.2.. ~r (J~s~tHYt) 3 ~~IUH L li(ul.wufsd I. 1.[~rN (6t4tA..tr ~1 ) 1'rM0 prrrf tu+- wa./&r) vi.. f.(.m /'f)-tf'h? ~'fk- ~ ej..",; tit-~l ;..

Transcriptie

1

2 2. Viltwerk

3 ( Vf!,Illt.-W V~ ~ I~; ~6""m. ~ ~Wl.A.k.r;.... ~ ~ A.,- 6« vi.. f.(.m /'f)-tf'h? ~'fk- ~ ej..",; tit-~l ;.. 7~ : 1.[~rN (6t4tA..tr ~1 ).2.. ~r (J~s~tHYt) 3 ~~IUH L li(ul.wufsd I VN"nt,t half ~ iju.;!em ~c((... bt fu,.;t ~ fjiu.~ 19t1e) 1- Sr+twwt( ~kt/~ ~) 1'rM0 prrrf tu+- wa./&r) 5" /c.l.rt\~(~«1ktu' ~l::tl(fw~a, ~J

4 GEKLOPTBASTVEZELDOEK Geklopt bastvezeldoek wordt gemaakt van de bastlaag van een boom ofstruik. In die laag, tussen het cambium en de schors, bevinden zich de bastvaten, waardoor de sapstroom van de bladeren naar de wortel of de groeiende delen van de plant gevoerd wordt. De bastvezelcellen, die de vaten verstevigen en open houden tegen de druk van de dikker wordende stam, kunnen bij sommige plantensoorten lang en taai zijn. Vooral bij jonge bomen en takken is de bastlaag tamelijk makkelijk vrij te maken en te gebruiken om er doeken van te kloppen en touw ofbastvezeldraad van te maken In de tropen komen naar verhouding veel plantenfamilies voor die bruikbare bastvezels opleveren en de plaatselijke bevolking weet precies welke soorten de sterkste offijnste ofzachtste vezels opleveren. Maar daarvoor zijn wel verschillende bewerkingen nodig. Die bewerkingen hangen weer af van de soort: er zijn bomen waarvan de bastlaag na het schillen en afschrappen van de schors direkt verder bewerkt kan worden. Bij andere soorten moet, na het verwijderen van de schors door verhitten en afkrabben, het bastvezelmateriaal eerst een tijd drogen. En dan zijn er nog waarvan de afgeschilde bast in z'n geheel eerst moet weken, waarna het verwijdeten van de schors volgt en dan nog een fermentatie van de bastlaag.

5

6 DIREKTE BEWERKING De meest direkte behandeling gaat als volgt: Na volle maan, als de sapstroom in de stam sterk is en de bastlaag daarom makkelijker 10slaat, worden geschikte dunne of dikkere stammen uitgezocht van een uitgestoelde Kumbiboom. Je moet dat vergelijken met hakhout bij onze oude boerderijen, waar gebruikshout van werd gekapt en wat dan steeds weer uitliep en uitstoelde. Dunne stammetjes worden gekapt en in hun geheel geschild; van bredere stammen wordt, voor grote doeken een stuk bast uitgezocht zonder zijtakken of beschadigingen. Dat stuk wordt afgetekend met twee horizontale messneden. Daarna wordt een verticale snede gemaakt die die twee verbindt. Met houten wiggen wordt door twee personen vanuit die snede de bast voorzichtig losgemaakt. De bast wordt mee naar huis genomen en in de schaduw van een boom wordt de schors afgeschrapt. De bastlaag wordt op een steen gelegd en met de achterkant van een kapmes in diagonale richting geklopt; eerst naar de ene zijde,dan naar de andere, zo, dat de vezels in een ruitvorm uit elkaar gaan, maar wel verb and houden. Daama volgt het kloppen met een brede houten klopper, waardoor de vezels platgeslagen worden en naar weerszijden in elkaar komen. Nu wordt de bast in vieren gevouwen en op dezelfde wijze nog eens bewerkt. Dat herhaalt zich een paar keer tot de gewenste breedte is bereikt : vier maal de oorspronkelijke bastbreedte. Daarna wordt de lap gewassen, opgespannen en gedroogd en dan kan de decoratie beginnen.

7

8

9

10 GEBRUIK De doeken, ofmaro's werden in het Sentani- en Humboldtbaaigebied oorspronkelijk gebruikt als omsl~gdoeken voor getrouwde vrouwen, zowel met als zonder decoraties. Later hebben ze een me er rituele funktie gekregen bij begrafenisceremonies van jonge vrouwen, en nog later werden het zelfstandige decoratieve kunstwerken. Maar vroeger werd het materiaal in heel NieuwGuinea voor veel meer doeleinden gebruikt.er werden rouwcapes van gemaakt en doden werden erin gewikkeld en begraven. Small ere repen werden als lendendoek gebruikt door mannen,:of als ondergrond voor een hoofdtooi, gordel of kruisbanden. Of, in nog small ere repen getrokken, aan een heupkoord gebonden voor een rokje. K. Heyne zegt in zijn boek over de nuttige planten van indonesie, dat geklopt bastvezeldoek veel beter tegen de zon beschermt dan katoenen stof.

11 ANDERE VILTACHTIGE STOFFEN In het Bergland worden soms regencapes gemaakt van lagen gras, die onder invloed van vocht en warmte in elkaar worden gewreven. Verder wordt het r~g van grote spinnensoorten in lagen gebruikt, en de cocons van vlinders. Dat laatste levert een bruin vlies op wat er enigszins kunstmatig uitziet. Het wordt gebruikt als verpakkingsmateriaal voor kleine kostbare voorwerpen en ook in sieraden, bv. om randen af te werken of de uiteinden van veerschachten te beschermen.

12