht gemaakt. Afhankelijk van de te overbruggen afstand wordt al of niet nog gebruik gemaakt van een strook luchtdichtingsfolie. Nadelen: materiaalgebruik & kwetsbaarheid folie. foto's : André Baivier Op voorhand wordt een kader (bv. in multiplex) luchtdicht bevestigd op het schrijnwerk. Het kader kan erna makkelijk met kleefband aangesloten worden op de HSB wand. Let op: luchtdichting onderlinge hoeken kader. gebrekkige luchtdichtheid rondom schrijnwerk vensteraansluiting massiefbouw Bij de montage is de voorgemonteerde kraag vervormd. Te vermijden door: voldoende stijve kraag te nemen voldoende en blijvend elastische afdichtingskit te voorzien tussen raamkader en montagekraag en/of een voor hoeken geschikte kleefband te gebruiken.

26 vensteraansluiting massiefbouw luchtdichte doorboringen met manchet Voor het raam geplaatst wordt, wordt de CONTEGA PV aansluitstrook rond het raamkader bevestigd. Vervolgens wordt het raam met CONTEGA PV in de raamopening geplaatst. Onvermijdelijke doorboringen van de luchtdichting (deurbel, ventilatiebuizen, buitenverlichting, zonneboiler, ) kunnen luchtdicht doorgevoerd worden met speciale pro clima manchetten van de aangepaste diameter. bron : pro clima - Moll luchtscherm bij een gordingendak continu luchtscherm bij binnenisolatie Luchtscherm & isolatie dak sluiten naadloos aan op binnenisolatie van de muur. Omdat de constructie niet luchtdicht is en de natuursteen condensvocht niet vlug opneemt werd geopteerd voor een vochtgestuurde damprem. foto's : André Baivier

27 luchtdichting ter hoogte van houten tussenvloeren HD1-HD2 houtskeletbouwsystemen : balloonsysteem versus Canadese bouwwijze Een folie geplaatst tijdens de opbouw van het skelet die ter hoogte van de tussenvloer de verbinding maakt tussen de luchtdichting van gelijkvloers en die van het verdiep is goedkoper (minder materiaal en werk) en biedt meer zekerheid. bron: luchtdichting bij tussenvloer: platformmethode Luchtdichting: hoe ver moet men gaan? Wachtfolie komt op de wand van onderste verdieping en wordt na het plaatsen van de tussenvloer hier rond geplooid. Daarna komt daarop de wand van het volgende verdiep. foto's : André Baivier De gelamelleerde liggers van de tussenvloer doorboren de luchtdichting. Ook ter plaatse van de koppelregels van de tussenwanden onder het plat dak is de luchtdichting onderbroken. Het dampscherm sluit uitdrogen naar binnen toe uit.

28 luchtdichting: zo kort mogelijk bij de bron luchtdichting van wandelementen onderling De realisatie van de luchtdichting start bij de opbouw van het skelet. foto's : André Baivier Aan de zijde van het atrium werd aan de buitenzijde een bijkomende luchtdichting voorzien, deels onder de isolerende houtvezelplaat, deels er over heen. luchtdichting van wandelementen onderling luchtdichting van wandelementen onderling Ter hoogte van kolommen en vloerplaten worden vooraf wachtfolies geplaatst die na montage van de wandelementen op de luchtdichte binnenzijde van deze elementen worden aangesloten. Een luchtdichte binnenbekleding met bepleisterde gipsblokken leidt misschien wel tot een goede n 50 -waarde maar garandeert nog niet dat er geen windspoeling zal optreden. Daarom werd een dampopen luchtscherm aan de buitenzijde voorzien.

29 luchtdichte aansluiting van de wandelementen rondom aan de betonstructuur luchtdichte aansluiting van de wandelementen rondom aan de betonstructuur structuur met betonnen kolommen en vloerplaten geprefabriceerde wandelementen (niet dampopen aan de buitenzijde) geen wachtfolies voor de luchtdichting tijdens de constructiefase: dubbel zoveel luchtdichtingsmateriaal dubbel zoveel werkuren dubbel zoveel kans op uitvoeringsfouten blijft nog het risico op luchtstroming tussen wandelementen en betonnen structuur, niet te detecteren met BlowerDoormeting beschadiging door onwetendheid het kan beter en efficiënter De luchtdichte aansluiting van houtskeletbouwwand op funderingsplaat is niet eenvoudig door de vuile, oneffen, vochtige ondergrond, soms met slecht hechtende cementfilm. Nadat in deze passiefhuiswoning pas bij de derde BlowerDoormeting de vereiste n50 werd gehaald, sneed de plaatser van de binnenafwerking in gipsplaten rondom de folie door. In plaats van dwarse stroken met een lengte van 1,5 m van de rol damprem af te snijden is het om het aantal naden te beperken beter lange stroken in langsrichting af te snijden. De kleefband zonder afdekpapier is niet bestemd om onderling overlappend te werken, want aan de overlappingen hechten de bovenliggende lagen niet.

30 Het manueel controleren van de luchtdichting is niet altijd realiseerbaar. het aanbrengen van een ononderbroken luchtscherm is niet altijd 100 % realiseerbaar foto : Boomer foto : Sei Op ongeschaafd hout gebruikt men beter een lijmkit dan kleefband. beschadiging door onachtzaamheid samengestelde gordingen Het luchtscherm is ondersteund door dwarslatten van 20 mm, die meteen een leidingenspouw creëren. Wanneer later de binnenafwerking in gipsplaten van 10 mm dik wordt bevestigd met schroeven van 35 mm lang wordt het luchtscherm honderden keren doorboord. Ondanks de zorgvuldig aangebrachte damprem was het resultaat van de de BlowerDoor-meting heel slecht: het ongepleisterde metselwerk was alles behalve luchtdicht. Het probleem van de kier tussen de twee balken die samen de gording vormen is ondervangen door ze mee in te pakken in het luchtscherm. foto : Boomer

31 binnenmuren in gelijmd metselwerk luchtdichting zo weinig mogelijk doorboren maar met elektrisch bord geplaatst buiten het geïsoleerde volume metselwerk wordt luchtdicht na bezetting opkitten van de voegen is kostelijk en volstaat niet de kleefband is niet geschikt voor de toepassing: metselwerk is onvoldoende glad kleefband zonder afdekfolie kan zomaar niet overkleefd worden passiefhuis in houtskelet met leidingenspouw bundels leidingen aparte leidingen zijn in principe te dichten; bundels zijn onbegonnen werk opschuimen is geen oplossing plaatsen luchtdichting, gemiddelde aannemingsprijzen, incl. materiaal vlakken, door elkaar genomen, incl. alle aansluitingen 8-10 /m² vlakken, naargelang de situatie vlakken 6-8 /m² dakkapellen en dergelijke /m² aansluitingen aan wanden en zolderingen 2-3 /m doorboringen 5-20 /stuk dakramen /stuk houtskeletbouw, uitstijving met houtderivaatplaten met kleefband op vlakke ondergrond 1-2 /m met stroken DS+14/21 op oneffen ondergrond en aansluitingen 2-3 /m verbruik van pro clima lijmen ECO COLL en ORCON F, naargelang de ondergrond 1 patroon van 310 ml per ± 10 tot 20 m aansluiting 1 worst van 600 ml per ± 20 tot 40 m aansluiting

32 Bedankt voor uw aandacht & interesse! Voor vragen, documentatie, proefrapporten, bestekteksten, details, : tel: bestellingen technisch advies BlowerDoor + thermografie fax: bert@isoproc.be