Gebruik van de Oorcheck in de jeugdgezondheidszorg

Transcriptie

1 Gebruik van de Oorcheck in de jeugdgezondheidszorg GGD Groningen Wim Niessen, arts maatschappij en gezondheid Jeroen Kuiper, epidemioloog Esther Warmelink, verpleegkundige Gemeente Groningen Gretha Leever, beleidsmedewerker Nationale Hoorstichting Ilke Jellema, beleidsmedewerker Leids Universitair Medisch Centrum Jan de Laat, audioloog Groningen, 2017

2 Gebruik van de Oorcheck in de jeugdgezondheidszorg Inleiding Gehoorschade als gevolg van harde muziek is een groot en groeiend gezondheidsprobleem onder jongeren. Van de jongeren (10-24 jaar) die de online hoortesten van de Nationale Hoorstichting gebruiken heeft 20 % een onvoldoende gehoor. 1 Gehoorschade door harde muziek is een vorm van lawaaislechthorendheid, een aandoening van het binnenoor. Lawaaislechthorendheid is niet te genezen, enkel te voorkomen. Daarom is bewustwording van de risico s van hard geluid voor het gehoor en het aanleren van gezond gedrag op jonge leeftijd cruciaal. Gehoorschade kan een leven lang een negatieve impact hebben op leerprestaties, kansen op de arbeidsmarkt, inkomen en sociale participatie. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat het, op basis van de huidige gegevens, niet mogelijk is om de omvang en de trend van lawaaislechthorendheid en schadelijke geluidsblootstelling bij jongeren in Nederland cijfermatig te beoordelen. 2 Aanbevelingen in dit rapport zijn het opzetten van een monitoringsysteem en verbeteren van de registratie door de jeugdartsen (bijv. systematische registratie van gehoor bij de JGZ contactmomenten met de jeugd). Al in 2009 werd door het Centrum Jeugdgezondheid advies uitgebracht over de invoering van een extra contactmoment op 15/16-jarige leeftijd. 3 Hierbij werd ook voorgesteld om bij deze leeftijdsgroep een hoortest af te nemen om slechthorendheid op te sporen m.b.v. een audiogram en om voorlichting te geven om zo gehoorschade te voorkomen. Ook in het RIVM-rapport Verkenning Jeugdgezondheid uit 2013 wordt veel aandacht besteed aan het gehoor van de Nederlandse jeugd. 4 Gehoorschade is naast overgewicht, roken, alcohol en drugs een van de gezondheidsrisico s die een belangrijke plek heeft gekregen in dit rapport. Ook het RIVM adviseert in de contactmomenten bij 10-, 13- en 15/16-jarigen voorlichting en advies te geven over het voorkomen van gehoorschade. In de in 2016 herziene JGZ- richtlijn Vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen en jongeren (0-18 jaar) wordt aanbevolen op de middelbare school minimaal eenmaal het luistergedrag te inventariseren met vragenlijsten en op kennis gerichte preventieprogramma s beschikbaar te stellen. 5 De WHO bepleit, naast ander maatregelen, een screeningsprogramma op gehoorschade onder kinderen en adolescenten. 6 Tot slot wordt het terugdringen van gehoorschade bij met name jongeren en werknemers genoemd in het Nationale Programma Preventie , Alles is gezondheid. 7 In dit project 'Gebruik van de Oorcheck in de jeugdgezondheidszorg' is de Oorcheck op een pragmatische wijze als pilot ingezet in het voortgezet onderwijs. De Oorcheck is daarbij gecombineerd met een vragenlijst naar het luistergedrag als maat voor de blootstelling aan luide muziek. De Oorcheck ( is een gevalideerd online-screeningsinstrument voor het gehoor van jongeren, een test die gebaseerd is op herkenning van spraak in een ruis. 1,8 Naderhand is nog een correctiefactor voor de leeftijd voorgesteld. 1,9 In deze pilot is onderzocht in hoeverre het gehoor verminderd was in de onderzochte groep en in hoeverre er een relatie was te leggen tussen gehoorschade en mate van blootstelling aan (te harde) muziek. Daarnaast is onderzocht in hoeverre een eenvoudige interventie in de klas, gebaseerd op de screeningsresultaten, tot verbetering van het luistergedrag leidde. Deze pilot geeft informatie over de epidemiologie van gehoorschade bij

3 jongeren. Tevens geeft het informatie over de mogelijkheid verbetering van het luistergedrag te bereiken door het testen van het gehoor en het daarnaast instrueren van jongeren teneinde het luistergedrag te verbeteren. Vraagstelling 1. Hoe groot is het percentage VO-leerlingen in groep 4 met een verminderd gehoor? 2. Is er een relatie tussen gehoorschade en blootstelling aan luide muziek via muziekspelers met oortelefoons en/of in het uitgaansleven? 3. Heeft een interventie gebaseerd op terugkoppeling van de resultaten van de Oorcheck op individueel en groepsniveau gekoppeld aan een klassikale voorlichtingsles effect op het luistergedrag? 4. Beïnvloedt een voldoende danwel onvoldoende uitslag van de Oorcheck het luistergedrag? 5. Is er wat de antwoorden op deze vragen betreft een verschil tussen leerlingen van VMBO-t, HAVO en VWO? Methode Het gehoor werd op het moment van afname van de Oorcheck binnen dit project als onvoldoende beoordeeld indien de Oorcheck-uitslag, de Speech Reception Treshold (SRT), hoger was dan -17,2. 8 Dit afkappunt is ook in onze studie gebruikt. Indien de uitslag onvoldoende was werd nader onderzoek door een audicien of een KNO-arts geadviseerd. Naderhand is een correctiefactor voor leeftijd voorgesteld, waarbij vanaf 12 jaar tot 18 jaar voor elk jaar een correctie van -0,2 wordt toegepast. 9 In de analyses is naast het aantal volgens de eerste afkapwaarde van -17,2 onvoldoende scorende leerlingen ook dat aantal bij de voor leeftijd gecorrigeerde afkapwaarde berekend. Daarnaast is gevraagd naar horen van een pieptoon, al dan niet tijdelijk, als een symptoom van beginnende gehoorschade (bijlage 1). De blootstelling aan muziek werd gemeten met een voor dit doel door audiologen in samenwerking met de GGD Groningen, de GGD Amsterdam en de Nationale Hoorstichting ontwikkelde vragenlijst (bijlage 1). Deze vragenlijst wordt momenteel gevalideerd in een onderzoek van de Nationale Hoorstichting met het Erasmus MC. In consensus tussen audiologen is een model ontwikkeld om de antwoorden op deze vragenlijst om te zetten in een gemiddelde blootstelling aan muziek door muziekspelers (Leq muziekspeler) of in het uitgaansleven (Leq uitgaan) (bijlage 2). Deze beide maten zijn in dit onderzoek gebruikt voor blootstelling. De vragenlijsten werden gelijktijdig met de Oorcheck afgenomen bij zes 4e-klassen op een scholengemeenschap voor Voortgezet Onderwijs, twee klassen VMBO-t, twee klassen HAVO en twee VWO-klassen. De afname vond klassikaal plaats in het computerlokaal van de school met computers van de school en een hoofdtelefoon. De leerlingen kregen de uitslag voldoende/onvoldoende meteen teruggekoppeld met bij een onvoldoende testuitslag het advies om naar een audicien of KNO-arts te gaan voor nader onderzoek. Bij een onvoldoende uitslag of bij een standaarddeviatie groter dan 3 werd een hertest geadviseerd en afgenomen alvorens een uitslag werd gegenereerd. Alle leerlingen kregen digitaal adviezen over veilig luistergedrag. Twee maanden later werd in alle groepen een les van een uur gegeven. In die les werden de op groepsniveau en schoolniveau geaggregeerde resultaten van de Oorcheck en de op de vragenlijst

4 gebaseerde relatie tussen blootstelling en gehoorschade teruggekoppeld. Daarnaast werd informatie gegeven over gehoorschade door harde muziek en de preventie daarvan (bijlage 3). Twee maanden daarna werd nogmaals de blootstellingsvragenlijst afgenomen. Onderzocht werd of er verschillen waren tussen de Leq muziekspeler en de Leq uitgaan gemeten met de vragenlijst bij afname van de Oorcheck en deze tweede meting. Resultaten Onderzoekspopulatie e -klas leerlingen vulden de initiële blootstellingsvragenlijst in en testten hun gehoor middels de Oorcheck. De leerlingen waren vrijwel gelijk verdeeld over VMBO-theoretische leerweg, HAVO en VWO, 45% waren jongens, en de gemiddelde leeftijd was 15,7 jaar (tabel1). Schooltype VMBO-tl 49 (31%) HAVO 53 (34%) VWO 54 (35%) Geslacht Jongen 70 (45%) Meisje 86 (55%) Leeftijd 15,7 jaar (15-18) Tabel 1 0-meting De gemiddelde oorcheck-uitslag (SRT) was -18,8. 16,7% van de leerlingen scoorden onvoldoende, SRT lager dan -17,2. Voor leeftijd gecorrigeerd was de uitslag van 24,5% van de leerlingen onvoldoende. De gemiddelde blootstellingen aan muziek door muziekspelers (Leq muziekspeler) bedroeg 69,4 en die in het uitgaansleven (Leq uitgaan) 78,7. De verschillen tussen de gemiddelde Leq s bij een al dan niet voldoende SRT 1,8 en 0,1 (tabel 2). In de lineaire regressie was er geen relatie tussen de SRT en de Leq uitgaan (p=0,4) en de Leq muziekspeler (p=0,8). Oorcheck Leq muziekspeler Leq uitgaan Voldoende 69,7 78,8 Onvoldoende 67,9 78,7 Tabel 2 89 (57,1%) van de leerlingen had af en toe, regelmatig of altijd een piep in de oren: 3 leerlingen altijd, 33 na het uitgaan,33 spontaan zonder aanleiding en 10 na het luisteren van een muziekspeler met een oortelefoon. Daarnaast noemden de leerlingen incidenteel diverse andere aanleidingen voor het horen van en piep zoals zelf muziek maken of vuurwerk. Veel leerlingen hoorden een pieptoon naar aanleiding van meerdere oorzaken. De gemiddelde SRT bij leerlingen met een al dan niet tijdelijke piep in de oren bedroeg -19,0 en zonder piep -18,5 (p verschil = 0,12). De gemiddelde SRT van de leerlingen die continu een piep hoorden was het slechtst (-17,5). Dit betrof slechts 3 leerlingen en was daardoor niet significant afwijkend. De

5 verschillen in SRT tussen leerlingen die na uitgaan, na luisteren naar een muziekspeler of spontaan een tijdelijke pieptoon hoorden waren zeer gering en niet significant. Het verschil tussen de gemiddelden van LEQ muziekspeler bij het al dan niet horen van een pieptoon was 9,9 db (tabel 3). Voor het gemiddelde van Leq uitgaan was het verschil 5 DB. In de univariate logistische regressie was de relatie tussen het horen van een piep en de Leq muziekspeler significant (p=0,0) en met Leq uitgaan net niet significant (p=0,06). In een multivariate logistische analyse bleken geslacht, leeftijd en opleiding niet van invloed op deze associaties. Horen van pieptoon (af en toe tot altijd) Leq muziekspeler Leq uitgaan Nee 63,7 75,7 Ja 73,6 80,7 Tabel 3 Nameting De VMBO leerlingen waren op de datum van de nameting niet meer op school omdat ze eindexamen hadden gedaan en de nameting betrof enkel 50 HAVO en 45 VWO leerlingen, 33 jongens en 62 meisjes. Het verschil tussen voor- en nameting heeft enkel betrekking op deze beide opleidingsniveaus. In tabel 5 zijn de gemiddelde Leq s bij de nameting weergegeven naast de gemiddelde afname na de 0-meting. De verschillen zijn in de gepaarde t-toets niet significant (tabel 5). In een multivariaat lineair regressiemodel bleken de uitslag van de Oorcheck, het geslacht, de leeftijd of het schoolniveau geen significante invloed op het effect van de interventie te hebben. nameting Nameting minus nulmeting Leq uitgaan 77,0-0,4 (p=0,7) Leq muziekspeler 68,7-0,1 (p=0,9) Tabel 5 Bespreking Het onderzoek kent enkele forse beperkingen. De eerste is de relatief kleine onderzoekspopulatie. Daarnaast is de blootstelling aan muziek gemeten met een door audiologen in samenspraak met de onderzoekers opgestelde vragenlijst. Het betreft dus een subjectieve beoordeling van de actuele blootstelling door de respondenten. Een objectieve vaststelling van de blootstelling in het verleden was uiteraard beter geweest. De vragenlijst is bovendien niet gevalideerd. De beoordeling van de blootstelling is daarmee niet bewezen betrouwbaar. Wel voeren de Nationale Hoorstichting en het Erasmus MC een onderzoek uit met het doel de vragenlijst te valideren. De afname van de hoortest vond klassikaal plaats waardoor zeker niet kan worden uitgesloten dat de testuitslag in negatieve zin is beïnvloed door rumoer in de klas. Door de docenten en de begeleidende medewerkers vanuit de studie werd overigens gerapporteerd dat de leerling geconcentreerd bezig waren met vragenlijst en test. 1/6 van alle geteste 4e klas leerlingen scoorde volgens de geldende criteria onvoldoende op gehoorscreening middels de Oorcheck en kreeg het advies het gehoor te laten controleren. In hoeverre daaraan vervolg is gegeven is niet bekend. Correctie voor leeftijd voor interpretatie van de uitkomst van de Oorcheck lijkt echter nodig. 7 Indien de voorgestelde correctie voor de leeftijd wordt toegepast, scoort een kwart van de leerlingen onvoldoende. In de literatuur variëren de percentages

6 onvoldoende scorende jongeren op de Oorcheck fors, maar de groepen zijn onderling niet vergelijkbaar. In een analyse van alle online hoortesten van de Hoorstichting van 2010 tot 2014 bleek, met leeftijdscorrectie, 20% van de jongeren tussen 12 en 24 jaar onvoldoende te scoren. 1 Deze groep is echter niet vergelijkbaar omdat de leeftijdsgrenzen ruimer zijn en de onderzochte groep (alle inloggers op de Oorcheck) anders is samengesteld dan de groep in ons onderzoek. Een in onderzoekspopulatie wel redelijk vergelijkbaar onderzoek liet eveneens 21% onvoldoende uitslagen zien, eveneens na correctie voor leeftijd. 7 In dit laatste onderzoek was het omgevingsgeluid in het klaslokaal gecontroleerd en gering. Storend achtergrondgeluid in de klas kan het hogere onvoldoende percentage in ons onderzoek verklaren. 60% van de leerlingen had bij gelegenheden last van een piep in de oren, met name na blootstelling aan harde muziek. Dat dit veel voorkomt bij jongeren, en dan met name bij jongeren die veel naar luide muziek luisteren, is bekend. Recent ZonMW onderzoek liet zien dat de helft van de jongeren last heeft van een piep in de oren. 10 Daarvan had 8% een continue piep. Er was geen relatie tussen de blootstelling aan muziek via muziekspelers of in het uitgaanscircuit met de uitslag van de gehoorscreening. Wel bleek er een duidelijke relatie te zijn tussen de blootstelling aan luide muziek, in elk geval door muziekspelers, en het al dan niet tijdelijk horen van een piep. Dit is verklaarbaar indien het horen van een piep gezien wordt als een vroeg symptoom van gehoorschade. De Oorcheck is echter enkel in staat is meer gevorderde gehoorschade goed te discrimineren. De leerlingen zijn gemiddeld 15,7 (maximaal 18) jaar, een groot aantal gaat nog niet of weinig uit. De blootstelling is in de meeste gevallen nog slechts een beperkt aantal jaren aanwezig en in individuele gevallen gering geweest. Kennis van de eigen Oorcheck-uitslag gekoppeld aan een voorlichtingsles waarin de op groepsniveau geaggregeerde resultaten van de Oorcheck en de vragenlijsten werden teruggekoppeld naast kennis over gehoorschade en preventie daarvan, heeft in deze studie geen aantoonbaar effect op het luistergedrag. Dit komt overeen met de uitkomsten van een literatuursearch naar educatieve interventies, weliswaar in het basisonderwijs, uit De kennis omtrent gehoorschade door muziek nam toe maar een belangrijke gedragsverandering kon niet worden aangetoond. Conclusie: Dit onderzoek betreft een pilotstudie. Er zijn duidelijke aanwijzingen voor gehoorschade op de onderzochte leeftijd van 15 a 16 jaar. De relatie met blootstelling aan luide muziek is op basis van dit onderzoek niet te leggen. Wel is er een duidelijke relatie tussen die blootstelling en het horen van een pieptoon, wat gezien wordt als een beginnende vorm van gehoorschade. Onderzoek op adolescentenleeftijd dient aan te tonen of de gehoorschade bij langduriger blootstelling aan luide muziek met de leeftijd toeneemt en beter kwantificeerbaar wordt. Een eenmalig klassikale les gebaseerd op afname van de Oorcheck laat geen meetbare gedragsveranderingen zien.

7 Literatuur RIVM rapport Gehoorschade en geluidsblootstelling in Nederland inventarisatie van cijfers (2013). 3 Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, Rapport Advies Extra contactmoment in de leeftijdsperiode jaar (2009). 4 RIVM rapport Gezond opgroeien Verkenning Jeugdgezondheid (2014) M Sheikh Rashid, MCJ Leensen, WA Dreschler. Report online hearing tests : Five years of Oorcheck and Hoorscan. Nationale Hoorstichting M Sheik Rashid, I Jacobi, JAPM de Laat, WA Dreschler. Application of the online hearing screening test Earcheck: Online speech-in-noise testing and SRT performance among teenage students. Nationale Hoorstichting Zeist Marianne Jonker. Het effect van preventieve voorlichting op het basisonderwijs met betrekking tot gehoorschade dor blootstelling aan harde muziek. NSPOH Utrecht 2014

8 Bijlage 1. Vragenlijst naar risicogedrag uitgaan en muziek luisteren (basis voor digitale versie) Algemeen 1. Wat is je persoonlijke code? 2. Wat is je leeftijd? [drop down menu] Wat is je geslacht? jongen meisje 4. Welk soort onderwijs volg je? [drop down menu] Brugklas VMBO/HAVO Brugklas HAVO/VWO Brugklas VMBO/HAVO/VWO Praktijkonderwijs VMBO basis (=basisberoepsgerichte leerweg) VMBO kader (=kaderberoepsgerichte leerweg) VMBO gemengd (=gemengde leerweg) VMBO tl (=theoretische leerweg, MAVO) HAVO VWO (Atheneum, Gymnasium) MBO HBO WO

9 Gehoor 5. Hoe is je gehoor op dit moment? (klik aan wat van toepassing is) heel slecht heel goed 6. Heb je wel eens een piep of ruis in je oor? ja nee [ga naar vraag 8] 7. Wanneer heb je een piep of ruis in je oor? (meerdere antwoorden mogelijk) o altijd o na het uitgaan o na het luisteren met een hoofdtelefoon/oortjes o na het maken van muziek (bespelen instrument, spelen/zingen in band/orkest/koor/draaien als dj) o zonder specifieke aanleiding o anders, namelijk Uitgaan 8. Hoe vaak per maand ga je gemiddeld uit op een plek met harde muziek? (bijvoorbeeld discotheek, club, concert, schoolfeest, festival, optreden of café met muziek) vaker dan 4 keer per maand 4 keer per maand 2 keer per maand 1 keer per maand minder dan 1 keer per maand nooit [ga naar vraag 12] 9. Hoeveel uur blijf je daar dan meestal? uur

10 10.Hoe hard staat de muziek daar meestal? [A] Als er een decibelmeter hangt, wat geeft die dan aan? db Er hangt geen decibelmeter [ optie B] [B] Als je een db-app op je telefoon hebt, wat geeft die dan aan? db Ik heb geen db-app op m n telefoon [ optie C] [C] Hoe goed kun je elkaar daar verstaan? Je kunt elkaar prima verstaan Je moet hard praten om elkaar te verstaan Je moet schreeuwen op spreekafstand om elkaar te verstaan Je moet schreeuwen vlakbij iemands oor om elkaar te verstaan Je moet schreeuwen in iemands oor om elkaar te verstaan Je kunt elkaar helemaal niet verstaan 11. Draag je oordoppen als je uitgaat? altijd meestal wel soms wel, soms niet meestal niet nooit Muziek luisteren 12. Hoe vaak luister je naar muziek op een persoonlijke muziekspeler (bijv. mp3-speler of mobiele telefoon met hoofdtelefoon/oortjes)? elke dag 6 dagen per week 5 dagen per week 4 dagen per week 3 dagen per week 2 dagen per week 1 dag per week 2 dagen per maand 1 dag per maand of minder nooit [klaar met vragenlijst] 13. Hoe lang per dag luister je meestal naar muziek op een persoonlijke muziekspeler? minder dan 30 minuten 30 minuten tot 1 uur 1 tot 2 uur 2 tot 4 uur 4 tot 8 uur meer dan 8 uur

11 14. Hoe hard zet je het volume meestal? (zet een kruisje op de volumebalk bij jouw volume) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 15. Zit er een volumebegrenzer op de persoonlijke muziekspeler die je het meest gebruikt? ja ja, maar ik heb hem uitgeschakeld nee weet ik niet 16. Wat doe je als je een waarschuwing krijgt over het volume op de persoonlijke muziekspeler die je het meest gebruikt? Ik luister gewoon door Ik zet het volume wat zachter Ik heb nog nooit een waarschuwing gehad

12 Bijlage 2. Risicoberekening Standaardvragen Risicogedrag Gehoorschade Uitgaan 8. Hoe vaak per maand ga je gemiddeld uit op een plek met harde muziek? (bijvoorbeeld discotheek, club, concert, schoolfeest, festival, optreden of café met muziek) vaker dan 4 keer per maand 4 keer per maand 2 keer per maand 1 keer per maand minder dan 1 keer per maand nooit [= 2 dgn] [=1 dgn] [=0.5 dgn] [= 0.25 dgn] [=0.1 dgn] [=0 dgn] 9. Hoeveel uur blijf je daar dan meestal? uur 10.Hoe hard staat de muziek daar meestal? [A] Als er een decibelmeter hangt, wat geeft die dan aan? db Er hangt geen decibelmeter [ optie B] [B] Als je een db-app op je telefoon hebt, wat geeft die dan aan? db Ik heb geen db-app op m n telefoon [ optie C] [C] Hoe goed kun je elkaar daar verstaan? Je kunt elkaar prima verstaan [=75 db] Je moet hard praten om elkaar te verstaan [=85 db] Je moet schreeuwen op spreekafstand om elkaar te verstaan [=95 db] Je moet schreeuwen vlakbij iemands oor om elkaar te verstaan [=105 db] Je moet schreeuwen in iemands oor om elkaar te verstaan [=115 db] Je kunt elkaar helemaal niet verstaan [=120 db] 11. Draag je oordoppen als je uitgaat? altijd [= 15 db] meestal wel [= 0 db] soms wel, soms niet [= 0 db] meestal niet [= 0 db] nooit [= 0 db]

13 Muziek luisteren 12. Hoe vaak luister je naar muziek op een persoonlijke muziekspeler (mp3-speler of mobiele telefoon met hoofdtelefoon/oortjes)? elke dag [=7 dgn] 6 dagen per week [=6 dgn] 5 dagen per week [=5 dgn] 4 dagen per week [=4 dgn] 3 dagen per week [=3 dgn] 2 dagen per week [=2 dgn] 1 dag per week [=1 dgn] 2 dagen per maand [= 0.5 dgn] 1 dag per maand of minder [=0.25 dgn] nooit [=0 dgn] 13. Hoe lang per dag luister je meestal naar muziek op een persoonlijke muziekspeler? minder dan 30 minuten[=15 min= 0.25 uur] 30 minuten tot 1 uur [=45 min = 0.75 uur] 1 tot 2 uur [=90 min = 1.5 uur] 2 tot 4 uur [=180 min = 3 uur] 4 tot 8 uur [=360 min = 6 uur] meer dan 8 uur [=720 min = 12 uur] 14. Hoe hard zet je het volume meestal? (zet een kruisje op de volumebalk bij jouw volume) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Als volumebegrenzer is ingeschakeld: (antwoord 15a is ja) 1% = 46dB 10% = 50dB 20% = 55dB 30% = 61dB 40% = 66dB 50% = 71dB 60% = 76dB 70% = 81dB 80% = 86dB 90% = 91dB 100% = 96dB 1% = 46dB 10% = 50 20% = 53 30% = 58 40% = 62 50% = 65 60% = 69 70% = 73 80% = 77 90% = % = 85

14 15. Zit er een volumebegrenzer op de persoonlijke muziekspeler die je het meest gebruikt? ja [dan is volume op 100% 85dB enz. zie hierboven] ja, maar ik heb hem uitgeschakeld nee weet ik niet Formules Op basis van de vragen wordt een risico-inschatting gemaakt met de volgende formules: Uitgaan R_uitgaan= L 10*(log(8/H) 10*log (5/D) 10*log(4/W) L_uitgaan = gemiddeld blootstellingsniveau = db-waarde ( vraag 10 vraag 11) H_uitgaan = gemiddeld aantal uur per keer (vraag 9) D_uitgaan = gemiddeld aantal dagen per week (vraag 8) W_uitgaan = gemiddeld aantal weken per maand = 4 (uitgaande van 4 weken per maand) R_uitgaan = Leq-waarde Muziekspeler R_muziekspeler = L 10*(log(8/H) 10*log (5/D) 10*log(4/W) L_muziekspeler = gemiddeld blootstellingsniveau = db-waarde (vraag 14 of als vraag 15a = ja, 85dB) extrapoleren) H_muziekspeler = gemiddeld aantal uur per dag (vraag 13) D_muziekspeler = gemiddeld aantal dagen per week (vraag 12) W_muziekspeler = gemiddeld aantal weken per maand = 4 (uitgaande van 4 weken p/maand) R_muziekspeler = Leq-waarde

15 Bijlage 3. Voorlichtingsles 16,5% van 158 leerlingen heeft een slecht gehoor VOLGENS DE OORCHECK 90 van jullie horen wel eens een piep (3 altijd) 33 van jullie alleen na het uitgaan 10 van jullie na het uitgaan, maar ook wel zo maar 24 leerlingen altijd zo maar Leerlingen die een piep horen gaan vaker en langer uit en naar gelegenheden met hardere muziek (Leq gemiddeld bij leerlingen die een piep horen 81 en bij de anderen 76 db(a) Luisteren vaker en langer naar muziekspelers en doe staat dan harder (Leq gemiddeld 74 tegen 63 db(a) Geen duidelijke relatie Muziekspeler Uitgaan Maar: horen van een piep is het eerste symptoom van gehoorschade en merkbare gehoorschade komt later pas, na jaren (toch nu al enigszins meetbaar!) (Minder dan dan 5% 5% kans op op 91% 53% 53% 10dB verlies na na jaar) % kans 2% 2% 7% 7% Meer dan dan % kans 6% 6% 13% 13% Niet uitgaan/geen speler 1% 1% 27% 27%

16

17 11% 11% 10% 10% 25% 25% Ja, Ja, volgende dag dag ook ook nog nog Ja, Ja, alleen dezelfde avond Nee Nee 36% 36% 17% 17% Eens Beetje eens Geen mening Beetje oneens Oneens 18% 18% 64% 64% 19% 19%

18