(Colofon Aold Hoksebarge

Transcriptie

1

2 (Colofon Aold Hoksebarge Uitgave: Adres: Openingstijden: Historisch Centrum Website: Ledenadministratie: Organisatie verspreiding Aold Hoksebarge: Contributie: Bestuur: Peter Eijkholt Henk Menkehorst Jan van der Zanden Jan Slotman Henny Slotman Caecil Waijerdink-Mentink Carla van der Pol Wim Oltwater Historische Kring Haaksbergen Verschijnt 5 x per jaar en wordt toegezonden aan de leden. Historisch Centrum Haaksbergen Souterrain gemeentehuis Markt HS Haaksbergen tel hist.centrum.hbg@hetnet.nl maandag uur; dinsdag uur; donderdag uur; vrijdag uur en op afspraak Klaas Faber, Karel Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen Harry Winkelman tel voor lidmaatschap en abonnement Aold Hoksebarge 18,- per jaar, te voldoen op bankrekening NL23INGB t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen. voorzitter vice-voorzitter secretaris penningmeester interne zaken/archief Aold Hoksebarge algemene zaken algemene zaken tel tel tel tel tel tel tel tel Redactie: Medewerkers: Redactieadres: redactie: Druk: Frans de Lugt, Bert Otter, Hendrik Scholten en Caecil Waijerdink-Mentink Henk Menkehorst (werkgroep monumenten en archeologie), Kees Muller (website), Jan van der Zanden (bestuurszaken en verenigingsnieuws) en Gerrit Wes (boeken en genealogie). Historische adviseurs: Fons Leferink, Jan Leppink en Eric Ooink. Tekstcorrector: Bram van Leeuwen Aold Hoksebarge, Historische Kring, Markt 3, 7481 HS Haaksbergen aoldhoksebarge@ziggo.nl Hassink Drukkers Haaksbergen ISSN: Oplage 1075 exemplaren Overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding 'Aold Hoksebarge, Historische Kring Haaksbergen'.

3 Inhoud jaargang 47, nummer Van de voorzitter Peter Eijkholt > 3887 Verenigingsnieuws Jan van der Zanden > 3894 Blankenburg: huis nr. 129 Henny Slotman De historie van de huizen op de hoek Blankenburg/Mr. Eenhuisstraat, waar nu een appartementencomplex staat Kiek toch es... Caecil Waijerdink-Mentink In het hart van dit nummer staat een oude foto van het onlangs gesloopte vroegere ABTB-gebouw aan de Goorsestraat. > 3902 Coververhaal: De leenheren en leenmannen van Het Lankheet Eric Ooink Deel l van twee artikelen over de voormalige leengoederen die het oud-?^4fil ste deel vormen van het landgoed Bank Jordaan in beeld Eddie IJspeerd Een werkgroep is bezig het archief te ordenen van de Bank Jordaan. Eerste aflevering van een serie over wat zij allemaal aantreffen Hoksebargse weurden Nieuwe rubriek als opvolger van 'Hoksebargse sproake': Een selectie uit de 'Taal van Haaksbergen' van Dinant Dijkhuis 3914 De link naar... Henk Menkehorst Interessante websites voor liefhebbers van historie en genealogie 3915 Medisch wonder! Foto op de cover: De tweelingbeuk aan de Oude Eibergseweg op landgoed Het Lankheet. Dit groene monument staat tegenover het Hoge Brook, een oude es. Deze es was oorspronkelijk het bouwland van leengoed het Averbroek, een erf dat zeker vier eeuwen is verdwenen. De boerderij moet hier in de buurt hebben gelegen. Aangezien essen gemiddeld maximaal 100 meter van een erf verwijderd liggen, zou de boerderij nog een eindje achter de tweelingbeuk hebben kunnen staan. Foto Henk Krooshof Volgend nummer: 7 april Deadline kopij: 2 maart 2015 Fiscaal aftrekbaar De Historische Kring Haaksbergen staat bij de Belastingdienst geregistreerd als algemeen nut beogende instelling met ANBI-nummer Hierdoor zijn schenkingen fiscaal aftrekbaar en dat geldt ook voor de contributie. 3885

4 l Van de voorzitter *door Peter Eijkholt, voorzitter Sinds een klein halfjaar ben ik nu uw voorzitter. De afgelopen tijd heb ik voornamelijk benut om het werk dat onze vrijwilligers doen te leren kennen. Daarbij ben ik onder de indruk geraakt van de aanwezige kennis en de veelheid aan activiteiten die zij ontplooien. Velen zetten zich in op diverse terreinen, met respect voor eikaars positie. Met overtuiging kan ik u dan ook melden dat onze vereniging springlevend is! Een bijzondere bijkomstigheid van samenwerken is dat niet alle initiatieven en activiteiten even goed zichtbaar zijn of dat altijd recht wordt gedaan aan individuele inzet. Daarbij kunnen soms spanningen optreden die de goede verstandhouding negatief beïnvloeden. Duidelijke regels, afspraken en goede communicatie zijn hierbij noodzakelijk. Daar wil ik me voor inzetten. Dat geldt ook voor individuele bijdragen in ons lijfblad Aold Hoksebarge. Publicatie staat altijd onder verantwoordelijkheid van de redactie en redactieraad. Veel interessant te publiceren materiaal wordt aangeleverd door vrijwilligers. Vanwege de beperkte ruimte en de leesbaarheid is het de taak van de redactie inzendingen soms in te korten of aan te passen. Dit wordt zoveel mogelijk teruggekoppeld naar de auteur(s). Toch komt het een enkele keer voor dat onjuistheden in de teksten zijn geslopen. Wanneer deze bekend zijn, wordt in de eerstvolgende uitgave altijd een 'erratum' geplaatst. Hoewel de meeste werkgroepen momenteel op de gewenste sterkte zijn, kunt u ons natuurlijk altijd komen versterken. Wanneer u zich interesseert voor een bepaald onderwerp of onderzoeksgebied van de geschiedenis van Haaksbergen en u wilt daaraan een actieve bijdrage leveren, bent u altijd welkom. Meldt u zich dan aan in ons Historisch Centrum. Tenslotte moet ik u mededeling doen van het overlijden op 3 november van onze vrijwilliger Bernard Waanders op bijna negentigjarige leeftijd. Nadat hij als jongeman uit Stepelo getekend uit de oorlog was gekomen, werd hij in 1947 voor drie jaren naar Nederlands-lndië gestuurd, om daar in de tropen dienst te gaan doen tijdens de politionele acties. Die ervaringen heeft hij opgetekend in zijn in 2002 verschenen boek: ' He-j doar nog vocht'n?'. Bernard was tientallen jaren geleden betrokken bij het ontstaan van ons historisch archief en bleef tot vrij recent als archivaris daarvoor actief. In Aold Hoksebarge zijn diverse bijdragen van zijn hand gepubliceerd, o.m. over de markestenen en diverse markante dorpsgenoten.wij bewaren zijn betekenis voor onze vereniging in goede herinnering en betuigen ons medeleven met zijn nabestaanden. 3886

5 Verenigingsnieuws *samenstelling: Jan van der Zanden Monumentenprijs 2014 naar pand Markt 8 De Monumentenprijs 2014 is toegekend aan de eigenaren van pand Markt 8, ook bekend als 'pand Grooters', naar de huisarts die hier van 1938 tot 1970 woonde en er zijn dokterspraktijk had. De prijs werd op Open Monumentendag 14 september door wethouder Ellen Prent uitgereikt aan Huub Brevink en zijn vrouw Hannie, die de eigenaren vertegenwoordigden. De wethouder benadrukte het belang van het in stand houden van monumentale gebouwen. Dat de inzet om de voormalige Jordaan-villa uit 1888 te behouden niet onopgemerkt is gebleven, deed Brevink goed. Het is een in het oog springend bouwwerk, dat in opdracht van textielfabrikant J.G. Jordaan is ontworpen door architect Gerrit Beltman sr. uit Enschede. De eclectische bouwstijl met Hollandse neo-renaissancistische en chaletelementen is kenmerkend. Opvallend zijn de uitgezaagde decoratieve dakranden, houten veranda's, balkons, erkers en de in de Jugendstil uitgevoerde decoraties in de voorgevel. Zij vormen stille getuigen van de rijke plaatselijke textielhistorie. Verscheidene verbouwingen en restauraties hebben in de afgelopen tientallen jaren plaatsgehad. Tijdens de uitvoering kwam men ook voor verrassingen te staan. Zo werd een waterput gevonden en tussen de plafonds een schuilplaats voor onderduikers in de Tweede Wereldoorlog. Waar nodig werd de originaliteit van het herenhuis met veel inzet en toewijding gerestaureerd. Zo werden de hoge paneeldeuren, gipsen plafonds met sierlijke ornamenten, lambriseringen en het stucwerk in oude luister hersteld. De decoratieve dakranden van 'pand Grooters' aan de Markt Archieffoto HKH 3887

6 Verenigingsnieuws 3888 Klassendag met 13 scholen Op de vrijdag voorafgaand aan het Open Monumentenweekend van 13 en 14 september waren de hoogste groepen van bijna alle basisscholen in Haaksbergen op pad voor de Open Klassendag. De meer dan 400 scholieren waren ingedeeld voor monumenten als de hervormde kerk, het Richtershuis, de Schaapskooi aan de Rosinkweg, Villa Jordaan aan de Spoorstraat, het CLV-gebouw, de Particuliere Begraafplaats, boerderijtje Ploddershoes, De Harrevelderschans, Oostendorper Watermolen, Historisch Centrum, Gemeentehuis, de R.K. Pastorie, de Pancratiuskerk, het stationsgebouw met de MBS en windmolen De Korenbloem. Monumenten heel weekend open Voor het eerst had de werkgroep Monumenten en Archeologie de traditionele Open Monumentendag uitgebreid van de zaterdag naar ook de zondag. Op zaterdag was een route uitgezet langs diverse interessante objecten in het dorp. Het betrof niet alleen monumenten, maar ook panden die minder als cultureel erfgoed bekend zijn, zoals de voormalige huishoudschool en de Lourdeskerk. Het aantal bezoekers van deze dag bedroeg ongeveer 200 personen. In de huishoudschool hield een zoon van de Brabantse architect Jos Bedaux een boeiend verhaal over zijn vader. Bedaux verwierf grote bekendheid door talrijke objecten die hij ontwierp, waarvan er veel op de monumentenlijsten kwamen te staan. De huishoudschool in Haaksbergen is een ontwerp uit zijn traditionele periode en valt op door de degelijke bouwwijze en de vele kunstzinnige details. "OMD elk jaar een belevenis" *door Riet en Ger Nijhuis De landelijke Open Monumentendag is ieder jaar weer een belevenis. Het thema was: Op reis. Start- en eindpunt van de fietstocht was het CLV-gebouw. Dit was de hele dag geopend en er was genoeg te zien, zoals een woninginrichting uit de jaren vijftig en een foto-expositie. Ook kon de toren beklommen worden, vanwaar men een prachtig uitzicht heeft over Haaksbergen. Buiten was een deel van de schaapskudde aanwezig. Na de inschrijving begonnen wij voorzien van een routekaart en een lunchpakket aan de fietsroute. Het eerste dat we bezochten was het transportbedrijf van de Fa. Noordendorp. Hier werden wij gastvrij onthaald en kregen we veel informatie over het vervoer van vroeger en nu. Noordendorp is een groot bedrijf met moderne trekkers en opleggers, voorzien van de modernste technieken. De communicatie met de chauffeurs verloopt via grote computerschermen waarop de wagens te volgen zijn. Fa. Noordendorp voert zijn opdrachten uit voor o.m. de supermarktketen Plus. Hierna brachten we een bezoek aan de houtschuur van Het Lankheet, het sluisje en het botenhuis. In de schuur kregen wij een duidelijke uitleg over de oude loop van de beek en op tekeningen was goed te zien hoe het vroeger was en welke werkzaamheden nog uitgevoerd moeten worden. De Buurserpot ligt nog bij de Watermolen; daar vertelden schippers over de scheepvaart in vroegere tijden over de Buurserbeek.

7 Verenigingsnieuws Een bezoek aan het Museum Buurtspoorweg was zeker weer de moeite waard. Het stationsgebouw met de goederenloods, de oude brug over het spoor, loodsen, spooremplacement, winkeltje en ook het restaurant brengen ons terug in de sfeer van weleer. Een juweeltje is de nieuwe Motorwagen Wismar T1 uit Aan de renovatie van dit jongste pronkstuk van de MBS is 11 jaar gewerkt. Stadswandeling in Ahaus *door Jan Goorhuis Op 4 oktober maakte een groep deelnemers een stadswandeling door Ahaus. Deze wandeling zou in mei gehouden worden in het weekend van de fietstocht in het grensgebied. Wegens tijdgebrek was die toen niet doorgegaan. Dertien deelnemers en vier begeleiders van Het wapen boven de ingang van Schloss Ahaus de Historische Kring werden 's Foto Jan Goorhuis middags op de Kirmesplatz in Ahaus opgewacht door Bernhard Heying en Rudolf Hegemann van de Heimatverein. In hun onderkomen in het souterrain van Schloss Ahaus gaf voorzitter Ralf Büscher een korte uiteenzetting over de Heimatverein en gaf Stefanie Terbeck van Ahaus Marketing und Touristik GmbH enige praktische informatie over de stad. Daarna ging het gezelschap naar het Schulmuseum in het Torhaus van het Schloss. Winfried Bergen nam de groep daar op een vermakelijke wijze mee terug in de tijd van de schoolbanken. Hierna volgde een rondgang door het kasteel. Daarna volgde de stadswandeling met o.m. de Gedenkstatte der Opfer des Holocaust, het Rathaus, het Bronzenes Stadtmodel Ahaus am Rathausplatz van vóór de grote stadsbrand in 1863, de Marktplatz met een gevelplaat ter herinnering aan de plek waar de Joodse Synagoge stond, en de Pfarrerkirche St. Maria Himmelfahrt. Terug in het kasteel werden nog pentekeningen bekeken van oud-ahaus. Bezoek aan Huize Singraven *door Theo Meijerink Een gezelschap van 87 mensen toog op 25 oktober naar Huize Singraven, prachtig gelegen aan de Dinkel bij Denekamp. Singraven, dat moet je echt ervaren. U kent het gezegde: "Zoekt in den vreemde niet, wat Twente u biedt!". Singravens hart is het statige huis met zijn neoclassicistische voorgevel. Huize Singraven is een oude havezate, eeuwenlang particulier bezit, nu eigendom van de Stichting Edwina van Heek. Gidsen vertelden het gezelschap over de bewoners van de laatste eeuwen, hun geschiedenis, hun inspanning om hun uitgebreide bezit in stand te houden en te verbeteren, zoals vooral de laatste particuliere eigenaar, de in 1966 overleden Mr. Willem Laan dat deed. 3889

8 Verenigingsnieuws We zagen de unieke collectie meubels uit verschillende stijlperioden, kunstobjecten, schilderijen en zo meer in vertrekken als de eetkamer met uiteraard een feestelijk gedekte tafel, slaapkamers, herenkamer, rookkamer, bibliotheek met enkele zeer zeldzame boeken, kamers met kasten vol kostbaar porselein, glas- en zilverwerk, de werkkamer van meneer Laan. Bij Singraven hoort ook de watermolen, een zogenoemde onderslagmolen. Het water, met kracht aanstromend uit de Dinkel, bracht de waterraderen vanaf de onderkant in beweging; jawel raderen, want niet één, maar drie, hoewel één nooit mee mag doen. Een molengids demonstreerde binnen het molenhuis de werking van de korenmolen en nog meer van de houtzaagmolen. * De deelnemers kregen uitleg over de werking van de houtzaagmolen. Foto Kees Muller Jaarboek Twente met bijdragen over Haaksbergen De 54ste jaargang van het Jaarboek Twente heeft als thema geschiedschrijving in onze regio. De uitgave werd op 31 oktober gepresenteerd in cultuurcentrum Herberg De Pol in Diepenheim. Voor onze Historische Kring was het een bijzondere uitgave, omdat er twee artikelen in staan van de hand van leden. Frans de Lugt, redactielid van Aold Hoksebarge, schreef een profiel over wat de Historische Kring in Haaksbergen is en allemaal doet. Dit met als kapstok dat de HKH actief is in alle geledingen van de Haaksbergse samenleving die historie betreffen. Het tweede artikel gaat over de historie van de Bank Jordaan en is geschreven door Clemens Wentink, Fons Roerink en Jan Goorhuis. Het Jaarboek Twente 2015 bevat 18 artikelen en is voor 15,95 verkrijgbaar bij de Historische Kring. Kalender: Haaksbergen is mooi! De titel van dit stukje zegt het heel duidelijk: Haaksbergen is mooi. Onze vroegere plaatsgenoot Gerard Velthuis werd geïnspireerd tot het maken van schilderijen over zijn geboortedorp. Uit zijn werk heeft Gerard Hofste op Bruinink voor de 3890 > Voorzitter Peter Eijkholt met wethouder Ellen Prent en kunstschilder Gerard Velthuis Foto Kees Muller

9 Verenigingsnieuws Historische Kring mogen zoeken naar passende beelden voor de uitgave van de tweejaarlijkse kalender. Die keuze is zeer geslaagd en te bewonderen als HAAKSBERGEN Het eerste exemplaar werd op 14 november overhandigd aan wethouder Ellen Prent en de kunstschilder zelf. Daarna waren de originele schilderijen een week te zien in het atrium van het gemeentehuis. Vergeleken met vorige edities is het formaat van de kalender iets minder groot. De kalender is te koop voor slechts 10 euro. Boek Han Brummelman over luchtbescherming In de hervormde kerk verzamelden zich 28 oktober veel leden van de Historische Kring om te luisteren naar een presentatie van Han Brummelman over zijn boek 'Onder de vliegroute'. Deze zeer goed gedocumenteerde uitgave over de geschiedenis van de Luchtbescherming in Haaksbergen is uitgegeven door de Historische Kring. Bestuurslid Wim Oltwater benadrukte het belang van het vastleggen van historische gebeurtenissen in dit soort boeken. Han Brummelman, oud-inwoner van Haaksbergen en ook bekend als oud-wethouder, gebruikte voor > Han Brummelman (rechts) overhandigt dit boek de documenten die zijn vader heeft nagelaten uit de oorlogsjaren , waarin die Gerritsen. Foto Henk Krooshof het eerste exemplaar aan burgemeester hoofd van de plaatselijke luchtbescherming was. Het eerste exemplaar werd in ontvangst genomen door burgemeester Hans Gerritsen. Die noemde het boek een "eerbetoon aan de vliegers van de geallieerden" maar prees de schrijver ook voor de aandacht die hij had voor het lot van Duitse vliegers. Het boek van Han Brummelman is verkrijgbaar bij de Historische Kring en bij Boek & Buro. Het telt 260 rijkelijk geïllustreerde pagina's en de prijs is 25 euro. Boek over historie Hervormde Gemeente Een uitgebreide delegatie van de Historische Kring was op 31 oktober 's avonds in de hervormde kerk aanwezig bij de presentatie van het eerste exemplaar van het boek 'Een kerk vol verhalen'. Dit boek verhaalt in 160 fraai geïllustreerde pagina's over de historie van de Hervormde Gemeente Haaksbergen-Buurse. Het is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met onze Historische Kring. Auteur is Frans de Lugt, lid van de redactie van Aold Hoksebarge, die ondersteund werd door een werkgroep uit de kerk en ook hulp kreeg van een aantal leden van onze vereniging. Het boek bestrijkt de hele periode vanaf de Reformatie tot heden. Ook worden de bezittingen beschreven van de Diaconie, zoals het Richtershuis en de talrijke boerderijen. Op de cover prijkt een gouache van de Jhr. von Heijdenstraat, welke is gemaakt door Bart ten Bruggencate. De Historische Kring is blij met deze uitgave, die een aanvulling en verdieping is van het uit 1973 daterende boek 'Historie der kerken van Haaksbergen'. Het is voor 25 euro verkrijgbaar bij de Historische Kring en bij Boek & Buro. 3891

10 jverenigingsnieuws Tien eeuwen reizen en vervoer Op 13 november verzorgde dhr. Focko de Zee een lezing over het thema van de Open Monumentendag 'Op reis'. Hij behandelde op een onderhoudende manier alle vormen van vervoer door de eeuwen heen: Van de kruiwagens over de knuppelwegen, via Hanze- en Hessenwegen, postkoetsen en diligences, zompen op de Berkel, stoomtrams en stoomtreinen, bus, fiets en auto naar het huidige vervoer. Ook de bijbehorende infrastructuur van wegen, vaarwegen en railvervoer hadden zijn aandacht. De Zee (1935) is geboren in Groningen en was o.m. directeur van belangenorganisatie RECRON. 'Het verhaal van het CLV-gebouw' In 1915 werd door de Coöperatieve Landbouw Vereniging een modern pakhuis gebouwd, strategisch gelegen aan het spoor. In de jaren vijftig werd het gebouw aangepast aan de nieuwe landbouwmethodes. Er kwam een silo met een menginstallatie en aan de voorkant een kantoorgebouw. In de jaren negentig raakte Het CLV-gebouw Foto: Henk Krooshof het gebouw in onbruik en dat luidde het verval in. Vanaf 2000 kwam het pand weer in de belangstelling en het werd een gemeentelijk monument. In 2012 is het door eigenaar Domijn in oude glorie hersteld. Herbestemming is op komst. In afwachting daarvan heeft bijvoorbeeld het kantoorgedeelte gefunctioneerd met een inrichting als jarenvijftig-huis. Die expositie is nu afgesloten en was een groot succes.de werkgroep monumenten en archeologie van de Historische Kring ontwikkelt een plan om 'het verhaal van het CLV-gebouw' te beschrijven. Dit zal gebeuren door panelen, foto-impressies en een brochure. De werkgroep zoekt personen, die meer weten over de geschiedenis van dit object en doet een beroep op alle Haaksbergenaren om mee te denken over een definitieve functie van het gebouw. Info bij Clemens Wentink, tel Expositie over Buurse rond 1900 Terug in de tijd is bij tal van gelegenheden vaak een heel leuk gespreksonderwerp. Onderwerpen, gebeurtenissen worden dan soms breed uitgemeten. Tijdens de Kerstmarkt op zondag 14 december houdt de Historische Kring Open Huis in het Historische Centrum in het souterrain van het gemeentehuis. Er kunnen dan foto's worden bekeken over het Buurser leven rond Die zijn afkomstig van glasnegatieven van de familie Van Heek en uit een fotoalbum van de familie Elderink/Jannink. Tevens is er informatie te verkrijgen over de activiteiten van de Historische Kring. De open dag duurt van tot uur en op de markt staan wij met een kraam met boeken en de nieuwe kalender.

11 Verenigingsnieuws Bedrijf USE schenkt computers Een wel heel bijzondere gift kwam van de firma USE System Engeneering. Dit bedrijf is gevestigd aan de Industriestraat en schafte nieuwe computers aan. Tijdens een van onze dorpswandelingen kwam de eigenaar van dit bedrijf in gesprek met de rondleider en daarbij ging het natuurlijk ook over de faciliteiten die onze Historische Kring te bieden heeft. De firma bleek haar pc's vervangen te hebben. Of de Kring er belangstelling voor had? Maar natuurlijk, graag zelfs! Onze deskundige Kees Muller kon vervolgens samen met Henny en Alfons Slotman een zestal goed bruikbare computers ophalen. Met hartelijke dank aan de gulle gever. Schenkingen *door Gerrit Wes Ook in de herfst ontving de Historische Kring weer veel boeken, documenten en een oud voorwerp, waarvoor we de gulle gevers hartelijk dank zeggen. Mw. R. Witten R. Lammers J.M.G. Goorhuis Mw. A. Vaessen-Otte W. Busschers W.J. Kuypers Mw. Noordink H. Winkelman G.H. Sloot A. Leferink H. Winkelman J.P. ten Bruggencate J.H. Brummelhuis Mw. C. Waijerdink-Mentink Bidprentjes van families Wilmer-Scholten, Wollenberg en Ter Huurne 16 boekjes Aold Hoksebarge uit de jaargangen Diverse boeken betreffende open monumentendagen 8 zwart-wit groepsfoto's van LTS St. Joseph Archieven van de voetbalvereniging HSC'21 Kaart van Haaksbergen en directe omgeving. Uitgave: Ministerie van Oorlog Foto- en krantenknipselboek Jeugddrumband Haaksbergen 2 boeken: Topografische Atlas van Nederland en Fietsatlas van Nederland Ordner met foto's van diverse activiteiten in Haaksbergen Boek: Leferink kantoorinstallaties, herinneringen uit de periode boeken: Geschiedenis van Deventer deel 1 en 2; Herinnering aan Deventer ; Aan weerszijden van de IJssel Tussen kasteel en kerk; over de katholieke Gelderse adel Diverse boeken betreffende Haaksbergen en omgeving. Kruik, gevonden in de Hassinkbrink Nieuwe leden Dhr. L.H. Gorkink, Leemsteeg 5, WILP Mevr. l. Middelhuis, Burgemeester van Cannestraat 4A, HELDEN Dhr. G.J.H. Veehof, Geukerdijk 117, HAAKSBERGEN Dhr. M. Brummelhuis, Kolenbranderweg 52A, HAAKSBERGEN Het Saalmerink, Dagbehandeling, Klaashuisstraat 9, HAAKSBERGEN Dhr. J.G. Eijsink, Twijnerstraat 51, HAAKSBERGEN Dhr. G.J.P. Borghuis, Zonnebloemstraat 25, NIEUWEGEIN Mw. A Koekoek-Langenhof, Speenkruid 5, HAAKSBERGEN 3893

12 Blankenburg: huis nr. 129, nu een appartementencomplex *door Henny Slotman In de serie over de historie van de huizen aan de Blankenburg is nu huis nr. 129 aan de beurt, zoals dat staat aangegeven op de 'Kaart van 1830'. De ondergrond is nu een deel van het perceel waarop het huidige appartementencomplex is gebouwd. Volgens de omschrijving in de Historie van Haaksbergen deel II is het huis 129 een afsplitsing van het huis met het nummer 130. Deze afsplitsing heeft omstreeks 1740 plaatsgevonden. In 1830 is Christiaan Waanders de eigenaar. Het huis heeft dan sectienummer J 461 en wordt omschreven als huis en erf. Christiaan Waanders is de zoon van burgemeester Willem Waanders en koopman van beroep. Hij is eigenaar van diverse huizen en percelen grond in het dorp, zoals van het bouwland met sectienummer J 464 dat ligt aan het voetpad achter de huizen in de Blankenburg met de nummers en 130. Het voetpad loopt op de plaats waar nu ongeveer de Mr. Eenhuisstraat loopt. Het huis en erf sectienummer J 461 en het bouwland sectienummer J 464 wisselen meerdere keren van eigenaar. Eerst is Derk Jordaan eigenaar van beide delen. Als beroep vermeldt hij winkelier; later noemt hij zich fabrikant. Daarna volgt Herman > De Blankenburg omstreeks De Bielemannen onder leiding van de kapitein der Schutterij Herman Wolsink en voorgegaan door twee trommelaars op weg door het dorp om de bewoners te wekken. Links op de foto het café Van der Kuil dat in september 1954 door brand volledig in de as is gelegd. Daarachter het huis Blankenburg nummer 9, dan bewoond door de familie Lammers. Nu is dit het linkerdeel van rijwielhandel Pot. Rechts de malerij van Bouhuis. Foto's: archief HKH 3894

13 Schartman, ook winkelier. Zijn zoon Antonius Gerhardus Schartman, bakker van beroep, neemt het vervolgens over. Het huis en erf met sectienummer J 461 wordt daarna gekocht door Jan Bos, landbouwer uit Buurse. Het bouwland met sectienummer J 464 blijft in bezit van de familie Schartman. Al deze eigenaren hadden meerdere bezittingen in het dorp en hebben zelf niet in dit huis gewoond. Albert Jan Slotman die het huis en erf in 1862 koopt, heeft er wel met zijn gezin gewoond. Deze Slotman had voordien een huis aan de Zeedijk, dat hij in hetzelfde jaar verkoopt aan Jan Hendrik Lankheet. Albert Jan Slotman is kleermaker en getrouwd met Roelofken Brummelhuis. Het gezin woont echter maar enkele jaren in het huis nummer 129. In 1867 doen zij het van de hand en kopen het huis nummer 139, tegenwoordig bekend onder huis nummer 16 en 16a aan het eind van de Blankenburg. De nieuwe eigenaar van het huis nummer 129 is bakker Johannes Hendrikus Janssen, die getrouwd is met Theodora Leppen. Die Johannes Hendrikus Janssen doet het huis in 1870 over aan zijn zoon Johannes Antonius Janssen, winkelier en tapper. De gepensioneerde rijksambtenaar Johannes Strengers krijgt het huis in 1892 in zijn bezit. Als deze Johannes in 1898 overlijdt, wordt zijn weduwe Geertruida Sophie Leppen eigenaresse. Haar zoon Johannes Antonius Strengers, koperslager, verwerft het huis in Het huis nummer 129 heeft dan het adres gekregen Wijk A nummer 147. Later wordt dit Wijk A nummer 145. > Johannes Ant. Strengers Familie Mulder In 1918 en 1922 worden aan het huis nummer 129 (dan met het adres A nummer 145) verbouwingen uitgevoerd. Het is in 1924 verkocht aan Gradus Johannes Mulder. Het wordt omschreven als een huis en erf met schuren en werkplaats. Gradus Johannes Mulder is groentehandelaar en tapper van beroep. Hij is geboren te Weerselo en heeft jaren in Arnhem gewoond. In 1927 vindt er opnieuw een verbouwing plaats die wordt omschreven als herbouw. Nadien is de omschrijving in de kadastrale leggers, twee huizen, schuren, werkplaats en erf. Een uitbreiding van het erf met een stuk grond vindt in datzelfde jaar plaats. De grond wordt overgenomen van buurman Derk Lammers, wonende in het huis nummer 130. Het huis met erf nummer 129 krijgt dan één nieuw sectienummer J Johannes Antonius Janssen, de weduwe Geertruida Sophie Leppen en de volgende eigenaar Mulder zijn van beroep tapper. Hoewel het in de kadastrale leggers niet vermeld wordt, is waarschijnlijk vanaf 1870 in dit huis nummer 129 een café of tapperij gevestigd. De familie Mulder handelt ook in paarden en een van de schuren wordt in die periode regelmatig gebruikt als stalling. Tussen 1927 en 1946 vinden er opnieuw verbouwingen plaats. Het wordt dan omschreven als één huis met schuur, werkplaats en erf. 3895

14 Een van de dochters van de familie Mulder heeft in die periode een kapperszaak aan huis. Johannes Christiaan van der Kuil wordt in 1946 door aankoop de nieuwe eigenaar. De familie Mulder vertrekt naar Buurse en heeft daar jarenlang een café aan de Alsteedseweg tegenover de hervormde kerk. In 1951 verandert de omschrijving opnieuw in twee huizen met schuren en erf. Het tweede huis betreft waarschijnlijk een van de schuren of werkplaats, die in die periode van grote woningnood regelmatig wordt verhuurd als woning. Brand "In de voorgaande nacht van 14 en 15 september legt een felle brand het café annex woonhuis in as." Dit is de aanhef van een artikel in de Twentsche Courant van 15 september Samenvattend wordt in het genoemde krantenartikel vermeld dat de heer Johannes Christiaan van der Kuil ook een naaimachinehandel heeft. De voorraad is grotendeels verloren geraakt. Tevens staat er dat de heer Van der Kuil in zijn poging > Café Van der Kuil is na de brand van september 1954 weer opgebouwd. In 1957 is de nieuwbouw gereed. Boven het café zijn 2 woningen gerealiseerd. In 1983 wordt het pand een disco en is aan de achterzijde een zaal bijgebouwd. In 2005 is de dubbele woning van de familie Overbeeke met het café gesloopt. Op de parkeerplaats stond oorspronkelijk de malerij van Rijgwart, die de opvolger was van Bouhuis. 3896

15 nog iets van die voorraad te redden een hevig bloedende snijwond aan zijn linkerarm opliep. Direct na de brand komt er een noodwoning met winkel en café. Dan volgt in 1957 een complete nieuwbouw, zijnde een café met 2 bovenwoningen en 2 schuren. Het sectienummer wordt dan K 753. Hendrik Jan Roolvink, gehuwd met Gerda van der Kuil, wordt de volgende eigenaar. Gerda van der Kuil is een nichtje van Johannes Christiaan van der Kuil. In 1983 wordt het pand verkocht aan de B.V. in oprichting Discobo Onroerend Goed. Het is dan een aantal jaren onder verschillende eigenaren een bekende disco in Haaksbergen, waarna het pand in 2005 wordt gesloopt. De grond waarop het huis nummer 129 stond, is nu een deel van de ondergrond van het appartementengebouw op de hoek van de Blankenburg en de Mr. Eenhuisstraat. Bronnen: Kadastrale Leggers artikelen / / / / / / / / / / / / > De huidige situatie gezien vanaf dezelfde parkeerplaats 3897

16 * Coco Bongo was de laatste naam van de disco. Disco's: Charly, Sunset, B & B, MacMarty's en Coco Bongo Volgens de kadastrale legger verkoopt Hennie Roolvink in 1983 café Van der Kuil in de Blankenburg aan de BV. in oprichting 'Discobo Onroerend Goed'. De nieuwe eigenaar is Harry Boenders, de bekende horecaondernemer uit Beckum. In samenwerking met bedrijfsleider Chris ten Asbroek worden de zalen van het café omgebouwd tot één ruimte en ingericht als discotheek. In oktober 1983 wordt de disco geopend onder de naam Charly. De naam is een knipoog naar Charly Chaplin. De disco wordt een begrip onder de jongeren in Haaksbergen. Echter, de overlast van geluid en het gedrag van de bezoekers zorgen voor veel wrevel in de buurt. Begin 1985 beginnen de eerste besprekingen tussen de gemeente en de eigenaar met het doel deze overlast te beperken. Daarvoor is een flinke verbouwing nodig; o.m. moet de ingang verplaatst worden naar de Mr. Eenhuisstraat. Pas in 1988 wordt deze verbouwing gerealiseerd en wordt ook de formule van de discotheek aangepast. De naam Charly verandert in Sunset. Beheerder Chris ten Asbroek heeft intussen afgehaakt. Met het nieuwe concept van Sunset hoopt men meerdere doelgroepen te bereiken. In september 1990 worden Ben Vermeulen en Bea ten Voorde de pachters en zij veranderen de naam Sunset in B & B. Het concept blijft ongewijzigd. Ben en Bea hebben ervaring in de horeca; zij hebben van 't Raedthuys aan de Spoorstraat in korte tijd een goed beklant café gemaakt. > 3898

17 Omstreeks eind 1996 wordt Martin Kiers de nieuwe eigenaar en uitbater. De naam van het uitgaanscentrum wordt opnieuw gewijzigd, nu in MacMarty's. Dit is een verwijzing naar zijn eigen voornaam. Deze overname wordt geen succes. In september 1998 sluit hij de deuren en eind van dat jaar spreekt de Zwolse rechtbank het faillissement uit. Op 22 juni 1999 wordt via een openbare veiling Jan Pelle uit St. Isidorushoeve de nieuwe eigenaar. In eerste instantie wil hij zelf met een disco beginnen, maar hij besluit toch om het pand te verhuren aan Roy Geerdink en Gerrit Zenderink. Deze moeten een volledige nieuwe start maken, omdat tijdens de openbare verkoop de complete inventaris is verkocht. Drie weken na de opening van de vernieuwde discotheek in februari 2000, met als naam Coco Bongo, regent het weer klachten van de omwonenden. Opnieuw komen er te weinig bezoekers en al in augustus van dat jaar worden de activiteiten weer stilgelegd. In de daarop volgende maanden is er druk overleg met eventuele nieuwe gegadigden voor overname, maar daar is het nooit van gekomen. In december 2000 wordt Woningstichting Lucht en Licht eigenaar. Op verzoek van de gemeente gaan de deuren van de disco nog eenmaal open met de jaarwisseling Deze laatste discoavond in het pand wordt door de jongeren zelf verzorgd. De echtgenoot van Clasina Huls In de uitgave van oktober van Aold Hoksebarge wordt op pagina 3873 in het midden gelaten of de echtgenoot van Clasina Huls nu Bernardus of Waander Overbeek is. De door ons geraadpleegde bronnen geven daarin geen duidelijkheid. Een van onze leden, Lex Huls, doet al jaren onderzoek naar zijn familie Huls en stuurde ons een uitgebreid artikel met daarin het antwoord op die vraag. Het is helaas niet mogelijk dit artikel in zijn geheel in Aold Hoksebarge op te nemen, vandaar dat we ons beperken tot een conclusie van zijn onderzoek. Clasina Huls trouwde op 12 oktober 1777 met Waander Overbeek. Deze is 13 mei 1749 in Hengevelde gedoopt als Wernerus Overbeek. Bij hun huwelijk woonde Waander in Brammelo en Clasina in Haxbergen. Het echtpaar kreeg tussen 1778 en kinderen. In de 7 doopaktes van hun kinderen wordt vader Waander Overbeek genoemd, echter 2 x Bernardus, een broer van Waander. Blijkbaar was hij een goede broer, want Waander en Clasina vernoemden twee zoons naar hem en bij de geboorteaangiftes zijn de broers ook door elkaar gehaald. Misschien leken Waander en Bernardus op elkaar? De conclusie is dat de echtgenoot van Clasina Huls als Wernerus Waander is gedoopt en getrouwd, maar dat bij de doop van zijn kinderen fouten zijn gemaakt. Lex Huls schrijft terecht dat in die periode weinig mensen konden lezen en schrijven en dat vaker schrijf- en interpretatiefouten werden gemaakt. 3899

18 Kiek toch es... ABTB-pand *door Caecil Waijerdink-Mentink Op 13 april 1919 werd in Haaksbergen een afdeling van de ABTB opgericht. Er kwam een loods voor opslag van goederen aan het spooremplacement, onder meer voor opslag van kunstmest. Het gebouwtje werd op 24 april 1920 in gebruik genomen. In 1929 bouwde men aan de Goorseweg een nieuw ABTB-pand, met pakhuis en maalderij. Op deze foto uit het archief van de Historische Kring is het ABTB-gebouw te zien zoals het er in 1940 uitzag, nadat een gedeelte was bijgebouwd. Nog meerdere keren werd het pand uitgebreid, met onder meer silo's, een Welkoopwinkel en een tankstation. Architect A.J. Schilderman ontwierp de bouwdelen uit 1929 en De eveneens Haaksbergse architect H.Q.M. Michon ontwierp de uitbreidingen van tussen 1962 en

19 Het complex is sinds enige jaren eigendom van woningcorporatie Domijn. Voorjaar 2014 is het afgebroken; de Welkoopwinkel verhuisde naar de rand van het dorp bij het tuincentrum. Het terrein aan de Parallelweg/Goorsestraat wordt herontwikkeld. Als de plannen doorgaan, komt aan de 'Kop Parallelweg' woningbouw en er ligt een plan om op het terrein de nieuwe brandweerkazerne te bouwen. Bron: Boek 'Van Marke naar Maatschap' Archieffoto HKH 3901

20 l De leenheren en leenmannen van Het Lankheet (deel 1) Voormalige leengoederen vormen het oudste deel van het landgoed *door Eric Ooink De grondslag voor het huidige landgoed Het Lankheet is gelegd in 1895, toen textielfabrikant Gerrit Jan van Heek uit Enschede 250 ha (ruim 73 %) van het bezit van baronesse Van Mulert in de gemeenten Haaksbergen en Eibergen aankocht. Dit nieuwe bezit bestond uit het Honeschbos met boerderij Hones (Eibergen), het Assinkbos met het erve Assink en het Lankheterbos met de boerderijen de Boschwachter of Oppasser, het Oude of Groot Lankheet (de Pingel) en Nieuw of Klein Lankheet. De geschiedenis van het landgoed gaat echter terug tot in de middeleeuwen, toen landbouw en veeteelt de belangrijkste bronnen van bestaan vormden. De boeren beschikten meestal niet over eigen grond. Deze was in handen van grootgrondbezitters, de leen- of hofheer. Dit zogenaamde leen- en hofstelstel voert terug tot in de Karolingische tijd. De aanwezige erven waren grofweg te verdelen in horige goederen en leengoederen. Bij leengoederen beleenden leenheren grond aan leenmannen. Dit artikel gaat in op de voormalige leengoederen van het landgoed dat Van Heek kocht. Ook maken we kennis met de diverse leenheren en leenmannen die een rol hebben gespeeld in de geschiedenis van het landgoed. De kern van het huidige landgoed Het Lankheet was tot de Franse tijd een leengoed van de heren van Borculo. De laatste leenmannen aan wie zij de grond beleend hadden, waren leden van de familie Van Mulert. Het leen bestond uit drie verschillende goederen 3902 > Boerderij het Assink was eens een leengoed van de heren van Borculo en is tegenwoordig eigendom van de fam. L. van Heek. Foto auteur

21 gelegen in Langelo, die steeds tezamen werden genoemd en altijd in dezelfde hand waren '. Deze drie leengoederen waren de erven Assink, Ischaten en het Averbroek. Ischaten kennen we nu beter als het Lankheet, dat in de 18e eeuw splitste in de erven Groot (Oud) en Klein (Nieuw) Lankheet. Het Averbroek was een erf dat al zeker vier eeuwen is verdwenen ". Het erf heeft waarschijnlijk in de buurt van het Hoge Brook gelegen; dat is de oude es langs de Oude Eibergseweg, circa 500 meter ten zuidwesten van de Lankheet-erven gelegen. Erve het Assink hoort inmiddels ruim 90 jaar niet meer tot landgoed het Lankheet. In dit artikel blijft een ander voormalig leengoed, namelijk de Hof te Mallem onder Eibergen, in principe en waar mogelijk buiten beschouwing ra. Opkomst grootgrondbezit Het zogenaamde leenstelsel, zoals dit in de Nederlanden tot de afschaffing in 1798 (ten gevolge van de Franse revolutie) heeft bestaan, voert terug tot in de Karolingische tijd (ca ). Na eeuwen van gebrekkig overheidsgezag kwam onder Frankische vorsten als Karel de Grote een nieuwe staatsstructuur in Europa tot stand. Centrale en lokale machthebbers wisten bondgenoten aan zich te binden door hun land in bruikleen te geven. De opkomst van dit feodale stelsel bracht echter belangrijke veranderingen teweeg. Het voorheen sporadisch voorkomende grootgrondbezit begon de overhand te krijgen. Bijna alle in die tijd aanwezige boerderijen waren feodale goederen, eigendom van grootgrondbezitters. In Oost-Nederland zijn in alle buurschappen erfnamen te vinden met de uitgang -ink, die een indicatie van de ouderdom geeft. In het algemeen liggen deze boerderijen in de nabijheid van een kleine of grote es (bouwland). Deze boerderijnamen zijn vaak eeuwen oud en stammen veelal uit de Karolingische tijd. Van de drie goederen Assink, Averbroek en Ischaten/Lankheet zal op basis van naamgeving Assink het oudste erf zijn, hoewel dit met schriftelijke bronnen niet te bewijzen valt. Aanvankelijk waren veel boeren zelf eigenaar van hun erf. In de loop van de middeleeuwen kwam het gehele landbouwareaal in het bezit van enkele grootgrondbezitters. In 1475 werd door de Utrechtse bisschop David van Bourgondië, als landsheer van Overijssel, een buitengewone belasting, een schatting IV, opgelegd. Om de ontvangsten te kunnen verantwoorden werd door de rentmeester van Twente een lijst aangelegd van de op dat moment aanwezige Twentse erven, gerangschikt per kerspel/richterambt en vervolgens per buurschap. In dit zogenaamde Schattingsregister van Twente komen ook de erven in Haaksbergen voor. Hoewel enkele erven om onbekende redenen ontbreken geeft de lijst een aardig beeld van de erven die Haaksbergen toen kende. Dit waren erop dat moment zeker 112. De buurschap Langelo telde volgens het register 9 erven, maar Assink, Lankheet en het Averbroek ontbreken. Deze boerderijen, die tot de 'oererven' van Langelo gerekend moeten worden, bestonden echter al in de 14e eeuw en waren in 1475 reeds een leengoed van Borculo. In Langelo waren toen feitelijk zeker 12 erven aanwezig. 3903

22 Het leenstelstel Hoe is het leenstelsel nu ontstaan? De heren die de macht hadden verworven, omringden zich met vertrouwelingen aan wie zij militaire en bestuurlijke taken toevertrouwden. Die werden beloond met grond en bepaalde voorrechten en kregen dit als leenman in leen. Dit wilde zeggen dat ze het bezit verwierven, maar niet het eigendom. Dat bleef bij de leenheer, die zijn leenmannen bescherming bood. Als tegenprestatie moesten de leenmannen de soevereiniteit van hun heer > Groot of Oud Lankheet. Tot de Franse tijd was dit erkennen en hem trouw beloven. De leenmannen konden op hun beurt, met toestemming van een leengoed van de heren van Borculo, in oude stukken Ischaten genoemd. Foto HKH de heer, hun leengoederen opnieuw aan derden belenen, waardoor de leenman leenheer werd en de nieuwe bezitter leenman. Hierdoor werden de goederen een achterleen van de eerste leenheer. De boer die een leengoed bewerkte was in feite pachter van de leenman, maar de boer kon ook zelf leenman zijn. Hoewel er in het begin de mogelijkheid was de verbinding tussen leenheer en leenman te verbreken werd het bezit van leengoederen in de loop van de 14e eeuw erfelijk voor de leenman. De leenmannen gaan zich gedragen als eigenaar, maar zijn dit, zoals gezegd, niet. Het formele aspect leenheer-leenman blijft dan ook tot de afschaffing van het feodale stelsel in 1798 gehandhaafd. Beleningen werden vastgelegd in akten, die door de leenkamervan een heer (bijvoorbeeld de Borculose leenkamer) werden bijgehouden in een leenprotocol. Een belening diende te geschieden in het bijzijn van de leenheer of later zijn vertegenwoordiger (de stadhouder der lenen), de leenman en twee getuigen. Een belening moest opnieuw worden vastgelegd na het overlijden van de leenman of na het overlijden van de leenheer. Voor het eerste moest betaald worden (belening met de volle hand). Na het overlijden van de leenheer dienden alle leenmannen door de opvolgend nieuwe leenheer opnieuw beleend te worden. Dit kostte de leenman geen duiten en werd dan ook belening met de ledige hand genoemd. Bij de beëindiging van het leenstelstel in 1798 diende de leenheer volgens het recht gecompenseerd te worden. In de praktijk had hij het nakijken, waardoor de voormalige leenmannen na de Franse tijd volledig eigenaar waren geworden van het goed dat ze voorheen in leen bezaten Grootgrondbezitters in Haaksbergen Omstreeks 1300 was 75 procent van de toen aanwezige erven in Haaksbergen eigendom van de heren van Diepenheim en Ahaus. De heer van Ahaus was onder meer eigenaar van kasteel de Blanckenborgh met de daartoe behorende boerderijen. Die situatie zou daarna behoorlijk veranderen. De heerlijkheid Diepenheim werd in 1331 verkocht aan de bisschop van Utrecht, als landsheer van Overijssel. De heerlijkheid Ahaus kwam in 1406 in handen

23 van de bisschop van Munster. De Blanckenborgh en bijbehorende boerderijen werden in 1449 eveneens bezit van de bisschop van Utrecht. Hiermee was die de grootste grondbezitter geworden in Haaksbergen, terwijl hij als vorstbisschop aanvankelijk nauwelijks of geen eigendom in Haaksbergen had. De leengoederen Assink, Ischaten en Averbroek tot het jaar 1418 v Zoals gezegd waren de drie erven Assink, Ischaten (Lankheet) en Averbroek in Langelo leengoederen van de heren van Borculo. De vraag rijst hoe en wanneer deze drie Haaksbergse goederen in Borculose handen zijn gekomen. In 1418 huwde Agnes von Solms-Ottenstein met Otto van Bronckhorst-Borculo, heer van Borculo. Otto kreeg door dit huwelijk 238 leengoederen overgedragen van zijn schoonvader Heinrich III graaf von Solms-Ottenstein. Tot deze lenen behoorden Assink, Ischaten en Averbroek, vanaf dat moment een leengoed van 'Borculo' VI. De heren van Borculo waren nu leenheer van de drie erven in Langelo. Door het ontbreken van bronnen kan de voorgeschiedenis niet met zekerheid vastgesteld worden. Zeker is dat we te maken hebben met voormalige Solmse leengoederen. De graven van Solms-Ottenstein resideerden op het kasteel in Ottenstein. Heinrich III, de vader van Agnes, staat bekend als een echte roofridder, die regelmatig in het Stift of vorstbisdom Munster plunderde tot groot ongenoegen van de landsheer, de bisschop van Munster. Deze bisschop, Otto IV (von Hoya) begon in 1401 met een beleg van de burcht Ottenstein, dat tot 1408 voortduurde. Heinrich III gaf de strijd niet op. Bij de overgave werd bepaald dat de vrouwen zouden worden vrijgelaten, waarbij zij mee mochten nemen wat ze dragen konden. Als eerste kwam Heinrichs dochter Agnes of Nese naar buiten met haar vader op de rug. Deze moest zijn slot voorgoed overgeven aan de Münsterse bisschop. Later kreeg hij 238 leengoederen (boerderijen) terug, die hij vervolgens in 1418 overdroeg aan zijn schoonzoon vn. Hij stierf in 1425 te Zutphen. Door Solms-Ottenstein lijkt het aannemelijk dat de goederen ooit tot het bezit van de heren van Ahaus behoorden en later vererfd zijn op Solms. In 1316 kreeg Otto von Ahaus namelijk van de bisschop van Munster (Ludwig II von Hessen) vergunning om in het Garbrock bij Ahaus een kasteel te bouwen, dat naar Otto Ottenstein werd genoemd. Otto's dochter Sophia von Ahaus-Ottenstein ( ) huwde op jonge leeftijd met graaf Heinrich von Solms, vanaf dat moment heer van Ottenstein. Deze Heinrich, de grootvader van Heinrich III, werd in 1333 door de Utrechtse bisschop (Jan van Diest) tot drost van Twente aangesteld. Als de drie goederen in Langelo werkelijk tot het Ahauser bezit behoorden, bestaat zelfs de mogelijkheid dat deze ooit eigendom van de heren van Diepenheim zijn geweest en via Diepenheim zijn vererfd op Ahaus. De oudst bekende heer van Ahaus is in de periode namelijk Bernard van Diepenheim. De heren van Diepenheim waren niet onbekend in Langelo, aangezien zij tot 1331 eigenaar waren van de Hof te Langelo. Zeker is dat de heren van Borculo vanaf de 15e eeuw eigenaar waren van het oudste deel van het huidige landgoed Het Lankheet in de gemeente Haaksbergen. Deze heren beleenden het goed vervolgens aan leenmannen. 3905

24 De heerlijkheid Borculo De heerlijkheid Borculo was lange tijd een 'ministaat' (feitelijk een Munsters leen) dat in zijn grootste omvang het grondgebied van de (sinds l 2005) voormalige gemeenten Borculo, Neede, Eibergen, > Het kasteel te Borculo. Tekening door A. de Haen (?), collectie De Poll. Uit: De graven Van Limburg Stirum, deel 3. Groen/o en Lichtenvoorde omvatte. De heerlijkheid Borculo werd bestuurd door de heren van Borculo, die resideerden op het kasteel te Borculo. Deze heren hadden het gebied in leen van de bisschop van Munster. Borculo had dus geen Gelderse oorsprong. Wereldlijk en kerkelijk behoorde Borculo tot Munster. De bisschop had al het kerkelijk gezag en daarmee veel invloed. Zolang de heren van Borculo de Münsterse leenband maar erkenden, wat zij ook al die tijd deden, konden zij zich behoorlijk zelfstandig gedragen. De heerlijkheid Borculo kreeg in de loop van de tijd te maken met een toenemende Gelderse invloed. Ondanks dat de heerlijkheid werd omringd door bisschoppen (Munster en Utrecht) en vorsten (hertogdom Ge/re en graafschap Zutphen), die erop uit waren hun macht en grondgebied te vergroten, wist het staatje te overleven tot het jaar Na het kinderloos overlijden van de laatste heer en vrouwe van Borculo uit het geslacht Van Bronkhorst ontstond er een erfopvolgingstwist tussen de bisschop van Munster als leenheer en graaf Joost van Limburg Stirum en Bronkhorst als (zelfbenoemd) erfgenaam van de graven van Bronkhorst. Het Hof van Ge/re stelde Van Limburg Stirum in het gelijk en hiermee werd de heerlijkheid juridisch onderdeel van de graafschap Zutphen, één van de kwartieren van het gewest of provincie Ge/re. Daarmee hoorde 'Borculo' bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Vanaf 1616 was het gedaan met de relatieve zelfstandigheid van 'Borculo'. De heerlijkheid bleef bestaan tot de komst van de Franse troepen in De leenheren vanaf 1418 vm De heren van Borculo werden dus in 1418 de nieuwe leenheer van de leengoederen Assink, Averbroek en Lankheet. Wie waren nu deze heren? Tot 1397 werd Borculo geregeerd door heren en vrouwen uit het geslacht van Borculo. Daarna regeerde tot 1579 het geslacht Van Bronkhorst over Borculo. De oorsprong van dit geslacht lag in Steenderen/ Bronkhorst op oud Zutphens grondgebied. Na het aantreden van de Van Bronkhorsten is Borculo tot 1683 verenigd gebleven met Bronkhorst. De eerste heer van Borculo als leenheer van de goederen in Haaksbergen is de al genoemde Otto van Bronkhorst. Met hem beginnen we de opsomming van leenheren tot het einde van het leenstelsel in 1798, ten tijde van de Bataafse Republiek.

25 Uit het geslacht Van Bronkhorst K 1 Otto van Bronkhorst, heer van Borculo Hij huwde in 1418 met Agnes von Solms-Ottenstein, overleden in Door dit huwelijk neemt het goederenbezit van de heren van Bronkhorst-Borculo enorm toe. Veel van deze (leen)goederen zouden eeuwen later nog bekend staan als 'Solmse lenen', waaronder het Lankheet (Ischaten). Otto hertrouwde in 1440 met Elisabeth van Nassau-Beilstein. 2 Gijsbert III van Bronkhorst, heer van Bronkhorst en Borculo Zoon van 1 en Elisabeth van Nassau. Gijsbert huwde in 1457 met Elisabeth van Egmond, uit het geslacht dat sinds 1423 in Gelre aan de macht was. Gijsbert wordt opgevolgd door zijn broer. 3 Frederik van Bronkhorst, heer van Bronkhorst en Borculo Zoon van 1 en Elisabeth van Nassau. Hij huwde in 1492 met Mechteld of Mette van den Bergh, dochter van Oswald l, graaf van den Bergh (kasteel Huis Bergh, 's-heerenberg). Zij oefende het heerlijke gezag uit tot Joost van Bronkhorst, heer (graaf) van Bronkhorst en heer van Borculo Zoon van 3 en Mechteld van den Bergh. Werd door de Habsburgse keizer Karel V in 1531 tot graaf van Bronkhorst verheven. Huwde in 1530 met Maria von der Hoya von Bruckhausen ( ). Het huwelijk bleef kinderloos en dat was voor de heerlijkheid Borculo niet zonder gevolgen. Munster beschouwde de heerlijkheid Borculo als een zogenaamd mansleen, dat alleen in de rechte mannelijke lijn kon vererven. Na het overlijden van haar man sloot gravin Maria van der Hoya een akkoord met de leenheer, de vorstbisschop van Munster en krijgt zij gedurende de tijd van haar leven het vruchtgebruik van de heerlijkheid Borculo. Na haar overlijden, ze werd te Borculo begraven, kwam de heerlijkheid onder het rechtstreekse bestuur van de leenheer en zijn de regerende vorstbisschoppen van Munster vanaf 1579 de nieuwe heren van Borculo. De bisschoppen van Munster 5 Johann Wilhelm van Kleef-Gullik, heer van Borculo Vanaf 1574 vorstbisschop van Munster. 6 Ernst van Beieren, heer van Borculo en vorstbisschop van Munster Tijdens zijn bewind woedde de Tachtigjarige Oorlog, die in de heerlijkheid niet zonder gevolgen bleef. 7 Ferdinand van Beieren, heer van Borculo , vorstbisschop van Munster. Tijdens zijn bewind vond de overgang van 'Borculo' van Munster naar Gelderland plaats. Begin 1616 wordt Borculo belegerd en bevrijd van Münsterse troepen. Graaf Joost van Limburg Stirum neemt zijn intrek in het kasteel en hiermee volgt een nieuw geslacht op als heer van Borculo. De graven Van Limburg Stirum stammen af van de graven van Limburg aan de Lenne in Westfalen. Sinds 1251 zijn zij heer van Stirum. 3907