31 januari 2012 KL19, ZBS Relatie oppervlaktewater en fundering Westerstraat 102 te Sijbekarspel

Transcriptie

1 IN6ÉKUMEN b Z FEB. 201Z Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier T.a.v. mevrouw A.M. Lablans Postbus AG HEERHUGOWAARD Vestiging Amstelveen Postbus AA Amstelveen t f Datum: Kenmerk: Betreft: 31 januari 2012 KL19, ZBS Relatie oppervlaktewater en fundering Westerstraat 102 te Sijbekarspel Vestiging Deventer Zutphenseweg AH Deventer t f info@wareco.nl Het bijgaande ontvangt u zonder begeleidend schrijven, volgens afspraak namens ir. A. Linckens O ter kennisneming O om te behouden O ter verwerking O ter goedkeuring o KL19, NOT d.d. 19 januari De heer J.M. Koopman ontvangt tevens een afschrift van deze notitie. Hoogachtend, \A7areco Vestiging Amstelveen mw. J. Schouten, secretaresse BODEM WATER FUNDERINGEN

2 I N G E N I E U R S Notitie Datum: Betreft: Kenmerk: Bestemd voor: Ter attentie van: Opgesteld door: 19 januari 2012 Relatie oppervlaktewater en fundering Westerstraat 102, Sijbekarspel KL19, NOT Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier mevrouw A.M. Lablans ir. A. Linckens; ing. M. Mees Bijlage 1 Interview bewoners Bijlage 2 Standpunt hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Bijlage 3 Visuele inspectie Westerstraat 102 Bijlage 4 Bodemopbouw Bijlage 5 Bestuderen archiefgegevens Aanleiding onderzoek De aanleiding voor het onderzoek betreft de schade aan de voorgevel van de stolpboerderij aan de Westerstraat 102 in Sijbekarspel. Deze schade zou volgens de eigenaar het gevolg zijn van een peilverlaging in de bermsloot aan de noordzijde van de Westerstraat in het kader van de ruilverkaveling 'De Gouw'. Het hoogheemraadschap van Hollands Noorderkwartier (HHNK) stelt dat er geen peilverlaging op deze locatie heeft plaats gevonden (bijlage 2). In overleg met de eigenaar heeft het HHNK besloten een onafhankelijk onderzoek in te stellen om na te gaan of: 1. Een peilwijziging heeft plaats gevonden in het kader van ruilverkaveling 'De Gouw'. 2. Er een aantoonbare relatie bestaat tussen een eventuele peilwijziging en de grondwaterstand ter plaatse van en de schade aan de stolpboerderij aan de Westerstraat 102 te Sijbekarspel. Onderzoeksvragen Het onderzoek kent de volgende afzonderlijke onderzoeksvragen: 1. Heeft er een peilverlaging in de bermsloot tegenover Westerstraat 102 plaats gevonden in het kader van het peilbesluit 'Vier Noorden Koggen - Sijbekarspel'? 2. Wordt de grondwaterstand bij de stolpboerderij beïnvloed door de peilwijziging? 3. Is de stolpboerderij aan de Westerstraat 102 gevoelig voor grondwaterstandverandering? 4. Bestaat er een relatie tussen de peilverlaging en de schade aan de voorgevel van Westerstraat 102? Aanpak Het onderzoek heeft bestaan uit het opvragen van archiefgegevens bij het HHNK, het Dinoloket en de gemeente. Daarnaast zijn een locatiebezoek, een interview met de eigenaar (bijlage 1) en een inspectie van de woning aan de Westerstraat 102 (bijlage 3) uitgevoerd. Tijdens het bezoek is ook de locale waterhuishoudkundige situatie rondom de Westerstraat 102 beoordeeld. KL19, NOT

3 wareco I N G E N I E U R S 2 - Conclusie / antwoorden o n d e r z o e k s v r a g e n Vraag 1 Heeft er een peilverlaging in de bermsloot tegenover Westerstraat 102 plaats gevonden in het kader van het peilbesluit 'Vier Noorden Koggen - Sijbekarspel'? Antwoord Archiefgegevens, van zowel het HHNK als de eigenaar, geven onvoldoende uitsluitsel. Het HHNK beschikt niet over metingen van het waterpeil in de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat, zowel historisch als actuele, die aantonen dat het werkelijke waterpeil ongewijzigd is. De eigenaar beschikt niet over foto's die een hoger waterpeil in de oude situatie bevestigen. Op basis van de verklaring van de eigenaar, de gegevens van HHNK en een analyse van het watersysteem lijkt het aannemelijk dat voor 2007, met name in nattere perioden, in de watergang sprake is geweest van een hogere waterstand dan het toenmalige streefpeil. Het verschil in inzicht betreft dus niet een verlaging van het streefpeil, maar een verlaging van het werkelijke waterpeil. Het werkelijke waterpeil hoeft namelijk niet gelijk te zijn aan het streefpeil. De tot stand gekomen verlaging van de waterstand in de watergang kan als volgt worden verklaard. Het gebied ten zuiden van de Westerstraat kende voor 2007 een streefpeil van NAP -1,57 m. Dit gebied waterde voor een groot deel af via de overlaten en duikers onder de Westerstraat naar de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat. Het streefpeil in de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat bedraagt NAP -2,20 m. De watergang aan de noordzijde van de Westerstraat werd dus gevoed vanuit het aan de zuidzijde van de Westerstraat gelegen peilvak. Deze situatie staat in figuur 1. : JU i.s:i i.ia: s'. I.VW Noor I.9W W e s t e r s t r a a t 102 ui rstraat 79 ni l i : 1.73 a>>n / Figuur 1. Peilvakken kaart van voor 2007 (Bron: Waterstaatkundige Bemalingsgebied Vier Noorder Koggen, )!. 13 Situatie, Door de aanvoer van water vanuit het gebied ten zuiden van de Westerstraat en de grote transportafstanden in het gebied ten noorden van de Westerstraat, kende het peilvak ten KL19, NOT

4 wareco I N G E N I E U R S 3 - noorden van de Westerstraat, met streefpeil NAP -2,20 m, met name in nattere perioden waarschijnlijk een verhoogd werkelijk waterpeil in de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat. Mogelijk is dit effect versterkt door in het peilvak aanwezige duikers. Het is goed mogelijk dat dit verval c.q. deze opstuwing binnen het peilvak ten noorden van de Westerstraat, met streefpeil NAP -2,20 m, in natte perioden 0,25 m bedroeg (bijlage 1). In droge perioden zal het waterpeil langzaam uitzakken tot streefpeil. De snelheid van uitzakken is niet aan te geven. In 2007 is het peilvak ten zuiden van de Westerstraat, met een streefpeil van NAP -1,57 m, opgedeeld (figuur 2). Rondom de woningen aan de Westerstraat is een hoogwatervoorziening gerealiseerd met een streefpeil van NAP -1,80 m. In het overige gedeelte, het gedeelte zonder bebouwing, werd een peilverlaging doorgevoerd. Het nieuwe streefpeil bedraagt NAP -2,20 m. Door deze peilverlaging watert het gebied ten zuiden van de Westerstraat niet meer af naar de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat. scheidi en 2 7 I 7. / 07 < 7 /.- / i Figuur 2. Peilvakken kaart van na 2007 (Bron: Ruilverkaveling Revisietekening V2 Grontmij, ) de Gouw Sijbekarspel, Hierdoor kan de aanvoer van water naar de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat grotendeels zijn komen te vervallen en is het verval binnen het peilvak aan de noordzijde van de Westerstraat verdwenen. De pomp die nu het peilvak met het streefpeil van NAP -1,80 m voorziet van water, voert te weinig water aan om de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat te voeden en het verval te herstellen. Bij deze analyse wordt de volgende ka nttekening geplaatst. De eigenaar geeft aan dat in 2007 ter hoogte van Westerstraat 79 een stuw (figuur 1) is verwijderd die ter plaatse van Westerstraat 102 een hoger waterpeil in stand hield. Volgens het Hoogheemraadschap speelt deze stuw (of inlaat volgens de definitie van HHNK) geen rol in het peilbeheer van de watergang tegenover Westerstraat 102 (bijlage 2). De inlaat stond in de zomer KL19, NOT

5 I N G E N I E U R S - 4 namelijk open om water in te laten in het aan de oostzijde benedenstrooms gelegen peilvak. In de winter stond de inlaat dicht. Het peil in de watergang tegenover Westerstraat 102 werd geregeld door stuwen elders in het peilvak. In de huidige situatie staat de inlaat permanent open. Volgens onze analyse kan deze stuw c.q. inlaat geen hoger waterpeil in stand hebben gehouden, zoals de heer Koopman aangeeft, omdat de watergang aan de noordzijde van de Westerstraat 102 voor 2007 op meerdere locaties water kon afvoeren. In de huidige situatie zijn bij een deel van deze locaties stuwen geplaatst om een peilscheiding tot stand te brengen met het nieuwe peilvak met streefpeil NAP -2,50. Vraag 2 Wordt de grondwaterstand bij de stolpboerderij beïnvloed door de peilwijziging? Antwoord Ja, de stolpboerderij ligt op de grens van twee peilvakken. Aan de achterzijde van de boerderij ligt op circa 6 m van de dichtstbijzijnde gevel een watergang met streefpeil van NAP -1,80 m. Aan de voorzijde, aan de noordzijde van de Westerstraat, ligt op circa 12 m van de dichtstbijzijnde gevel een watergang met streefpeil van NAP -2,20 m. Een peilwijziging in één van beide sloten heeft invloed op de grondwaterstand ter plaatste van de boerderij. Vraag 3 Is de stolpboerderij aan de Westerstraat 102 gevoelig voor grondwaterstandverandering? Antwoord la, de stolpboerderij is op basis van informatie van de eigenaar gefundeerd op staal. Woningen gefundeerd op staal zijn gevoelig voor maaivelddalingen. Omdat de bodem uit klei (bijlage 41 bestaat, mag worden verwacht dat bij een grondwaterstandverlaging in de loop der tijd een maaivelddaling optreedt (bijlage 31. Vraag 4 Bestaat er een relatie tussen de eventuele peilverlaging en de schade aan de voorgevel van Westerstraat 102? Antwoord Niet met zekerheid. Bij de inspectie van de boerderij door Wareco is een heel lichte scheefstand in de richting van de Westerstraat waargenomen. Op de aansluiting van de voorgevel op de rechter zijgevel is scheurvorming waargenomen. Deze scheurvorming lijkt al langer aanwezig te zijn. Niet uitgesloten kan worden dat deze scheurvorming recent enigszins is toegenomen (bijlage 3). Deze inzichten komen op hoofdlijnen overeen met de inzichten in de rapportage van ABT uit 1995 (bijlage 5).

6 I N G E N I E 0 R S Bijlage 1 Gespreksverslag interview van M. Mees (MM) met de heer J. Koopman (JK) eigenaar Westerstraat 102 te Sijbekarspel d.d. 30 november 2011 Projectcode: KL19 Onderstaand een weergave van de vragen en antwoorden. MM: wanneer is de grondwaterstand in de sloot aan de noordzijde van de Westerstraat verlaagd? JK: in juni 2007 is de waterstand verlaagd met circa 0,25 m. Dit feit wordt ter plaatse bevestigd door de vader van JK, de heer Borg wonende Westerstraat 69 en de heer Klaver wonende Westerstraat 67. MM: hoe is de besluitvorming voorafgaand aan de wijziging in 2007 tot stand gekomen? JK: door de rayonmanager (de heer P. Konijn) is aangegeven dat de door te voeren wijziging feitelijk niet zou leiden tot een wijziging van het peil. Er was daardoor geen sprake van een overleg over de peilwijziging. MM: is er gevraagd de waterstand in de sloot vooraf in te meten? JK: ja, er is aan de heer Konijn gevraagd dat te doen. Deze was hiertoe niet bereid aangezien het peil niet gewijzigd zou worden. MM: wat is er gebeurd in de periode van juni 2007 tot mei 2011, de datum van indiening van de zienswijze? JK: met name in het begin is er herhaaldelijk gevraagd waarom de waterstand in de sloot gedaald was terwijl deze niet zou wijzigen. Elke keer was het antwoord dat er nog aan gewerkt werd, dat het systeem nog beter ingeregeld moest worden e.d. Zeker in de periode kort na de verlaging in de sloot vergaderde de Ruilverkavelingscommissie samen met de Rayonbeheerder wekelijks of tweewekelijks. Desondanks hebben klachten nooit geleid tot enige reactie of handelen. De oorzaak daarvan is ons niet duidelijk. We hebben de indruk dat andere belangen hierin een rol spelen, of misschien dacht men dat de klachten wel zouden stoppen. MM: kan ergens worden afgelezen wat op dit moment het peil is in de sloot? JK: er schijnt in de watergang langs de Tuinstraat ergens een peilschaal te zijn, maar ik weet niet waar die zich bevindt. Bovendien is het de vraag of dat peil werkelijk overeenkomt met het peil hier. MM: welke peil wordt gehandhaafd ter plaatse van Westerstraat 102 (aan de zuidzijde van de Westerstraat) JK: aan de zijde van het woonhuis wordt een peil van NAP -1,80 m gehandhaafd. Hier is sprake van een hoogwatervoorziening. MM: hoe wordt er water in de hoogwatervoorziening aan de zuidzijde van de Westerstraat gebracht? JK: door middel van een pomp. MM: hoe was die situatie voor juni 2007?

7 I N G E N I E U R S - JK: Voor 2007 was er aan de zuidzijde een afgezet gebied van 44 ha met een peil van NAP -1,80 m in een groter gebied met op papier NAP m. Er waren overlopen onder de weg door waardoor de sloot aan de noordzijde werd gevoed. Tevens was er in de sloot aan de noordzijde een stuw aanwezig ter hoogte van nummer 79. Als gevolg van die voeding vanaf de zuidzijde en de aanwezigheid van de stuw bij 79 was er feitelijk sprake van een hoogwatervoorziening in de sloot aan de noordzijde van de Westerstraat, die met het nieuwe peilbesluit is komen te vervallen doordat de stuw verwijderd is. MM: kunt u kort samenvatten wat volgens u de kern van het probleem is? JK: de rayonmedewerker beroept zich op wat in het oude peilbesluit stond en in het nieuwe peilbesluit staat. Op basis van het oude en het nieuwe peilbesluit zou er niets veranderen. Op die papieren werkelijkheid beroept het Hoogheemraadschap zich. In de praktijk is het peil in de sloot aan de noordzijde van de Westerstraat met ongeveer 0,25 m verlaagd, hetgeen leidt tot schade aan de stolpboerderij Westerstraat 102. Gezien de aanwezige kleibodem zullen door de lagere grondwaterstand in de toekomst nog extra zakkingen tot stand komen. MM: hoe zou volgens u een oplossing van deze problematiek kunnen worden bewerkstelligd? JK: door de oude situatie te herstellen, de stuw voor Westerstraat 79 weer in gebruik te nemen en de voeding vanuit de westzijde (verplaatsen van de stuw ter hoogte van Westerstraat 55 naar 79) te regelen. Achter de opstallen aan de noordzijde zijn stuwen aanwezig in verband met het lagere peil (NAP -2,50 m) dat meer noordelijk wordt gehandhaafd.

8 I N G E N I 6 U R S _ Bijlage 2 Standpunt hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Het College van Dijkgraaf en Hoogheemraden heeft in de Nota van inspraak behorende bij het peilbesluit een reactie op de zienswijze van de heer Koopman gegeven. In deze nota heeft het College aangegeven dat ter plaatse van Westerstraat 102 geen peilwijziging heeft plaats gevonden. Deze reactie is gebaseerd op verificatie bij de rayonbeheerders en middels een administratieve vergelijking van de oude peilenkaarten. Ook kan de scheurvorming niet alleen zijn veroorzaakt door de eventuele recente peilverlaging omdat in het onderzoek van ABT (ABT, 1995, Vooronderzoek naar mogelijke gevolgen van peilverlagingen voor de bebouwing in de ruilverkaveling De Gouw) uit 1995 reeds scheurvorming is geconstateerd. Met betrekking tot de stuw c.q. inlaat ter hoogte van Westerstraat 79 geeft het Hoogheemraadschap aan deze in de oude situatie in de winter dicht stond en in de zomer open. De functie van de stuw was dan ook niet een hoger waterpeil in stand houden in de watergang tegenover Westerstraat 102, maar het voorzien van water aan de oostzijde benedenstrooms gelegen peilvak. Het peil in de watergang tegenover Westerstraat 102 werd geregeld door stuwen elders in het peilvak.

9 I N G E N I E U R S - Bijlage 3 Visuele inspectie Westerstraat 102 te Sijbekarspel d.d. 30 november 2011 Bij de opstal is visuele inspectie uitgevoerd op schade en visueel waarneembare scheefstand. Ten tijde van de inspectie is een heel lichte scheefstand in de richting van de Westerstraat waar te nemen. Op de aansluiting van de voorgevel op de rechter zijgevel is scheurvorming waargenomen. Deze scheurvorming lijkt al langer aanwezig te zijn. Niet uitgesloten kan worden dat deze scheurvorming recent enigszins is toegenomen. Op basis van mondelinge informatie van de eigenaar wordt er van uitgegaan dat zowel de woning, de stolp en de stallen op staal zijn gefundeerd. Bij dit funderingstype wordt de belasting uit het gebouw direct op de ondergrond afgedragen. Ter plaatse is vanaf het maaiveld tot een diepte van circa 14 m uitsluitend klei en leemlagen aanwezig. Het toegepaste funderingstype is in principe ongeschikt voor dit type bodem. Dit laat onverlet dat in het verleden veel boerderijen op deze wijze gefundeerd zijn. Het tot stand komen van onregelmatige zakkingen en scheurvorming is derhalve niet bevreemdend. Een grondwaterstandverlaging in droge perioden leidt in een kleipakket tot traag verlopende zettingen, welke zich over tientallen jaren kunnen uitstrekken. Op basis van de beschikbare gegevens met betrekking tot de op het perceel aanwezige bebouwing, de grondwatersituatie, de bodemopbouw en de tot stand gekomen eventuele peilwijziging wordt niet verwacht dat de tot stand gekomen eventuele wijziging van het waterpeil in de watergang zal leiden tot een toename van het risico op het tot stand komen van aanvullende zakkingen en schade. Wareco ing. M. Mees

10 I N G E N I E U R S _ Bijlage 4 Bodemopbouw Boring B19E0015 is circa 600 m ten zuidoosten van Westerstraat 102 geplaatst. Deze boring laat vanaf maaiveld een leempakket zien tot circa 14 m onder maaiveld. Daaronder bevindt zich een siltige zandlaag van circa 3 m dik. Hieronder komt nog 4 m leem voor waaronder een matig fijn tot zeer grof zandpakket voorkomt tot een minimale diepte van 80 meter onder maaiveld. B19E0015 DGM vl.1 REGIS D.l Lithologie Lithostratigrafïe Hydrogeologie 3"? n.73 SA KA-:-» -:i: XA-:-= v 33 o; JJ.13 KR-r-l->3 EE-i-l-> C3 DF.---1 ;: 73-3 "3 f5 33 UR-;-l->3^ " Hoogte in meters t.o.v. NAP Bodemopbouw tot NAP -80 m, volgens REGIS II. 1 boring B19E0015!

11 I N G E N I E U R S _ Boring B19E1116 uit het Dinoloket is circa 100 m ten oosten van Westerstraat 102 geplaatst. De bodem bestaat in de bovenste 6 m onder maaiveld uit siltige tot sterk zandige kleilagen. Acfnele Ltthoiogie B19E D 1 ii m Hoogte in meters to.v. NAP Ondiepe bodemopbouw tot NAP -6,65 m, boring B19E1116 uit het Dinoloket

12 I N G E N I 6 V R S - Bijlage 5 Bestuderen archiefgegevens In 1995 is door ABT een onderzoek uitgevoerd naar de bouwkundige staat en risico op schade na peilverlaging van woningen in De Gouw (ABT, 1995, Vooronderzoek naar mogelijke gevolgen van peilverlagingen voor de bebouwing in de ruilverkaveling De Gouw). In dit rapport is de woning aan de Westerstraat 102 voor de bouwtechnische staat beoordeeld als matig, hetgeen gedefinieerd wordt als 'bebouwing met lichte scheurvorming die relatief snel kan leiden tot enige architectonische schade'. De woning wordt ingedeeld in schadecategorie 4, hetgeen gedefinieerd wordt als 'de verschilzakking is groter dan de grenswaarde voor constructieve schade'.