Handreiking Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb)

Transcriptie

1 Handreiking Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb) Publiek-Private Samenwerking bij een terroristische dreigingssituatie Update 2018

2 nctv Handreiking ATb 2

3 Handreiking ATb nctv Inhoudsopgave Een samenvatting in 7 vragen 4 Inleiding 10 Doel 11 Publiek-private samenwerking 11 ATb 14 Werkwijze Informeren, adviseren en afstemmen 18 Detecteren dreiging 19 Informeren en adviseren 19 Afstemmen en coördineren (benutten bestaande crisisstructuren) 20 Besluitvorming over maatregelen 23 Communicatie 23 Afschalen 24 Informatie-uitwisseling 25 Beoefenen van het ATb 27 Bijlage 1 Lijst met afkortingen 29 Bijlage 2 Relevante documenten 30 3

4 nctv Handreiking ATb Een samenvatting in 7 vragen 4

5 Handreiking ATb nctv 1. Wat is er veranderd ten opzichte van het oorspronkelijke ATb? a) In plaats van een (landelijk) uitvoeringsoverleg alertering (UOA) als basis voor de afstemming van maatregelen en een regionaal afstemmingsoverleg alertering (RUOA) voor de lokale uitwerking, wordt binnen het ATb nu aangesloten bij bestaande crisisstructuren. Op lokaal niveau gaat het hierbij om de gezagsdriehoek en/of de multidisciplinaire crisisorganisatie. Op nationaal niveau is dit de nationale crisisorganisatie. Met betrokken bedrijven vindt 1 op 1 contact plaats op lokaal/regionaal niveau om te informeren en af te stemmen over maatregelen. b) Het ATb richt zich voortaan naast landelijke terroristische dreiging op sectoren, ook op terroristische dreiging op afzonderlijke objecten van bedrijven binnen bij het ATb aangesloten sectoren. c) De separate ATb-dreigingsniveaus wordt niet meer toegepast. Hiervoor in de plaats zal worden uitgegaan van de dreigingssystematiek van het stelsel bewaken en beveiligen, waarbij op basis van de ernst en waarschijnlijkheid een maatregeladvies wordt samengesteld. Dit advies is niet meer automatisch gekoppeld aan één niveau van maatregelen binnen de tot op heden toegepaste maat regelenmatrix. De maatregelmatrix dient voortaan als toolbox waarbij gebruik kan worden gemaakt van een mix van maatregelen die het beste past bij de situatie. Naast de ATb-toolbox van sectoren beschikt de politie ook over een soortgelijke toolbox met politiële beveiligingsmaatregelen. Met deze aanpassing wordt tevens verwarring met het landelijke dreigingsniveau van het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) voorkomen. d) Afstemming kan ook plaatsvinden als er geen dreiging is, maar er wel vragen en/of zorgen zijn (bijvoorbeeld na een aanslag in het buitenland). e) In plaats van een focus op sector brede oefeningen 1 keer per 5 jaar zal in het ATb regelmatiger met kleinere oefenvormen worden gewerkt. 5

6 nctv Handreiking ATb 2. Voor wie is deze handreiking bedoeld? De handreiking is bedoeld voor overheidsinstanties, operationele diensten, sectoren en bedrijven binnen de sectoren die te maken kunnen krijgen met een terroristische dreiging. Meer specifiek gaat het om bedrijven die behoren tot sectoren die zijn aangesloten bij het ATb. Het kan gaan om een generieke dreiging op één of meerdere sectoren of om een specifieke dreiging op één of meerdere bedrijven/objecten. 3. Waarom een ATb en wat is het? Het ATb is een vorm van publiek-private samenwerking die de overheid en bedrijven handelingsperspectief biedt bij situaties waar sprake is van een terroristische dreiging. Het hoofddoel is om de kans op een aanslag bij vitale en kwetsbare bedrijven te verkleinen en de betreffende bedrijven veilig te laten functioneren, ook onder een eventuele dreiging. Zowel bedrijven als de politie hebben (beveiligings)maatregelen in het kader van het ATb voorbereid die na afstemming kunnen worden ingezet bij een dreigingssituatie (besluitvorming door lokaal bevoegd gezag en betreffende bedrijven). 4. Wie vormen het ATb? Het ATb is een samenwerking tussen NCTV, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, politie, het lokaal bevoegd gezag, relevante ministeries en aangesloten bedrijfssectoren. Iedere sector heeft een zogenoemde sectorcoördinator die in de voorbereiding (als liaison) zorgdraagt voor de afstemming met de NCTV en de informatievoorziening binnen de sector. Voor een overzicht van sectoren zie: ATb/index.aspx. 6

7 Handreiking ATb nctv 5. Wie informeert een betrokken bedrijf over een mogelijke dreiging? Het betrokken bedrijf waarop een dreiging is gericht wordt geïnformeerd door (of namens) het lokaal bevoegd gezag, tenzij zwaarwegende redenen zich daar tegen verzetten (dit ter beoordeling aan het lokaal bevoegd gezag). De politie is hierbij actief aangesloten, ook voor de verdere afstemming en advisering. De NCTV informeert de sector via de sectorcoördinator en het desbetreffende ministerie via het DCC. Daarnaast heeft de AIVD - onder meer binnen de veiligheidsbevorderende taak - de mogelijkheid zelfstandig belanghebbenden te informeren over dreiging, trends en risico s. Waar mogelijk en nodig stemmen NCTV, AIVD en andere stakeholders hierover onderling af. Overige bedrijven in de sector die niet direct betrokken zijn en geen maatregelen hoeven te treffen worden geïnformeerd door de NCTV via de sectorcoördinator. Indien een dreiging in de ene sector gevolgen kan hebben voor een andere sector, informeert de NCTV de desbetreffende sectorcoördinator. Er kan ook afstemming zijn met bedrijven naar aanleiding van een ontwikkeling in het risicoprofiel/trends of naar aanleiding van vragen/zorgen (bijvoorbeeld na een aanslag in het buitenland). Hiervoor draagt de NCTV zorg. 7

8 nctv Handreiking ATb 6. Hoe vindt afstemming plaats over benodigde maatregelen? Er kunnen zich situaties voordoen met lokale impact en met landelijke impact. Bij een landelijke impact wordt ook op nationaal niveau afgestemd over maatregelen. Bedrijven zijn via het betreffende ministerie aangesloten op de nationale crisisstructuur. Aanvullend op lokaal overleg kan landelijk overleg plaatsvinden op sectoraal niveau met betrokken bedrijven over de maatregelen. Indien de dreiging zich richt op een specifiek bedrijf zal de nadruk liggen op lokale afstemming met een belangrijke rol voor de gezagsdriehoek. Indien nodig kan ook de crisisstructuur worden benut (multidisciplinair). Het betrokken bedrijf wordt hier actief bij betrokken (bijvoorbeeld in een direct contact met de politie en/of in een multidisciplinair team). Ook als er landelijke afstemming plaatsvindt over maatregelen, moet uiteindelijk lokaal worden besloten omdat daar veelal het gezag ligt. De NCTV en het desbetreffende lokaal bevoegd gezag dragen zorg voor goede onderlinge afstemming over maatregelen. Indien sprake is van meerdere lokale gezagen vervult de NCTV hierbij een coördinerende rol. 7. Hoe werkt dit voor bedrijven die niet tot het ATb behoren? Aansluiting bij het ATb betekent dat maatregelen zijn voorbereid, partners elkaar kennen en de vooraf geselecteerde bedrijven/objecten bekent zijn bij de politie, er snelheid kan worden gemaakt bij het nemen van maatregelen. Ook voor bedrijven die niet specifiek tot het ATb behoren zal afstemming plaatsvinden en worden mogelijk maatregelen getroffen door de overheid en door het betreffende bedrijf. Verschil met ATb is dat hier geen netwerk van contacten zijn opgebouwd en geen vooraf afgestemde maatregelen voorbereid zijn. 8

9 Handreiking ATb nctv 9

10 nctv Handreiking ATb Inleiding 10

11 Handreiking ATb nctv Doel In deze handreiking lichten we toe hoe bedrijven, bedrijfssectoren en overheden samen werken rond een terroristische dreiging. We beschrijven het doel, de bijbehorende werkwijze en de uitgangspunten voor samenwerking in het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb). Voor een toelichting op de bredere terrorismegevolgbestrijding zie de bestuurlijke handreiking Terrorismegevolgbestrijding (TGB) 1 Publiek-private samenwerking Het ATb is een unieke publiek-private samenwerking die is gestart in Het gaat om vitale objecten in Nederland gevestigd, die essentieel zijn voor de Nederlandse samenleving waarvan de uitval of verstoring tot ernstige maatschappelijke ontwrichting kan leiden, maar ook om kwetsbare sectoren waar vanwege het open karakter van het object, snel veel slachtoffers kunnen worden gemaakt (bijvoorbeeld de evenementenbranche en het openbaar vervoer). Een dreiging kan zich richten op een specifieke locatie/een specifiek bedrijf, of kan breder gelden voor een of meerdere sectoren. Een situatie kan zowel lokale als nationale impact hebben. Het doel was en is om zodanig voorbereid te zijn, dat bij een dreiging snel de juiste maatregelen kunnen worden getroffen door bedrijven en overheden om gezamenlijk de kans op een aanslag te verkleinen. Daardoor kunnen het betreffende bedrijf of bedrijven veilig blijven functioneren, ook onder dreiging. Zo wordt de samenleving beschermd tegen ontwrichting. 1 Aan te vragen bij de NCTV. 11

12 nctv Handreiking ATb Terroristische dreiging Een terroristische dreiging is een situatie waar nog geen sprake is van een feitelijke uitvoering van de dreiging (aanslag). Een dreiging kan op verschillende manieren worden gesignaleerd: Bedrijf/instelling signaleert een dreiging; De politie signaleert een dreiging; De dreiging blijkt uit een justitieel onderzoek (binnen Nederland of Internationaal); Dreiging wordt gesignaleerd door inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Een dreiging kan spelen voor een specifieke locatie/een specifiek bedrijf, bij meerdere locaties/bedrijven of op sectorniveau. De overheid heeft als primaire taak het bieden van veiligheid. De verantwoordelijkheid voor het nemen van beveiligingsmaatregelen ligt in eerste aanleg bij de burger en betrokken organisaties zelf. Is de dreiging echter zo groot dat personen en organisaties er op eigen kracht geen weerstand tegen kunnen bieden, dan zal de overheid aanvullende maatregelen treffen. OM, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, politie en bestuurlijke organisaties werken samen om zorg te dragen dat personen, objecten en diensten, ondanks dreiging en risico, zo veilig en zo ongestoord mogelijk kunnen door functioneren. In wet- en regelgeving zijn bevoegdheden vastgelegd rond bewaken en beveiligen Circulaire bewaking en beveiliging van personen, objecten en diensten 2015 (Stcrt. 2015, 18913)

13 Handreiking ATb nctv Bevoegdheden bewaken en beveiligen Als het gaat om bewaken en beveiligen, dan zijn er specifieke wettelijke bevoegdheden en zijn er beproefde wijze van dreigings appreciatie en mogelijke maatregelen. Het stelsel bewaken en beveiligen staat voor een set van voorzieningen en maatregelen gericht op het voorkomen van (onder andere terroristische) aanslagen op personen, objecten en diensten. Op basis van inschattingen van ernst en waarschijnlijkheid van het risico kunnen maatregelen worden getroffen in het kader van het stelsel bewaken en beveiligen. De burgemeester is in algemene zin verantwoordelijk voor de bewaking en beveiliging van objecten en diensten, bijvoorbeeld de bescherming van de vitale infrastructuur tegen een algemene dreiging. Bij een concrete dreiging voor een aanslag op personen, objecten of diensten op een bepaald tijdstip, draagt echter de Hoofd Officier van Justitie (HOvJ) het gezag over de te nemen maatregelen. Afstemming over de dreiging vindt plaats in de lokale gezagsdriehoek, daar waar nodig in aanwezigheid van de NCTV. De politie draagt zorg voor de uitvoering van de beveiligingsmaatregelen. Voor enkele specifieke personen en objecten 3 is de nationale overheid het bevoegd gezag (minister van JenV). Bij een terroristische dreiging maakt een gezamenlijke voorbereiding het mogelijk om snel maatregelen te treffen zowel vanuit het bedrijf als vanuit het lokaal gezag. Vanuit de overheid ligt de grondslag hierbij in het stelsel bewaken en beveiligen. Een snel en adequate reactie verkleint de kans op een succesvolle aanslag en/of vermindert de impact en draagt bij aan het veilig door kunnen laten functioneren van het betreffende bedrijf/bedrijven. Onderdeel van de voorbereiding is het opbouwen en onderhouden van een netwerk van contactpersonen en het waar nodig selecteren van bedrijven en/of locaties/objecten waar aanvullende beveiligingsmaatregelen worden voorbereid. Voor zover niet wettelijk of anderszins bepaald, wordt betrokkenheid van sectoren aan ATb niet afgedwongen. Deelname is vrijwillig maar daarmee niet vrijblijvend. Er wordt een actieve betrokkenheid verwacht en geboden waarbij de aanpak alleen maar effectief kan zijn als alle partners hun aandeel leveren. 3 Dit betreft het Rijksdomein zoals beschreven in het stelsel Bewaken en Beveiligen. De doelgroepen van het ATb vallen hier niet onder. 13

14 nctv Handreiking ATb Naast deze algemene werkwijze ATb, zijn ook per afzonderlijke sector de werkwijze en eventuele bijzonderheden vastgelegd in een zogenoemd Aansluitdocument. Aansluitdocument Dit document is opgesteld in samenwerking tussen de desbetreffende sector, de NCTV, politie en het betrokken ministerie. In de voorbereiding hebben bedrijven en politie maatregelen uitgewerkt in plannen. Bedrijven en politie moeten in staat zijn de voorbereide maatregelen ook uit te voeren. Vanuit goede afstemming moet er zorg worden gedragen dat de maatregelen passen en opgesteld voor de gewenste weerstand zorgen. De politie werkt met een generieke toolbox. Bedrijven hebben op sectoraal niveau een toolbox van mogelijke bedrijfsmaatregelen. Binnen de sector hebben de bedrijven een sectorcoördinator aangewezen die in de voorbereiding fungeert als aanspreekpunt voor de NCTV. Bedrijven hebben in afstemming met het betreffende ministerie aan gegeven welke specifieke objecten onderdeel zijn van het ATb. ATb Dreiging is continu in ontwikkeling en is veelal diffuus. Het is mede hierdoor lastig om uit te gaan van kant en klare sets van maatregelen gekoppeld aan een specifiek niveau van dreiging. In het ATb staat de situatie centraal en zijn maatregelen gebaseerd op maatwerk. Het ATb staat voor een actualisatie in de publiek-private samenwerking bij een terroristische dreigingssituatie. Het systeem is doorontwikkeld en aangepast aan praktijkervaringen en aan de aard van de dreiging. De doorontwikkeling van het ATb is gericht op het behouden van de sterke punten en tegelijkertijd zorgdragen voor meer flexibiliteit en snelheid. Iedere dreiging is anders. Om het systeem meer flexibel te maken, wordt in het ATb rekening gehouden met verschillende manieren van afstemming maar wordt uitgegaan van de bekende, generieke structuren voor crisisbeheersing, zowel lokaal/regionaal als landelijk. 14

15 Handreiking ATb nctv Omdat er sprake is van maatregelenadviezen in plaats van dreigingsniveaus, maar ook om verwarring tussen het (specifieke) ATb en het (algemene) Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) weg te nemen, wordt binnen het ATb de dreigingssystematiek van bewaken en beveiligen gehanteerd waarbij op basis van de ernst en waarschijnlijkheid een maatregeladvies wordt samengesteld. Er wordt dan ook geen gebruik meer gemaakt van een separaat ATb dreigingsniveau. Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) Het DTN schat in, op basis van een breed scala aan informatie, wat het algemene dreigingsniveau voor Nederland is. Het gaat hierbij niet om specifieke plaatsen of tijdstippen, maar om de vraag hoe groot de kans is dat Nederland getroffen wordt door een terroristische aanslag. Omdat het beeld algemeen is, worden op basis van alleen het DTN geen beveiligingsmaatregelen getroffen. Het DTN heeft dan ook met name invloed op het contraterrorismebeleid van de overheid, bijvoorbeeld doordat de overheid meer aandacht gaat geven aan het tegengaan van radicaliseringsprocessen, aan de rol van vrouwen in terroristische netwerken, of aan het tegengaan van financiering van terroristische groeperingen. Er zijn 5 niveaus van oplopende dreiging: 1. minimaal: het is niet waarschijnlijk dat in Nederland een terroristische aanslag plaatsvindt 2. beperkt: er bestaat een kleine kans op een terroristische aanslag in Nederland 3. aanzienlijk: een terroristische aanslag in Nederland is voorstelbaar 4. substantieel: de kans op een terroristische aanslag in Nederland is reëel 5. kritiek: een terroristische aanslag in Nederland is op handen. 15

16 nctv Handreiking ATb Onderscheid DTN en ATb Dreigingsinformatie wordt vanuit het stelsel gewogen als duidelijk is dat de dreiging zich specifiek richt tegen een (deel van) aangesloten sector(en). Dit in tegenstelling tot het DTN wat uit gaat van een algemene dreiging die voor heel Nederland van toepassing is. Dit verklaart dat het DTN dreigingsniveau bijvoorbeeld substantieel kan zijn, terwijl er geen specifieke dreiging op objecten bestaat. Andersom kan dit ook, bij een bepaalde sector is bijvoorbeeld sprake van een dreiging, terwijl het niveau van het DTN beperkt is. Een dreiging in een specifieke sector hoeft namelijk niet te betekenen dat het risico voor heel Nederland in dezelfde mate is verhoogd. Ook ontwikkelingen, zoals een toename van radicalisering, zegt weinig over doelwitten en zinvolle beveiligingsmaatregelen. Echter, het is wel relevant voor Nederlands contraterrorisme-beleid. Zie: 16

17 Handreiking ATb nctv 17

18 nctv Handreiking ATb Werkwijze Informeren, adviseren en afstemmen 18

19 Handreiking ATb nctv In deze paragraaf lichten we kort de werkwijze toe in het geval er een dreiging is gericht op één of meerdere bedrijven binnen het ATb 4. Detecteren dreiging Dreigingsinformatie kan bij verschillende partijen binnenkomen, bijvoorbeeld: politie; OM; Inlichtingen- en veiligheidsdiensten; een bedrijf of instelling (die dit doorgeeft aan de politie). Het proces start met dreigingsinformatie die beschikbaar komt, ongeacht van welke bron. Bij een terroristische dreiging is nog geen sprake van een feitelijke verwezenlijking/materialisatie van dreiging (aanslag). Informeren en adviseren De NCTV deelt de informatie in afstemming met de inlichtingen en veiligheidsdienst met het lokaal bevoegd gezag (burgemeester en hoofd officier van justitie) en de politie. Als de informatie bij de politie binnenkomt informeert de politie het lokaal bevoegd gezag en de NCTV. Het betrokken bedrijf waarop een dreiging is gericht wordt geïnformeerd door (of namens) het lokaal bevoegd gezag, tenzij zwaarwegende redenen zich daar tegen verzetten (dit ter beoordeling aan het lokaal bevoegd 4 Voor organisaties die niet binnen het ATb vallen kan zich ook een situatie voordoen van dreiging. Ook dan vindt afstemming plaats over de aanpak tussen lokaal en nationaal niveau en wordt het desbetreffende bedrijf betrokken waar mogelijk. Verschil met ATb is dat hier geen vooraf afgestemde maatregelen aan ten grondslag liggen. Als er landelijke impact is wordt ook hierbij de nationale crisisorganisatie opgeschaald. 19

20 nctv Handreiking ATb gezag) 5. Overige bedrijven in de sector die niet direct betrokken zijn en geen maatregelen hoeven te treffen worden geïnformeerd door de NCTV via de sectorcoördinator. Voor zover de NCTV door het lokale gezag over deze dreigingsinformatie is geïnformeerd, zal deze informatie overeenkomstig de met het lokaal bevoegd gezag gemaakte afspraken worden behandeld. Er kan ook afstemming zijn met bedrijven naar aanleiding van een ontwikkeling in het risicoprofiel/trends of naar aanleiding van vragen/zorgen (bijvoorbeeld na een aanslag in het buitenland). Hiervoor draagt de NCTV zorg. De politie adviseert het lokaal bevoegd gezag over mogelijke maatregelen op basis van het stelsel bewaken en beveiligen. Hierbij wordt de bestaande maatregelen toolbox van zowel de politie als die van de sector als uitgangspunt gehanteerd. Hierbij kan de NCTV ook gevraagd en ongevraagd advies geven over maatregelen in het kader van het stelsel bewaken en beveiligen. De NCTV informeert het betreffende ministerie via het DCC. Dit laatste is met name van belang omdat een beoordeling van het ministerie nodig kan zijn om ervoor te zorgen dat aard en reikwijdte van de effecten van de maatregelen kunnen worden afgewogen tegen de verantwoordelijkheid van het betreffende ministerie. Afstemmen en coördineren (benutten bestaande crisisstructuren) Afstemming over maatregelen en eventuele communicatie kan zowel lokaal als nationaal plaatsvinden. Het lokaal bevoegd gezag kiest de best passende vorm voor de afstemming, gegeven de situatie. Veelal gebeurt dit in de lokale gezagsdriehoek. Afhankelijk van de situatie kan worden besloten tot het nemen van zogenoemde onzichtbare of zichtbare maatregelen of een 20 5 Per situatie wordt ingeschat welke informatie kan en mag worden gedeeld (denk bijvoorbeeld aan beperkingen in het mogen delen van art. 60 informatie van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten WIV-).

21 Handreiking ATb nctv combinatie hiervan. Uit analyse kan blijken dat (in het belang van bijvoorbeeld een tijdige aanhouding om een aanslag te voorkomen) het meest verstandig is om onzichtbare maatregelen te treffen en de kring van personen die de dreiging kennen zo klein mogelijk te houden. Afhankelijk van de specifieke situatie kan lokaal de inschatting worden gemaakt dat de dreiging dusdanige impact heeft, dat er multidisciplinaire afstemming plaats moet vinden met partners in de hulpverlening. Ook kunnen er implicaties zijn voor andere bedrijven of instellingen in de nabijheid van de locatie(s) waar de dreiging geldt. Waar nodig kan de regionale crisisstructuur worden gebruikt met inzet van een Regionaal Operationeel Team (ROT) en een beleidsteam (lokaal of regionaal). Afstemming met bedrijven op lokaal of regionaal niveau vindt plaats via 1-op-1 contact tussen overheid en bedrijf (veelal via de politie) en/of via aansluiting op de crisisorganisatie. Indien uit door de NCTV verkregen dreigingsinformatie blijkt dat de nationale veiligheid in het geding is 6, en/of sprake is van grote maatschappelijke impact kan de nationale crisisorganisatie door de NCTV worden geactiveerd. Het proces van de nationale crisisstructuur wordt nader beschreven in het Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming (NHC) 7. 6 De nationale veiligheid is in het geding als één of meer vitale belangen bedreigd worden: territoriale, economische, ecologische, fysieke en sociaal/politieke veiligheid. 7 Zie Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming Nationaal%20Handboek%20Crisisbesluitvorming_tcm pdf 21

22 nctv Handreiking ATb Nationale Crisisbesluitvorming De Interdepartementale en Ministeriële Commissies Crisisbeheersing (ICCb/MCCb), de kern van de structuur, worden flexibel samengesteld en naar de aard van de situatie ingezet. Voor alle onderdelen en overleggen binnen de nationale crisisorganisatie geldt dat zij naar behoefte worden ingezet en flexibel ingericht en samengesteld: maatwerk per situatie en zo nodig per bijeenkomst. Tevens is vastgelegd dat deskundigen vergaderingen van ICCb én MCCb kunnen bijwonen. Daarbij valt te denken aan deskundigen op een specifiek gebied of aan vertegenwoordigers van betrokken andere overheden, overheidsdiensten of (vitale) bedrijven. In geval van een terroristische dreiging zijn (vitale) sectoren in ieder geval aangesloten op de nationale crisisstructuur via het verantwoordelijke ministerie in het ICCB en/of het MCCB. Indien nodig wordt een expert vanuit de sector uitgenodigd bij voorbereidende overleggen. In het geval afstemming nodig is over maatregelen tussen meerdere bedrijven wordt dit op landelijk niveau geïnitieerd door de NCTV. Afhankelijk van de situatie wordt ingeschat hoe dit het beste vorm en inhoud kan worden gegeven, variërend van een fysiek overleg tot een conference call. Dit overleg is gericht op afstemming van de toolbox (voorheen maatregelenmatrix) van betrokken bedrijven op de toolbox van de politie. Bij dit overleg worden naast de betrokken bedrijven (sectorcoördinator) het betreffende ministerie, de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en de politie betrokken. Bij een dergelijke situatie zal uiteindelijk lokaal worden besloten over de te nemen maatregelen omdat daar veelal het gezag ligt. Een dergelijk door de NCTV geïnitieerd landelijk overleg kan ook dienen om afstemming tussen gemeenten onderling te coördineren. 22

23 Handreiking ATb nctv Besluitvorming over maatregelen Besluitvorming over overheidsmaatregelen vindt plaats door het lokaal bevoegd gezag. Indien de nationale crisisstructuur is geactiveerd worden de uitkomsten van het overleg gedeeld met het lokaal bevoegd gezag als input voor de besluitvorming. Het betrokken bedrijf besluit over de eigen maatregelen. De maatregelen van overheid en bedrijf moeten worden afgestemd zodat ze op elkaar aansluiten. Na besluitvorming door het lokaal bevoegd gezag zal, indien tot maatregelen wordt overgegaan, het DCC van het desbetreffende ministerie door het NCC worden geïnformeerd. Overige bedrijven in de sector die niet direct betrokken zijn en geen maatregelen hoeven te treffen worden geïnformeerd door de NCTV via de sectorcoördinator. Communicatie 8 In geval van een (dreiging van een) terroristische aanslag stemmen alle relevante partijen hun timing en inhoud van communicatie zoveel mogelijk met elkaar af. Uitgangspunt is dat elke organisatie communiceert over waar men verantwoordelijkheid voor draagt. Indien mogelijk wisselen lokaal, regionaal en nationaal niveau communicatieadviseurs relevante informatie met elkaar uit. Het Nationaal kernteam Communicatie (NKC) 9 fungeert als knooppunt van informatie vanuit de rijksoverheid op het gebied van pers- en publieksvoorlichting. Het kan worden opgeschaald bij incidenten waarbij het gezag (nog) decentraal ligt maar die mogelijk uitstraling op nationaal niveau hebben en/of meerdere departementen raken. 8 Voor een uitgebreide beschrijving en toelichting zie de Handreiking Terrorismegevolgbestrijding (aan te vragen bij de NCTV). 9 Zie factsheet NKC: 23

24 nctv Handreiking ATb Communicatie zal altijd in samenhang met wenselijke maatregelen worden bezien. Crisiscommunicatie is gericht op het beantwoorden van de maatschappelijke informatiebehoefte, op schadebeperking en op betekenisgeving. Communicatie bij een dreiging of aanslag volgt de reguliere bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Dat betekent dat: Communicatie over de opsporing ligt bij het OM. Dit kan de hoofdofficier van het landelijk parket zijn of de hoofdofficier vanuit het direct betrokken arrondissement. Communicatie over dreiging met landelijke impact ligt bij de minister van Justitie en Veiligheid. Communicatie over de situatie ter plaatse en de feiten over de hulpverlening gebeurt op basis van reguliere regionale afspraken. Communicatie over de openbare orde en overall situatie in de gemeente ligt bij de burgemeester. Afhankelijk van de situatie zal de minister-president namens het kabinet de bevolking toespreken. Communicatie over maatregelen vanuit de bedrijven / sector (en een evt. handelingsperspectief ) ligt bij de betreffende bedrijven/sector. Afschalen Bij het treffen van maatregelen bij een dreiging moet ook worden nagedacht over de duur van de maatregelen en over de afschaling. In het kader van de benodigde eenheid van inspanning is het belangrijk dat alle partijen een gedeeld beeld hebben van het doel van de maatregelen en de minimale en maximale duur en de criteria voor afschaling. 24

25 Handreiking ATb nctv Informatieuitwisseling 25

26 nctv Handreiking ATb Om een betrouwbare en snelle samenwerking te bewerkstelligen is het delen van informatie essentieel. Informatie leidt tot een gedeeld beeld van de situatie en wederzijds begrip, vooral in het geval van een terroristische dreiging. Veelal zal sprake zijn van delen van informatie op basis van need to know. De wijze van communiceren moet worden afgestemd op de inhoud van het bericht. Dit is tweerichtingsverkeer. Voor het delen van vertrouwelijke informatie die niet via reguliere openbare kanalen verspreid mag worden stelt de NCTV het beveiligd web-based platform Quick Inform beschikbaar. Het betreft informatie deling tussen de NCTV en haar relevante partners uit het ATb (sectoren, betrokken ministeries, inlichtingen- en veiligheidsdiensten en politie). Het gaat hierbij om informatie over (bijvoorbeeld) dreigingen en duidingen op relevante gebeurtenissen tot maximaal departementaal vertrouwelijk (amber) niveau. Elke betrokken organisatie is verantwoordelijk voor de wijze waarop ze uitvoering geeft aan de werkwijze voor hun organisatie(onderdeel). Belangrijk onderdeel daarbij is een actueel overzicht van alle relevante contactgegevens, waarbij alle relevante partijen beschikken over dezelfde informatie. 26

27 Handreiking ATb nctv Beoefenen van het ATb 27

28 nctv Handreiking ATb Voor een goede uitvoering van het ATb is het van belang dat er door zowel de sector, operationele partners, het ministerie als de NCTV wordt getraind en geoefend. Het is de verantwoordelijkheid van iedere partner om ervoor te zorgen dat de relevante functionarissen weten wat ze moeten doen. Het is de gezamenlijke verantwoordelijkheid om elkaar te kennen en te weten wat van elkaar kan worden verwacht. In plaats van separate oefeningen te organiseren kan in reguliere crisisoefeningen van bedrijven en/of sectoren (systeemoefeningen) het ATb worden meegenomen in de oefenscenario s. Dit geldt ook voor regionale oefenprogramma s van de overheid. Aanvullend verzorgt de NCTV samen met relevante partners tabletops en andere activiteiten gericht op het actueel houden van kennis, het opdoen van ervaring, het opbouwen van routine en het versterken van vaardigheden. Oefeningen dragen daarmee direct bij aan het versterken van het netwerk en het onderling vertrouwen. 28

29 Handreiking ATb nctv Bijlage 1 Lijst met afkortingen afkorting AIVD ATb DCC DTN HOvJ ICCB JenV MCCB NCC NCTV NHC OM ROT TGB volledige omschrijving Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst Alerteringssysteem Terrorismebestrijding Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing Dreigingsbeeld Terrorisme voor Nederland Hoofd Officier van Justitie Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing Justitie en Veiligheid Ministeriële Commissie Crisisbeheersing Nationaal Crisis Centrum Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming Openbaar Ministerie Regionaal Operationeel Team Terrorismegevolgbestrijding 29

30 nctv Handreiking ATb Bijlage 2 Relevante documenten Circulaire bewaking en beveiliging van personen, objecten en diensten Stcrt. 2015, Instellingsbesluit Ministeriële Commissie Crisisbeheersing Stcrt. 2016, en Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming (NHC) zie website NCTV Bestuurlijke handreiking Terrorismegevolgbestrijding (TGB) - Aan te vragen bij de NCTV. Factsheet Nationaal Kernteam Communicatie: crissiscommunicatie 30

31 Handreiking ATb nctv 31

32 Uitgave Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) Postbus 20301, 2500 EH Den Haag Turfmarkt 147, 2511 DP Den Haag Meer informatie juni 2018