Sentse Vijf Dorpenroute

Transcriptie

1 20 Sentse Vijf Dorpenroute Sint-Laureins Waterland-Oudeman Watervliet Sint-Jan-in-Eremo Uit een rekening van het jaar 1187, opgesteld voor de graaf van Vlaanderen, weten we dat zich toen een groot moerasgebied uitstrekte in de omgeving van Aardenburg. Uit latere bronnen bleek dat dit gebied, met veel turf in de ondergrond, de volledige parochie Sint-Laureins omvatte. Margareta van Constantinopel gaf in de tweede helft van de 13de eeuw de toelating om die turf af te graven. Tegelijkertijd droegen ook de herhaalde overstromingen meer dan hun steentje bij om dit landbouwgebied zijn hedendaagse vorm te geven. Vandaag maak je kennis met een landschap waarin zowel het natuurgeweld als de strijd van de mens daartegen hun sporen nalieten. In dit landschap van kreken en dijken ontdek je ook heel wat over de menselijke creativiteit. Het verhaal van Reynaert de Vos wordt hier vaak gesitueerd. Her en der in de vijf dorpen die samen Sint-Laurens vormen, tref je figuren uit dit verhaal. De tocht km Met je rug naar het Toeristisch Infopunt (1) in Sint-Laureins fiets je links door de Dorpsstraat in de richting van het Leopoldkanaal. Je volgt de kanaaloever naar links en na enkele honderden meters wacht je links de Moershoofdeweg. Via de Vaakweg en het Boomstraatje kom je bij de Lievebrug waar je het kanaal kunt oversteken. In tegenstelling tot wat de naam suggereert, heeft het Leopoldkanaal niets te maken met Leopold I. Die beperkte zich tot het lintjesknippen bij de opening van het kanaal, zoals koningen ook vandaag nog plegen te doen. Het kanaal werd eigenlijk beter genoemd naar kanunnik Jozef Olivier Andries, pastoor van Middelburg, lid van het Nationaal Congres en volksvertegenwoordiger. Hij was de stuwende kracht achter de realisatie van het kanaal dat Heist verbond met Boekhoute en dat vooral bedoeld was om de polders te ontwateren bij regen. Volgens de planning moest het kanaal tot in Zelzate komen, maar om onduidelijke redenen werden de graafwerken stopgezet in Boekhoute. Het 43 kilometer lange kanaal werd in een relatief korte periode ( ) gegraven. Vandaag trekt het vooral de aandacht door de dubbele rij bomen op beide oevers km Vanaf de Lievebrug (2) blijf je geruime tijd op de oever van het pittoreske Leopoldkanaal, eerst op de Vlotweg, vervolgens op Kantijne. Pas bij de Langeweg verlaat je het kanaal in de richting van de eerste kreken op ons traject: de Vrouwkeshoekput en de Blokkreek. De Hontseindestraat leidt je door de polders naar de dorpskern van Sint-Margriete. De Vrouwkeshoekput is een uitloper van de Blokkreek die ontstond bij de overstromingsrampen in de 14de en 15de eeuw. Een gedeelte ter grootte van 2,5 hectare is natuurreservaat en wordt beheerd door vzw Natuurreservaten.

2 Natuur én mens gaven het land van Reynaert vorm Praktisch AFSTAND 50 km. BEWEGWIJZERING Zeshoekige, lichtgroene borden met de naam van de route. VEILIGHEID Behoorlijk veilige route. AARD VAN DE WEG Rustige, landelijke wegen. Geen grote verkeersassen. 0 % verkeersvrij. AANBEVOLEN VERTREKPUNT Toeristisch Infopunt, Dorpsstraat 87, Sint-Laureins. INFORMATIE Toeristisch Infopunt Sint-Laureins, Dorpsstraat 87, 9980 Sint-Laureins, , M kathleen.seynhaeve@publilink.be, 2 FIETSENVERHUUR Fietsenhandel Danny Vergauwe, Leemweg 82, 9980 Sint-Laureins, Sportshop Alain, Bentillestraat 9, 9970 Kaprijke, ETEN EN DRINKEN Taverne De Witte Swaen, Ketterijstraat 2, 9988 Sint-Margriete, Krekenpoort, Sint-Janspolderdijk 2, 9982 Sint-Jan-in-Eremo, Vooral de gezellige tuin en de verzorgde hapjes onthouden we van deze zeer rustig gelegen zaak. Eens kreek, niet altijd kreek Omdat de natuur voortdurend in beweging is, blijft een kreek niet eeuwig een kreek. De kreken ontstonden hier zowat 500 jaar geleden, toen de mens zich nog minder dan vandaag kon beschermen tegen het natuurgeweld. Als er al dijken waren, werden die overspoeld en weggeveegd door het kolkende zeewater. Waar de natuur vrij haar gang kan gaan, verlanden kreken geleidelijk: afstervend plantenmateriaal stapelt zich op en vormt een steeds dikkere laag. Daardoor wordt de kreek langzaamaan minder diep en wordt er laagveen gevormd. In 1994 werd een groot aantal populieren die ooit werden aangeplant in de rietkragen, geveld omdat hun vallende bladeren het water verzuurden en het proces van verlanding versnelden km Je verlaat Sint-Margriete (3) via de Molenkreekstraat, door de Jeronimus Nieuwlandpolder en langs de Vluchtelingenstraat naar Waterland-Oudeman. In de Molenkreekstraat kun je even halt houden bij de Molenkreek. Sint-Margriete werd in de loop der eeuwen herhaaldelijk geteisterd door

3 139 overstromingen. Getuige daarvan is de parochiekerk: in 1375 werd de eerste kerk verzwolgen door de golven, de huidige is al de vijfde sindsdien. De naam van het dorp verwijst naar de heilige Margareta, dochter van een vooraanstaande heiden, die op 15-jarige leeftijd door haar vader werd vervolgd, gemarteld en vervolgens onthoofd. De Molenkreek is een smalle, langgerekte plas met een verscheidenheid aan biotopen. Als je wat rondspeurt, moet je kluten, kieviten of blauwborstjes kunnen ontdekken in de omgeving van deze kreek. Sentse Vijf Dorpenroute Was Reynaert hier? Reynaert ging samen met zijn neef Isegrim op bedevaart naar Elmare. Dat lezen we in het beroemde dierenepos, wellicht geschreven rond 1260 door ene Willem, die Madoc maecte. Zeker is dat in 1411 de priorij van Elmare gesticht werd, die afhankelijk was van de Gentse Sint-Pietersabdij. Ze lag wellicht aan de zuidelijke kant van de Jeronimuspolderdijk, in het verlengde van de huidige Nieuwstraat in Waterland-Oudeman. Enkele jaren geleden begon Sint-Laureins met de uitwerking van het Reynaertverhaal onder de vorm van tien beelden die in de verschillende deelgemeenten geplaatst werden. Enkele ervan staan op het traject van onze fietsroute. Om ze allemaal te zien, koop je bij de Dienst voor Toerisme een folder van de Reynaert Fietsroute. Op bezoek bij Tybeert en Cantecleer km In Waterland-Oudeman (4) trap je door de Kerkstraat met daarin de kerk en een beeld van Tybeert. De huidige parochiekerk van Waterland-Oudeman dateert van 1672 en bevat nog kerkmeubilair uit de 17de en 18de eeuw. Haar voorgangers gingen niet alleen verloren door overstromingen, maar ook tijdens godsdiensttwisten. Tybeert, de kater, wacht bij de kerk, loerend naar enkele kleine muisjes. De naam Waterland is eenvoudig te verklaren, maar die van Oudeman is minder voor de hand liggend. De term heeft niets te maken met een man op leeftijd, maar staat voor verlaten gebied. De oorspronkelijke naam van dit dorp is minstens even mooi als de huidige en verwijst naar haar patroonheilige: Sint- Niclaes-ter-Varent. Fiets verder naar de Nieuwstraat en de Zandstraat tot op de grens met Nederland. In Rovershoek rijd je een paar kilometer precies op die grens. In Veldzicht kies je weer volop voor Vlaanderen langs Mollekot. Onderweg naar Watervliet doen straatnamen als Blekkersdijk en Wilhelmusstraat een boekje open over het verleden km Watervliet (5) en zijn dorpsplein met kiosk verlaat je niet vooraleer de kerk en Cantecleer te bewonderen. De Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaartkerk van Watervliet wordt vaak de kathedraal van het noorden genoemd. Het interieur van deze kerk is bijzonder rijk en behoorlijk onverwacht in een piepklein dorpje. Het altaarschilderij is van Gaspar

4 < IJzendijke NEDERLAND Sint-Margriete Sint-Janin-Eremo SINT-LAUREINS Waterland- Oudeman Watervliet Leopold kanaal m m Bentille KAPRIJKE < Oostburg Schipdonk kanaal ROUTE 0% verkeersvrij SITUERING 50 km AFSTAND REFERENTIEPUNTEN vertrek 1 Toeristisch infopunt in Sint-Laureins 5 km 15 km 20 km 32 km 38 km Lievebrug Sint-Margeriete Waterland-Oudeman Watervliet Sint-Jan-in-Eremo N49 N N456 NOORDZEE E19 BRUGGE Turnhout ANTWERPEN Oostende Sint-Laureins E17 E313 E19 E40 GENT er Leie E17 E40 A17 LEUVEN BRUSSEL Schelde E40 E403 E429 Nijvel E19 E42

5 Wegwijzer 141 Vertrekpunt: Toeristisch Infopunt (1) (Sint-Laureins) 1 t 2 5 km Dorpsstraat Moershoofdeweg Vaakweg Boomstraatje 2 t 3 10 km Lievebrug (2) Vlotweg (kanaaldijk) Moershoofde Langeweg Voorbij Vrouwkeshoekput Voorbij Blokkreek Vlamingstraat Hontseindestraat Hontseindestraat 3 t 4 5 km Sint-Margriete (3) Sint-Margrietestraat Molenkreekstraat Sint-Livinuspolder Vluchtelingenstraat Vluchtelingenstraat Verbindingsweg naar Kerkstraat Kerkstraat 4 t 5 12 km Waterland-Oudeman (4) Nieuwstraat Zandstraat Zandstraat Veldzicht Mollekot Mollekot Preutelstraat Clara Verheyenstraat Blekkersdijk Muizenhol Wilhelmusstraat Kloosterstraat 5 t 6 6 km Watervliet (5) Ketterijstraat Mariapolderdijk Drijdijk Sint-Janspolderdijk Hoge Straat 6 t 1 12 km Sint-Jan-in-Eremo (6) Sint-Jansstraat Riethul Krabbendijk Kerzelarenhoek Bentillestraat Sint-Jansstraat Zonnestraat Mandeweg Goochelaarstraat Dorpsstraat Toeristisch Infopunt (1) (Sint- Laureins)

6 De Craeyer, het portaal, doksaal en orgel zijn uit één stuk, wat uniek is in Europa. De twee barokke zijaltaren dateren uit het midden van de 16de eeuw, er is prachtig beeldhouwwerk en houtsnijwerk en er hangen vier landschappen van Joos De Momper (16de eeuw). De haan Cantecleer overschouwt het dorpsplein alsof dit de binnenhof van de boerderij is die hij beschaamd verliet nadat hij in Reynaerts leugens was getrapt. Dan fiets je langs de Ketterijstraat. De rest van het traject naar Sint-Jan-in- Eremo staat volledig in het teken van dijken: Mariapolderdijk, Drijdijk en Sint- Janspolderdijk. Dijken en kreken Eeuwenlang heeft de mens getracht zichzelf te beschermen tegen het geweld van de zee door dijken te bouwen. Vooral in de 15de en 16de eeuw drong de zee vaak het land binnen. De Sint-Elizabethsvloed van 1377 was wellicht een van de meest dodelijke overstromingen; oude kronieken hebben het over doden. Er volgden ook nog overstromingen in 1420, 1440, 1477, 1510 en Bij iedere overstroming werden de kreken dieper uitgeschuurd. Een belangrijke figuur bij de inpoldering van het land was Hieronymus Lauwerijn, een raadsheer van Filips de Schone. Vanaf 1497 liet hij de ene polder na de andere indijken. Pas tegen het einde van de 16de eeuw slaagde de mens erin om voldoende stevige en definitieve dijken te bouwen en de kreken te onttrekken aan de getijdenwerking. De namen van de dijken bleven op tal van plaatsen behouden en herinneren ons aan de strijd tussen mens en natuur die hier eeuwen lang woedde. De Boerekreek is de grootste km Vooraleer je Sint-Jan-in-Eremo (6) verlaat via de Oostpolderkreek houd je even halt bij het kerkje en een beeld uit het Reynaertverhaal. Het pittoreske kerkje van Sint-Jan-in-Eremo dateert van 1682 en is toegewijd aan Sint-Jan-de-Doper. Hier stond reeds in 984 een kerk, maar die werd verwoest tijdens de Sint-Elizabethsvloed van De buitenommegang in zeven staties illustreert het leven van Johannes-de-Doper. Er werd gebeden tegen kwalen als de stuipen, de seskens en de vallende ziekte. Tegenover het kerkje staan Pinte ende Sproete, twee dochters van de haan Cantecleer uit het Reynaertverhaal. In de zuil staat een afdruk van Reynaert geprent. Oorspronkelijk heette dit plaatsje Sint-Jansdorp, later kwam de term in eremo erbij, Latijn voor in de woestijn. In de Sint-Jansstraat zie je rechts de uitgestrekte Boerekreek. De Boerekreek is met een oppervlakte van 5,5 hectare niet alleen de grootste kreek op je fietstraject; het is wellicht ook de mooiste. Een groot deel van de kreek wordt beschouwd als kwetsbaar natuurgebied en is niet toegankelijk voor het publiek. Verscheidene vogelsoorten vinden hier een ideaal broedgebied. Met een beetje geluk zie je op zomerse dagen blauwe reigers in zwermen boven deze waterplas.

7 143 De route naar het hoger gelegen Bentille leidt je onder meer door Riethul, Krabbendijk en Kerzelarenhoek. Bentille ontstond ooit als een vluchtplaats voor de bewoners van Sint-Jansdorp in geval van overstromingen. In Riethul zijn aanvankelijk de woningen alleen maar bereikbaar via een bruggetje over de gracht naast de weg. Je hebt er ook een mooi uitzicht op de eindeloze bomenrij die de plaats aangeeft waar het Leopoldkanaal loopt. Een van de vele kaarsrechte straten op het traject is de Zonnestraat, die je vanuit Bentille op weg zet naar Sint-Laureins. Bijna even recht zijn de Mandenstraat en de Goochelaarstraat. Nog even trappen en je bent terug bij het Toeristisch Infopunt (1) in de Dorpsstraat van Sint-Laureins. Hier kun je de kerk en het gemeentehuis, maar ook Reynaert bewonderen. In de Dorpsstraat van Sint-Laureins kun je niet naast de monumentale Sint- Laurentiuskerk kijken. Van de oorspronkelijke, gotische kerk ( ) bleven nog enkele muren overeind. In de loop der eeuwen werd de kerk herhaaldelijk verbouwd, onder meer na de geuzenopstand in de 17de eeuw. Iets verder staat het gemeentehuis, ruim een eeuw geleden gebouwd in neogotische stijl. Voor het gemeentehuis staan Reynaert en de eenden. Hij torent boven hen uit, maar berokkent hun verder geen kwaad. Hij zoekt zijn slachtoffers liever bij de kippen. Bij de bibliotheek staat een uil op een granieten zuil en naast hem zit Reynaert die een boek leest. Sentse Vijf Dorpenroute