DE INTREDE. Opstandingskerk, 7 januari 2018, Epifanie

Transcriptie

1 Opstandingskerk, 7 januari 2018, Epifanie DE INTREDE De afbeeldingen in deze viering zijn van de hand van de Ierse schilder Brian Whelan. Zie Zijn schilderingen lijken wel gebrandschilderde ramen gezien door de ogen van Bart Simpson. Geboren uit Ierse ouders werd hij geboren in Londen, waar hij de Royal Academy of Arts doorliep. Daarna streek hij neer in East Anglia aan de Noordzee, waar hij al meer dan 25 jaar woont. Een terugkerend thema in Whelans werk is het leven als pelgrimstocht. In veel van zijn werken wordt de Ierse heilige Sint Brandaan afgebeeld. Meer recent is de kunstenaar bezig met een serie schilderijen geïnspireerd door de pelgrimage naar Santiago de Compostela. In zijn bonte schilderijen is Whelan zelf ook op reis. Samen met de duizenden pelgrims die op pad zijn gegaan om hun geloof te verdiepen door weg te lopen van het bekende en vertrouwde, en het onbekende en verrassende te vinden. Hij nodigt, net als de wijzen uit het Oosten, ieder die gelooft dat de alledaagse wereld doortrokken is van de hemel, uit om samen op weg te gaan. Lezing uit het Eerste Testament: Jesaja 60, 1-6 1

2 Lezing uit het Evangelie: Mattheus 2, 1-12 Preek De schilderijen van Brian Whelan roepen een eigen wereld op. Het zijn net iconen die iets laten zien van de werkelijkheid áchter onze werkelijkheid. Aan de ene kant herken je de Bijbelverhalen, maar ze voegen iets toe. Met zijn naïeve penseel, laten ze je kijken als een kind. Met verwondering, verbazing. -- Misschien ken je het gevoel wel. Alsof er ergens in je leven, in de wereld, een gordijn hangt. Achter dat gordijn speelt zich iets anders af. Je gewone leven dat voor ogen en voor handen is - dat lijkt het echte leven. Maar tegelijkertijd is er een besef van een andere werkelijkheid die er ook én werkelijk toe doet. Zoals de kinderen in The Lion, the Witch and the Wardrobe 1 achter de deur van de kast op zolder een andere wereld ontdekken. Stel dat je áchter de deur, áchter het gordijn van je leven kon kijken Nu zie je nog in een wazige spiegel 2, maar dán zou je weten waar het om ging, wat echt van belang is, wat jouw eigenlijke verhaal is. Aan deze kant van het gordijn is de kringloop van de seizoenen: geboren worden en sterven. Heb je het gevoel dat je in een kringetje rondloopt. Niets nieuws onder de zon, zou Prediker verzuchten. Hier sluit je een oud jaar af en begin je een nieuw Elk jaar weer Maar áchter het gordijn is je leven geen kringloop maar een reis. Daar hoor je op van het Verhaal dat jouw leven schrijft. Het gaat niet meer om jouw poging iets van het leven te maken, je eigen script te schrijven, maar te leven naar je oorsprong en bestemming. Zoals je geschapen bent (niet gemaakt) naar beeld en gelijkenis van God. Zo vaak vraag je je af: wie ben ik? Hier licht iets op van jouw beeld en gelijkenis. Vandaag, hier in de kerk, schuiven we het gordijn even opzij. Het is de eerste zondag van Epifanie, en een verhaal komt te voorschijn, een licht schijnt, van achter die sluiers. Bijbelverhalen zijn als verhalen van achter het gordijn. Verhalen over een nieuw geboren mens. Over jouw leven dat als nieuw geboren is. 1 C.S. Lewis, The Narnia Stories. 2 Paulus in de brief aan de Korintiers: Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben (1 Kor. 13,12). 2

3 Daar zit een koning. Of: drie koningen. (Het is allebei waar: de drie koningen komen op bezoek bij één koning; ze zoeken een nieuw geboren koning: de Ene). Zo gaat dat in de verhalen van achter het gordijn: er verschijnen koningen en wijzen op ezels, paarden of kamelen. Het gaat over schatten en een pasgeboren kind; over helden en gevaar en angst Dat zijn de verhalen die horen bij daar-achter-het gordijn. Daar is het leven geen kringloop maar een reis, een reis naar het licht dat niet gemaakt maar geboren wordt. Die ene koning Herodes zit in zijn eenzame paleis. Waarom een koning? Omdat er machten (invloeden) zijn die ons regeren, in onszelf en natuurlijk ook daarbuiten. Het is goed om af en toe eens na te gaan waardoor, door wie of wat, je geregeerd wordt. Welke machten beheersen je leven? Herodes is alleen. Zijn eerste vrouw heeft hij vermoord en later doodt hij zijn tweede echtgenote. Hij draagt angst als een mantel. Herodes zelf is bang. Bang dat een ander hem van zijn kroon zal beroven. Drie van zijn zonen verdacht hij ervan en hij vermoordde ze. Soms zijn mensen zo bang dat ze alles kapotmaken, zelfs wie en wat hun lief zijn. Ze durven het niet aan kwetsbaar te zijn. Want dat word je als je van iemand houdt: raakbaar en kwetsbaar De drie koningen zijn op reis. Het leven is een reis, zelfs al kom je Houten nooit uit. Een reis naar het licht dat geboren wordt. Naar het kind van God dat je bent, juist als je dat kind helemaal bent kwijt geraakt. Zelfs als je dat niet beseft. In de legendes zijn de magiërs van het verhaal van Matteus drie koningen uit de drie werelddelen die men toen kende. Drie mannen, 20, 40 en 60 jaar oud; de drie leef-tijden van het leven. Alsof men wil 3

4 zeggen: het is Elckerlyc, het gaat over iedereen, over jou en mij. En over elke fase van je leven. In elke fase van je leven valt nieuw licht van de Eeuwige op jouw reis. De wijzen zijn op reis en volgen een ongrijpbare ster hoog aan het firmament: iets dat hen trekt en voortdrijft, een drive, een droom. De ster is alleen zichtbaar in de nacht. Brian Whelan beeldt dat treffend uit: de ene stralende ster tussen talloze lichten tegen de koudblauwe hemel. Het contrasteert met de rode aarde. Maar tegelijk: de bloemen weerspiegelen ook de sterren in de hoge. Het moet donker zijn om dat andere licht te zien. Zo was het voor de wijzen en zo is voor ons. Pas als het alledaagse licht gedoofd is, kan er iets anders verschijnen: een licht dat je niet zelf maken kan, maar dat geboren wordt. De wijzen gaan naar het paleis van Herodes. Hij is de tenslotte de koning: We zoeken een pasgeboren Joodse koning. En precies is de zere plek voor Herodes. Een geboren koning - dat is Herodes niet. Hij is aangesteld door de keizer van Rome, een marionettenkoning voor het bezette land. Hij is niet als koning in de wieg gelegd. Laat staan in de kribbe. De machten die ons leven beheersen, zijn meestal niet geboren maar gemaakt. Een zelfontworpenik, een Facebook-profiel met een identiteit die je ergens aan ontleent, maar die je niet echt zelf bent. Niet als beeld en gelijkenis van de Eeuwige. Macht die je ontleent aan status (wat zeggen anderen van me?), aan geld (wat doe ik voor werk?), aan talent (Wat kan ik?), of aan iemand anders Ook ons geloof kan zo zijn: gemaakt, niet geboren. Iets dat we (denken te) hebben, maar niet iets dat we zíjn. De wijzen beseffen, weten: er is een koning geboren, een koning die niet gemaakt is: Christus, God uit God, Licht uit Licht, zal de kerk eeuwen later stamelen: niet geschapen maar voortgebracht, geboren, die sprekend op God, zijn Vader, lijkt. Geboren niet gemaakt. Herodes is bang. Hij roept de bijbelgeleerden. Maar de Bijbelgeleerden, ze wijzen wel, maar gaan zelf niet! Ze kunnen weten hoe het zit maar ze weten het niet uit eigen ervaring. Zo kan de bijbel een weg wijzen, maar nooit de weg vervangen die je zelf moet gaan, op je eigen konings/koninginne-reis. De reis naar een nieuwe geboorte. Van God. Van jezelf. De drie koningen gaan weer op reis en Herodes blijft zitten in zijn angst. Straks zal hij alle kinderen van Bethlehem laten vermoorden. Want dat is wat angstige machthebbers doen: ze vermoorden de toekomst. 4

5 De drie wijze koningen zetten hun reis voort ook al komen ze heel ergens anders uit dan ze dachten. Zo gaat dat eigenlijk altijd in het geloof. Je gaat ongedachte wegen en komt op plekken die je van te voren had gedacht. Ik word getroffen door dit beeld: ook in dit schilderij is de aardse werkelijkheid zichtbaar én de hemelse. Kijk maar naar de bovenkant van het schilderij, waar hemelse figuren van het balkon, nieuwsgierig, kijken wat zich beneden afspeelt. En natuurlijk de zwarte Jezus en de zwarte Maria Christus voelt zich thuis, voegt zich in elke cultuur. Hij spiegelt de middelste gever. Aangekomen in het huis waar Jezus woont, schenken de koningen goud, wierook en mirre - voor hem die koning is, en priester en profeet. Rijkdommen die ze neerleggen als ze knielen voor deze geboren koning. Het vervult hen met diepe vreugde en blijdschap! Want je rijkdom komt pas echt tot zijn recht als het overgegeven is aan de ware koning. Maar misschien staat goud, wierook en mirre ook wel voor iets heel anders: voor onze armoede, ons gebed dat geen woorden meer kent, ons gebroken hart. Soms is dat alles wat je te bieden hebt. Dat 5

6 kan: achter het gordijn is het verhaal anders dan je dacht. Maar altijd gaat het over ons, zoals het is. Zoals het nu is. Dan schuift het gordijn weer dicht. De drie koningen gaan langs een andere weg terug naar huis. Natuurlijk! Heb je eens voor die geboren koning geknield, dan ga je niet meer langs het paleis van Herodes. Angst heeft geen macht meer als je de ware koning kent. Angst drijft de vrees uit 3. En nu schuift ook voor vandaag, voor ons het gordijn van het verhaal weer dicht. Hier zijn wij, aan het begin van een nieuw jaar. Ik zou graag met jullie mee op reis dit jaar, op zoek naar wat geboren wil worden, niet gemaakt. Op zoek naar een geloof niet dat we hebben, maar dat wij zíjn. Geboren, niet gemaakt. Ook komend jaar zullen we elke zondag het gordijn open schuiven. En kijken en luisteren naar verhalen die ons vertellen hoe we deze reis kunnen maken, ieder voor zich en wij samen. Hoe we die geboren koning in ons centrum kunnen houden en ons leven onder zijn invloed. Hoe wij vrij komen van de Herodessen in ons eigen hart en in ons leven. Welke schatten we meedragen die tot hun bestemming kunnen komen. Het zal een reis zijn op zoek naar het licht dat we nooit kunnen hebben, maar wel kunnen zijn. Sta op en schitter, je licht is gekomen, zegt de profeet Jesaja: over jou schijnt de luister van de HEER. Als nieuwgeboren. En zo kniel je bij de kribbe neer en vervolg je weg met blijdschap! Muziek: Johann Sebastian Bach Ich steh' an deiner Krippen hier (BWV 469) 3 De liefde laat geen ruimte voor angst; volmaakte liefde sluit angst uit, want angst veronderstelt straf. In iemand die angst kent, is de liefde geen werkelijkheid geworden 1 Johannes 4, 18. 6