V er sl ag. Dienst Executieve Ondersteuning Staf & Leiding

Transcriptie

1 Dienst Executieve Ondersteuning Staf & Leiding J.A. Brus ANPR 1 van 5 Geachte heer, Met dit verslag stel ik u op de hoogte omtrent de stand van zaken inzake de toepassing van Automatic Numberplate Recognition (ANPR) zoals in gebruik bij de politie RotterdamRijmond. In het afgelopen jaar hebben zich een aantal ontwikkelingen op dit terrein voorgedaan en in 2010 zal dit ongetwijfeld een vervolg zal krijgen: Op22 januari 2009 heeft de adviescommissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer (Commissie BrouwerKorf) haar rapport Gewoon doen, beschermen van veiligheid en persoonlijke levenssfeer uitgebracht. De rechtbank in Zwolle heeft op 2 juli 2009 uitspraak gedaan in de zgn. Ecota zaak. Hierbij stond onder andere de vraag centraal of het gebruik van opgeslagen ANPRdata in dit specifeke geval al dan niet rechtmatig was. Het College Bescherming Persoonsgegevens(CBP) heeft op 14 juli 2009 haar Richtsnoeren ANPRin de Staatscourant gepubliceerd. Op22 september 2009 startte het CBPeen onderzoek naar de verwerking van politiegegevens door middel van ANPR. Op3 november is het kabinetsstandpunt ten aanzien van de bevindingen van de adviescommissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer en evaluatie van de Wet Bescherming Persoonsgegevens openbaar gemaakt. Op17 november 2009 deelde het CBPhaar voorlopige bevindingen van het onderzoek ANPRmede aan de korpsbeheerder, gevolgd door de defnitieve bevindingen op 11 januari De hiervoor bedoelde defnitieve bevindingen werden door het CBPop 28 januari 2010 gepubliceerd en kopte de media dat onder andere met: Politiekorpsen handelen in strijd met de wet AD 28 januari 2010 Een terugblik Aan de hand van een toelichting op bovenstaande gebeurtenissen geef ik u een schets van alle ontwikkelingen rondom de inzet van ANPR in het afgelopen jaar en geef ik hiermee gelijk een toelicht op de berichtgeving in de media over het CBP onderzoek. Ik neem u eerst even terug in de tijd om een duidelijk beeld te schetsen binnen welk wettelijk kader het ANPRsysteem wordt ingezet. In 2005 werd door de Politie Rotterdam Rijnmond gestart met het project ANPR. Vanaf het begin is wettelijke grondslag voor de inzet van ANPR artikel 2 van de Politiewet 1993 (Pw) gehanteerd en is nu nog steeds van toepassing. Deze grondslag is gebruikelijk indien er sprake is van een lichte/beperkte inbreuk op de privacy en Verslag mbt ANPR tbv Wobverzoek Dhr. De Winter

2 2 van 5 specifieke wetgeving ontbreekt. In de loop van de tijd kan het wenselijk zijn om alsnog specifieke wetgeving tot stand te brengen. Een voorbeeld hierbij is de ontwikkeling van cameratoezicht met uiteindelijk wetgeving na 6 jaar. Tijdens de beantwoording van Kamervragen over ANPR in 2008 hebben de ministers meerdere malen aangegeven dat artikel 2 Pw voor het verkrijgen van de ANPRgegevens voldoende reikwijdte bood, maar dat nog niet alles duidelijk was omtrent alle gebruiksmogelijkheden. Het verwerken (opslaan, enz.) van ANPRgegevens was tot 1 januari 2008 genormeerd door de Wet politieregisters (Wpolr). Nieuwe wetgeving, de Wet Politiegegevens werd telkenmale uitgesteld en om die reden heeft de Politie Rotterdam Rijnmond in 2006 zelfstandig een Privacyreglement ANPR opgesteld, met daarin de volledige ANPRwerkwijze. In het bijgevoegde rapport herziene evaluatie ANPR (okt. 2006) van het Nederlands Politie Instituut wordt aangegeven dat het College Bescherming Persoonsgegevens van mening was dat kentekenbestanden van onverdachte personen maximaal vier maanden bewaard mochten worden. Ook was het CBP destijds de mening toegedaan dat de kentekens van willekeurig voorbijkomende voertuigen vastgelegd worden en op een later tijdstip, onder voorwaarden, gebruikt mochten worden voor een analyse. Een delegatie van het CBP heeft begin 2007 aan ons korps een werkbezoek gebracht. Aan die delegatie werd een toelichting en een demonstratie van de ANPRtoepassing gegeven. De CBPdelegatie had destijds haar bedenkingen bij de bewaartijd van 4 maanden, maar in de daarop volgende correspondentie met betrekking op de door het CBP gewenste aanpassingen in het privacyreglement werd daarover vanuit het CBP niets meer vermeld. Op 26 april 2007 werd het privacyreglement gepubliceerd in het Staatsblad. Op 1 januari 2008 werd de Wpolr vervangen door de Wet politiegegevens (Wpg) en daarmee kwam het privacyreglement te vervallen. De uitleg en interpretatie van de Wpg in relatie tot ANPR veroorzaakte de nodige onduidelijkheden. Om in spelen op deze lacune en de toepassing van ANPR toch met enige waarborgen te omkleden, werkt de Politie Rotterdam Rijnmond sinds november 2008 met een Uitvoeringsprotocol. Analoog aan het oude privacyreglement werd in het Uitvoeringsprotocol een bewaartermijn van 4 maanden voor alle passagegegevens (gescande kentekens) gehanteerd. Deze opslagtermijn van vier maanden is afkomstig uit de Wpolr, met daarin de regeling omtrent de wettelijke bewaartermijnen van gegevens van onverdachte personen. De Hoofdofficier van Justitie (HOvJ) heeft in zijn brief d.d. 6 mei 2009 aangegeven in te stemmen met de werkwijze zoals omschreven in het uitvoeringsprotocol. Daarbij heeft de HOvJ wel aangegeven dat, in afwachting van de nog te ontwikkelen landelijk beleidsvisie en landelijke richtlijnen t.a.v. bewaartermijnen van nohits, voorlopig de bewaartermijn van 4 maanden uit het Privacyreglement ANPR (2007) aan te houden. De commissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer Begin 2008 werd door onze ministers (Justitie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) de Commissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer geïnstalleerd. Zij kreeg, onder voorzitterschap van mw. mr. A.H. BrouwerKorf, de opdracht om onder meer te onderzoeken naar de verhouding tussen criminaliteitsbestrijding en de /Users/rejo/Desktop/untitled folder/verslagmbtanprtbvwobverzoekanprdhrde

3 3 van 5 waarborgen voor de omgang met persoonsgegevens. Op verzoek van het kabinet heeft de commissie zich tevens gebogen over de toepassing van ANPR. Op 22 januari 2009 heeft de commissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer haar rapportage, onder de titel Gewoon doen overhandigd aan onze ministers. De commissie vindt dat de wettelijke basis van artikel 2 Pw dun is, maar geeft aan dat het bij de opsporing van strafbare feiten het geboden kan zijn om de verzamelde gegevens een bepaalde termijn te bewaren. Volgens de commissie In ieder geval is een meer gedegen juridisch kader vereist dan nu voor de politiekorpsen voorhanden is. Uitspraak rechtbank Zwolle Op 2 juli 2009 deed de rechtbank Zwolle uitspraak in het zogenaamde Ecotaonderzoek, een opsporingsonderzoek van de politie IJsselland naar de verdachten van autodiefstal. Gedurende het onderzoek werd ANPR ingezet boven de A28, waarbij alle passagegegevens werden vastgelegd en gedurende 10 dagen werden bewaard. De rechtbank Zwolle concludeerde in haar vonnis dat het gebruik van het ANPRsysteem in dit onderzoek rechtmatig was geschied. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) Het CBP heeft op 14 juli 2009 haar Richtsnoeren ANPR gepubliceerd waarin beschreven wordt hoe het CBP de wettelijke kaders interpreteert met betrekking tot het gebruik en verwerking van persoonsgegevens bij de toepassing van ANPR. Het CBP is toezichthouder op de naleving van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) en aanverwante wetten, waaronder de Wpg. In die hoedanigheid geeft het CBP in deze richtsnoeren helderheid over haar standpunten met betrekking tot de toepassing van ANPR door de politie. Voor wat betreft de inzet van ANPR voor de uitvoering van dagelijkse politietaak is er een voldoende wettelijke basis. Het zogenaamde pijnpunt ligt bij het bewaren van de nohits ten behoeve van opsporingsonderzoeken. De Richtsnoeren ANPR geven aan dat de nohits niet bewaard mogen worden (lees: direct vernietigen). De Richtsnoeren ANPR verwoord niets over de inzet van ANPR ten behoeve van de opsporingstaak. Op 22 september 2009 deelde het CBP aan mij mede dat zij een onderzoek was gestart naar de verwerking van politiegegevens door middel van ANPR. Op verzoek van het CBP werden vragen beantwoord en de gevraagde documentatie werd meegestuurd. Het CBP meldde mij op 17 november 2009 dat zij haar onderzoek had beperkt tot de verwerking van de nohits die verkregen waren bij de uitvoering van de dagelijkse politietaak. Op basis van voorlopige bevindingen was het oordeel van het CBP dat de bewaarde nohits voor het doel (uitvoering van de dagelijkse politietaak) niet noodzakelijk was, de verwerking bovenmatig en niet ter zake dienend was voor hetzelfde doel. Op deze voorlopige bevindingen is door mij op 30 november 2009 naar het CBP een reactie verstuurd. Richting het CBP heeft de korpsbeheerder aangegeven het niet eens te zijn met de conclusie dat de nohits bewaard werden voor hetzelfde doel, maar voor een ander doel: de opsporing van strafbare feiten waarop voorlopige hechtenis is toegelaten (conform het uitvoeringsprotocol). Inmiddels was het kabinetsstandpunt bekend geworden. Op basis daarvan heeft de korpsbeheerder het CBP tevens te kennen gegeven dat hij zich daarin gesteund voelde om de nohits te verwerken ten behoeve van opsporingsonderzoeken en in afwachting van nieuwe specifieke wetgeving het uitvoeringsprotocol te (blijven) hanteren. /Users/rejo/Desktop/untitled folder/verslagmbtanprtbvwobverzoekanprdhrde

4 4 van 5 Het rapport van de Commissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer en de publicatie van de Richtsnoeren ANPR van het CBP hebben de landelijke discussie over een verantwoord juridisch toepassingskader voor ANPR in een stroomversnelling gebracht. Juist ook omdat beide documenten elkaar op punten tegenspreken, hebben de Ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een interdepartementale werkgroep opgericht die een toekomstbestendig kader voor het gebruik van ANPR moet opstellen. Kabinetsstandpunt Op 3 november is het kabinetsstandpunt ten aanzien van de bevindingen van de adviescommissie Veiligheid en persoonlijke levenssfeer en evaluatie van de Wet Bescherming Persoonsgegevens openbaar gemaakt. Het is de uitdrukkelijke ambitie van het kabinet om de verdere ontwikkeling van ANPR mogelijk te maken. Wel is men van mening dat de huidige wetgeving onvoldoende ruimte biedt. Het kabinet zal zich daarom inzetten voor de totstandkoming van een specifiek wettelijk kader dat de inzet van de verschillende toepassingsmogelijkheden van het middel ANPR op een eenduidige wijze reguleert, mede met het oog op de bestaande ambities voor inzet van het instrument in de toekomst. De overwegingen en het kader van de commissie Brouwer Korf worden hierbij gebruikt. De afwegingen uit dit richtinggevend kader zijn van invloed op een aantal belangrijke keuzes bij het vormgeven van een nieuwe wettelijke voorziening. Het beoogde resultaat is een juridisch kader dat transparant is en met voldoende waarborgen omkleed, waarmee tevens geen afbreuk wordt gedaan aan de effectiviteit van het instrument in de praktijk. Huidige stand van zaken Op 11 januari 2010 heeft het CBP mij de Rapportage van Definitieve Bevindingen toegezonden. De door mij in mijn brief van 30 november 2009 gegeven zienswijze omtrent de wettelijke mogelijkheid om nohits wel te verwerken voor opsporingsonderzoeken werd door het CBP van de hand gewezen vanwege het vooralsnog ontbreken van een expliciete wettelijk grondslag. Op basis van de rapportage van het CBP is de bewaartermijn niet direct terug gebracht naar 0 dagen. Een definitieve beslissing daarover, zoals ook omschreven in het uitvoeringsprotocol, zou worden genomen indien het standpunt van het CBP en die van de ministers bekend zouden zijn. Gelet op alle ontwikkelingen op ministerieel niveau was het inmiddels wel duidelijk dat er specifieke wetgeving moest komen. De interdepartementale werkgroep was ondertussen nog bezig een mogelijke juridische basis te onderzoeken om in de periode tot aan nieuwe wetgeving de nohits alsnog te kunnen bewaren. Dit onderzoek was eveneens een reden om te wachten met het definitief vernietigen van de nohits. Ook op ministerieel niveau kwam men tot het oordeel dat het huidige wettelijk kader geen ruimte laat voor het bewaren van passagegegevens die geen hit hebben opgeleverd. Aangezien het CBP een onafhankelijk toezichthouder is en het onwenselijk is dat de Politie Rotterdam Rijnmond onderwerp van handhaving wordt, is om die reden door de ministers van Justitie en BZK en in overleg met mij besloten dat de nohits ( m.i.v ) niet meer worden bewaard. Het kabinet heeft naar aanleiding van het standpunt van het CBP besloten om voorrang te geven aan een wettelijke regeling die het gebruik van ANPR voor de strafrechtelijke /Users/rejo/Desktop/untitled folder/verslagmbtanprtbvwobverzoekanprdhrde

5 5 van 5 handhaving en relevante toepassingen in het kader van de openbare orde reguleert. De tijd die nodig is voor de totstandkoming van nieuwe wetgeving is standaard circa 34 maanden. Een zogenaamde spoedwetgeving behoort tot de mogelijkheden, maar vergt minimaal 6 tot 12 maanden. Gelet op het feit dat het kabinet (Balkende IV) is gevallen, is het nog een vraag of het demissionaire kabinet nieuwe wetgeving voor ANPR mag gaan behandelen. In de te ontwikkelen wettelijke regeling zal voor het bewaren van de nohits naar verwachting een bewaartermijn van 10 dagen (van de politie IJsselland) worden gehanteerd. Door de praktijkvoorbeelden vanuit het korps is reeds gebleken dat een langere bewaartermijn voor opsporingsdoeleinden noodzakelijk wordt geacht. De Politie Rotterdam Rijnmond hoopt dat een toekomstig evaluatieonderzoek naar de effectiviteit van ANPR de noodzakelijkheid van een langer bewaartermijn aantoonbaar zal maken. De huidige stand van zaken laat onverlet dat de politie door kan gaan met toepassingen die stoelen op het direct vergelijken van gescande kentekens met een vooraf samengesteld referentiebestand, hetzij voor controle, hetzij voor opsporingsdoeleinden, conform de Richtsnoeren ANPR van het CBP van juli Wat betreft de juridische gevolgen voor strafrechtzaken, waarin gebruik is gemaakt van de zogenaamde nohits,is nog niets over te vermelden. Het is niet uit te sluiten dat de advocatuur in bepaalde strafrechtzaken gaat aandragen dat er sprake is van onrechtmatig verkregen bewijs. Indien dit oordeel door een rechter wordt overgenomen worden de ANPRgegevens als bewijs uitgesloten, maar zal vermoedelijk niet leiden tot vrijspraak van de verdachte daar een veroordeling alleen op basis van ANPR onmogelijk is. /Users/rejo/Desktop/untitled folder/verslagmbtanprtbvwobverzoekanprdhrde