Whitepaper. In België. Aanhoudende groei Copyright.

Transcriptie

1 Whitepaper In België Aanhoudende groei 2017

2 Inhoud Wat is crowdfunding? 4 Hoe werkt het? Waarom voor crowdfunding kiezen? 8 Crowdfunding wereldwijd 12 Crowdfunding in België 17 Tax shelter 28 Een Europees wetgevend kader? 34 Kapitaal versus leningen 37 Wat is de rol van de banken? 42 Is een exit mogelijk? 46 Enkele kanttekeningen 61 Onze visie en een blik op de toekomst 70

3 In 2015 stond crowdfunding in België nog maar in zijn kinderschoenen. De helft van de Belgen wist trouwens niet wat het precies inhield. Vandaag is het in volle bloei. In 2016 maakte het een enorme sprong. Volgens crowdfundingspecialist Douw&Koren werd er 29,9 miljoen euro opgehaald voor Belgische projecten. Dat bedrag ligt echter beduidend lager dan in onze buurlanden. De voorbije jaren is het aantal start-ups fors toegenomen. Tijdens de laatste vijf jaar werden er meer start-ups opgericht dan in de 40 voorgaande jaren. In ons land van 11 miljoen inwoners zijn er ongeveer start-ups. Zij hebben volgens Face Entrepreneurship1 bijna arbeidsplaatsen gecreëerd. Ondernemers zijn dus almaar meer gemotiveerd om hun project op te starten en er volledig voor te gaan. Maar om hun project tot een goed einde te brengen, hebben starters financiering nodig. Ze kunnen zichzelf financieren door middel van crowdfunding. Heel vaak echter geven investeerders de voorkeur aan meer ontwikkelde en minder risicovolle ondernemingen. Er werd dus snel een aanpassing van het wetgevende kader verwacht in de wereld van de crowdfunding om dit aantrekkelijker te maken en investeerders te motiveren starters te steunen. Op 1 februari 2017 werden er belangrijke wijzigingen doorgevoerd inzake crowdfunding. De Tax shelter, een mechanisme dat investeerders stimuleert om jonge Belgische ondernemingen te ondersteunen, werd uitgebreid naar het domein van financiële crowdfunding. Investeerders kunnen op die manier aanzienlijke fiscale voordelen genieten. Bovendien werd het toegelaten geïnvesteerde bedrag per investeerder verhoogd. Tot slot controleert de FSMA voortaan de financiële crowdfundingplatformen. Daardoor zou crowdfunding na de sterke groei in 2016, in 2017 nog veel groter kunnen worden /77

4 Wat is crowdfunding? 4/77

5 Crowdfunding (of participatieve financiering) is een (aanvullende) financieringsoplossing waarmee iemand die een project uit de grond wil stampen (de crowdfunder ) een groot aantal investeerders (backers) kan aanspreken om een deel van de middelen op te halen die hij nodig heeft voor zijn project. Deze financieringsronde vindt meestal online plaats, via een zogenaamd crowdfundingplatform. Zo n project kan een commercieel doel hebben of kan ook een meer maatschappelijk of cultureel karakter hebben, zoals het maken van een film of het schrijven van een boek. Ook de mate waarin de investeerder zijn geld terug kan verdienen, kan verschillen. Er bestaan twee grote categorieën: financiële en niet-financiële crowdfunding. Niet-financiële crowdfunding Dit zijn schenkingen (donations) en beloningen (rewards). Er worden geen financiële instrumenten uitgegeven en de investeerder wordt geen aandeelhouder of schuldeiser van het bedrijf. Hij verwacht geen enkele financiële return, maar doet mee uit filantropie (schenking) of om exclusief een bepaald product te krijgen (beloning). Crowdfunding bestaat al veel langer dan het internet. Crowdfunding via schenkingen werd bijvoorbeeld gebruikt om de voet van het vrijheidsbeeld van de Verenigde Staten te financieren in Zo werd $ (of euro) opgehaald bij mensen. Een ander voorbeeld is dat van de twee verkiezingscampagnes van Barack Obama in 2008 en Zijn twee campagnes werden gefinancierd door geld op te halen bij het publiek. Niet-financiële crowdfunding wordt vaak gebruikt in de artistieke sectoren (muziek, schilderkunst, film,...). De geïnvesteerde bedragen per persoon zijn gemiddeld relatief laag (van 10 tot 250 euro). De belangrijkste platformen wereldwijd zijn Kickstarter, Indiegogo en Gofundme. In 2016 werd ruim 658 miljoen dollar (ongeveer 619 miljoen euro) geïnvesteerd in projecten die op Kickstarter2 waren gelanceerd. In België zijn er naast Kickstarter nog verschillende andere platformen op de markt, zoals Crofun, Crowd in, Hello Crowd of Ulule. Het platform Crowd in haalde sinds zijn begin al euro op. We zitten dus nog veraf van de bedragen die door het toonaangevende Amerikaanse platform Kickstarter worden opgehaald. Financiële crowdfunding Hier wordt een financieel instrument uitgegeven en is de investeerder aandeelhouder van het bedrijf in geval van crowdfunding via aandelen (equity) of schuldeiser in geval van crowdfunding via leningen 2 5/77

6 (crowdlending). Bij crowdlending kan het gaan om leningen van privépersoon aan privépersoon, peer-to-peer (P2P) genoemd, maar ook om leningen van privépersonen aan bedrijven, peer-to-business (P2B). In dat geval investeren de backers ook uit sympathie, maar verwachten ze een potentieel financieel rendement, ook al is dat lang niet gegarandeerd. Het aantal platformen is beperkt omdat deze moeten worden erkend door de FSMA. Gemiddeld investeert een backer tussen 50 en euro in dergelijke projecten. Het aantal investeerders per project is echter beperkter (meestal tussen 50 en 200). Wereldwijd zijn de grootste crowdlendingplatformen Lending Club (VS), Ratesetter (VS), Zopa (VK), Funding Circle (VK) en Lendinvest (VK). De belangrijkste equity based platformen in Europa zijn Crowdcube, SyndicateRoom en Seedrs (ook uit het Verenigd Koninkrijk). In België zijn de belangrijkste financiële crowdfundingplatformen Bolero Crowdfunding, Look&Fin, MyMicroInvest en SoCrowd. Wij stellen vast dat de opgehaalde bedragen aanzienlijk hoger zijn dan bij niet-financiële crowdfunding. In 2015 werd bijvoorbeeld in de VS 34,3 miljard euro opgehaald, tegenover 873 miljoen voor niet-financiële crowdfunding. In Europa zien we hetzelfde beeld. In 2015 werd namelijk 132,6 miljard euro opgehaald, tegenover 2,15 miljard voor niet-financiële crowdfunding. In 2016 haalt België nog altijd veel bescheidener, maar toch sterk groeiende bedragen. Ons land haalde 24 miljoen euro op in 2016, tegenover 5,6 miljoen euro voor niet-financiële crowdfunding. Wereldwijd haalt financiële crowdfunding dus beduidend hogere bedragen op dan niet-financiële. Zoals we hieronder zullen uiteenzetten, komt dit hoofdzakelijk door de enorme bedragen die worden opgehaald via crowdlending. Hybride crowdfunding Ondernemers kunnen ook hybride crowdfundingcampagnes opzetten. In dat geval zal de campagne bestaan uit twee soorten participatieve financiering. Dit geldt bijvoorbeeld voor de campagne Hof ten Dormaal die werd opgezet op ons platform Bolero Crowdfunding. De onderneming wilde euro ophalen in ruil voor een obligatie en een exclusief voor zijn obligatiehouders gebrouwen bier. De crowdfunding is in dit geval hybride omdat ze crowdlending en crowdfunding via beloningen combineert. De investeerders kregen dus naast voordelige rentevoeten ook een speciaal en alleen voor hen gebrouwen bier. De campagne was overigens een groot succes. Niet alleen haalde zij haar minimale financieringsdoel van euro, ze slaagde er bovendien in haar beoogde maximale financiering van euro te halen. 6/77

7 Een nieuwkomer: vastgoedcrowdfunding Vastgoedcrowdfunding is een nieuwe type crowdfunding. Dit is reeds sterk ontwikkeld in de Verenigde Staten en Frankrijk. Zijn snelle groei is echter mondiaal. Volgens Massolution zou de mondiale markt in 2015 een cijfer van 2,57 miljard dollar (of 2,36 miljard euro) hebben bereikt, wat 150% hoger is dan in In België bijvoorbeeld biedt het platform ConseilB+ dit soort financiering aan. Vastgoedcrowdfunding kan worden onderverdeeld in twee investeringsmodellen: cofinanciering van een vastgoedprogramma en gezamenlijke huurinvestering. De investeerders genieten zo van de opbrengst van vastgoed door enkele duizenden euro te investeren. Zo kunnen investeerders het rendement van hun spaargeld verhogen. In het geval van cofinanciering van een vastgoedprogramma, investeren de deelnemers in een bouw-verkoopproject (woningen, winkels, kantoren,...). Op die manier worden middelgrote vastgoedontwikkelaars gefinancierd om hun project te starten. Volgens Canberra immo bedraagt de opbrengst overal ter wereld tussen 7 en 12%. In het geval van gezamenlijke huurinvestering kopen de investeerders met velen een bepaald goed om te verhuren. Ze worden dus (mede-)eigenaar voor een investering tussen en euro3. De opbrengst verschilt in dat geval naargelang het soort project (woningen, kantoren, winkels), het jaarlijks rendement en het land. Zo lanceerde Canada zijn eerste platform NexsusCrowd, dat op 1 maand tijd 8 miljoen dollar (ongeveer 7,5 miljoen euro) ophaalde voor de bouw van een winkelcentrum in Toronto, met 10% rendement. In de Verenigde Staten zorgt het enthousiasme van particulieren en professionals ervoor dat de platformen kunnen bijdragen aan de financiering van alle soorten projecten, van eengezinswoningen tot buitengewone projecten zoals een wolkenkrabber van 80 verdiepingen met de naam Three World Trade Center in New York /77

8 Hoe werkt het? Waarom voor crowdfunding kiezen? 8/77

9 Hoe werkt crowdfunding? Alles vertrekt van een goed idee dat één of meer mensen hebben. Deze mensen willen hun project opstarten en ondernemers worden. Ze moeten dan alleen nog de nodige financiering zoeken om hun project te starten. Deze aannemers stellen hun project voor aan een crowdfundingplatform om via dit platform de nodige middelen op te halen. $ Zodra het platform bereid is de campagne van de onderneming te starten, is het vervolgens aan de potentiële investeerders om het project te beoordelen en erin te investeren. Als de financiële doelen worden gehaald, krijgt het project/de onderneming het geld en worden de investeerders crowdfunders. Zo niet, betaalt het platform alle investeerders terug. Waarom voor crowdfunding kiezen? Volgens Douw & Koren is de belangrijkste motivatie voor investeerders om een project steunen, dat zij erin geloven. Dat geldt nog meer wanneer de investeerder verwacht een beloning te krijgen in ruil voor zijn investering. Sommige backers steunen projecten waar zij van houden, waar zij emotioneel of geografisch mee verbonden zijn of projecten waarmee zij dezelfde waarden delen. Wat crowdfunding van aandelen en leningen betreft, worden de backers voornamelijk gemotiveerd door de financiële opbrengst die zij kunnen incasseren. In dat geval zien de backers hun inbreng als een echte investering. Participatieve financiering biedt backers de kans een Business Angel of Venture Capitalist te worden door bedragen te investeren die veel lager zijn dan die van dergelijke investeerders. Vanuit het standpunt van de ondernemer is crowdfunding niet alleen een alternatieve financieringsbron maar ook een doeltreffende manier om zijn project te testen bij het grote publiek, vooral voor crowdfunding via beloningen. Bij dit soort crowdfunding investeren de backers namelijk alleen in het project als ze het idee ervan interessant vinden. In het omgekeerde geval, als een crowdfundingcampagne via beloningen er niet in slaagt het vastgestelde minimale financieringsbedrag te halen, kan dit een teken zijn dat het idee van het project niet noodzakelijk het publiek warm maakt en mogelijk niet zal werken wanneer het product of de dienst op de markt wordt gebracht. In geval van een succesvolle campagne, is de crowdfunding ook een marketinginstrument om het product of de dienst bekend te maken. Bovendien worden met dit soort financiering veel mensen bereikt die de ondernemer gegevens of ideeën kunnen bezorgen. Ten slotte kan het helpen om andere financieringsbronnen aan te trekken, zoals Venture Capitalists of Business Angels, soms zelfs de banken. 9/77

10 Obstakels voor de investeerders Een onderneming die haar project lanceert, kan in haar zoektocht naar investering op een aantal obstakels botsen. Er worden vier belangrijke obstakels geïdentificeerd. Het eerste obstakel lijkt tamelijk vanzelfsprekend, namelijk een gebrek aan financiële middelen bij de investeerders. Vervolgens zien we dat bepaalde mensen crowdfunding niet echt kennen en, hoewel ze geïnteresseerd zijn in dit nieuwe financieringssysteem, durven ze geen projecten steunen omdat ze onvoldoende kennis hebben. Om iets te doen aan dit probleem, organiseert Bolero Crowdfunding het hele jaar door introductiesessies om het principe bekend te maken en aan nieuwsgierigen en geïnteresseerden uit te leggen wat het precies is. Daarnaast heeft het een witboek en een boek over crowdfunding uitgegeven. Een laatste serieus obstakel tot slot schuilt in het feit dat mensen vaak weinig vertrouwen hebben in het internet. Nu zijn het net de nieuwe online communicatiemiddelen en transacties via internet die de opkomst van crowdfunding in de hand hebben gewerkt. Sommige mensen zijn het gewoon niet gewend om betalingen te verrichten via internet en twijfelen eraan of deze betalingen wel veilig zijn. De wereld digitaliseert steeds meer, en zij die het meest terughoudend zijn ten aanzien van het internet, zullen in de toekomst gedwongen worden zich aan te passen. Elke belegging houdt kansen en risico s in Bij sommige vormen van crowdfunding kunt u iets terugkrijgen in ruil voor uw investering. Welke kansen biedt dit voor de investeerder? Niet-financiële Crowdfunding Schenkingen Niets (of alleen de voldoening een project financieel te hebben gesteund). Beloningen De beloning. De beloning kan vele vormen aannemen. Het kan gaan om het product in avant-première, naamvermelding in een strip, ontmoeting met de zanger van de gesteunde band,... Financiële Crowdfunding Wie zijn kapitaal belegt via crowdfunding om het project van een onderneming te financieren, kan mogelijk winst boeken: Aandelen Ontvangst van een eventueel dividend; verkoop van aandelen tegen een hogere prijs dan de aankoopprijs. 10/77

11 Leningen In vergelijking met aandelen is een lening transparanter wat de betalingsdata betreft, aangezien de interesten in normale omstandigheden op vaste vervaldagen worden uitgekeerd aan de investeerder. Maar een ervaren belegger weet dat er altijd een risico is. Hij belegt zijn geld tegen eventuele winst, maar weet dat hij rekening moet houden met de volgende risico s: Niet-financiële Crowdfunding Schenkingen De investeerder verdient in dit geval niets en loopt geen enkel risico. Beloningen Het enige risico is dat hij de beloning niet ontvangt. Financiële Crowdfunding Aandelen Geen uitkering van dividend; Gedeeltelijk of zelfs volledig waardeverlies van het aandeel. Illiquide product: onzekerheid over de doorverkoopdatum van het aandeel Leningen De onderneming is niet in staat u de lening (hoofdsom en/of interesten) terug te betalen. In haar rapport over crowdfunding verklaarde de Europese Commissie in mei 2016 dat gemiddeld ongeveer 60% van de starters de eerste drie jaar van hun activiteit overleven. Er zijn nog andere, extremere risico s zoals een cyberaanval, een frauduleuze lener of frauduleus platform,... Het is dus belangrijk zich altijd bewust te zijn van de risico s die deze beleggingen inhouden. Bovendien zijn uw beleggingen niet liquide. Ze zijn niet op een beurs genoteerd en bijgevolg moeilijk verhandelbaar. Voor meer informatie over de risico s kunt u terecht op onze website: 11/77

12 Crowdfunding wereldwijd 12/77

13 Aantal platformen wereldwijd Het is moeilijk wereldwijd het exacte aantal platformen te kennen. Volgens Crowdsurfer zouden er vandaag platformen zijn. Dit aantal is dus fors gestegen, want eind 2015 telde Crowdsurfer nog maar platformen. Van deze platformen vandaag, komen er 865 uit de Verenigde Staten, goed voor 32% van de wereldmarkt. In Europa is het land met de meeste platformen zonder verrassing het Verenigd Koninkrijk, dat goed is voor 12%. Op wereldschaal vertegenwoordigt België slechts 1% van het aantal platformen. In 2015 verdeelden de vier grootste spelers in Europa, namelijk het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Frankrijk en Duitsland, 64% van de markt onder elkaar. Sindsdien is crowdfunding sterk ontwikkeld en werden er tal van platformen opgericht. Het totale marktaandeel van deze vier landen bedroeg in 2016 nog maar 27%. 12% VK Crowdfundingplatformen wereldwijd 36% 5% VS ijk kr an Fr 5% nd erla Ned 5% Duitsland 1% België 41% Rest van de wereld Bron: Crowdsurfer Een markt van 134 miljard USD In 2015 bedroeg het mondiale omzetcijfer van crowdfunding 134,78 miljard dollar. Een verbluffende stijging in vergelijking met 2014, toen nog maar 16 miljard dollar werd opgehaald. De globale crowdfundingmarkt $134 bn $2,7 bn $ 6,1bn $ 16,2bn Bron: Douw & Koren 13/77

14 We zien dat crowdfunding over heel de wereld steeds groter wordt. In 2015 heeft het namelijk het gemiddelde jaarlijkse financieringsbedrag door Business Angels en Venture Capitalists ruimschoots overschreden. Jaarlijkse financiering (in miljarden dollars): VC vs. Crowdfunding vs. Angel Crowdfunding 10 VC Angel Bron: Massolution en Forbes.com We stellen dus vast dat crowdfunding een algemeen aanvaarde financieringsbron is geworden. Niettemin moeten we opmerken dat het soms niet alleen een autonome financieringsbron is. Een deel van de investeringen komt van professionele investeerders die over het algemeen forsere bedragen investeren dan de gemiddelde investeerder en die niet via het klassieke systeem van participatieve financieringsplatformen investeren. Dit geldt zeer vaak voor crowdfunding via aandelen. Professionele investeerders zijn de Business Angels en Venture Capitalists. Sommige Business Angels en Venture Capitalists hebben crowdfunding via aandelen zelfs opgenomen als een fase van hun investeringsstrategie. In een dergelijke situatie heeft de onderneming namelijk al een groot aantal promotoren, nog voor de Venture Capitalist of Business Angel haar komen steunen. Douw & Koren schat dat het aandeel professionele investeerders in de campagnes 40% bedraagt in De gelden die deze professionele investeerders inbrengen, worden normaal niet opgenomen in de gegevens over de totaal opgehaalde bedragen die beschikbaar zijn op de platformen. 14/77

15 Spreiding van crowdfunding wereldwijd China is veruit de grootste crowdfundingmarkt met bijna 95 miljard dollar opgehaald in Het wordt gevolgd door de Verenigde Staten, waar in hetzelfde jaar 35 miljard dollar werd opgehaald. Europa is derde op deze markt met 4,75 miljard dollar. In Europa is het Verenigd Koninkrijk de grootste speler, die in 2015 op zich al bijna 4 miljard dollar ophaalde. Spreiding van crowdfunding wereldwijd (in dollars) Crowdfunding % van totaal % van BBP VS ,1 % 0,196 % Asia-Pacific ,4 % China ,7 % ,6 % ,5 % 0,039 % België ,0 % 0,002 % Frankrijk ,2 % 0,013 % Duitsland ,1 % 0,004 % Nederland ,1 % 0,019 % Italië ,0 % 0,003 % Oostenrijk ,0 % 0,005 % Rest van Azië Europa Zweden VK Totaal: 0,856 % ,1 % 0,289 % ,9 % 0,138 % ,0 % Bron: Cambridge University, Douw&Koren, The current state of crowdfunding, Knoema Mondiale verdeling per type crowdfunding Marktaandeel van de verschillende soorten crowdfunding VS Asia Pacific Europa Total % ,6 % Lending - P2B - P2P ,8 % 35,1 % 61,7 % Reward ,3 % Equity Donation Total % ,3 % ,0 % 26,1 % 70,3 % 3,5 % 100,0 % Bron: Cambridge University, Douw&Koren, The current state of crowdfunding 15/77

16 Als we kijken naar de bedragen die op wereldschaal worden opgehaald, valt op dat de door financiële crowdfunding opgehaalde middelen vele malen hoger zijn dan die via schenkingen en beloningen. In de tabel hierboven zien we dat crowdlending wereldwijd de vorm van crowdfunding is die de grote meerderheid van de middelen ophaalt. In deze twee jaar is het met 1 077% toegenomen. Wereldwijd was crowdfunding in 2015 namelijk goed voor 130 miljard dollar, wat een stevig aandeel van 96,8% van de markt vertegenwoordigt. Een groot deel van de leningen komt uit Azië, en meer bepaald P2P in Azië. De Chinese financiële autoriteiten hebben de banken begrensd in de toekenning van hypothecaire leningen om een vastgoedbubbel te vermijden. Voor Chinese leners is het dus moeilijk geworden een lening vast te krijgen bij de banken. En daarom richten zij zich tot particuliere geldschieters. Dat is dus de reden waarom de bedragen voor P2P crowdlending in China zo hoog zijn5. Ook in de Verenigde Staten zien we dat de P2P-leningen omvangrijker zijn dan de P2B-leningen. Dat wordt verklaard door de minder sterke aanwezigheid van de banken op de markt van de leningen aan particulieren. Aan de andere kant vertegenwoordigen crowdfunding via aandelen, beloningen en schenkingen respectievelijk slechts 1,6%, 1,3% en 0,3%. Merk op dat crowdfunding via kapitaalsinvestering in 2015 een zeer mooie groei kende, tot 2,2 miljard dollar, wat 98% meer is dan in Crowdfunding via beloningen van zijn kant groeide met 20%, tot 1,73 miljard dollar. Crowdfunding via schenkingen tot slot verliest beetje bij beetje aan marktaandeel. 5 De crowdfundingmarkt in 2015: evolutie per type 1077% Lending $130,4bn -79% Donation $0,415bn 30% $1,73bn Reward 98% $2,2bn Equity Jaarlijkse groeipercentage Fundingvolume Bron: Bolero Crowdfunding Research 16/77

17 Crowdfunding in België 17/77

18 De Belgische markt in kaart gebracht Een aantal platformen maakten in 2016 hun intrede op de Belgische markt. Deze platformen financieren almaar meer uiteenlopende activiteiten. Dit geldt bijvoorbeeld voor het platform Miimosa of Rising Track. Miimosa is een crowdfundingplatform via beloningen dat uitsluitend op landbouw- en voedingsprojecten gericht is. Het crowdfundingplatform via beloningen Rising Track is dan weer opgericht om onze Belgische atleten financieel te ondersteunen. Financieel Reward Donatie Bron: Bolero Crowdfunding Research Evolutie van crowdfunding in België Participatieve financiering blijft zich wereldwijd verder ontwikkelen en met name ook in ons land. Toch is het een hele klus om exacte recente cijfers te krijgen over de opgehaalde bedragen in België. Veel instanties en platformen publiceren weliswaar de opgehaalde bedragen, maar deze komen niet exact overeen met het crowdfundingprincipe op zich. In principe moeten de via crowdfunding opgehaalde bedragen volledig en uitsluitend van het publiek komen. Bepaalde platformen halen fondsen op bij professionele investeerders en het publiek, maar groeperen al deze financieringen als bedragen die zijn opgehaald via crowdfunding. 18/77

19 Douw & Koren voert elk jaar een studie uit over crowdfunding in België. Het is belangrijk erop te wijzen dat Douw & Koren een zeer ruime definitie hanteert van participatieve financiering. Het houdt rekening met alle bedragen die worden opgehaald op Belgische en buitenlandse platformen zoals Kickstarter. Zo realiseerde crowdfunding in België in 2016 volgens Douw & Koren een buitengewone groei van 194%. Het eerste semester van 2016 overtrof al snel de 10,2 miljoen euro die werd opgehaald in het jaar In 2016 verdrievoudigde dit bedrag bijna tot 29,9 miljoen euro via 1200 Belgische projecten. Ondanks deze mooie groei, liggen wij nog altijd ver achter op onze Nederlandse buren, die in 2016 volgens Douw & Koren 170 miljoen euro ophaalden. Evolutie van crowdfunding in België 35 29,9 m ,2 m ,4 m 1,1 m Bron: Douw & Koren Toestand van de Belgische markt In de eerste tabel hieronder zien we de totale bedragen die in 2016 werden opgehaald op de Belgische platformen. Houd er rekening mee dat de niet-gefinancierde projecten niet altijd op elk platform vermeld zijn. Volgens de studie die wij in onze kantoren hebben gevoerd, werd in ,1 miljoen euro opgehaald, dat is 3,3 miljoen meer dan het bedrag dat vorig jaar werd opgehaald volgens onze studie. Dit geeft alleen de werkelijk door het publiek geïnvesteerde bedragen weer. De middelen die door het platform zelf of door professionele investeerders zijn toegevoegd, zijn niet in aanmerking genomen in dit bedrag. De belangrijkste platformen op de Belgische markt zijn in 2016 Look&Fin en MyMicroInvest, die respectievelijk 43% en 19% marktaandeel bezitten. Het platform Bolero Crowdfunding vertegenwoordigt op zijn beurt 5% marktaandeel. De platformen OksigenCrowd, Boekensteun en Finicrowd werden in 2016 stopgezet. In de tweede tabel zien we de succesgraad van de crowdfundingplatformen in België voor het jaar We zien dat de platformen met de hoogste slaagcijfers Ulule, Ekifin, Bolero Crowdfunding en Growfunding zijn, met respectievelijk 93%, 89% en 88% voor de laatste twee. We stellen vast dat de platformen met de hoogste totaal opgehaalde bedragen niet noodzakelijk die met de 19/77

20 hoogste succesgraad zijn. Uit deze gegevens kunnen verschillende zaken worden afgeleid. Bepaalde platformen hadden de neiging een groot aantal projecten te lanceren, maar slechts een gering deel hiervan haalde ook het doelbedrag op. Dit geldt bijvoorbeeld voor Kickstarter of Crofun. Anderzijds zijn er platformen, zoals Look&Fin, die veel projecten lanceerden na een selectieprocedure (slechts 1,6% van de leningaanvragen wordt gelanceerd) en de grote meerderheid van die projecten kende succes. Een aantal platformen tot slot lanceerden een flink aantal projecten na selectie, waarvan de grote meerderheid lukte, en sommige van die projecten haalden zelfs meer op dan het minimumbedrag dat ze wilden. Dit geldt voor de platformen MyMicroInvest en Bolero Crowdfunding. Door crowdfundingplatformen opgehaalde bedragen in 2016 (in ) / Look & Fin / MyMicroInvest KissKissBankBank /? Kickstarter / Sandawe / Bolero Crowdfunding / Ulule / Hello Crowd / Crowd in / Gingo / Growfunding / Rising Track / Angel me / Crofun / Ekifin / Yeee-Haaa / Miimosa / SoCrowd / Crowdfunding gent / Befund 8950 / Apps funder 1500 /? Oksigen Crowd 0/0 Boekensteun 0/0 Finicrowd 0/ Totaal doelbedrag van de gelukte campagnes Effectief opgehaald totaalbedrag Bron: Bolero Crowdfunding research 20/77

21 Succesgraad van de crowdfundingplatformen in 2016 Succesratio crowdfundingplatformen Ulule 93% 97 / 104 Ekifin 89% 8/9 Bolero Crowdfunding 88% 7/8 15 / 17 Growfunding 88% Sandawe 80% 32 / 40 Crowd in 77% 35 / 45 Look & Fin 75% Gingo 71% Miimosa 67% Befund 67% 27 / 35 3/4 10 / 14 6/9 2/3 14 / 22 MyMicroInvest 64% 73 / 115 Hello Crowd 63% Angel.me 60% 3/5 Yeee-Haaa 50% 3/6 Kickstarter 28% 51 / 202 Rising Track 20% 10 / 50 Crofun 9% Crowdfunding gent 9% KissKissBankBank? Apps funder? 7 / 78 1 / Aantal projecten Succesvol gefinancierde projecten Succesratio Bron: Bolero Crowdfunding research Financiële crowdfunding in België: klein, maar snel groeiend - 10/2015 2/3 21/77

22 Bovenstaande tabellen leren ons dat er in 2016 in België drie belangrijke spelers actief zijn op de markt van financiële crowdfunding: De eerste, Look&Fin6, opgericht in 2012, laat de jongste 4 jaar een forse jaarlijkse groei van 200% noteren. Het platform is actief in België en Frankrijk. Eind maart 2017 kwam 64% van zijn projecten van België, terwijl 36% van de dossiers uit Frankrijk kwamen. Het platform vertegenwoordigt 85% van de crowdlendingmarkt in België. Dit platform legt de focus op leningen voor iets matuurdere bedrijven. Bovendien geven ze de investeerder inzicht in het risico van de emittent door er een bepaalde rating aan te geven. Dat risico daalt ook snel aangezien er onmiddellijk interest en kapitaal worden afgelost volgens een bepaald aflossingsplan. Als kers op de taart is ook de exit duidelijk, namelijk de looptijd van de lening. Uiteraard bestaat er altijd het risico dat de lening niet (volledig) wordt terugbetaald. Look&Fin is zeer selectief voor de projecten die het op zijn platform plaatst. Tot nog toe werd slechts 1,6% van de leningaanvragen ook effectief gelanceerd. De opgehaalde volumes van het platform stijgen elke maand met 10%. De gemiddelde rentevoet op het platform Look&Fin bedraagt 8,03%. Het platform registreert recordtijden voor de financiering van projecten. Uit een van hun studies, eind 2016 gepubliceerd, blijkt dat de gemiddelde snelheid waarmee dit platform de beoogde middelen ophaalt, minder dan één uur per campagne zou zijn. Bolero Crowdfunding en MyMicroInvest zijn de belangrijkste platformen die zich op aandelen en obligaties toespitsen in België. Beide hebben specifieke structuren opgezet om alles werkbaar te houden. Bolero Crowdfunding werd eind 2014 het crowdfundingplatform van KBC Groep. Ook Bolero Crowdfunding is bijzonder selectief in de projecten die het lanceert. Het lanceerde namelijk slechts 2,3% van de voorstellen die het ontving. Sinds zijn begin in 2016, werden via dit platform 16 projecten gelanceerd. Met een gemiddelde van euro per project, haalt Bolero Crowdfunding een van de hoogste gemiddelde bedragen voor equity crowdfunding. Afhankelijk van het project, kan al vanaf 50 euro een project worden gesteund en dus een Belgische ondernemer worden geholpen. Bolero Crowdfunding is aan een snelle opmars bezig, die het vooral te danken heeft aan het uitgebreide investeerdersnetwerk waarover het beschikt. Het heeft bovendien een unieke structuur uitgewerkt waarmee crowdfunding veilig kan worden gecombineerd met investeringen door Business Angels, VC fondsen (Venture Capitalist) of andere financieringsvormen. Dit voordeel wordt erg op prijs gesteld door de investeerders. Getuige hiervan is neoscores, dat zijn doelbedrag op drie dagen ophaalde en waar de crowd tegen dezelfde voorwaarden als en samen met VC s kon investeren. Van de 1,27 miljoen euro die sinds zijn begin in 2016 werd opgehaald, heeft de crowd al voor een totaalbedrag van ongeveer euro geïnvesteerd. 6 Gegevens van Look&Fin, MMI, Bolero CF op hun website 22/77

23 MyMicroInvest is actief sinds juni Sinds zijn oprichting werd al ruim 36 miljoen euro7 geïnvesteerd door de crowd en professionele investeerders in 68 campagnes. De crowd investeerde 6,67 miljoen euro van 2012 tot 2016, waarvan euro in Bijzonder aan MyMicroIvest is dat het zelf een fonds heeft opgericht onder de naam Inventure, dat als doel heeft te investeren in bepaalde bedrijven die zich laten financieren op het platform. Tot slot willen we de aandacht vestigen op een niet-financieel crowdfundingplatform dat zeer aanzienlijke geldmiddelen ophaalt in België. Het gaat hier om het Amerikaanse platform Kickstarter, het grootste platform voor participatieve financiering ter wereld. Het werd in 2009 opgericht in de Verenigde Staten en is gebaseerd op het systeem van crowdfunding via beloningen. Sinds zijn start werd al bijna 3 miljard dollar geïnvesteerd door meer dan 12 miljoen geldschieters in projecten. En het bevalt de investeerders ook, want een derde van hen heeft al meer dan één project gesteund. In 2016 werden op het platform Kickstarter 202 projecten gelanceerd voor Belgische projecten. Slechts 57 hiervan echter haalden hun financieringsdoel en haalden op die manier een totaalbedrag op van euro. Dit lage slaagcijfer kan worden verklaard door het feit dat Kickstarter zeer soepele selectiecriteria hanteert voor de projecten. Dit platform heeft al duizenden ondernemers de kans gegeven hun project te financieren, en soms met erg hoge bedragen. Dit doet veel ondernemers dromen, die proberen hun project van de grond te krijgen op Kickstarter, maar die soms onderschatten hoeveel voorbereiding en tijd een campagne vraagt. We verwachten dat binnen enkele jaren het moment van de waarheid aanbreekt voor de platformen. Velen willen meesurfen op de crowdfunding wave. De voorbije jaren zijn er heel wat platformen opgericht, maar we sluiten niet uit dat een aantal van deze initiatieven verlieslatend zijn of alleen maar overleven door overheidssteun. Niettemin is de Tax shelter (meer uitleg in het vervolg van dit witboek) op 1 februari uitgebreid naar investeringen via financiële crowdfunding. Dit is een fiscale maatregel die investeringen via erkende financiële crowdfundingplatformen wil stimuleren. De redenen van deze onwaarschijnlijke groei Zoals hierboven uiteengezet, is crowdfunding in volle groei. Dat is niet onschuldig. In de beginjaren konden de ondernemers bekend worden gemaakt met deze nieuwe financieringsvorm en kon vertrouwen worden opgebouwd bij de investeerders. Wij noemen hieronder enkele redenen voor zijn ontwikkeling: Volgens een onderzoek door het studiebureau ivox voor rekening van Bolero Crowdfunding, wist de helft van de Belgen in 2015 niet wat crowdfunding was. Volgens Douw & Koren hebben projecten 7 Gegevens van Look&Fin, MMI, Bolero CF op hun website 23/77

24 die in 2015 gebruikmaakten van crowdfunding als financieringsbron de aandacht van de media getrokken en investeerders gelokt die op het internet of in het dagelijks leven met hun kennissen over participatieve financiering spraken. Met de toename van het aantal gefinancierde projecten in België, won crowdfunding er aan bekendheid. De verhalen van de vele ondernemers die hun projecten konden realiseren dankzij crowdfunding, maakten andere ondernemers bewust van nieuwe financieringskansen. Bovendien vond in België op 21 september 2016 het eerste congres over crowdfunding plaats, georganiseerd door VOKA en Douw & Koren. Honderden platformen, financiële experts en ondernemers kregen er alle mogelijke informatie over de kansen en uitdagingen van participatieve financiering. Ten slotte kan de groei eveneens worden verklaard door de professionalisering van de bestaande platformen, die een stuk zichtbaarder en aantrekkelijker zijn geworden, en door het toenemende aantal projecten die worden voorgesteld op de platformen. Kennis van crowdfunding en zijn professionalisering verklaren zijn enorme groei, die ook in 2017 zal aanhouden dankzij de versterkte regels en de gloednieuwe Tax shelter die op 1 februari 2017 in werking is getreden. België nog altijd zo beperkt? Crowdfunding in België en in de buurlanden in miljoen euro (2015) Crowdfunding in België en in de buurlanden in miljoen euro (2015) 0,9 per inwoner 10,2 België 7,5 per inwoner 128,1 Nederland 1,4 per inwoner 113,9 Duitsland 4,4 per inwoner 293,5 Frankrijk 54,2 per inwoner Verenigd Koninkrijk Bron eurostat, Douw & Koren België realiseerde in 2016 een spectaculaire groei. De bovenstaande tabel van Douw & Koren toont echter duidelijk aan dat België inzake crowdfunding achterop hinkt bij zijn buren. België blijft met zijn 10,2 miljoen euro en 29,9 miljoen euro die respectievelijk in 2015 en 24/77

25 2016 werden opgehaald, ruim achter op buurlanden zoals het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Frankrijk, ongeacht of men kijkt naar het totaal geïnvesteerde bedrag of het gemiddelde geïnvesteerde bedrag per inwoner. In 2015 investeerde de gemiddelde Nederlander twaalfmaal meer via crowdfunding dan de gemiddelde Belg. En dat is nog niets vergeleken met de gemiddelde Brit, die gemiddeld 60 keer meer investeerde dan de Belg! Hoe kunnen we dit verschil verklaren? Eerst en vooral is er wellicht een cultuurverschil tussen de afwachtende Belg en de Nederlanders of Amerikanen die minder afkerig zijn van risico. Maar dat verschil verklaart niet alles. Vervolgens won crowdfunding in 2016 aan bekendheid. De ondernemers werden zich stilaan bewust van de mogelijkheden die participatieve financiering biedt. Maar het is nog niet bij iedereen bekend. Velen hebben er al ooit van gehoord, maar weten niet precies wat het is. Wat is het juist? Welke vormen bestaan er? Hoeveel kan ik eraan verdienen? Wat zijn de risico s? Zoals hierboven uitgelegd, worden er steeds meer bijeenkomsten georganiseerd om investeerders te overtuigen van de nieuwe mogelijkheden die crowdfunding biedt en om ondernemers deze nieuwe veelbelovende investeringsvorm te laten ontdekken. Bovendien, maar dat geldt ook voor het buitenland, is er nood aan een secundaire markt waarop aandelen kunnen worden verhandeld. Een doorsneebelegger zal zich vandaag altijd afvragen: hoe verloopt de exit en tegen welke voorwaarden? Het tot stand komen van een secundaire markt is daarom onontbeerlijk. Anderzijds werken de banken niet altijd precies hetzelfde in de verschillende landen van Europa en van de wereld. Zo kennen de banken in Nederland en het Verenigd Koninkrijk minder leningen toe aan kmo s. Daardoor komt het dat crowdlending zo sterk ontwikkeld is in die landen. In het Verenigd Koninkrijk vervangt het de banken zelf volledig voor leningen aan kmo s. Gelukkig kunnen de kmo s in ons land wel op onze banken rekenen, die hen in zekere mate nog wel leningen toekennen. Tot slot zijn de fiscale maatregelen springplanken voor de ontwikkeling van crowdfunding. Zowel in de VS als het VK gelden er belangrijke fiscale voordelen voor investeerders, zodat investeren via crowdfunding erg attractief wordt. Verder is een gunstig wetgevend kader voor crowdfunding in veel landen een van de belangrijkste redenen voor zijn ontwikkeling. In België moesten er stimulansen komen om via crowdfunding te investeren om ervoor te zorgen dat het zich verder ontwikkelde. Na lang wachten, zowel voor de investeerders als voor de ondernemers, zijn er op 1 februari 2017 een nieuw wetgevend kader en fiscale stimulansen in werking getreden waardoor crowdfunding zich kan ontwikkelen. Er zijn drie dingen veranderd: 25/77

26 1. Verhoging van het bedrag van de investering per individu Vóór 1 februari 2017 mocht een investeerder slechts maximaal euro per project investeren. Onder de nieuwe wet op crowdfunding mag hij voortaan tot euro per financieel crowdfundingproject investeren. Anderzijds nadert de investeringsgrens per individu stilaan het bedrag dat een retailbelegger gemiddeld belegt op de online beursmarkt. Wij schatten dit bedrag op de Belgische markt tussen en EUR. Onze noorderburen krijgen op dit vlak echter al meer flexibiliteit. Voor een aandelentransactie mag een investeerder er tot EUR investeren via een crowdfundingplatform, en in geval van leningen tot maar liefst EUR. Wel werkt de Nederlandse toezichthouder (AFM) in dat geval met een investeerderstoets, die vanaf een geïnvesteerd bedrag van EUR verplicht is en bij elke nieuwe investering moet worden herhaald. Anderzijds denken wij dat de bovengrens van EUR opgehaald bedrag zonder uitgifte van een prospectus een beperkende factor is. Sommige buurlanden, zoals Frankrijk, hebben deze grens verhoogd tot een enorm bedrag van 2,5 miljoen euro. Volgens Douw & Koren zou de verhoging van deze grens onrechtstreeks tot gevolg hebben dat de crowdfundingmarkt professioneler zou worden, omdat dit meer rijpe kmo s de kans zou bieden zich via crowdfunding te laten financieren. Hoewel het absoluut niet evident is om online EUR op te halen, is dit bedrag te laag. Eenmaal een investeerder de early stage financieringsrondes achter de rug heeft, overstijgt de financieringsbehoefte al snel de 1 miljoen EUR om de volgende investeringsperiode van 12 à 18 maanden door te komen. Op termijn zal het dus nodig zijn dat te veranderen. De spelers op de Belgische markt lossen dit op door private beleggingen aan te bieden, of door zelf mee in te stappen in de deal. Maar dan is er natuurlijk geen sprake meer van online crowdfunding. Ook wordt er vaak gekozen om crowdfunding te combineren met bestaande vormen van financiering. 2. Nieuw wetgevend kader voor crowdfunding8 Overal in de wereld en ook in België zit crowdfunding nu al enkele jaren in de lift. Het was dan ook nodig dat ons land een wettelijk kader creëerde voor dit type financiering. De wet van 18 december 2016 regelt de erkenning en controle van crowdfunding door de FSMA. Die wet is van kracht sinds 1 februari Alle regels om een erkenning als crowdfundingplatform te krijgen, staan op de website van de FSMA. 9 De wet op de Tax Shelter is volledig terug te vinden onder artikel 21 en 145/6 van het Wetboek van de Inkomstenbelasting. Alle regels om een erkenning als crowdfundingplatform te krijgen, staan op de website van de FSMA. 26/77

27 Hij geldt uitsluitend voor platformen voor financiële crowdfunding (aandelen, leningen, obligaties enz.) en crowdlending, waarmee het publiek (de crowd) investeert in beleggingsinstrumenten die door een onderneming worden uitgegeven. De FSMA houdt dus geen toezicht op crowdfundingacties op basis van schenking of tegenprestatie in natura (beloning). Bovendien zorgt de FSMA er voortaan voor dat de belegger aan een kennistest wordt onderworpen voordat hij gaat beleggen en dat hij wordt gewaarschuwd als zijn ervaring en kennis onvoldoende zijn. De projecten die op erkende platformen worden gefinancierd, zijn vrijgesteld van publicatie van een prospectus als het opgehaalde bedrag niet hoger is dan euro en als het maximale geïnvesteerde bedrag per investeerder per project niet hoger is dan de grens van euro. Deze vrijstelling van prospectus geldt eveneens voor niet-erkende platformen, maar in dat geval mag het maximaal geïnvesteerde bedrag per belegger maar euro bedragen. Kortom, als er een prospectus wordt gepubliceerd, geldt er dus geen maximale investeringsgrens voor de investeerders. 3. De lang verwachte Tax shelter... De laatste verandering is wellicht de interessantste voor de investeerders. Sinds 1 februari 2017 wordt er onder bepaalde voorwaarden namelijk een fiscaal voordeel gegeven aan investeerders die investeren in micro-ondernemingen of start-ups. In het volgende hoofdstuk leggen wij dit voordeel en deze voorwaarden gedetailleerd uit. 27/77

28 Tax shelter 28/77

29 Bij het begin van hun activiteit kijken start-ups aan tegen een hindernis van formaat: financiering vinden. Hoewel veel van die jonge bedrijven enorm veel potentieel hebben, zijn investeerders vaak nogal terughoudend om er geld in te stoppen. Ze houden nu eenmaal een groter risico in omdat ze pas hun eerste stappen zetten. Starters mogen dan wel samen met kmo s de basis vormen van de Belgische economie en innovatie, toch verkiezen investeerders meestal veiliger beleggingen. Nochtans weten we dat de Belg meestal een flinke spaarpot heeft. In oktober 2016 bedroeg het totale volume aan spaargeld zo maar even 257 miljard euro. En ondanks de historisch lage rentevoeten, bleef de Belg in 2016 zijn spaarrekening spijzen. Dat slapende spaargeld zou een stevig rendement kunnen opleveren mocht de Belg het meer investeren. Met de invoering van de Tax Shelter op 1 februari 2017 wilde de Belgische regering investeerders aanmoedigen om rechtstreeks aandelen te nemen in of leningen te geven aan jonge bedrijven, in ruil voor zeer aantrekkelijke fiscale voordelen. Tegelijk veranderde de regelgeving voor de via crowdfunding opgehaalde en in bedrijven geïnvesteerde bedragen en wordt financiële crowdfunding voortaan gecontroleerd door de FSMA om investeerders de kans te geven kennis te maken met de platformen die erkend zijn om financiële crowdfundingactiviteiten uit te oefenen. De nieuwe maatregelen zullen beleggen via crowdfunding nog aantrekkelijker maken en Belgische ondernemers steunen bij de start en de verdere ontwikkeling van hun projecten. Hoe herkent u projecten die onder het stelsel van de Tax shelter vallen? De projecten die in aanmerking komen voor de Tax shelter hebben op Bolero crowdfunding het volgende logo. Tax Shelter bij crowdfunding via aandelen Sinds 1 februari 2017 is het Tax Shelter-systeem uitgebreid naar crowdfunding. Investeerders kunnen voortaan een belastingvermindering krijgen als ze voor een maximaal bedrag van euro (per belastbare periode) participeren in de verschillende crowdfundingcampagnes waarin ze hebben geïnvesteerd, van bedrijven van minder dan 4 jaar oud die in aanmerking komen voor het Tax shelter-systeem. Door de uitbreiding van de Tax Shelter naar de crowdfundingsector kunnen beleggers hun belastingen drukken terwijl ze tegelijk heel wat start-ups en zo ook de Belgische economie een duwtje in de rug geven. Een investeerder die via aandelen deelneemt in een start-up kan een belastingvermindering genieten van 30% van het bedrag dat hij heeft 29/77

30 geïnvesteerd in kmo s die in aanmerking komen voor de Tax Shelter. En wie rechtstreeks in een micro-onderneming investeert, kan zelfs 45% fiscale vrijstelling krijgen. De belastingvermindering is hoger bij een investering in een micro-onderneming, omdat dat type bedrijf een hoger risico vertegenwoordigt. Een micro-onderneming staat nu eenmaal minder ver dan een kmo. Investeert u bijvoorbeeld euro in een kmo die voor het Tax Shelter-systeem in aanmerking komt, dan krijgt u 300 euro belastingvermindering. Die 300 euro wordt afgetrokken van uw belastingbedrag. Had u echter rechtstreeks in een micro-onderneming geïnvesteerd, dan zou die vermindering 450 euro bedragen. Voorwaarden kmo & micro-onderneming 1 Een kmo is een onderneming die niet meer dan een van de volgende criteria overschrijdt: een balanstotaal van maximaal euro een jaaromzet (excl. btw) van maximaal euro een jaargemiddelde van het personeelsbestand van maximaal 50 werknemers 2 Een micro-onderneming is een onderneming die niet meer dan een van de volgende criteria overschrijdt: een balanstotaal van maximaal euro een jaaromzet (excl. btw) van maximaal euro een jaargemiddelde van het personeelsbestand van maximaal 10 werknemers Wie kan hiervan genieten? De Tax shelter is bedoeld voor natuurlijke personen. Bedrijfsleiders worden echter uitgesloten voor de aandelen of deelbewijzen die zij bezitten in de onderneming die zij leiden. Zij kunnen niet profiteren van een belastingvermindering op het belegde kapitaal. Tot euro belastingvermindering op uw gecumuleerde investeringen van euro! De belastingvermindering is slechts van toepassing op een investering van maximaal euro per belastingplichtige en per belastbare periode. Let op, het gaat om een belastingvermindering: het eventuele niet verrekenbare saldo wordt niet terugbetaald en is niet overdraagbaar. Voorwaarden voor de investeerders Om van die belastingvermindering te genieten, moeten investeerders bepaalde voorwaarden vervullen, zoals: De vermindering wordt toegekend bij een investering in geld in nieuwe aandelen of aandelen op naam bij de oprichting van de vennootschap of bij een kapitaalverhoging. Elke investering in natura is uitgesloten. Om recht te hebben op de volledige belastingvermindering moet de investeerder zijn belegging vier opeenvolgende jaren aanhouden. Verkoopt hij zijn aandelen, dan krijgt hij slechts belastingvermindering voor de maanden vóór hij zijn aandelen 30/77

31 en deelbewijzen van de hand deed. Hij geniet geen enkele belastingvermindering voor de resterende maanden tot het einde van de termijn van 48 maanden. Om voor de Tax Shelter in aanmerking te komen mag de investering nooit meer bedragen dan 30% van het kapitaal van de onderneming. Verder zijn er bedrijven die hun investeerders niet kunnen laten genieten van de voordelen van de Tax Shelter wegens de aard van hun activiteit. De verschillende modaliteiten zijn de volgende / onder andere de volgende vennootschappen zijn uitgesloten: Het Tax Shelter-mechanisme geldt niet voor beleggings-, thesaurie- of financieringsvennootschappen noch voor vennootschappen die al een kapitaalvermindering hebben doorgevoerd of dividenden hebben uitgekeerd. Verder sluit de wet alle vennootschappen uit met een doel op het vlak van vastgoed (oprichting, verwerving, beheer, verbouwing, verkoop, verhuur enz.). De wet sluit ook alle vennootschappen uit waarin onroerende goederen zijn ondergebracht waarvan personen die een mandaat of bepaalde functies uitoefenen in de vennootschap of zijn partner of kinderen het gebruik hebben. Zijn eveneens uitgesloten, alle vennootschappen die de ontvangen sommen gebruiken voor de uitkering van dividenden, de aankoop van aandelen of het verstrekken van leningen, evenals vennootschappen die het voorwerp uitmaken van een collectieve insolventieprocedure. Wanneer krijgt u de belastingvermindering? De belastingplichtige moet bij zijn aangifte van de inkomstenbelasting bewijsstukken voegen die aantonen dat hij nog altijd aandelen of deelbewijzen in de onderneming heeft. De start-up moet per een fiscaal attest bezorgen aan de investeerder. U moet uw belastingaangifte invullen voor de vier jaar die uw investering loopt om zeker te zijn dat u de volledige belastingvermindering krijgt. Uw investering is rond zodra Bolero Crowdfunding het geld investeert in de onderneming en de transactie is ondertekend bij de notaris, dus niet op de datum dat u hebt geïnvesteerd. De belastingaangifte voor een belastbare periode gebeurt in juni van het jaar daarop. In de praktijk: In oktober 2017 investeert u via een crowdfundingplatform 50 euro in een start-up. De campagne loopt af in november De start-up voert zijn kapitaalverhoging door in december 2017 en de transactie wordt diezelfde maand bij de notaris afgesloten. U hebt dus recht op een belastingvermindering in het aanslagjaar 2018, voor de belastbare periode /77

32 In sommige gevallen kunt u pas twee jaar na uw investering aanspraak maken op een belastingvermindering. In oktober 2017 investeert u via een crowdfundingplatform 50 euro in een start-up. De campagne loopt af in december De start-up voert zijn kapitaalverhoging door in januari 2018 en de transactie wordt diezelfde maand bij de notaris afgesloten. U hebt dus pas recht op een belastingvermindering in het aanslagjaar 2019, voor de belastbare periode Voorwaarden voor de ondernemer Ondernemers kunnen dankzij de Tax Shelter meer investeerders aantrekken. Om in aanmerking te komen voor het Tax Shelter-systeem moet een vennootschap aan de volgende voorwaarden voldoen: De vennootschap is een kmo of micro-onderneming die in België ingeschreven is; De vennootschap moet zeker een kmo of micro-onderneming zijn op het ogenblik van de kapitaalinbreng; De kmo of micro-onderneming is niet langer dan 48 maanden ingeschreven bij de Kruispuntbank van Ondernemingen (niet vóór 1 januari 2013); Voor die vennootschappen bedragen de fiscaal aangemoedigde inbrengen maximaal euro; De vennootschap is niet beursgenoteerd; De vennootschap is niet opgericht door een splitsing of fusie. Bovendien kunnen zoals hierboven al vermeld niet alle vennootschappen in het Tax Shelter-systeem stappen: Het systeem geldt niet voor beleggings-, thesaurie- of financieringsvennootschappen, noch voor vennootschappen die al een kapitaalvermindering hebben doorgevoerd of dividenden hebben uitgekeerd, en evenmin voor vennootschappen met een doel op het vlak van vastgoed; Verder zijn ook alle vennootschappen uitgesloten waarin onroerende goederen zijn ondergebracht die worden gebruikt door personen die een mandaat of bepaalde functies uitoefenen in de vennootschap of door hun partner of kinderen; Tot slot sluit de wet ook elke vennootschap uit die de ontvangen sommen gebruikt voor de uitkering van dividenden, de aankoop van aandelen of het verstrekken van een lening, of die het voorwerp uitmaakt van een collectieve insolventieprocedure. 32/77

33 Nieuw kader voor crowdlending De Tax shelter geldt ook voor leningen aan jonge ondernemingen (crowdlending). De Tax Shelter geeft bij leningen recht op een vrijstelling van de roerende voorheffing. Die bedraagt in België 30%. Dat betekent dat, wanneer u uw geld uitleent en daarop interesten int, de Staat 30% van de interesten op uw lening inhoudt. Uw leningen aan start-ups (niet langer dan 48 maanden ingeschreven bij de kruispuntbank van ondernemingen) via crowdfunding worden daarvan vrijgesteld. Want het nieuwe wettelijke kader voor crowdfundingplatformen bevoordeelt ook crowdlending. Zo komen sinds 1 februari beleggingen via obligatieleningen in aanmerking voor vrijstelling van onroerende voorheffing op de interesten die de leningen opbrengen. Om aanspraak te kunnen maken op die vrijstelling zijn verschillende voorwaarden te vervullen De lening moet een looptijd hebben van minimaal 4 jaar; De lening moet minstens elk jaar interesten opbrengen; De vennootschap moet zeker een kmo of micro-onderneming zijn op het ogenblik van de kapitaalinbreng; De vrijstelling van roerende voorheffing geldt slechts op de interesten van de eerste uitgeleende schijf van euro per jaar; De kredietgevers mogen geen professionele kredietverstrekkers zijn. In dit geval mogen het dus wel bedrijfsleiders zijn; De lening mag alleen worden gebruikt om nieuwe economische activiteiten te financieren, en in geen geval om andere leningen te herfinancieren. De kredietgever moet het aantal leningen aan start-ups opgeven in zijn aangifte aan de personenbelasting. We nemen opnieuw een voorbeeld: u investeert euro via een crowdfundingplatform. Ditmaal geeft u een lening aan een start-up via crowdlending. De onderneming belooft een jaarlijkse rentevoet van 9%. Met dat percentage kunt u jaarlijks 90 euro interest op uw lening krijgen. Vroeger moest de lener 30% van de betaalde interesten (27 euro) rechtstreeks aan de Staat storten, u ontving slechts 63 euro van de betaalde interesten. Dankzij het fiscale voordeel dat sinds 1 februari 2017 van kracht is, krijgt de investeerder nu 100% van de interesten op de lening. Hij ontvangt dus de volledige 90 euro. Staar je niet blind op het fiscale voordeel alleen! Of de tax shelter nu in voege is of niet, investeren in start-ups is zeer risicovol. Een aanmoediging via de tax shelter is uiteraard leuk, maar investeren in starters enkel en alleen omdat het een fiscaal voordeel oplevert wordt afgeraden. 33/77

34 Een Europees wetgevend kader? 34/77

35 Binnen de financiële wereld is crowdfunding een relatief klein en weinig ontwikkeld segment, maar zijn groeisnelheid maakt het zeer veelbelovend. In 2015 werd er op crowdfundingplatformen in Europa bijna 4,74 miljard euro opgehaald. Dit is een verdubbeling van de markt. In 2014 werd er namelijk maar 3,26 miljard euro opgehaald10. Vandaag zijn er tussen de Europese landen grote verschillen in de opgehaalde bedragen en de groei waarmee ze te maken hebben. Zo haalde in 2015 het Britse platform Funding Circle alleen al een maandvolume op van 80 miljoen pond sterling (ongeveer 109 miljoen euro), terwijl alle Franse platformen samen over het hele jaar slechts 300 miljoen euro ophaalden. België bengelde ten opzichte van de andere landen ver achterop met amper 29,9 miljoen euro opgehaald. Crowdfunding kan onze gewoonten op het vlak van financiering en besteding van spaargeld geleidelijk veranderen. Het kan substantieel bijdragen aan de opleving van de groei en de Europese economie in zijn geheel ten goede komen, met name op het vlak van investeringen, concurrentievermogen van de ondernemingen en het creëren van werkgelegenheid. Jonge bedrijven vertegenwoordigen gemiddeld slechts 17% van de werkgelegenheid, maar ze creëren 42% van de nieuwe banen. Het succes van deze bedrijven is dus cruciaal voor de toekomst van de werkgelegenheid en de economische groei in Europa. De meeste Europese landen voeren dus een aantal wettelijke maatregelen in om de ontwikkeling van deze sector te stimuleren. Momenteel bestaat er echter nog geen Europees wettelijk kader voor crowdfunding. Crowdfunding is nog voornamelijk lokaal. Een studie uitgevoerd door de Universiteit van Cambridge in samenwerking met Ernst & Young toont aan dat slechts 18% van de crowdfundingplatformen tevreden is over het regelgevende kader dat van toepassing is in hun land, terwijl 21% het overdreven vindt11. Het zou interessant zijn in de toekomst een Europees wettelijk kader op te stellen om de crowdfundingmarkt in Europa homogeen te maken en ervoor te zorgen dat de wetgever(s) grensoverschrijdende investeringen zouden toelaten. Zo zouden de ondernemingen toegang krijgen tot een ruimere financieringsmarkt en zouden de uitgewisselde volumes groter kunnen zijn. Momenteel bestaan er al een aantal platformen die zich in het buitenland vestigen in de vorm van partnerships of door nieuwe onafhankelijke structuren op te zetten. Op die manier voldoet het platform aan de verschillende wettelijke kaders van de landen waar het gevestigd is. De ondernemers kunnen dan eventueel beslissen zich in het buitenland te laten financieren, gewoon omdat de financieringsvoorwaarden er gunstiger zijn /77

36 De Amerikaanse en Chinese platformen zijn beduidend groter dan de Europese. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Amerikaanse platformen Kickstarter en Indiegogo, die bekend zijn voor de enorme bedragen die ze al hebben opgehaald. De Europese platformen zouden dus moeten groeien om de concurrentie aan te gaan, en dat kan door een gemeenschappelijk wetgevend kader voor crowdfunding in Europa. 36/77

37 Kapitaal versus leningen 37/77

38 Investeerders op zoek naar financieel rendement zullen gebruikmaken van financiële crowdfunding, via aandelen of leningen. Een lichte groei voor equity crowdfunding Een analyse van 37 platformen in 4 buurlanden (Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland) door Crowdsurfer laat zien dat het totale opgehaalde bedrag in het jaar 2016 opliep tot 300,5 miljoen euro via 547 campagnes, wat maar net hoger was dan de 297,9 miljoen euro die in 2015 werd opgehaald. Het opgehaalde bedrag per project bedroeg gemiddeld euro in In België daarentegen liggen de bedragen nog altijd flink lager met in totaal 3 miljoen euro opgehaald in het jaar Het opgehaalde bedrag per project bedroeg gemiddeld euro in We zitten dus nog veraf van de cijfers van onze buurlanden. De groei in België zal gedragen worden door een toename in het aantal deals enerzijds in combinatie met een hoger opgehaald bedrag per deal anderzijds. Bovendien is het Tax shelter-systeem voortaan ook van toepassing op financiële crowdfunding. In geval van crowdfunding via aandelen kunnen investeerders een belastingvermindering krijgen van 30% van de bedragen die ze investeren in een kmo die in aanmerking komt voor de Tax shelter. Als het gefinancierde bedrijf een micro-onderneming is, kunnen ze zelfs 45% belastingvermindering krijgen. Enerzijds participeren er steeds meer Venture Capitalists en Business Angels in de projecten. Dat zal het vertrouwen van crowdinvesteerders versterken. Anderzijds verwachten wij door dit nieuwe belastingvoordeel een grote appetijt voor dit soort financiering in België. We verwachten dus dat België zeer snel zijn achterstand op de buurlanden zal inhalen. Verdeling van crowdfunding in België over de verschillende soorten crowdfunding Gecrowdfund per vorm donatie rewards lening aandelen Bron: Douw & Koren 38/77

39 Leningen halen nog altijd de grootste bedragen op Er zijn drie belangrijke domeinen in het financiële landschap waar digitale start-ups en disruptors een deel van de bancaire inkomstenkoek willen: adviesverlening (via de zogenaamde robo advisors ), betaalverkeer (denk bijvoorbeeld aan Paypall, Square en Apple Pay) en... leningen. Het loont in deze context de moeite om even stil te staan bij de markt voor leningen. Zo wordt crowdlending nu al als een nieuwe asset klasse bekeken. Dat betekent dat naast bijvoorbeeld aandelen, fondsen, vastgoed, ETFs enz. aan een gediversifieerde portefeuille ook een (beperkte) investering in P2P- of P2B- leningen kan worden toegevoegd. Momenteel zijn in België alleen P2B-leningen toegelaten. In andere landen, zoals China, worden P2P-leningen echter wel gebruikt. Een aantal noemenswaardige voorbeelden De onderstaande platformen zijn slechts de belangrijkste platformen voor crowdfunding via leningen in de Verenigde Staten. Prosper12 is het eerste platform voor P2P-leningen in de Verenigde Staten dat meer dan 9 miljard dollar (of 8,22 miljard euro) ophaalde via projecten voor gefinancierde leningen. De kredietnemers gaan leningen aan tussen en dollar. Een individuele investeerder van zijn kant kan investeren vanaf 25 euro. Het bedrijf Lending Club is een van de grootste platformen voor P2P-leningen in de VS. Het was een van de eerste die op de beurs werden genoteerd. In 2015 werd op het platform Lending Club 8,36 miljard dollar (of 7,83 miljard euro) opgehaald via leningen. In 2016 werd 8,66 miljard dollar (of 8,11 miljard euro) opgehaald via leningen. De helft (47,85%) diende voor herfinanciering, 14,51% voor terugbetaling van schulden van creditcards en 37,64% voor de rest. Eind 2016 stond zijn teller op 24 miljard dollar met ruim 2 miljoen projecten. Larry Summers, voormalig minister van Financiën van de VS verklaarde: Het platform Lending Club heeft het potentieel om in het volgende decennium het klassieke bankwezen grondig te transformeren. Een ander platform is SoFi, opgericht in Dit telt vandaag leden. Het biedt persoonlijke, hypothecaire en herfinancieringsleningen voor studenten. Tot op heden werd op dit platform al 18 miljard dollar opgehaald. 12 Alles van lendingdeposit.com 39/77

40 Het Amerikaanse platform Kabbage bestaat sinds 2009 en verstrekt leningen aan kmo s. De bedragen variëren tussen en EUR. Hun credo: no paperwork. Met het opgehaalde geld kan het bedrijf investeren in voorraad en machines, een website bouwen, personeel aanwerven enz. Het beslissingsproces verloopt zeer snel. Uiteraard is Kabbage volledig digitaal en is de werkomgeving geïnspireerd op Facebook, met onder andere online yoga, koffie, bier enz. De online winkels op Amazon en ebay vormen het doelpubliek. Hun write-off rate is 8 procent. Dat is significant meer dan die van de traditionele (Belgische) banken. In 2015 stond de onderneming voor het 2e jaar op rij in de Top 100 van meest beloftevolle ondernemingen. Kiva werd in 2005 opgericht en is actief in 83 landen. Het is een non-profitorganisatie die investeerders in geïndustrialiseerde landen aanzet om ondernemers en studenten met een lager inkomen in ontwikkelingslanden te ondersteunen via P2P-leningen. Al meer dan 1,6 miljoen mensen hebben een lening verstrekt op Kiva, goed voor een totaal gefinancierd bedrag van 5,5 miljoen dollar. De terugbetalingsgraad van de op het platform verstrekte leningen bedraagt 97,1%. De financiering van ondernemingen via crowdlending verscheen eind de jaren 2000 in het Verenigd Koninkrijk, waar het in 2015 het indrukwekkende volume van 1,2 miljard euro bereikte volgens de studie Pushing Boundaries: The 2015 UK Alternative Finance Industry Report. In 2016 haalden de toonaangevende platformen in het Verenigd Koninkrijk makkelijk een leenbedrag van 100 miljoen euro per maand13. Funding Circle werd in 2010 opgericht in het Verenigd Koninkrijk en breidde zich vervolgens uit naar de Verenigde Staten, Nederland, Duitsland en Spanje. Op het platform werd al meer dan 2 miljard pond sterling (of 2,3 miljard euro) opgehaald via investeerders die projecten financierden. De leningen bedragen tussen en 1 miljoen pond sterling. Het gemiddelde bedrag van de lening bedraagt pond sterling (of euro). Een investeerder belegt gemiddeld pond sterling (9 500 euro) via Funding Circle en haalt gemiddeld een rendement van 7,2% per jaar. Via Zopa, een andere Britse pionier, konden mensen al een auto kopen, hun huis verder afwerken of hun financiën weer onder controle krijgen. Zo hebben investeerders sinds 2005 al 2,21 miljard pond sterling rechtstreeks aan Engelse particulieren geleend. Een investeerder investeert gemiddeld pond sterling op deze site. De projecten halen gemiddeld pond sterling op. Zopa heeft al veel titels gekregen, waaronder die van een van de sterkste merken van het Verenigd Koninkrijk in 2017 en van het jaar 2014 tot 2017, en die van persoonlijke kredietverstrekker /77

41 Maar er zijn nog tal van andere crowdlendingplatformen in het Verenigd Koninkrijk, zoals RateSetter, MarketInvoice, LendInvest, Wellesley & Co, ThinCats, Plateform Black, Assetz Capital, Folk2Folk, Dit fenomeen verovert nu ook het Europese vasteland, met vergelijkbare groeicijfers als die in het VK in vergelijkbare ontwikkelingsstadia. De Franse markt van platformen voor leningen aan kmo s was eind oktober 2016 al goed voor 62,6 miljoen euro, of 3-maal het cijfer van oktober In Frankrijk zijn er talrijke crowdlendingplatformen actief. Lendopolis, Finsquare, PretPME en Lendix zijn de bekendste. Lendix is inmiddels de nummer één voor online leningen aan kmo s. Het biedt particuliere en institutionele investeerders de kans rechtstreeks aan zelf gekozen ondernemingen te lenen. Er werd al meer dan 70 miljoen euro geleend via Lendix, waarvan reeds 13,6 miljoen euro is terugbetaald. Ondernemers kunnen er tussen en 2 miljoen euro lenen. Investeerders van hun kant kunnen deelnemen vanaf 20 euro en kunnen een jaarrendement halen van 3 tot 9,9%. Het is het eerste P2P crowdfundingplatform dat in Frankrijk 1 miljoen euro ophaalde voor één campagne. Sommige projecten hebben zelfs al 1,5 miljoen euro opgehaald voor hun project. Lendix is bekend van de leningen die het aan de bekende Franse chef Alain Ducasse verstrekte voor drie van zijn restaurants. In België ten slotte is Look&Fin de grootste speler op de crowdfundingmarkt. Zoals hierboven reeds gemeld, haalde dit crowdlendingplatform vóór eind maart 2017 in totaal al euro op in België en Frankrijk. SV Patrimonia was in 2016 de eerste beursgenoteerde onderneming die een beroep deed op crowdlending via Look&Fin. SV Patrimonia, genoteerd op de Vrije Markt van euronext Brussel, haalde op die manier euro op in slechts drie dagen (bron: baromètre de crowdlending.fr oktober 2016) /77

42 Wat is de rol van de banken? 42/77

43 Na de crisis van 2008 werden de banken verplicht hun risico s te beperken. Ze werden daardoor steeds strenger bij het toekennen van leningen om hun risico zo veel mogelijk te beperken. Anderzijds zien we dat steeds meer mensen ondernemerszin tonen. Het aantal startups blijft maar toenemen. Het enige nadeel is dat deze start-ups vaak kapitaal nodig hebben om hun project van de grond te krijgen. Slechts 41% van de Europese kmo s ondervindt geen enkele beperking in hun toegang tot financiering. Dat wordt verklaard door het feit dat de banken minder geneigd zijn leningen te geven aan minder gevestigde kmo s en aan start-ups, omdat zij een groter risico inhouden. Dankzij hun lokale netwerk en relaties zullen de banken echter het merendeel van de financieringen van kmo s voor hun rekening blijven nemen. Bovendien stonden de rentevoeten nooit zo laag als de laatste jaren. Ons spaarboekje bracht dus niet te veel op. Crowdfunding bood dragers van kleine of grote projecten dus de kans zich buiten het klassieke bankencircuit te laten financieren en de investeerders interessante opbrengsten voor te spiegelen. De gemiddelde opbrengst bij crowdlending bedroeg ongeveer 7%. Breuk of samenwerking? Crowdfunding is voor de banken een kans om zich te mengen in een sector met veel potentieel. Ook in België is crowdfunding namelijk in volle bloei. Sinds de oprichting is het volume elk jaar verdubbeld. Er zijn banken en banken. Sommige financiële instellingen zijn puur retailgericht en hebben geen corporate of investment banking activiteiten. Sommige hebben een interne broker, andere niet. Indien een retailbank zich bijvoorbeeld enkel richt op deposito s en kredietverlening, dan is equity crowdfunding niet meteen een logische strategische keuze. Indien een bepaalde financiële speler echter ook een investment banking afdeling heeft, is dat al een ander verhaal. Beurshuizen die betrokken zijn bij IPO s hebben immers financiering en deal making in hun DNA zitten, en dan is een uitbreiding naar financiële crowdfunding geen onlogische strategische zet. Het hangt dus af van het type financiële speler waarover het gaat. Laat het ons even bij retailbanken houden die eveneens een beleggingsfocus hebben. In dat geval kan financiële crowdfunding worden bekeken als een mogelijk onderdeel van een gediversifieerde klantenportefeuille. Het voordeel dat dergelijke banken aan de crowdfundingsector kunnen aanreiken is hun klantenbestand, het vertrouwen dat investeerders hebben in een bancaire instelling, en kennis i.v.m. beleggingen en asset allocatie. Bovendien beschikken de meeste retailbanken over een aanzienlijk kantorennetwerk. Via dat kantorennetwerk komen ze in contact met 43/77

44 ondernemingen en starters/start-ups. Nu is het wel zo dat start-ups meestal niet in aanmerking komen voor een krediet, maar een bank fungeert toch nog vaak als (eerste) aanspreekpunt. Al is het maar om door te verwijzen of een start-up wegwijs te maken in mogelijke (alternatieve) financieringsmogelijkheden. Een retailbank met een beleggingsfocus kan zich dus op de crowdfundingmarkt begeven en toegevoegde waarde bieden aan een platform zowel aan (a) de vraagzijde (start-ups die geld zoeken) en (b) de aanbodzijde (de investeerders). Door de intrede van de banken in de crowdfundingsector kunnen investeerders die op zoek zijn naar het beste rendement16 in contact komen met ondernemers die op zoek zijn naar middelen om hun projecten te financieren. Een online broker biedt de volgende troeven: (a) een database met klanten die vertrouwd zijn met beleggen, (b) de kennis van het opereren van een online beursplatform en (c) de ervaring in het omgaan met financiële wetgeving en de financiële toezichthouders. Het is dus duidelijk dat een bank/broker heel wat extra troeven kan aanreiken. Maar, er is een maar. Er zijn weinig financiële crowdfundingplatformen die winstgevend zijn. Er dient dus toch een investering te gebeuren. Daarnaast is er ook een mogelijk reputatierisico. Wanneer een bepaald project of start-up faalt, kan dit afstralen op het imago van de financiële speler. Deze redenering kan echter ook omgedraaid worden. Een financiële speler die zich engageert op het vlak van crowdfunding kan rekenen op een positief effect op haar imago. Er wordt immers een constructieve bijdrage geleverd aan de economie. Bovendien is het voor een dergelijke financiële speler interessant en leerrijk om zelf actief te zijn in wat mogelijk disruptive kan zijn voor de bancaire sector. Men komt er in aanraking met nieuwe, innovatieve technologieën en met de verfrissende, ondernemende aanpak van start-ups /77

45 VS rijk rank 6% F 5% Duitsla Toen crowdfunding in de kinderschoenen stond, verkozen nd de banken af te wachten en te zien hoe deze nieuwe vorm van financiering zich zou 37% 5% drie verschillende Overige landen ontwikkelen. Vandaag stellen we vast dat banken Ne der posities innemen ten aanzien van crowdfunding: lan d Drie mogelijke attitudes van banken t.o.v. crowdfunding Actief De Meeste Banken Informeren en doorverwijzen Passief Bron: Bolero Crowdfunding Research Vooreerst zien we banken die vaststellen dat crowdfunding een alternatieve financieringsbron kan zijn, maar die allerminst de taak op zich nemen om hun klanten hierover te informeren. De meeste banken vallen onder deze categorie. In 2015 zagen we dat enkele banken deze passieve houding achter zich lieten en hun klanten toch gingen informeren door ze door te verwijzen naar bestaande crowdfundingplatformen waarmee ze al dan niet een zichtbaar partnerschap onderhielden. Een partnerschap kan sterk verschillen van het ene platform tot het andere. Zo kondigde ING in oktober 2015 de start aan van zijn partnerschap met het bestaande platform Seedrs voor financiële crowdfundingtransacties, en met KissKissBankBank voor het niet-financiële segment. In 2015 meldde BNP Paribas Fortis een partnerschap met het bestaande platform MyMicroInvest. Ten slotte zijn er banken die zelf een crowdfundingplatform oprichten en beheren. Een select groepje banken kiest voor deze actieve aanpak. Zo hield KBC eind 2014 haar crowdfundingplatform, Bolero Crowdfunding, boven de doopvont. Deze werd om evidente redenen ondergebracht bij haar online broker Bolero. Midden 2015 lanceerde de digitale dochter van BNP Paribas Fortis, Hello Bank, het platform HelloCrowd. Dit legt het accent op creatieve en solidaire crowdfundingcampagnes via schenkingen en beloningen. 45/77

46 Is een exit mogelijk? 46/77

47 Ten slotte zal elke traditionele belegger en dat blijkt zeker ook uit de talrijke toevallige interacties met onze klanten vragen naar de verhandelbaarheid en de exit. Immers, een aandeelhouder in een gewone, beursgenoteerde onderneming, kan in principe steeds zijn aandeel verkopen op de beurs. Hij kan er dus uitstappen en op die manier zijn exit realiseren. Een belegger in beursgenoteerde obligaties kan ook steeds zijn obligatie verkopen en/of de rit uitzitten en op het einde zijn kapitaal terugbetaald zien. Bestaat er een secundaire markt? Na een onvoorziene gebeurtenis kan het voor een belegger nodig zijn het bedrag dat hij in een crowdfundingproject heeft belegd, terug te vragen. De enige mogelijkheid om zijn geld terug te krijgen, bestaat erin zijn schuldvordering te verkopen op een secundaire markt. Eerst en vooral voorzien de aandeelhoudersovereenkomsten een heleboel clausules die verhinderen dat de investeerders uitstappen of dat de aandelen in handen komen van andere partijen. Zo is er meestal een recht van voorkoop of een volgrecht ( drag-along ). Om zich hiertegen te wapenen, heeft Bolero Crowdfunding besloten met een tussenstructuur te werken. Het geld van de crowd wordt verzameld in een coöperatieve vennootschap (CVBA), die op haar beurt in de onderneming investeert. Het is dus de CVBA die gebonden is aan deze soms complexe overeenkomsten en clausules, terwijl het publiek de aandelen van de CVBA vrij kan verhandelen. Zo wordt een mogelijke technische liquiditeit gecreëerd. Maar er moet nog altijd een koper worden gevonden. We kunnen dit dus niet als een liquide investering beschouwen. Hoewel deze dienst van een secundaire markt verre van systematisch wordt aangeboden, zien we dat er georganiseerde secundaire markten ontstaan voor aandelen of leningen in crowdfundingprojecten. Een beurs dus. Deze secundaire markt kan twee verschillende vormen aannemen. Ofwel is het crowdfundingplatform rechtstreeks in de secundaire markt betrokken. Op die manier brengt het platform investeerders die hun aandelen willen verkopen in contact met potentiële kopers die wensen te investeren in eerder gefinancierde projecten. De investeerders kunnen de aandelen dus kopen en verkopen door rechtstreeks over de prijs te onderhandelen. Het Franse platform SmartAngels kondigde bijvoorbeeld in april 2016 de oprichting van een secundaire markt aan om investeerders reële liquiditeit te bieden. Het beheer van een secundaire markt brengt vaak buitensporige kosten met zich mee in verhouding tot de opgehaalde bedragen, met name voor het bijhouden van de registers of de beveiliging van de transacties. Een ander voorbeeld is het Franse leenplatform ClubFunding, dat in juli 2016 de oprichting van een secundaire markt meldde voor 47/77

48 het uitwisselen van deze aandelen. Deze operaties worden vandaag verzekerd door de teams van ClubFunding. Het platform wil dit proces echter automatiseren door gebruik te maken van de blockchaintechnologie om de secundaire operaties vlotter te laten verlopen. Er is ook een ander model mogelijk, dat bestaat uit de koppeling van crowdfundingplatformen met bestaande marktplaatsen voor niet-beursgenoteerde bedrijven, waardoor investeerders aandelen van een crowdfundingplatform kunnen kopen en verkopen. Bijvoorbeeld op de marktplaats euronext Expert (openbare veiling), een elektronisch platform voor niet-beursgenoteerde aandelen. Om ervoor te zorgen dat deze twee soorten secundaire markten correct functioneren, moeten er natuurlijk een heleboel regels en voorwaarden worden nageleefd. Denk maar aan rapporteringsplichten, transparantie, maar ook liquiditeit. Idealiter over de nationale grenzen heen. Er moet met andere woorden voldoende handel zijn zodat er aan- en verkopen kunnen plaatsvinden, en dat zal ongetwijfeld het grootste knelpunt zijn. Blockchain opent nieuwe horizonten. Bolero is bezig met een proof-of-concept klaar te maken op basis van de Blockchain technologie die het mogelijk maakt transacties uit te voeren. Blockchain is een technologie voor het opslaan en verzenden van gegevens. Het is een transparante, veilige digitale database zonder controleorgaan. Transparant omdat elke persoon alle huidige en voorbije uitwisselingen kan raadplegen. Veilig omdat de database gedistribueerd is en dus op verschillende computers aanwezig is, die we nodes noemen. Op die manier is de blockchain moeilijk te hacken. De technologie steunt volledig op peer-to-peer uitwisselingen. We noemen het blockchain omdat de opeenvolgende uitwisselingen worden genoteerd in de vorm van transactieblokken die achter elkaar geplaatst dus een keten vormen, vandaar blockchain (of blokketen ). Het probleem met crowdfundingplatformen is dat het gecentraliseerde entiteiten zijn die vaak een hoge commissie factureren aan de gefinancierde ondernemingen en dat ze de projecten beïnvloeden. De invoering van een blockchainsysteem zou de spelregels veranderen doordat het de financieringsmodellen van de verschillende platformen decentraliseert. Een platform houdt heel vaak een commissie in op de opgehaalde gelden en een extra percentage voor het betalingsproces. Voor de ondernemers kan dat al snel duur worden. Met het blockchainsysteem zou dit extra percentage kunnen wegvallen. Blockchain-crowdfunding zou start-ups de mogelijkheid bieden hun eigen digitale munt te creëren en te verkopen. Zo zouden startups middelen ophalen bij de allereerste investeerders en zouden de investeerders wat hen betreft dus de mogelijkheid krijgen geld te verdienen als de waarde van hun aandeel stijgt. 48/77

49 Sommige voorstanders zien blockchain zelfs als een zuivere vorm van crowdfunding omdat er geen tussenpersonen zijn tussen de backers en de start-up. Bovendien zou blockchain op dezelfde manier worden gebruikt in de huidige crowdfundingplatformen. De ondernemers zouden hun project aanbieden en om geld vragen bij het publiek. Het verschil is dat de start-ups hun eigen munt hebben om aan de investeerders te verkopen. Definitieve exit tijdens crowdfunding via aandelen Financiële crowdfundingplatformen bestaan nog niet zo heel lang. Zelfs in Engeland en Nederland nog maar enkele jaren. De meeste crowdfundingtransacties dateren van de periode tussen en dat is nog net iets te vroeg voor een exit in de vorm van een overname of beursgang. Gezien het om startende bedrijven gaat, is een exit uitzonderlijk in de eerste jaren van hun bestaan. Geïnformeerde investeerders weten dit uiteraard of zouden dit moeten weten. Daarom is het ook risicokapitaal. Men verwacht geen exit of rendement na de eerste jaren zoals misschien het geval is bij een belegging in een beursgenoteerd aandeel. Dat betekent ook dat er nog geen statistisch relevante data voorhanden is over rendementen en risico s. Er zijn nu eenmaal nog te weinig exits geweest. Hetzelfde geldt voor het aantal fraudegevallen. Soorten exit De exit kan verschillende vormen aannemen. Ten eerste is hij mogelijk door de overname van de onderneming door een concurrent. Vervolgens kan hij plaatsvinden door de investering van een Venture Capitalist die een aantal of zeer vaak alle aandelen van de onderneming overneemt om de onderneming volledig onder controle te krijgen. De waarde van de investering door de Venture Capitalist zal vooral afhangen van de ontwikkeling van de onderneming. Eventueel kunnen de oprichters van de onderneming de andere aandelen van het bedrijf terugkopen. Ten slotte kan de exit ook plaatsvinden door een beursintroductie van de onderneming17. Er bestaat tot slot ook nog een laatste exit, waar alle investeerders bang voor zijn, namelijk het faillissement van de gefinancierde onderneming. Helaas kunnen bepaalde exits ook uitmonden in een faillissement. Dit zijn natuurlijk ongewenste exits voor de investeerders. Maar het is een reëel risico waar een investeerder rekening mee moet houden /77

50 0,3 mln 0,9 mln aantal exits Een overzicht van crowdfunding-exits wereldwijd (EUR) ,4 mln 11 mln 2014 TalentBin 2 mln Fundersclub Overname Mill Residential REIT 3 mln Syndicate Room IPO Chapel Down 3 mln Seedrs Beursgenoteerd bij CF-campagne ReWalk 3 mln OurCrowd IPO X CUPS and Some Sugar Companisto Inkoop eigen aandelen aan 45% ROI Lottohelden Seedmatch Details onbekend Mena Eureeca Inkoop eigen aandelen aan 150% 13,3 mln 2015 E-Car Club Crowdcube Overname met multiple return Camden Town Brewery 3,71 mln Crowdcube Overname door AB Inbev Chapel Down 1 mln Seedrs Beursgenoteerd bij CF-campagne jaar van exits Big Blue Parrot 2,3 mln iangels Overname Flayvr (MyRoll) 1,8 mln iangels Overname Prosper daily 3,15 mln OurCrowd Overname Prosper (70 mln) Nextpeer 0,3 mln OurCrowd Overname Viber Media (9 mln) 50/ Republic Project 0,9 mln MicroVentures Overname 2012 Antabio 0,3 mln Wi Seed Buy out door business angel aan 44% ROI 2011 Glen Iron 1,4 mln ASSOB IPO deal grootte crowdfundingdeal crowdfunding platform type exit Bronnen: Crowdsourcing, What Investment, Seedmatch, Crowdcube

51 aantal exits Replay Technologies - FreeD 2 mln OurCrowd Overname Intel (175 mln) Crew X Angellist Overname Dribble (bedrag niet meegedeeld) MentAd 4,29 mln OurCrowd & 3 andere Overname (bedrag niet meegedeeld) ,75 mln Brewdog 15,5 mln Crowdcube Terugkoop eigen aandelen Mettrr Technologies Crowdcube Secundaire markt Celixir Crowdcube Terugkoop eigen aandelen Newsmonkey 0,3 mln MyMicroInvest Overname News Invest Abe s Market 1,8 mln OurCrowd Overname Direct Eats Parko 0,7 mln OurCrowd Overname Easy Park Fire Blade 1,8 mln OurCrowd Overname Stack Path (20 mln) ,3 mln Een overzicht van crowdfunding-exits wereldwijd (EUR) Heeros Oyj Invesdor IPO Dollar Shave Club 0,4 mln Angellist Overname Unilever (1 mld) Twilio Angellist IPO Satago Seedrs Overname Oxygen Finance (bedrag niet meegedeeld) jaar van exits 51/ Oval Medical Technologies 1,32 mln Syndicate Room Overname (bedrag niet meegedeeld) Wool and the Gang Crowdcube Overname BlueGem Capital Partners (bedrag niet meegedeeld) FreeAgent X Seedrs IPO Cruise 0,2 mln Angellist Overname General Motors (1 bln) Cross Wise 1,1 mln OurCrowd Overname Oracle (50 mln) Bronnen: Crowdsourcing, What Investment, Seedmatch, Crowdcube

52 The exit claiming to be the first Zowel Crowdcube, Seedrs als andere platformen claimen de eerste exit. Volgens onze informatie gaat de eer echter naar Australian Small Scale Offerings Board (ASSOB), waar de mineralenproducent Iron Glen 2,1 miljoen AUD (ongeveer 1,38 miljoen euro) ophaalde in juni 2011 en een exit realiseerde door een beursintroductie op de Alternative Investment Market (AIM) van Londen. Sindsdien is het aandeel genoteerd onder de naam Strategic Minerals Plc. Het aantal exits is uiteraard nog beperkt. Toch blijkt dat er reeds een noemenswaardig lijstje aan voorbeelden voorhande is. Een overzicht daarvan wordt gegeven in volgende grafiek. Hierbij wordt voornamelijk gekeken naar de exitscenario s na een succesvolle campagne. Antabio (2012) Antabio is een Franse biotech-speler die sinds 2009 werkt aan een behandeling tegen antibioticaresistente bacteriële infecties. Eind 2010 brachten 207 backers EUR samen via het crowdfundingplatform Wiseed. Een jaar later kwam er een business angel aan boord met EUR in de tweede ronde. 18 maanden na de campagne, in augustus 2012, kocht diezelfde angel de investeerders van de initiële crowdfundingcampagne uit tegen een prijs van 1,78 keer hun inleg. TalentBin (2014) Het Amerikaanse TalentBin haalde 2 miljoen USD (circa 1,8 miljoen EUR) op bij het publiek via FundersClub. Zeven maanden later werd de start-up overgekocht door Monster, het bedrijf achter Monster.com. De details van deze transactie werden niet bekendgemaakt. ReWalk (2014) ReWalk is een draagbaar robotskelet dat de heup- en kniebewegingen ondersteunt en zo patiënten met een afwijking helpt om dagelijkse bewegingen uit te voeren. Via verschillende financieringsrondes op het Israëlische platform OurCrowd werd er 3,3 miljoen USD geïnvesteerd in ReWalk. In september 2014 werd via een beursintroductie op de NASDAQ 36 miljoen USD opgehaald. 52/77

53 Minder positief is dat na een hoogste koers van 43,7 EUR het aandeel sindsdien in waarde verminderde en in augustus 2015 tegen een koers van 10 à 12 EUR noteerde. Eind 2015 evolueerde het aandeel wel opnieuw naar 14 EUR. Mill Residential REIT (2014) Deze vastgoedspeler haalde meer dan 2,23 miljoen GBP (circa 3 miljoen EUR) op via het Britse platform SyndicateRoom en noteert sinds eind 2014 op de AIM. Mill Residential REIT is een veelbesproken deal vanwege zijn opbrengst, op papier althans, van 11,5% sinds zijn beursgang. E-Car Club (2015) In juli 2015 kondigde Crowdcube trots aan dat de eerste beursintroductie van een door crowdfunding gefinancierd bedrijf een feit was: E-Car Club. Volgens onze analyse was dit dus niet de eerste IPO, maar de meerwaarde was aanzienlijk en bedroeg drie maal de investering. E-Car Club is de eerste electric car sharing club in Engeland, die in 2011werd opgericht door Chris Morris en Andrew Wordsworth, twee sociaal geëngageerde entrepreneurs. In 2014 zorgden 63 backers voor een financiering van GBP (circa EUR). Echter, niet alle backers zullen evenveel winst boeken op hun investering daar ze niet allemaal hebben gevolgd in de tweede kapitaalsronde. De grootste investering van één backer bedroeg GBP (circa EUR), een tienvoud van de gemiddelde investering. Chapel Down, een noemenswaardige liquide case (2015) Chapel Down lijkt het eerste bedrijf ter wereld te zijn dat als beursgenoteerd bedrijf (op de ISDX Growth Market) een beroep doet op financiële crowdfunding (via het Britse platform Seedrs). Chapel Down is een kleine bier- en ciderbrouwer die reeds in 2014 een eerste keer via crowdfunding geld ophaalde bij beleggers. Toen werd er vier miljoen GBP verzameld bij de nieuwe aandeelhouders. In oktober 2015 deden ze dit nog eens over, deze keer voor een bedrag van 1,4 miljoen GBP om de bouw van hun nieuwe brouwerij nabij Kent te financieren. 53/77

54 Wat het eveneens interessant maakt, is dat het om een combinatie van financiële crowdfunding en rewards gaat. Zo krijgen aandeelhouders naast een aandeel in het bedrijf ook nog eens kortingen (tot 25%) op aankopen. Bovendien kunnen ze hun naam op flesjes en biervaten laten zetten. En als kers op de taart komt daar nog een belastingvoordeel van 30% bovenop. Alvast geen gebrek aan liquiditeit voor de echte bierliefhebber! OurCrowd Na Silicon Valley is Israël de tweede wereldreferentie wat innovatie betreft. Het land is zeer actief op het vlak van hightech en start-ups. Volgens de krant La Tribune telde Israël in 2016 niet minder dan start-ups op slechts 8,5 miljoen inwoners. Israëlische technologie wordt toegepast in tal van domeinen, zoals cyberbeveiliging, software, informatica, fintech, gezondheid, mechanische spitssectoren, 22 In 2015 werd 3 miljard euro geïnvesteerd in Israëlische start-ups. Dat is 1,2 miljard meer dan bij onze Franse buren. OurCrowd is een crowdfundingplatform via aandelen met basis in Jeruzalem dat in 2013 werd opgericht door Jonathan Medved. Het opereert zowel als een Venture Capitalist maar ook als een normaal platform. Erkende investeerders kunnen vanaf dollar investeren in start-ups in de beginfase van hun ontwikkeling (early-stage) en er is geen enkele limiet op dit bedrag. Na een strenge selectie uit ondernemingen, liet OurCrowd 110 ondernemingen toe om zich te laten financieren door 112 vertegenwoordigde landen. OurCrowd investeert zelf in de start-ups en speelt heel vaak een actieve rol in de raad van bestuur van de onderneming. Dit weerspiegelt zich in de kosten: de kosten voor een start-up worden op voorhand vastgelegd op 2% van het opgehaalde bedrag, op 4% voor de administratiekosten, en de carried interest23 bedraagt 20%. Het platform heeft al tien exits voortgebracht, waaronder 2 IPO s en 8 overnames. Dat is enorm, zeker als we vergelijken met de andere crowdfundingplatformen. html Aandeel van de meerwaarde die door een beleggingsfonds is gerealiseerd dat toekomt aan zijn bestuurders. 54/77

55 De (miljard) Dollar Shave Club overgenomen door Unilever (2016) Round amt: $90.7M Val: $630M Series C Round amt: $50M Val: $223.7M Series B Round amt: $13.2M Val: $257.2M Series A Round amt: $9.8M Val: $43.8M Seed Round amt: $907K Val: $6M Dollar Shave Club werd in 2016 voor 1 miljard dollar overgenomen door Unilever. Deze overname maakte Dollar Shave Club legendarisch. De investeerders van het eerste uur kregen tot 50 keer hun investering terug. Sinds de start van de onderneming werd zo 164 miljoen dollar opgehaald via Venture Capitalists. PitchBook geeft een overzicht van de financieringsrondes sinds het begin van de onderneming. Acquisition by Unilever for $1B Bron: Pitchbook Shave time, shave money is de slogan van de Amerikaanse scale-up. Michael Dublin, oprichter van Dollar Shave Club met een online distributiemodel, startte een strijd tegen de veel te dure scheermesjes (van concurrent Procter & Gamble). What s the deal? Via een abonnementsformule van 1 dollar per maand krijgt u kwaliteitsscheermesjes toegestuurd in uw brievenbus. Via deze distributiemethode wist het merk zich te onderscheiden van andere fabrikanten. De klanten krijgen hun scheermesjes in een mooie verpakking thuisbezorgd, samen met The Member Handbook en nog een paar andere gadgets. Ongeveer 3,2 miljoen Amerikanen ontvingen deze scheermesjes in hun brievenbus. Dollar Shave Club groeit sinds 2012 exponentieel en realiseerde een omzet van 152 miljoen dollar. Volgens De Tijd wordt in de komende jaren een omzetcijfer van 200 miljoen dollar verwacht. Het onderzoeksbureau euromonitor dichtte het al een marktaandeel van 5% toe. Marktaandeel dat het heeft afgenomen van Gillette (Procter & Gamble) en Wilkinson (Energizer Group). Deze nieuwe aanpak blijft niet onopgemerkt, want Gillette is eveneens met een abonnementsformule gestart onder de zeer gelijkende naam Gillette Shave Club. 55/77

56 Heeros Oyj (2016) Invesdor is een platform voor leningen en aandelen. Het is marktleider in het noorden van Europa op de markt van crowdfunding via aandelen. Het is voornamelijk actief in het Verenigd Koninkrijk, Finland, Denemarken, Noorwegen en Zweden. Dit platform telt ruim investeerders en haalde al 27 miljoen euro op. In november 2016 kende het platform een grote primeur, toen een van zijn gefinancierde projecten, Heeros Oyj, zijn intrede maakte op de Finse NASDAQ-beurs. Heeros Oyj is een Fins bedrijf dat gespecialiseerd is in financiële beheersoftware. In 2015 haalde Heeros Oyj euro op via het platform Invesdor door middel van crowdfunding via aandelen. Er hadden bijna 200 investeerders in zijn campagne geïnvesteerd, waarvan de meesten particulieren waren. De prijs van het aandeel bedroeg toen 2,70 euro. Bij de beursintroductie werd het aandeel Heeros genoteerd tegen 3,10 euro, goed voor 15% winst voor de eerste investeerders na amper 12 maanden. Na de beursgang werd de waarde van Heeros Oyj geschat op zo n 10,5 miljoen euro24. Oval Medical Technologies (2016) Op 13 november 2016 beleefde het platform SyndicateRoom zijn eerste exit voor een crowdfundingcampagne via aandelen. De Amerikaanse mondiale fabrikant van farmaceutische producten SMC verwierf toen Oval Medical Technologies met basis in Cambridge. Oval Medical is een bedrijf in medische spitstechnologie dat auto-injectors ontwerpt en produceert om de medische veiligheid te verbeteren en trypanofobie (angst voor naalden en meer bepaald voor injecties) te behandelen. Oval Medical werd opgericht in Het haalde in augustus 2014 via het platform SyndicateRoom GBP (of EUR) op bij slechts 40 investeerders /77

57 Het overnamebedrag werd niet bekendgemaakt, maar wij kunnen raden dat het heel hoog was. De combinatie van ontwerp- en ontwikkelingscapaciteit bij Oval en de mondiale productiecapaciteit van SMC garanderen een hoge mate van betrouwbaarheid van de productprestaties25. Cruise (2016) Cruise is een ontwikkelaar van zelfrijdende voertuigen met basis in San Francisco. Het werd opgericht in Het bedrijf lanceerde unieke software en hardware onder de naam Cruise RP-1, die voor het eerst werden getest op de modellen Audi A4 en S4. Dit geïntegreerde systeem biedt bestuurders van een gewone auto de mogelijkheid deze met een druk op een knop te transformeren tot een zelfrijdend voertuig. Cruise Automation haalde van januari 2014 tot november 2015 geld op via het platform AngelList, door middel van vier financieringsrondes die samen goed waren voor een totaalbedrag van Cruise Automation werd in maart 2016 overgenomen door General Motors GM voor 1 miljard euro. Het is de eerste exit van crowdfunding via aandelen die de kaap van één miljard euro rondt. Dit is voor GM een grote gok in de sector van zelfrijdende voertuigen, gezien de vele autofabrikanten die momenteel in een race verwikkeld zijn om dit soort technologie te implementeren26. BrewDog (2017) BrewDog is een Schotse brouwerij die in 2007 werd opgericht. De onderneming besloot uit te breiden naar de VS en vestigde zich meer bepaald in Columbus. Sinds 2008 is het bedrijf elk jaar winstgevend, met een jaarlijks groeicijfer van 69%. Het is een perfect voorbeeld van succesvol ondernemerschap. In 2016 lanceerde het vier financieringsrondes door middel van crowdfunding via aandelen en leningen op het platform Crowdcube. Op die manier haalde het 13,13 miljoen GBP op. Bij zijn laatste fondsenwerving haalde het in amper drie weken tijd 10 miljoen GBP op bij investeerders. In april 2017 werd de waarde van BrewDog geschat op 1 miljard pond sterling (of 1,18 miljard euro). TSG Consumer Partners, een van de grootste privébeleggingsbedrijven in de Verenigde Staten, investeerde 213 miljoen GBP (of 250,5 miljoen EUR) in BrewDog, goed voor 22% van de onderneming. Van deze 213 miljoen GBP wordt 100 miljoen geïnvesteerd om de groei van de onderneming te financieren, nog eens 100 miljoen wordt terugbetaald aan de twee oprichters James Watt en Martin Dickie, en de laatste 13 miljoen wordt gebruikt om aandelen terug te kopen van de allereerste crowdfunders. Deze investeerders kunnen 15% van hun participatie verkopen, met een maximum van 40 aandelen /77

58 MentAd (2017) MentAd is een Amerikaans bedrijf met basis in Tel Aviv. Het heeft een platform voor voorspellende marketingtechnologie ontwikkeld dat een maatstaf en bijkomende prestaties biedt voor de sociale, mobiele en videoreclame van toonaangevende merken. Het werd in 2011 opgericht door Yuval Baror en Daniel Romano. Het haalde 4,7 miljoen dollar (of 4,29 miljoen euro) op via Blumberg Capital, Titanium, Edison Partners en via het platform OurCrowd ( dollar via dit platform). Begin januari 2017 werd het bedrijf overgenomen door SocialCode, een Amerikaans media- en analysebedrijf. Het bedrag van de overname werd echter niet bekendgemaakt. Celixir (2017) Celixir, dat officieel bekend is onder de naam Cell Therapy Limited, ontdekte en ontwikkelde Heartcel, een geneesmiddel dat hartstoornissen behandelt door de hartspieren te regenereren. In 2014 haalde Celixir in tien dagen tijd GBP op dankzij 300 investeerders via het platform Crowdcube. Dat was 176% van het doelbedrag. Tweeënhalf jaar later kregen alle investeerders de kans om hun aandelen te verkopen. 18% aanvaardde het aanbod, maar 82% verkoos zijn geld bij Celixir te laten in de hoop dat het in de toekomst naar de beurs gaat. Dit toont aan hoeveel vertrouwen de crowdfunders hadden in de langetermijngroei van de onderneming. De waarde van Celixir wordt nu geschat op 200 miljoen GBP, of drie keer zijn waarde vóór de crowdfundingcampagne. Mettrr Technologies30 31 (2017) Deze onderneming en marktleider ontwikkelde AI-software (artificiële intelligentie) die in enkele seconden tijd DIFM-websites (Do It For Me) creëert voor eigenaars van kleine ondernemingen. De crowdfundingcampagne liep in maart 2012 op Crowdcube. 25 investeerders ondersteunden het project op deze manier met een totaalbedrag van GBP. De financiering gebeurde door middel van crowdfunding via leningen en aandelen. Vanaf april 2017 bood Mettrr Technologies de crowd de mogelijkheid een financieel rendement te halen dankzij een secundaire markt op het platform Crowdcube zelf. De investeerders kregen negen keer hun initiële investering terug /77

59 Een eerste exit in België? In zekere mate zien we in de wereld een aantal scenario s die slagen. Ook België heeft zijn eerste exit gekregen. Gezien het embryonale stadium van crowdfunding in België, is het niet vreemd dat de voorbeelden nog heel beperkt zijn. In 2016 zagen we de eerste Belgische exit in crowdfunding via aandelen, Newsmonkey. Toch situeert de belangrijkste vorm van exit in België zich in crowdlending. Eerste Belgische exit: Newsmonkey (2016) Een recordbedrag voor crowdfunding in België Newsmonkey lanceerde zijn crowdfundingcampagne via aandelen in 2013 via MyMicroInvest. Definitive Groove, de juridische vennootschap achter Newsmonkey, wilde de nieuwe site voor digitale lezers worden door met een louter digitaal en gratis aanbod te werken, met de nadruk op de sociale netwerken als communicatiekanaal. Met zijn campagne wilde Newsmonkey niet alleen geld ophalen, maar ook ambassadeurs achter het project scharen (in dit geval Monkeys genoemd). Op die manier konden deze Monkeys worden betrokken in de nieuwswereld. Eén aandeel had een waarde van 10 euro en de ambassadeurs konden instappen vanaf een inbreng van minimaal 50 euro. Dankzij deze ongeziene aanpak haalden Wouter Verschelden en zijn team een bedrag van euro op bij Monkeys. Dit was een recordbedrag voor crowdfunding in België, wat verklaart waarom er zoveel over werd gesproken. Een exit voor het publiek in 2016 In mei 2016 vernamen de investeerders van Newsmonkey dat hun aandelen in de onderneming Definitive Groove werden overgenomen door de organisatie New Invest, bestaande uit de stichters en de initiële investeerders. Deze laatsten moesten de meerderheid van de aandelen in Definitive Groove verwerven en bijgevolg waren de minderheidsaandeelhouders, waar de crowd deel van uitmaakte, verplicht hun aandelen te verkopen. De aandelen werden overgekocht tegen een prijs van 11 euro per aandeel, of een premie van 10% tegenover de initiële uitgifteprijs. Maar in de pers viel te lezen dat er aan het begin van de campagne een commissie van 12% was afgehouden door MyMicroInvest. Newsmonkey eindigde dus met een nettoverlies van 3,2%. Voor een participatie van 50 euro kregen de investeerders dus 48,40 euro, of 1,60 euro nettoverlies. Dat was moeilijk te slikken voor de investeerders, aangezien dit verlies uitsluitend op hen werd afgewenteld en helemaal niet op het platform of op Newsmonkey32. 59/77

60 Een correcte compensatie voor de investeerders? In 2014 voerde Definitive Groove een kapitaalsverhoging door van 20 euro per aandeel. Bij de crowd gaf dit de indruk dat de waarde van hun aandeel na amper een jaar meer dan verdubbeld was. Bovendien werd in de zomer van 2014 de overschrijding van de kaap van 1 miljoen unieke bezoekers per maand gevierd. Goed nieuws dus. Maar volgens medeoprichter Wouter Verschelden liep het sinds midden 2015 helemaal niet zo goed. De recentste jaarrekening toonde aan dat er in 2015 zelfs 1 miljoen euro verloren was gegaan. In datzelfde jaar werden de aandelen van de oprichters overgenomen voor slechts 5 euro per aandeel. Een mediabedrijf oprichten en winstgevend maken, proberen journalistieke instrumenten te installeren, een nieuw publiek van de generatie Y en adverteerders aantrekken: geen gemakkelijke taak verklaarde Newsmonkey in zijn open brief aan het publiek, waarin meer details werden gegeven over de exit. In de pers was er heel wat te doen over de al dan niet rechtvaardige exitwaarde voor de crowd. Er werd zelfs geïnsinueerd dat de sterke waardestijgingen erop wezen dat een groep meerderheidsaandeelhouders probeerde de onderneming over te nemen door de ongewenste aandeelhouders de deur uit te zetten. Terwijl de oprichters van Newsmonkey alleen maar een zo rechtvaardig mogelijke deal nastreefden om de investeerders te kunnen bedanken voor hun vertrouwen in het bedrijf /77

61 Enkele kanttekeningen 61/77

62 Het valt wel mee met fraudegevallen Crowdfunding trekt steeds meer ondernemers en investeerders aan, en onvermijdelijk zijn er bedriegers die deze beweging volgen, op zoek naar gemakkelijk geld. Hetzij via mail, in kleine advertenties of op forums vliegen de aanbiedingen u rond de oren en wordt u door bedriegers benaderd met voordelen zoals een innovatief project, geen inleg vereist, interessante tarieven enz. De oplichters verschuilen zich vervolgens achter de smoes dat ze u niet kunnen terugbetalen vanwege de buitensporig hoge dossierkosten, of dat het minimumbedrag van de campagne niet werd bereikt, en geven verder geen nieuws meer over de terugbetaling van uw inleg. In andere gevallen gaat de ondernemer er met het geld vandoor met als uitleg dat hij niet over de middelen of de mogelijkheid beschikt om zijn project uit te werken. In de meeste gevallen echter zijn deze bedriegers goed voorbereid en willen zij op zo kort mogelijke tijd zo veel mogelijk slachtoffers om de tuin leiden. Tot nog toe zijn er erg weinig fraudegevallen bekend binnen crowdfunding. Uiteraard is het gevaarlijk om dergelijke uitspraken te doen omdat die typisch als een boomerang dreigen terug te keren. Many years down the road Crowdfunding is immers nog niet zo heel oud. Trustbuddy Een bekend fraudegeval dat in oktober 2015 aan het licht kwam, is Trustbuddy. Dit Zweeds crowdfundingplatform zou zonder toestemming geld van de crowdfunders hebben gebruikt voor andere doeleinden. Op die manier zou er zo n 44 miljoen SEK (circa 4,7 miljoen EUR) bij backers zijn opgehaald die niet terechtkwam bij de projecteigenaars. Het fraudegeval kwam volgens de Financial Times aan het licht toen de nieuwe CEO, Philip Mikal, aan boord kwam en de zaak liet onderzoeken. Trustbuddy rapporteerde de vaststellingen aan de Zweedse toezichthouder. Deze laatste heeft de zaak met onmiddellijke ingang stilgelegd en een onderzoek opgestart. Het Nederlands platform, Geldvoorelkaar, werd in 2014 nog voor 10 miljoen EUR door Trustbuddy overgenomen. Geldvoorelkaar geeft nu aan volledig onafhankelijk van haar Zweedse eigenaar te opereren. Netfinancement.com De zwendel kwam eind juni 2016 aan het licht toen een commercieel medewerker van Netfinancement.com, die dacht een particulier aan de telefoon te hebben, in werkelijkheid met een journalist van de Franse krant Capital te doen had. Het platform Netfinancement.com was zogenaamd de grootste crowdfundingsite en stelde leningen aan ondernemingen voor. Het enige probleem was dat dit platform totaal onbekend was bij de journalist. Bovendien is telefonische klantenwerving voor dit soort financiële producten verboden in Frankrijk. Nog vreemder was dat de site gewaarborgde rendementen van 25% op 5 jaar beloofde. Totaal onmogelijk, maar velen willen het toch graag geloven. 62/77

63 Wanneer men op de website ging kijken, zag alles er ongeveer zo uit als op andere sites voor participatieve financiering, met een presentatie van de verschillende te financieren projecten. Maar als men de projecten van dichterbij onderzocht, merkte men dat het in werkelijkheid om zwendel ging. Eén project bestond in het echt niet, voor een ander was een vals adres en telefoonnummer opgegeven en de andere projecten waren al gefinancierd op de bekende platformen Lendix en Unilend en haalden in werkelijkheid geen geld op via Netfinancement.com. Nadat ze waren gewaarschuwd, namen de bestuurders van Lendix en Unilend de ACPR (Autorité de Contrôle Prudentiel et de Résolution) onder de arm, die instaat voor de controle op crowdlendingwebsites in Frankrijk. Hierbij moet echter worden opgemerkt dat Netfinancement op 13 mei 2016 een vergunning had gekregen van ORIAS (Organisme pour le Registre des Intermédiaires en Assurance) om op te treden als tussenpersoon voor participatieve financiering (IFP - Intermédiaire en Financement Participatif) en dat het aan alle criteria voldeed. ORIAS gaf echter toe dat de stukken die moesten worden bezorgd om te worden geregistreerd nogal elementair waren en geen enkele voorafgaande controle vereisten... We kunnen dus besluiten dat het misschien aangewezen is dat de betrokken instanties de omkadering van dit statuut dat uit 2014 dateert herzien om de ontwikkeling van crowdfunding te bevorderen33. Ezubao34 Het Chinese platform voor leningen tussen particulieren verduisterde sinds zijn oprichting in 2014 niet minder dan 7,6 miljard dollar en lichtte zo bijna Chinese particulieren op. Dit was een schandaal in een land waar P2P-leningen sterk ontwikkeld zijn en er zeer veel van dergelijke platformen zijn. Het platform beloofde aantrekkelijke rentevoeten van 10 tot 15% per jaar, veel hoger dan de traditionele Chinese beleggingen. De website was de grootste voor leningen tussen particulieren. Om het publiek nog meer te misleiden, was de website aanwezig op talloze reclameborden in het land en in tv-spots op de staatszender CCTV. 95% van de projecten op het platform Ezubao bestond in werkelijkheid niet. Het geld dat door nieuwe investeerders werd geleend, diende om de leningen van vorige investeerders terug te betalen. Een duidelijk geval van een Ponzi-systeem. Op 1 februari 2016 werden 20 personen en de bedrijfsleider, Ding Ning, gearresteerd voor dit schandaal /77

64 Skully De start-up Skully, met basis in San Francisco, ontwikkelde de helm AR-1 (Augmented Reality 1). De helm, bedoeld voor motorrijders, was online, comfortabel en uitgerust met een head-up display dat gebruikmaakte van augmented reality (of toegevoegde realiteit), zodat de bestuurder 360 zicht had op de weg. Een uitstekende manier om het ongevalrisico te verkleinen. In de zomer van 2014 realiseerde de start-up een buitengewone crowdfundingcampagne door 2,4 miljoen dollar op te halen, tien keer meer dan ze hadden gevraagd. Begin 2015 kwam er nog eens 11 miljoen dollar bij van Amerikaanse fondsen. Helaas, op 5 augustus 2016 kondigden de oprichters, Marcus en Mitchell Weller, op het platform Indiegogo aan dat de onderneming er de brui aan gaf en dat de leveringen bijgevolg niet gewaarborgd waren en de investeerders niet zouden worden vergoed. Beleggers kennen de risico s met start-ups, maar het bleef voor hen moeilijk te begrijpen hoe een start-up die de afgelopen twee jaar miljoenen dollar had opgehaald, zomaar kon tenietgaan zonder ook maar één product te hebben geleverd. Pas drie dagen later kwam de harde waarheid aan het licht, toen bij het opperste gerechtshof van California een klacht werd neergelegd door Isabelle Faithauer, de assistente van de gebroeders Weller die met name de boekhouding had verzorgd. Zij onthulde dat de miljoenen dollars die Skully had opgehaald, in werkelijkheid werden gebruikt voor persoonlijke uitgaven van de twee oprichters. Zij vergooiden het geld van de investeerders aan reizen, restaurants, huur van luxewagens en andere uitspattingen. De backers van het project zullen nooit hun helm zien en zullen misschien nooit worden vergoed voor hun bestelling, die vaak over ruim dollar ging. Ontgoocheling Rebus De groep Rebus is een onderneming die klachten beheert en gewone beleggers die werden bedrogen bij de aankoop van gebrekkige complexe financiële oplossingen hoop wil geven. De onderneming werd in 2010 opgericht en telde toen slechts 3 werknemers. In 2015 haalde het bedrijf GBP op in plaats van de beoogde Het had intussen 29 voltijdse werknemers in dienst en beheerde klachten voor een totale waarde van 930 miljoen GBP. En toch ging het bedrijf in 2016 failliet. Het is tot nog toe een van de grootste mislukkingen van crowdfunding via aandelen. Volgens Crowdcube is de goede toestand van Rebus een onaangename herinnering aan het risico dat elke jonge onderneming loopt. Crowdcube haalde al geld op in 300 landen en slechts 6% van de gefinancierde projecten draaide op een faillissement uit. 64/77

65 Zano Ook Zano, het grootste Europese project van Kickstarter, ging failliet. Het project draaide om een minidrone. De campagne was een groot succes geweest. Helaas leverde The Torquing Group, het bedrijf dat de drones maakte, slechts een paar honderd Zano s van de die besteld waren. En bovendien bleken sommige ook nog eens niet te werken of niet te voldoen aan wat tijdens de financieringscampagne werd beloofd (goede autonomie, HD-video,...). En dus probeerden een aantal investeerders hun investering terug te vorderen. Dit leidde dan tot de liquidatie van The Torquing Group. De backers, die enorm ontgoocheld waren en zeker dat ze hun investering nooit zouden terugzien, namen zelfs een parodievideo op om eraan te herinneren dat men voorzichtig moet zijn, zelfs als een project van Kickstarter of Indiegogo revolutionair lijkt. Coolest Cooler Het project Coolest Cooler werd in juli 2014 gelanceerd op het platform Kickstarter. Deze super-de-luxe koelbox is voorzien van een blender, waterdichte luidsprekers, USB-laders, een lamp, een flesopener,... Kortom, alles wat u nodig hebt om uw zomerdagen buiten door te brengen. Bovendien wist ze ruim backers te overtuigen, die samen 13,3 miljoen dollar investeerden. Het was het tweede project dat het meeste geld ophaalde op Kickstarter. De backers moesten het product krijgen in februari 2015, maar de levering werd uitgesteld tot juli 2015 om nog een paar extra functies toe te voegen aan het product en het af te werken stuks werden zoals gepland in juli geleverd, maar de rest van de backers wacht nog altijd geduldig op zijn frigobox. Toppunt was dat deze backers in november 2015 tot hun verbazing vernamen dat het bedrijf gestart was met de verkoop op Amazon. Volgens de woorden van CEO Ryan Grepper om de productie op peil te houden. Toch niet zo cool, die Coolest Cooler In april 2016 werden de investeerders opnieuw met verstomming geslagen toen de oprichters aan de backers voorstelden de koelbox te leveren tegen 4 juli 2016 als zij nog eens 97 dollar extra zouden neertellen! De investeerders konden hun oren niet geloven... Ter verdediging zei het bedrijf dat het idee van een klant kwam en dat zelfs met deze 97 dollar extra de koelbox nog goedkoper bleef dan de publieksprijs. In februari 2017 verzekerde de CEO de backers dat het product zou worden geleverd. Laten we hopen dat ze hun Coolest Cooler ooit eens te zien krijgen. 65/77