OVAM. Vlaanderen is materiaalbewust. AFVAL-, BODEM- EN DUURZAAM MATERIALENBELEID VOOR DE PROFESSIONAL FEBRUARI 2018 editie 25

Transcriptie

1 OVAM. AFVAL-, BODEM- EN DUURZAAM MATERIALENBELEID VOOR DE PROFESSIONAL FEBRUARI 2018 editie 25 4 MARTIJN VAN STRIEN, WINNAAR ECODESIGN AWARD BY OVAM 7 DE LIJN SANEERT HAAR STELPLAATSEN 16 GROOTSCHEEPSE SORTEERCAMPAGNE INSPIREERT ONDERNEMERS Vlaanderen is materiaalbewust

2 Radicaal breken Radicaal breken met oude gewoontes en plaats maken voor meer duurzame concepten. Dat vat het levenswerk van de OVAM goed samen. We faciliteren dan ook graag projecten die dergelijke doorbraken forceren. De rode draad? Intensief samenwerken. Dat is ook een mooie constante in de artikels en interviews in deze 25ste OVAM.link. Lees zeker het verhaal van Martijn van Strien, een jonge productontwikkelaar uit Rotterdam. Hij zocht en vond beloftevolle Antwerpse modeontwerpers die met veel goesting aan de slag gingen met zijn radicaal nieuwe ontwerpsysteem. De jury van de Henry van de Velde Awards bekroonde hem eind vorige maand terecht met de Ecodesign Award by OVAM. Benieuwd of hij erin zal slagen de mode-industrie op zijn kop te zetten Begin dit jaar kregen ook 63 Vlaamse circulaire-economieprojecten groen licht. Een brede waaier van organisaties, bedrijven en lokale besturen genieten daardoor financiële ondersteuning bij het radicaal herdenken van onze samenleving. Dat herdenken broodnodig is, blijkt onder meer uit de laatste sorteeranalyse van het Vlaamse bedrijfsafval. Nog te veel recycleerbaar afval komt in het restafval terecht. Afval vermijden is nog altijd de beste optie. Onze nieuwe website biedt hulp. Op het bodemterrein boeken we intussen mooie resultaten in het wegsaneren van de historische bodemvervuiling in Vlaanderen. 293 van de 308 gemeenten hebben de inventaris van hun risicogronden volledig uitgewisseld met het OVAM-webloket. Roger Kesteloot van De Lijn vertelt waar zijn organisatie staat met het onderzoeken en saneren van haar stelplaatsen. Nog zo n vruchtbare samenwerking is die met het World Resources Forum, dat begin volgend jaar maar liefst duizend experts in de circulaire economie naar Antwerpen zal halen. Topman Bas De Leeuw heeft in zijn interview niets dan lovende woorden voor de OVAM. Henny De Baets Administrateur-generaal Colofon Verantwoordelijke uitgever en hoofdredacteur Sofie De Keyser Redactieraad Anne Vandeputte, Jan Verheyen, Willy Sarlee, Caroline Van Gool, Ilse Pepermans, Sam Deckmyn en Karolien Van Geldre, Chloé Van Hecke Redactieadres OVAM, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen, ovam.link@ovam.be Foto s THE POST-COUTURE COLLECTIVE / MARTIJNVANSTRIEN, Aaron Lapeirre, ID/ photo agency, Mooimakers, Liesbet Peremans Redactie en realisatie Wettelijk depotnummer D/2018/5024/02 Oplage 3000 ex. De meningen die derden in dit magazine vertolken, vallen buiten de verantwoordelijkheid van de OVAM. Gegevens uit deze nieuwsbrief mag u overnemen mits de bron wordt vermeld. De OVAM en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor gevolgen die zouden kunnen ontstaan uit het gebruik van in deze uitgave opgenomen informatie. Meer weten? De OVAM is geïnteresseerd in uw vragen, opmerkingen en suggesties. SCHRIJF ONS VIA OVAM.LINK@OVAM.BE 2 OVAM.LINK Voorwoord

3 CIRCULAIRE ECONOMIE RUIMTE RECYCLEREN 4 Martijn van Strien wint Ecodesign Award by OVAM met Post-Couture Collective 7 De Lijn saneert haar stelplaatsen CIRCULAIRE ECONOMIE 10 OVAM haalt prestigieus World Resources Forum naar Vlaanderen 12 Overdonderend succes voor projectoproep circulaire economie AFVAL RECYCLEREN 16 OVAM inspireert ondernemers met grootscheepse sorteercampagne 20 In 2018 opnieuw flitsmarathon tegen zwerfvuil en sluikstorten AFVAL RECYCLEREN OVAM.LINK Inhoud 3

4 Martijn van Strien, winnaar Ecodesign Award by OVAM en bedenker van Post-Couture Collective KLEDING LASERSNIJDEN IS HET NIEUWE SHOPPEN Nieuwe kleren nodig? Binnenkort gaat dat misschien zo: je downloadt een ontwerp en gaat ermee naar een lokaal makerslab. Daar laat je het patroon uitsnijden door een lasersnijder. Met het innovatieve kliksysteem zet je de kleding vervolgens eigenhandig in elkaar. Klaar! Met het baanbrekende Post-Couture Collective wil ontwerper Martijn van Strien radicaal breken met de kledingindustrie en won hij de Henry van de Velde Award Ecodesign by OVAM. Hoe is het concept voor Post-Couture ontstaan? Martijn van Strien: Van opleiding ben ik productontwikkelaar. Drie jaar geleden heb ik voor het eerst een kledingcollectie ontworpen met een lasersnijder. Door volop te experimenteren, slaagde ik erin om stukken stof met elkaar te verbinden zonder naaimachine. Dat opende heel wat 4 OVAM.LINK Circulaire economie

5 CIRCULAIRE ECONOMIE mogelijkheden, want dat wilde zeggen dat ook een leek daarmee kleren zou kunnen maken. Ik deed de test met mijn jongere broer en dat lukte. Zo ontstond het plan om via een online platform de ontwerpen voor mijn kleding gratis ter beschikking te stellen. Het resultaat is Post-Couture, dat on-demand duurzame, gepersonaliseerde en betaalbare kleding maakt. Hoe gaat dat in zijn werk, een kledingstuk van Post-Couture bestellen? Er zijn twee manieren. Ofwel geef je op de website je maten in en sturen wij vervolgens een bouwpakket op. Daarmee ga je aan de slag om de kleding eigenhandig in elkaar te steken. Of: je downloadt de ontwerptekening, kiest de stof van jouw keuze en je gaat naar de dichtstbijzijnde makerspace waar je de lasersnijder zijn werk laat doen. Het voordeel is dat je de kleren op die manier kunt aanpassen aan je persoonlijke stijl: je kiest zelf de stof en je kunt het ontwerp nog digitaal bijsturen. Waarom wilt u radicaal breken met het huidige modesysteem? Ik vind de manier waarop de kledingindustrie vandaag georganiseerd is verschrikkelijk: vervuilend, grondstoffenverspillend, geproduceerd in sociaal erbarmelijke omstandigheden. Ik wil af van de massaproductie van kleding en evolueren naar kleren op vraag. De kleding wordt pas gemaakt op het moment dat iemand een stuk nodig heeft en bestelt. Daardoor zijn overproductie en onnodig transport van kledingstukken verleden tijd. Bovendien moeten winkels geen kleding voorraad meer inslaan en dat leidt tot een zuiniger ruimtegebruik. Zo n kleinschalige productie hoeft niet duurder te zijn. En, in ruil krijg je een uniek en kwaliteitsvol kledingstuk. Post-Couture werkt met gerecycleerde materialen die na gebruik opnieuw recycleerbaar zijn. De cirkel is dus volledig rond? Met dit productiesysteem is het in principe mogelijk om volledig circulair te werken, maar daarvoor moeten we het concept eerst opschalen. Een kledingrecycler heeft grote hoeveelheden kleren nodig voor het interessant is om die te recycleren. Dat de Post-Couture-collectie bestaat uit kleren die vervaardigd zijn uit één soort materiaal en zonder knopen en ritsen, geeft hen een grote voorsprong omdat ze daardoor onmiddellijk en eenvoudig recycleerbaar zijn. OVAM.LINK Circulaire economie 5

6 Sep Verboom, winnaar Henry Van de Velde Award voor Jong Talent Ontwerper met een missie Met zijn eindwerk kaapte hij al een tweede prijs weg op de Ecodesign Awards voor studenten, vijf jaar later ziet hij zijn volledige oeuvre bekroond met de Henry Van de Velde Award voor Jong Talent. Maak kennis met Sep Verboom. Maar uiteraard is het niet realistisch om in de toekomst uitsluitend kledingstukken op de markt te brengen zonder rits of knopen. Daarom doen we momenteel ook onderzoek naar demonteerbare ritsen en knopen. Post-Couture wil wereldwijd een netwerk van Makerspaces bouwen. Hoe wilt u die ambitie waarmaken? Het concept van Post-Couture staat of valt inderdaad met de aanwezigheid van voldoende makerslabs in de buurt. Vandaag zijn er al heel wat Makerspaces, in Antwerpen bijvoorbeeld een vijftal, in Rotterdam, waar ik zelf woon, ook. Maar niet alle makerslabs weten vandaag hoe ze stoffen kunnen bewerken tot kleding. Daarom is het nu aan ons om een netwerk te creëren van Makerspaces die onze productiemethode ondersteunen. Ons model van de toekomst is dat een consument online een kledingstuk bestelt, die bestelling automatisch wordt doorgegeven aan het dichtstbijzijnde makerslab, die het vervolgens uitsnijdt en thuis levert. Onze huidige productiemethode verwacht nog veel van de consument: dat hij een stof kiest, zich naar het makerslab begeeft en daar zelf de lasersnijder bedient. Dat is niet weggelegd voor iedereen. Samenwerking, voor Sep Verboom is dat het sleutelwoord. Samenwerken met handelaars in grondstoffen en materialen, met ontwerpers, met vaklui die een ambacht in de vingers hebben, met bedrijven die een product in de markt weten te zetten Alleen door elke schakel te betrekken, kan je het economische model op lange termijn een duurzame richting uitduwen, aldus Sep Verboom. Neem nu de Aya lounge chair. Ambachtslui uit Cirebon in Indonesië, de bakermat van de bewerking van rotan, vervaardigen het rotan frame lokaal en volgens de regels van de kunst. In België worden de bijhorende kussens handgemaakt. Stof slijt het snelst en vandaar de keuze om dat onderdeel hier te produceren zodat het ook ter plekke hersteld kan worden. Sep Verboom ziet zijn ontwerpen, projecten en producten als een communicatiemiddel om verandering teweeg te brengen. Ze zijn een medium om sociaal onrecht aan te kaarten, om te tonen dat het anders, rechtvaardiger, duurzamer kan. Door de consument alle echt alle informatie te geven over de gebruikte materialen en arbeidsomstandigheden, kan hij pas een weloverwogen keuze maken. En eens de gebruiker vragende partij is voor duurzame en ethische producten, zal de industrie gegarandeerd volgen. Is de mode-industrie klaar voor het vernieuwende concept van Post-Couture? Vanuit de modesector is er veel interesse. Om de techniek en het concept verder te ontwikkelen hebben we de Post-Couture Community opgericht. Die groeiende online community telt momenteel meer dan zeshonderd ontwerpers die hun ideeën, ervaringen en inspiratie delen om de techniek verder op punt te stellen. Ik hoop dat modeontwerpers binnen twintig jaar allemaal volgens deze productiemethode werken. Voor consumenten komt ons concept nog wat te vroeg, omdat zij de weg naar makerslabs vandaag nog niet hebben gevonden. 6 OVAM.LINK Circulaire economie

7 RUIMTE RECYCLEREN DE LIJN SANEERT haar stelplaatsen In 2008 ging De Lijn een bedrijfsspecifieke overeenkomst aan met de OVAM om haar stelplaatsen te saneren. Tien jaar later komt het einde van de werken stilaan in zicht. De uitdaging was groter dan verwacht, vooral omdat we onze dienstverlening niet willen verstoren, zegt directeur-generaal Roger Kesteloot. Tegen 2022 zouden alle saneringstrajecten afgerond moeten zijn. OVAM.LINK Ruimte recycleren 7

8 Als het op duurzaam bodembeleid aankomt, wil de Vlaamse overheid zelf het goede voorbeeld geven. Daarom heeft ze zichzelf een duidelijk doel gesteld. Tegen 2036 moeten alle historisch verontreinigde overheidsgronden gesaneerd zijn of minstens in sanering zijn. Dat is een stevige uitdaging, want momenteel is 55 procent van de risicogronden nog niet onderzocht. Op ongeveer 40 procent van de onderzochte gronden wordt verontreiniging aangetroffen en is een bijkomend beschrijvend bodemonderzoek nodig. Van die terreinen moet uiteindelijk ongeveer de helft gesaneerd worden. IN ONZE NIEUWE STELPLAATSEN ZETTEN WE VEEL MEER IN OP PREVENTIE Roger Kesteloot, De Lijn Verontreiniging uit het verleden Er is dus nog veel werk aan de winkel. Daarom stimuleert de OVAM haar collega-overheden om hun bodemproblematiek actief aan te pakken. Dat doet ze onder meer door structurele samenwerkingsverbanden aan te gaan. Ook De Lijn sloot tien jaar geleden zo n overeenkomst af. De oudere stelplaatsen van De Lijn kampen met een verontreinigingsproblematiek uit het verleden, legt directeur-generaal Roger Kesteloot uit. Sommige locaties dateren nog uit het begin van de 20ste eeuw: toen sprongen mensen heel anders om met brandstoffen en andere producten. Daarom sloten we in 2008 een bedrijfsspecifieke overeenkomst af met de OVAM om de saneringen gestructureerd aan te pakken. We spraken een timing af en namen de financiering mee op in onze investeringsbudgetten. 8 OVAM.LINK Ruimte recycleren

9 Waardevolle ondersteuning Sinds 2008 zitten De Lijn en de OVAM tweemaal per jaar samen voor een uitgebreid overleg. Ze bespreken de planning en prioritering van saneringstrajecten en bekijken wat er nodig is om die trajecten tot een goed einde te brengen. Daar komt heel wat bij kijken: oriënterende en beschrijvende bodemonderzoeken, bodemsaneringsprojecten, eindevalu aties, saneringen De OVAM ondersteunt De Lijn zoveel mogelijk en bezorgt haar medewerkers gerichte informatie waarmee ze aan de slag kunnen. We hebben altijd goed met elkaar kunnen praten, vertelt Roger Kesteloot. De overeenkomst heeft ons geleerd om onze sanerings trajecten meer gestructureerd aan te pakken. Tegelijk zijn de verwachtingen altijd realistisch gebleven: als iets echt niet lukt, dan lukt het niet. Achteraf gezien was het erg ambitieus om alle saneringen in tien jaar tijd te willen afronden. Daarom komt er in 2018 een addendum aan onze overeenkomst, waardoor we nog enkele jaren verder kunnen werken. Geen bussen afschaffen Heel wat saneringen zijn intussen afgerond. Dat liep niet altijd van een leien dakje, want De Lijn is gebonden aan haar exploitatie. We kunnen mensen niet zomaar hun openbaar vervoer ontzeggen, aldus Roger Kesteloot. In het beste geval kunnen we een saneringstraject koppelen aan de renovatie van een oude stelplaats, zoals in Ieper of Destelbergen. Ook als we een stelplaats definitief verlaten, biedt dat mogelijkheden. De oude stelplaatsen van Leuven, Assebroek en Bilzen zijn sinds kort niet meer in gebruik en kunnen we gaan saneren. Die gronden krijgen nadien een nieuwe bestemming. Zo kunnen we onze oude gronden valoriseren. Als we een stelplaats willen behouden, is een saneringstraject moeilijker. Soms parkeren we bussen tijdelijk naast de openbare weg of op een andere stelplaats. Maar dan moet er al veel plaats zijn, en de lege verplaatsingskilometers doen de exploitatiekosten stijgen. Het is dus elke keer schipperen. Afronden in 2022 Eind 2018 loopt de overeenkomst met de OVAM af, maar het geplande addendum zorgt ervoor dat ook de laatste saneringen nog worden uitgevoerd. In 2018 maakt De Lijn nog één saneringsproject op: dat van Hasselt. Ze voert ook nog zeven saneringen uit. Daarnaast moeten er de komende jaren nog 30 à 35 oriënterende bodem onderzoeken gebeuren. Worden er onregelmatigheden vastgesteld, dan komt er een beschrijvend bodemonderzoek en indien nodig een saneringsproject, weet Roger Kesteloot. Ik vermoed dat we nog tot 2020 à 2022 bezig zullen zijn. Preventie krijgt centrale rol De Lijn voert de sanering van haar stelplaatsen grotendeels zelf uit. De (soms) bijhorende renovatie van terreinen en gebouwen gebeurt via publiek-private samenwerkingen. Daarbij staan preventie en risicobeheersing centraal. Roger Kesteloot: We willen niet binnen dertig jaar opnieuw gaan saneren. Daarom besteden we in nieuwe en vernieuwde stelplaatsen veel aandacht aan veilige tankinstallaties en aan efficiënte procedures om met lekken om te gaan. We plaatsen bijvoorbeeld geen ondergrondse brandstoftanks meer: alles komt bovengronds, in een inkuiping. In de oude stelplaats van Assebroek halen we straks veertien tanks uit de grond. Een incident kunnen we nooit uitsluiten, maar we doen er alles aan om de risico s in de toekomst te beperken. OVAM.LINK Ruimte recycleren 9

10 Interview met Bas De Leeuw, topman van het WRF OVAM haalt prestigieus World Resources Forum naar Vlaanderen Duizend experts in circulaire economie en grondstoffen zakken van 24 tot en met 27 februari 2019 af naar Antwerpen voor het gerenommeerde World Resources Forum (WRF). Conferenties als deze veranderen de wereld niet an sich, maar zijn wel nodig als motor van verandering, zegt Bas De Leeuw, topman van het WRF. 10 OVAM.LINK Circulaire economie Het WRF is een onafhankelijke, internationale non-profitorganisatie die kennis uitwisselt en netwerkt rond materialen- en grondstoffenbeleid en de circulaire economie. Ze verspreidt onder meer onderzoek en best practices en bestudeert de relatie tussen materialenbeheer en de klimaatproblematiek. Daarnaast organiseert WRF workshops en conferenties voor specifieke regio s of continenten. Maar het vlaggenschip zijn ongetwijfeld de wereldconferenties. De OVAM stelde zich in het voorjaar van 2017 kandidaat om de volgende editie van de wereldconferentie te organiseren, samen met partners als de Stad Antwerpen, Go4Circle, VVSG-Interafval, VITO (de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek), Agoria, de KU Leuven en Transi tienetwerk Middenveld. En met de steun van Vlaams minister van Omgeving Joke Schauvliege. Wat gaf de doorslag in de keuze voor Vlaanderen? Bas De Leeuw: Een combinatie van factoren. Ten eerste: de kwaliteit van het voorstel. Dat stak er met kop en schouders bovenuit. Ik durf zelfs te stellen dat de OVAM een van de beste dossiers heeft ingediend die we ooit onder ogen kregen. Op elke pagina voel je: deze mensen weten waar ze over praten, ze hebben verstand van grondstoffenbeheer, van duurzaamheid en innovatie. En ze weten hoe je een internationaal event organiseert en daarbij de juiste partners betrekt.

11 CIRCULAIRE ECONOMIE Minstens even belangrijk zijn de troeven die gaststad Antwerpen kan voorleggen: een bruisende stad met een wereldhaven waar heel wat gebeurt rond grondstoffenmanagement. En: het stadsbestuur maakt werk van een duurzaam afvalbeheer. Met andere woorden, de partners die de OVAM betrekt zijn onderlegd, staan open voor kennis en cases uit andere landen en hebben een relevant verhaal te vertellen. Die wisselwerking is cruciaal om van de conferentie in 2019 een echt forum te maken waar het delen van kennis en ervaringen centraal staat. Ten slotte was het erg mooi om de vele aanbevelingsbrieven te lezen: van de Belgische overheid, de universiteiten, het United Nations Environment Programme Die combinatie van factoren deed de raad van bestuur van het WRF besluiten dat de OVAM de geknipte partner is om samen met ons van het WRF 2019 een grensverleggend event te maken. Hoe helpen conferenties als die van het WRF om het materialenbeleid en de economie duurzamer te maken? Ze veranderen de wereld niet an sich, maar ze zijn wel nodig als een van de motoren van verandering. Ze zijn een belangrijke schakel in een groot en complex proces. Op twee tot drie dagen komen alle signalen uit de samenleving op één plek gebald samen. Mensen praten, luisteren, stellen vragen, beantwoorden ze, vinden gelijkgezinden, laten zich inspireren. Je kan uiteraard niet een-op-een aanwijzen dat een congres het beleid in een bepaald land beïnvloed heeft. Maar veel ideeën en meningen worden wel op een dergelijk forum gevormd, ook die van beleidsmakers. Welke maatschappelijke evolutie stemt u hoopvol? Dat de omslag naar een circulaire economie niet langer alleen uitgaat van een select clubje wetenschappers. Maar dat alle geledingen van de maatschappij er interesse voor beginnen te tonen: niet alleen lokale en internationale overheden, maar ook bedrijven gaan er volop mee aan de slag. Vaak is geld verdienen daarbij hun sterkste drijfveer, want steeds meer ondernemers zien in dat het nieuwe businessmodel kansen biedt. Die evolutie stemt me hoopvol omdat de transitie door de hele maatschappij gedragen moet worden, wil ze slagen. Wat zou u in de eerste plaats veranderd willen zien om de transitie in een stroomversnelling te stuwen? Als econoom zou ik allereerst het complete financiële instrumentarium aanpassen. Voor mensen en bedrijven kan dat immers een belangrijk motief zijn om hun gedrag aan te passen. Kunt u al een tipje van de sluier lichten over het thema van de conferentie? Closing the loops wordt het hoofdthema: hoe kunnen we materialen kringlopen sluiten, wat gebeurt er al op dat vlak en hoe kunnen we de transitie versnellen? Welke raad wilt u de OVAM en haar partners geven voor een vlotte organisatie van het WRF? Het WRF is een forum dat door de deelnemers gemaakt wordt. Maar niet zoveel mensen weten dat iedereen die dat wil kan meedoen. Aan de OVAM en haar partners geef ik daarom de raad om daar zo vroeg mogelijk over te communiceren, zodat iedereen op de hoogte is. Gebruik de komende maanden ook om goed te luisteren naar alle partners en hun ideeën. Het event zal plaatsvinden in het Flanders Meeting & Convention Center in de Antwerpse ZOO. OVAM.LINK Circulaire economie 11

12 OVERDONDEREND SUCCES voor projectoproep circulaire economie In juli vorig jaar lanceerde Vlaanderen Circulair, het knooppunt voor de circulaire economie in Vlaanderen, een oproep naar circulaire economieprojecten. Liefst 136 organisaties schreven daarop in. Dat enthousiasme toont dat de circulaire economie zijn plek in het Vlaamse ondernemerslandschap begint op te eisen. We voelden wel aan dat er van alles begon te broeien en groeien rond circulaire economie in Vlaanderen. Maar de stormloop op onze projectoproep, neen, die hadden we niet zien aankomen. Aan het woord is Brigitte Mouligneau van Vlaanderen Circulair, die de coördinatie en het projectmanagement over de call onder haar vleugels heeft. Vlaanderen Circulair lanceerde afgelopen zomer twee projectoproepen: een call voor projecten in het kader van de Green Deal Circulair Aankopen en een call voor projecten in de Circulaire Stad of rond Circulair Ondernemen. Groen licht voor 63 projecten Een brede waaier van organisaties, bedrijven, steden en gemeenten en burgers diende in totaal 136 projecten in, 21 voor de call rond Circulair Aankopen, 115 rond de call Circulaire stad en ondernemen. Daarvan kregen er respectievelijk 11 en 52 groen 12 OVAM.LINK Circulaire economie

13 CIRCULAIRE ECONOMIE licht. Brigitte Mouligneau: Sommige projectvoorstellen bleken nog te embryonaal of experimenteel. Die verwijzen we door naar het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO). Wij waren immers niet op zoek naar zuiver technologische of conceptuele innovatie, maar wel naar demonstratieprojecten die innovatieve technologieën of businessmodellen in de praktijk brengen en toepassen in een maatschappelijke context. 10 partners, 1 project De subsidiecall leverde enkele niet-alledaagse partnerschappen op, met soms tot tien partners uit alle schakels van de keten. Brigitte Mouligneau: Het kantelen van een lineair naar een circulair model heeft op alle spelers in de keten een enorme impact: ontwerpers, producenten, distributeurs, transporteurs, consumenten, de overheid, afvalverwerkers Om circulaire projecten te verankeren is het daarom cruciaal dat alle partners betrokken zijn. Ook interessant was dat de projectoproep een goeie mix van vaste waarden en jonge starters opleverde. Brigitte Mouligneau: Beide zijn interessant: grote bedrijven omdat ze dankzij hun schaal een grote impact kunnen hebben. Kleine spelers omdat de realisatie van hun project anderen kan inspireren en motiveren. Of omdat hun concept opgeschaald kan worden. Openbaar zitcomfort als dienst Een nieuw businessmodel uitwerken waarin gebruikers enkel betalen voor het zitcomfort. Dat concept wil ECO-oh!, producent van duurzame zitbanken voor de openbare ruimte, aan de tand voelen. De zitbanken van ECO-oh! bestaan voor 100% uit gemengde huishoudelijke restplastics, apart ingezameld door meer dan twee miljoen Vlamingen. ECO-oh! recycleert haar banken eigenhandig volgens de filosofie dat het recycleren of hergebruik van materialen in een volwaardige circulaire economie de verantwoordelijkheid van de leverancier is. Tot nog toe verkocht ECO-oh! vooral aan gemeenten, die zelf instonden voor gebruik en onderhoud. Nu wil het bedrijf een model uitwerken waarin de gebruiker niet betaalt voor het bezit, maar alleen voor het zitcomfort. Samen met Belfius Bank en Belfius Lease wil ECO-oh! bekijken hoe ze het projectontwerp, de plaatsing, het onderhoud en de terugname ervan als een dienst kan aanbieden. Daarbij willen ze nagaan met welke bestaande of nog te ontwikkelen modellen en formules dat kan om zowel financieel, praktisch als commercieel werkbaar te zijn. OVAM.LINK Circulaire economie 13

14 Roeselare helpt uw zolder leeghalen voor isolatie Inwoners helpen bij het circulair leeghalen van hun zolder zodat die kan worden geïsoleerd, dat is Roeselare Zolderbolder. Wie in Roeselare intekent op de groepsaankoop voor dak- en spouwmuurisolatie krijgt hulp van opgeleide medewerkers. Zij maken de zolder volgens circulaire principes leeg: herbruikbare spullen brengen ze naar een geefplein of de kringwinkel; ze sorteren niet-herbruikbare materialen tot grondstof of brandstof en de warmte die bij de verbranding vrijkomt, komt terecht in het warmtenet. Kortom, niets gaat verloren. Roeselare Zolderbolder wil het begrip circulaire economie bovendien bekend maken bij een breed publiek. Dat doet ze door in de marge van het geefplein sensibiliseringsacties op poten te zetten. Eandis vervangt oude elektriciteits- en gasmeters door circulaire exemplaren De komende jaren zijn de oude elektriciteitsen gasmeters in heel Vlaanderen aan vervanging toe. Netbeheerder Eandis wil ze vervangen door digitale én circulaire meters. Samen met netbedrijf Infrax heeft Eandis het project Op weg naar een digitale meter opgezet. Doel is om te onderzoeken hoe de oude meters vervangen kunnen worden binnen de principes van de circulaire economie: Welke eisen moeten ze opleggen aan leveranciers van meters? Hoe kan het transport beperkt worden? En hoe maken ze maximaal gebruik van de lokale mogelijkheden tot verwerking? Ten slotte wil Eandis inzicht krijgen in de kosten en baten van het project. 14 OVAM.LINK Circulaire economie

15 Waar blijven projecten rond repair en refurbish? Vlaanderen Circulair verwachtte dat een veelheid van de voorstellen rond recyclage zou draaien, maar de diversi- teit bleek veel rijker: de thema s variëren van materialen en voedselverlies tot ruimte, biomassa, bouw, waterkringlopen... Met allemaal één rode draad: op slimme wijze verspilling van waarde en grondstoffen tegengaan. Het enige waar we een beetje op onze honger bleven zitten, zijn innovatieve projecten rond repair en refurbish, het herstellen en opknappen van gebruiksgoederen. Daar zit nog veel potentieel in, aldus Brigitte Mouligneau. Hoofdindieners goedgekeurde projecten Criteria voor goedkeuring 1 2 Innovativiteit Opschaalbaarheid 44 % 33 % 13 % 10 % Bedrijven Non-profit Onderwijs & onderzoek Lokale overheden 3 4 Straffe partnerschappen Leer- en demonstratiewaarde Belangrijkste thema s 18 % 15 % 11 % 10 % 10 % 9 % 9 % 5 % 5 % 4 % 4 % Bouw Business modellen Bio-massa Kunststoffen Energie (CO 2 ) Voedsel Water Ruimte Metalen Verpakkingen Textiel 13,3 miljoen totale projectwaarde 8,5 miljoen investering door indieners 4,6 miljoen subsidies projecten Circulaire stad en ondernemen 0,2 miljoen subsidies projecten Circulair aankopen OVAM.LINK Circulaire economie 15

16 Bedrijven moeten vanaf 1 juni 2018 ook kunststoffen selectief inzamelen OVAM inspireert ondernemers MET GROOTSCHEEPSE SORTEERCAMPAGNE Een recente sorteeranalyse leert dat er nog aanzienlijke hoeveelheden recycleerbaar afval in het restafval zitten. Katrijn Siebens van de OVAM: We nodigen onze bedrijven uit om na te denken over hun afvalstromen. Om bedrijven te helpen beter te sorteren, lanceert de OVAM een set praktische tools, tips en inspiratie voor ondernemers. Zowel in rolcontainers als in afzetcontainers van bedrijven zit nog heel wat recycleerbaar afval, wees een recente sorteeranalyse uit. Katrijn Siebens van de OVAM: Afval vermijden is altijd de beste optie. Ga daarom binnen het bedrijf na welke reycleerbare afvalstoffen nu nog bij het restafval belanden. Bespreek oplossingen met uw afvalinzamelaar. En vergeet niet dat VAL-I-PAC premies geeft voor bedrijfsmatig verpakkingsmateriaal. Ik kan niet garanderen dat afval sorteren zorgt dat de factuur daalt. Maar het kan wel. Als bedrijven moeite doen om hun afvalbeheer grondig onder de loep te nemen, afval vermijden en hun grondstoffen aanpassen zodat ze geen afval hoeven te worden, dan is er zeker winst te halen. Sectoren met meeste afval in 2016 afvalverwerkende sectoren 43 % bouwsector 15 % rioolwaterzuivering 6 % voedingssector 5 % chemie 4 % productie en verwerking van vlees 3 % energiesector excl. elektriciteitscentrales 2 % gemeentelijke overheden 2 % overige sectoren 21 % 16 OVAM.LINK Afval recycleren

17 AFVAL RECYCLEREN Kunststoffen apart inzamelen In 2012 al werkte de OVAM een integrale aanpak uit om de selectieve inzameling van bedrijfsafval op te krikken. Zo moeten bedrijven sinds 1 juli 2013 hun pmd-afval afzonderlijk aanbieden en een contract afsluiten met de inzamelaar van het bedrijfsrestafval. Vanaf 1 juni 2018 komt daar een nieuwe verplichting bij: elk bedrijf moet dan ook kunststoffen selectief inzamelen. Concreet gaat het om recycleerbare harde kunststoffen, folies die worden gebruikt als secundaire of tertiaire verpakking en zuiver piepschuim met bolletjesstructuur. Belangrijkste primaire afvalstoffen in 2016 bouw- en sloopafval 21 % afval van (afval)waterbehandeling (slib) 15 % grond 11 % afval van plantaardige en/of dierlijke oorsprong 11 % gemengd afval 7 % papier- en kartonafval (excl. verpakkingsmateriaal) 5 % houtafval 4 % metaalafval 3 % verpakking 3 % afval van delfstoffen en mineralen 3 % overige 17 % 3 ONDERNEMERS DOEN BOEKJE OPEN OVER AFVALBEHEER Wouter Torfs, fashion-ondernemer bij Schoenen Torfs Als particulieren het kunnen, kunnen bedrijven het ook Een sensibiliseringscampagne om bedrijven beter te laten sorteren, wat vindt u daarvan? Vlaanderen hoort wereldwijd bij de koplopers als het gaat over sorteren thuis. Waarom zouden bedrijven niet kunnen wat de individuele burger kan? Uiteindelijk gaat het toch om dezelfde mensen, in een andere context. Wat doet Torfs voor een duurzaam materialenbeheer? We sensibiliseren onze klanten om hun schoenen zo goed mogelijk te onderhouden en bieden een gratis professionele hersteldienst aan. Schoenen die je goed verzorgt, gaan langer mee en worden minder snel weggegooid. Dat is belangrijk, want leder is geen duurzaam product én er komt heel wat transport kijken bij de productie van onze schoenen. Waar mogelijk hebben we ook inzamelboxen geplaatst in en aan onze winkels. Zo hebben we de voorbije jaren samen met Wereld Missie Hulp op een milieuverantwoordelijke manier kilo schoenen gerecycleerd. Lees het volledige interview met Wouter Torfs op OVAM.LINK Afval recycleren 17

18 LAAT UW AFVALFACTUUR GRATIS DOORLICHTEN De nieuwe website analyseert de afvalproductie van uw bedrijf en biedt op basis daarvan tips op maat om uw afvalfactuur te verminderen. Bedrijven hebben zelf te weinig kennis over afvalbeheer en te weinig tijd om er dieper op in te gaan. Dat bleek uit een enquête bij bedrijven die de OVAM in 2016 liet uitvoeren. Ondernemingen gaven daarin aan dat ze openstaan voor concreet advies over de verwerking van hun afval. Thomas Derveaux van de OVAM: We hebben die bedrijfsnoden nu vertaald in de website Daar kunnen bedrijven hun eigen afvalgegevens bekijken en vergelijken met het gemiddelde van de sector. Op basis daarvan krijgen ze tips op maat om hun materiaalbeheer op te krikken. Ze lezen er bijvoorbeeld hoe ze hun verpakkingsafval kunnen hergebruiken of laten ophalen voor recyclage, en vinden tips over onderwerpen of materialen die relevant zijn voor hun sector. Voor de creatie van de Cirkeltips werkte de OVAM samen met zoveel mogelijk spelers uit de afvalsector. We willen dat het aanspreekpunt wordt voor bedrijven met vragen over duurzaam materiaalbeheer. Daarom is de website heel laagdrempelig en toegankelijk uitgewerkt: bedrijven krijgen een gepersonaliseerde mail met een link naar hun afvalprofiel. Dat bestaat uit aantrekkelijk vormgegeven grafieken en taart dia grammen én een vergelijking met gelijkaardige bedrijven. De lancering van de Cirkeltips gebeurt in fasen. Eind 2017 kwamen de Cirkeltips online. Van januari tot maart krijgt een eerste lichting bedrijven een uitnodiging om zijn profiel te raadplegen. En vanaf april zijn de Cirkeltips voor elk Vlaams bedrijf toegankelijk. Dé drijfveer achter de nieuwe regels is het voornemen van Vlaanderen om tegen 2050 een circulaire economie uit te bouwen. Katrijn Siebens: Willen we zeker zijn dat Vlaanderen ook de komende decennia toegang heeft tot grondstoffen om onze economie te doen draaien, dan moeten we materialen slimmer gaan gebruiken, zodat ze hun waarde eindeloos behouden. Concreet gaan we producten meer herstellen, hergebruiken of de materialen zorgvuldig inzamelen voor r e c y c l a g e. 15 % minder restafval Een belangrijke mijlpaal in de transitie naar een circulaire economie is het jaar 2022: tegen dan wil Vlaanderen dat de productie van bedrijfsrestafval met 15 procent verminderd is. Dat is vastgelegd in het uitvoeringsplan voor huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval. De voorbije jaren stagneerde de afvalproductie in Vlaanderen. Er is dus nood aan actie om de doelstelling van 15 procent te halen. Daarom zet de OVAM de komende maanden in op meerdere fronten: enerzijds de nieuwe sorteerregels voor kunststoffen en anderzijds de lancering van de doorgedreven communicatiecampagne IK SORTEER. Die campagne sensibiliseert bedrijven via verschillende kanalen over een goed afvalbeheer. Op de website Iksorteer.be ontdekken bedrijven info en tips over sorteren en inspirerende interviews met bekende ondernemers. Daar vinden ze ook een link naar de Cirkeltips, advies op maat van bedrijven om slimmer te sorteren (zie kader) OVAM.LINK Afval recycleren

19 Horecaondernemer Wim Ballieu van Balls & Glory Ellen Kegels, knitwearondernemer bij LN Knits Jonge ondernemers sorteren en recycleren bewuster Een sensibiliseringscampagne om bedrijven beter te laten sorteren, wat vindt u daarvan? Ondanks de drukte met mijn bedrijf en mijn pasgeboren baby wilde ik heel graag tijd vrijmaken voor deze campagne en kmo s mee warm maken om beter te sorteren. De insteek van alles wat ik doe is: een hart voor de mens en oog voor de natuur. Die filosofie trekken we door op de werkvloer. Denkt u dat jonge ondernemers bewuster sorteren en recycleren dan de vorige generaties? Zeker. Duurzaamheid is essentieel en ik stel tot mijn vreugde vast dat jonge merken steeds creatiever omspringen met sorteren en recycleren, onder meer door recycleerbare materialen te gebruiken. Er is zeker sprake van een trendbreuk in vergelijking met de oude nietsontziende manier van ondernemen, die ons milieu naar de vaantjes heeft geholpen. Lees het volledige interview met Ellen Kegels op Ik geloof in de revival van de brooddoos Wat doet Balls & Glory voor een duurzaam materialenbeheer? Een belangrijk aandachtspunt is dat we géén plastic gebruiken. We bieden in onze zaak gratis gefilterd water aan in glazen kannen. Ook al onze kartonverpakkingen zijn recycleerbaar. In retail is een aantrekkelijke verpakking belangrijk, maar als je creatief bent, kan je best ook iets moois vinden in recycleerbaar karton. Ik probeer zelfs te letten op welke inkt we gebruiken voor de opdruk van onze verpakkingen. Daarnaast hanteren we een beperkte menukaart, omdat we zero food waste nastreven en omdat met voedselverspilling ook steeds verpakkingsverspilling gepaard gaat. Wat zou u nog willen of kunnen veranderen? In Gent en Antwerpen zorgt onze shop & take - away-formule voor een groot deel van onze omzet. Er gaan dus enorm veel gehaktballen de deur uit in verpakking, ook in onze andere restaurants. Het zou fantas tisch zijn om daar een duurzame oplossing voor te vinden. Sinds een maand hebben we nieuwe biologisch afbreekbare kartonverpakkingen. Een grote stap in de goede richting, maar zelf ben ik nogal fan van de Aziatische aanpak met de bentobox (een lunchbox met verschillende vakjes, red.). Ik geloof in de revival van de herbruikbare brooddoos en van de soepketel waarmee je vroeger naar de soepkar ging. Zo kan je je verpakkingen en restafval nog verder reduceren. Lees het volledige interview met Wim Ballieu op OVAM.LINK Afval recycleren 19

20 AFVAL RECYCLEREN Wegens succes herhaald FLITSMARATHON TEGEN ZWERFVUIL EN SLUIKSTORTEN Meer dan 1500 GASvaststellingen en pv s voor sluikstorten en zwerfvuil: dat was het resultaat van de allereerste Handhavingsweek in september vorig jaar. De werkelijke cijfers liggen wellicht nog een stuk hoger. In 2018 komt er opnieuw een Handhavingsweek. De eerste Handhavingsweek een flitsmarathon tegen zwerfvuil en sluikstorten, zeg maar liep van 18 tot 24 september De drijvende kracht achter het initiatief is Mooimakers, het Vlaamse samenwerkingsverband tussen de OVAM, Fost Plus en de lokale besturen (VVSG) handhavers Ruim duizend politieagenten, GAS-ambte naren, stads- en gemeenschapswachters en andere handhavers voerden een week lang verscherpte controles uit op zwerfvuil en sluikstorten in Vlaanderen. Registratie was niet verplicht, dus zowel het aantal deel- nemende handhavers als de resultaten van hun controles lag in werkelijkheid een stuk hoger. Hogere pakkans In totaal werden tijdens de Handhavingsweek 1237 GAS-vaststellingen en 346 pv s geregistreerd voor sluikstorten en zwerfvuil. Els Gommeren van Mooimakers: Zoals de flitsmarathon snelheidsduivels afschrikt, doet de Handhavingsweek mensen twee keer nadenken voor ze sluikstorten of zwerfvuil achterlaten. Tegelijkertijd is het een hart onder de riem van al die mensen die zich wél aan de regels houden: zij merken dat het ons menens is met de strijd tegen zwerfvuil en sluikstorten, dat overtreders niet straffeloos hun gang kunnen gaan en dat de pakkans omhoog gaat. 20 OVAM.LINK Afval recycleren