INHOUDSOPGAVE. pagina INLEIDING 03

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017

2 INHOUDSOPGAVE pagina INLEIDING 03 Hoofdstuk 1 - BESTUURSVERSLAG 05 Hoofdstuk 2 - VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN 12 Hoofdstuk 3 - VERENIGING, CONTACTEN, PERSONEEL EN ORGANISATIE 19 Hoofdstuk 4 - OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT 22 Hoofdstuk 5 - ZORG VOOR DE LEEFBAARHEID VAN BUURTEN EN WIJKEN 27 Hoofdstuk 6 - CONTACTEN MET BELANGHOUDERS 30 Hoofdstuk 7 - VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 32 Hoofdstuk 8 - BETREKKEN VAN BEWONERS BIJ BELEID EN BEHEER 44 Hoofdstuk 9 - FINANCIËN 47 Hoofdstuk 10 - OVERIGE ACTIVITEITEN EN SLOT 55 JAARREKENING 57 - KERNGETALLEN 58 - BALANS 59 - WINST- EN VERLIESREKENING 61 - KASSTROOMOVERZICHT 62 - WAARDERINGSGRONDSLAGEN 63 - TOELICHTING OP DE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING 72 OVERIGE GEGEVENS - BESTEMMING RESULTAAT 91 - CONTROLEVERKLARING 92

3 INLEIDING In 2017 had de nieuwe Woningwet veel impact voor onze Woningbouwvereniging. We moesten niet alleen de waardering van ons woningbestand omzetten van bedrijfs- naar marktwaarde en daarvoor in 2017 goedkeuring van de accountant krijgen, maar ook onze Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB) administratief scheiden van onze meer commerciële activiteiten (niet-daeb), met goedkeuring van de Autoriteit Woningcorporaties. Dit alles vroeg veel inspanning. Toch hebben we tijdig aan alle gestelde eisen en voorwaarden kunnen voldoen. In 2017 hebben we bovendien een nieuw ondernemingsplan opgesteld met een twaalftal heldere doelen, gecategoriseerd onder drie thema s. Daarmee is een heldere koers vastgelegd voor de periode In hoofdstuk 1 van dit jaarverslag, het bestuursverslag, vindt u de twaalf doelen terug met daarbij per doel de resultaten die we in 2017 hebben geboekt. Ook voor 2017 hebben we, in samenwerking met onze huurdersvereniging, met de gemeente heldere prestatieafspraken gemaakt. Tijdens het bestuurlijk overleg met de gemeente, de huurdersorganisaties en onze collega-corporatie hebben we vastgesteld dat deze afspraken nagenoeg geheel zijn gerealiseerd. Daarmee concludeer ik dat Woningbouwvereniging Reeuwijk in 2017 opnieuw haar maatschappelijke functie meer dan waargemaakt heeft. Belangrijk in dit verslagjaar was de start van de vernieuwing van ons woningbestand. In het eerste halfjaar van 2017 stelde de gemeente eerst een toekomstvisie voor Reeuwijk vast, gemaakt in nauwe samenwerking met onze organisatie en na consultatie van de inwoners. De vernieuwing van ons woningbestand past binnen die visie en is een intensief proces, mede omdat een deel van het te vernieuwen bezit ontworpen is door de bekende architect Rietveld. In hoofdstuk 1 leest u meer over de afzonderlijke vernieuwingsprojecten. Vanzelfsprekend hebben we ook in 2017 intensief overlegd met het bestuur van onze huurdersvereniging. De huurverhoging, de zorg over de verschraling van de leefomgeving, het Sociaal Plan voor huurders die met de vernieuwing van ons woningbezit te maken krijgen, die vernieuwing zelf en de prestatieafspraken met de gemeente waren belangrijke onderwerpen. De huurdersvereniging agendeert de onderwerpen in haar diverse werkgroepen. Het overleg verloopt gestructureerd en in een open sfeer. Graag spreek ik hier mijn grote waardering uit naar onze huurdersvereniging en ik bedank hen voor hun enorme betrokkenheid en inzet. In 2017 werd de organisatie stevig getroffen door langdurige ziektegevallen van medewerkers en van hun partners. Met een enorme veerkracht en extra inspanningen zijn we er niettemin in geslaagd om genoemde resultaten te realiseren. We kunnen hier trots op zijn en dat zijn we ook, als kleine corporatie die met grote betrokkenheid en inzet van het personeel flink aan de weg timmert in Reeuwijk, Driebruggen en Waarder. Heel veel dank aan alle medewerkers.

4 INLEIDING In dit jaarverslag kunt u meer gedetailleerd lezen over de zaken waarvoor wij ons in 2017 hebben ingespannen, over de status van ons woningbezit, de ledenvergaderingen en de verantwoording van onze Raad van Commissarissen. Ik wens u daarbij veel leesplezier. Vincent van Luit Directeur-bestuurder Woningbouwvereniging Reeuwijk

5 HOOFDSTUK 1 Bestuursverslag 1

6 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG 1.1 (Ver)Bouwen aan plezierig wonen We zijn het jaar 2017 met een vooruitziende blik begonnen: we hebben ons nieuwe ondernemingsplan vastgesteld. Het plan is tot stand gekomen na raadpleging van onze belanghouders en het geldt voor de periode Onze missie, ambities, kernwaarden, de twaalf doelen die we nastreven en de activiteiten die we oppakken om deze doelen te realiseren staan erin, verdeeld over drie hoofdthema s: plezierig wonen, zorgen voor een passende woningvoorraad en een flexibele en moderne organisatie. Dit nieuwe ondernemingsplan was, samen met de prestatieafspraken die we in overleg met onze huurdersvereniging voor 2017 hebben gemaakt met de gemeente Bodegraven-Reeuwijk, in 2017 richtinggevend voor ons handelen. In dit hoofdstuk lichten wij onze prestaties in relatie tot de prestatieafspraken en ons ondernemingsplan toe. Dit na een schets van de belangrijkste ontwikkelingen die invloed hadden op onze werkzaamheden als vereniging. 1.2 Externe ontwikkelingen in relatie tot Woningbouwvereniging Reeuwijk Wetgeving Op 1 juli 2015 is de nieuwe Woningwet in werking getreden. De uitwerking voor de woningcorporaties is vastgelegd in het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Drie aspecten van de wet vroegen in 2017 aandacht: Introductie marktwaarde en toekomstige beleidswaarde Woningcorporaties waardeerden hun onroerend goed voor 2016 op basis van de bedrijfswaarde. De nieuwe Woningwet bracht hier verandering in. Woningcorporaties moesten vanaf 2016 de waardering net als beleggers - baseren op de marktwaarde in verhuurde staat. Deze omzetting en de in 2017 vereiste validatie ervan door de extern accountant heeft bij alle corporaties, ook bij ons, veel tijd en aandacht gevraagd. Intussen bleef het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), dat ons borging geeft voor leningen die wij moeten afsluiten om projecten te financieren, in 2017 de bedrijfswaarde hanteren. Het WSW zal naar verwachting per 1 januari 2019 overgaan op de zogenaamde beleidswaarde als basis voor borging. In 2017 heeft het WSW samen met de Autoriteit Woningcorporaties (AW) de eerste contouren gepresenteerd van deze beleidswaarde, die gebaseerd is op de marktwaarde. Scheiding DAEB en niet DAEB De nieuwe woningwet bepaalt dat Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB), in ons geval huurwoningen met een huurprijs tot de liberalisatiegrens, gescheiden moeten worden van andere, meer commerciële diensten zoals duurdere huurwoningen en bedrijfsonroerend goed (niet DAEB). Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft gekozen voor een administratieve scheiding. Wij hebben onze duurdere huurwoningen, ons bedrijfsonroerend goed en onze voor verkoop gelabelde woningen met een puntenaantal boven de 143 administratief opgenomen als niet-daeb. Dit scheidingsvoorstel is in 2017 door de AW goedgekeurd. De Veegwet bij de Woningwet Per 1 juli 2017 werd de Veegwet aan de Woningwet toegevoegd. Deze Veegwet introduceert specifiek voor woningbouwverenigingen (zoals de onze) een bevoegdheid voor de ledenvergadering, waarover meer in hoofdstuk 8. Woningbouwvereniging Reeuwijk wilde recht doen aan deze bevoegdheid zonder de voortgang van de bedrijfsvoering te schaden. De Algemene Ledenvergadering heeft in juni 2017 ingestemd met de afspraak dat zij bij de begrotingsbehandeling advies mag geven op de in de begroting opgenomen activiteiten, investeringen en beleidskeuzes die het bestuur in het komende jaar aan de Raad van Commissarissen zal voorleggen. 6 6

7 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG Governance-inspectie Autoriteit Woningcorporaties Op 3 oktober 2017 vond bij Woningbouwvereniging Reeuwijk een governance-inspectie plaats door de Autoriteit Woningcorporaties (AW). De AW richt zich hierbij met name op de kwaliteit van bestuur en beheer en van het toezicht daarop door de Raad van Commissarissen (RvC). De directie en de RvC hebben uitgebreid gesproken met de AW, die concludeerde dat er in de afgelopen jaren goede resultaten zijn geboekt en dat de relatie tussen de bestuurder en de RvC open is en voldoende dynamiek kent Kabinet Rutte III: hoofdpunten uit het regeerakkoord In oktober 2017 presenteerde het nieuwe kabinet het regeerakkoord. De uitwerking daarvan zal vooral in 2018 en later merkbaar zijn. Aspecten van het regeerakkoord die onze vereniging raken, zijn: Het kabinet gaat onderzoeken hoe het aandeel middendure marktwoningen kan worden vergroot om dit gat in de woningmarkt te dichten; Het kabinet wil de markttoets vereenvoudigen die corporaties via de gemeente moeten laten uitvoeren om middendure huurwoningen te mogen bouwen; De kerntaak van corporaties blijft het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen aan mensen met een laag inkomen of aan mensen die om andere redenen moeilijk passende huisvesting kunnen vinden; Corporaties die investeren in verduurzaming krijgen vanaf 2019 een korting op de verhuurdersheffing. Het kabinet reserveert hiervoor vanaf 2021 honderd miljoen euro per jaar. Onze brancheorganisatie Aedes heeft terecht aangegeven dat dit een druppel op een gloeiende plaat is. De komende periode worden plannen gemaakt om de doelstelling van het kabinet te realiseren, waarbij een hogere overheidsbijdrage voor de verduurzaming dan die in het regeerakkoord is opgenomen wordt nagestreefd;. Het kabinet wil de harde grens van de huurtoeslag verzachten om de zogenaamde armoedeval te voorkomen. Helaas is ook een bezuiniging voorzien doordat de huurtoeslag niet meer wordt gekoppeld aan de koopkrachtontwikkeling, maar aan de huurprijsontwikkeling die veelal lager uitvalt. Het kabinet wil in overleg met de betrokken partijen de woningbouwproductie aanjagen; Het kabinet vindt dat het woningaanbod moet meebewegen met de veranderende eisen en wensen van verschillende doelgroepen. Er zijn woningen in verschillende prijsklassen nodig (denk aan sociale huurwoningen, vrije-sectorwoningen en koopwoningen) en voor verschillende doelgroepen (denk aan ouderen, alleenstaanden, vergunninghouders, starters, gehandicapten en studenten); Het kabinet wil met een coalitie van gemeenten en maatschappelijke organisaties op zoek naar effectieve, lokale aanpakken van eenzaamheid. Dit raakt ons taakveld wonen en zorg. 1.3 Jaarplan: doelen, activiteiten en resultaten Ondernemingsplan en prestatieafspraken In 2017 is een nieuw ondernemingsplan vastgesteld met twaalf doelen verdeeld over drie thema s. Hieronder volgen per thema en per doel de resultaten die we in 2017 hebben behaald Thema Plezierig wonen: meer dan een dak boven het hoofd Doel 1: Een bovengemiddelde score(a) op de Aedesbenchmark Onze branchevereniging Aedes levert jaarlijks diverse benchmarkgegevens van alle woningcorporaties. Die dienstverlening vinden we van groot belang en we streven naar een bovengemiddelde score (A) In 2017 scoorden wij gemiddeld (B). Deze lage score heeft ongetwijfeld een oorzaak in de beleving van de huurder over de dienstverlening, maar ook door de zeer beperkte meting op het onderdeel vertrekkende huurder werd het streven naar een A niet gehaald. Voor 2018 zijn de nodige verbeteringen ingezet. 7

8 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG Doel 2: Plezierig wonen door ontwikkelingen op basis van de wensen van onze huurders Vanaf 2017 hebben wij inzicht in wat onze huurders belangrijk vinden in de waardering van de directe woonomgeving. Dit vormt de basis voor de aanpak van de verbetering van de woon- en leefomgeving die we, met de samenwerkingspartners, doorvoeren in de periode Ons aandeel daarin vormt de directe woonomgeving. In 2017 hebben wij een extern bureau onderzoek laten doen naar de waardering van de woonomgeving in onze wijken. De gemiddelde wijkscore komt in al onze wijken uit op een 7 en hoger. Toch hebben we uit het onderzoek diverse verbetermogelijkheden gehaald. In 2018 stellen we in overleg met de huurdersvereniging en de gemeente een plan van aanpak op om onderdelen van de woonomgeving te verbeteren. Doel 3: Moderne digitale dienstverlening op basis van wensen van de huurders; nabijheid blijft waar gewenst van belang We willen helder inzicht in de wensen van onze huurders op het gebied van digitale dienstverlening. In 2018 verrichten we onderzoek naar de wensen van huurders, de baten en de lasten. Op basis hiervan werken we toe naar de versterking van deze dienstverlening. De functie van de website ontwikkelt zich continu, net als de eisen die aan de vormgeving en inhoud van een website worden gesteld. De website zal regelmatig aangepast worden om de informatievoorziening te verbeteren. We gaan in 2018 het content management systeem (cms) van de website vernieuwen en de website geschikt maken voor smartphones. In deze ondernemingsplanperiode wordt onze nabijheid en zichtbaarheid in overleg met de huurdersvereniging versterkt. In 2017 is herkenbare bedrijfskleding aangeschaft en we zijn een spreekuur gestart in de dorpen Waarder en Driebruggen. Ook is een kleine elektrische auto met ons logo besteld. Doel 4: Om vereenzaming tegen te gaan initiëren we in goed overleg met de gemeente en overige zorg- en welzijnspartners het Thuisproject in ons werkgebied. Dit bestaat uit een deelproject Thuisbezoek waarbij vrijwilligers mensen bezoeken die eenzaam zijn en hen proberen te activeren weer deel te nemen aan de maatschappij. Het tweede deelproject betreft de realisatie van een Thuishuis, waarbij vijf à zes senioren zelfstandig wonen met enkele gemeenschappelijke voorzieningen zoals een woonkamer en keuken. In 2017 hebben we tijdens een startbijeenkomst met vele betrokken partijen over het Thuisproject gesproken. Daarna heeft de Stichting Thuis in Welzijn onderzoek gedaan naar de behoefte. Die bleek groot en ook onder vrijwilligers was er veel belangstelling om het Thuisproject tot een succes te maken. De volgende stap, eind 2017, was overleg met de gemeente over de coördinatie en financiering van het deelproject Thuisbezoek en een geschikte locatie voor het mogelijke Thuishuis Thema Zorgen voor een passende woningvoorraad Doel 5: De vernieuwing sluit aan op de planologische visie van de gemeente De vernieuwing van ons woningbestand in Reeuwijk past binnen de te ontwikkelen planologische toekomstvisie van de gemeente die in nauwe samenwerking met ons wordt opgesteld. In de eerste helft van 2017 heeft de gemeente in overleg met bewoners en met de woningcorporaties een toekomstvisie opgesteld. Deze visie maakt duidelijk waar (beperkte) verdichtings- en uitbreidingsmogelijkheden zijn. De visie is in de tweede helft van 2017goedgekeurd door het college van Burgemeester en Wethouders en door de gemeenteraad. De uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt en pas over enkele jaren beschikbaar. In de kern van Reeuwijk wordt verdichting beperkt toegestaan. 8

9 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG Doel 6: Uitvoeren renovatie en sloop- en nieuwbouwplannen met passende (her)huisvestingsoplossingen In ons huidige strategische voorraadbeleid hebben we, met het oog op de toekomstige woonwensen, een vernieuwingsplan voor ca. driehonderd woningen uitgewerkt met een horizon tot In de planperiode van dit ondernemingsplan gaat het om circa honderd woningen. De plannen zullen in nauw overleg met de gemeente en uiteraard de huurders uitgevoerd worden. Een goede (her)huisvesting van de betrokken bewoners willen wij door persoonlijk contact realiseren. In 2017 hebben wij op vier locaties gerenoveerd of gewerkt aan (plannen voor) sloop, nieuwbouw en herhuisvesting: Groot onderhoud D. Dekkerstraat e.o. In 2017 hebben wij groot onderhoud gedaan aan dertig tweekamer woningen in ons complex Douwes Dekkerstraat e.o. Dit onderhoud is in nauw overleg met de bewoners voorbereid en uitgevoerd. Bewoners die een nieuwe keuken of badkamer wilden, konden daar zelf voor kiezen. Renovatie, restauratie en/of sloop nieuwbouw van 52 om-en-om woningen in Reeuwijk Brug Voordat we een besluit namen over sloop of renovatie van deze 52 woningen, hebben we uitgebreid onderzoek gedaan. Omdat de om-en-om woningen ontworpen zijn door de beroemde architect Rietveld hebben we bovendien gesproken met de Stichting Erven van Rietveld en andere (landelijke) erfgoedinstanties. Uit het onderzoek bleek dat sloop en nieuwbouw zowel volkshuisvestelijk als financieel veruit de beste optie was. Toch willen wij ons hard maken om één blokje van acht woningen te restaureren als eerbetoon aan Rietveld. In overleg met de bewoners is er een klankbordgroep opgericht om het vernieuwingsproces goed vorm en inhoud te geven. Vooralsnog zet de klankbordgroep vooral in op behoud. Begin 2018 praten wij met hen verder om de plannen in nauw overleg met de architect, de stedenbouwkundige en de gemeente verder uit te werken. Dan wordt ook helder wat het betekent als de huidige bewoners voor terugkeer kiezen. Renovatie of sloop-, nieuwbouw van tien woningen aan de Raadhuisweg Ook voor dit complex is eerst uitgebreid onderzoek gedaan en met de bewoners gesproken. We hebben gekozen voor sloop en nieuwbouw. Begin 2018 bespreken we individueel met alle bewoners wat dit voor hen, rekening houdend met hun persoonlijke situatie en wensen, betekent. En we vragen welke bewoners mee willen denken over de plannen voor de nieuwbouw die we op deze locatie gaan realiseren. Sloop en nieuwbouw in Waarder In Waarder gaan we zeven woningen slopen en tien nieuwe woningen terugbouwen. Het vernieuwingsproject verloopt voorspoedig. Er is draagvlak onder de bewoners en de (her)huisvesting is inmiddels gestart. Doel 7: Uitvoeren uitbreidingsnieuwbouw en acquisitie op mogelijke uitbreidingslocaties Voor de komende jaren staan de volgende nieuwbouwontwikkelingen gepland: Project Oude Tol: realiseren van zes Nul op de Meter woningen in 2017 Begin 2017 zijn de woningen opgeleverd. De bewoners zijn uitgebreid geïnformeerd over het gebruik van (vooral) de installaties. De eerste resultaten zijn positief. Project Groendijck Oost: realiseren van twaalf energie neutrale sociale huurwoningen in de periode We hopen dat de ontwikkelaar in 2018 kan starten met de bouw van de eerste zes woningen. Qua concept zijn ze vergelijkbaar met de woningen in project Oude Tol. Project Reesvelt: vijftien tot twintig energie neutrale sociale huurwoningen in 2020 Dit project gaan we op turn key basis afnemen van een ontwikkelaar. Het is in voorbereiding. Acquisitiegesprekken met ontwikkelaars voor enkele uitbreidingslocaties Wij zijn in gesprek over de realisatie van een klein aantal woningen op de locatie Bunderhof 3 in Reeuwijk. Doel 8: sterke inzet op duurzaamheid en betaalbaarheid In de periode tot 2021 verduurzamen wij 250 woningen naar minimaal label B. Dit draagt ook bij aan de betaalbaarheid van het wonen. Om voldoende woningen bereikbaar te houden voor huishoudens die recht hebben op huurtoeslag, heeft 75% van onze woningen een huurprijs die dat mogelijk maakt. 9

10 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG In 2017 hebben wij 45 woningen technisch en energetisch verbeterd naar minimaal label B. De bewoners zijn erg tevreden over de uitvoering van de maatregelen en het verkregen wooncomfort. De doelstelling om minimaal 75% van de sociale huurwoningen bereikbaar te houden voor mensen die recht hebben op huurslag is ruimschoots gerealiseerd: 80% heeft een huurprijs die dit mogelijk maakt. Doel 9: Doorstroming bevorderen Om de sociale doelgroep zo goed mogelijk te kunnen huisvesten, onderzoeken wij hoe wij vrijwillige doorstroming kunnen bevorderen. Om dit te bereiken, willen we in samenwerking met de huurdersvereniging en onze huurders helder maken wat dit kan stimuleren. In de tweede helft van 2017 hebben wij in samenwerking met de huurdersvereniging een workshop gehouden met een grote groep van onze oudere huurders. We wilden te weten komen wat hen kan bewegen om te verhuizen. De uitkomsten van de workshop nemen we zoveel mogelijk op in het programma van eisen voor nieuwbouw. Doel 10: Antwoord bieden op woonwensen van bijzondere doelgroepen Onder onze doelgroep is een groeiende groep die door uiteenlopende redenen een bijzondere woonwens heeft. Denk hierbij aan individuele problematiek, crisisopvang of huisvesting van vergunninghouders. In 2017 is duidelijk geworden dat de gemeente met het oog op de grote en groeiende groep arbeidsmigranten in de gemeente een grotere woonvoorziening wil laten realiseren door een daarvoor deskundige partij. Daarbij wordt ook in woonruimte voorzien voor de doelgroep(en) waar wij in dit ondernemingsplan uitwerking aan wilden geven Thema Een flexibele en moderne organisatie Doel 11: Data en informatiebeveiliging op orde Als onderdeel van het op orde brengen van ons informatiemanagement op het gebied van de privacy- en cyberwet, laten we ons ondersteunen om in 2018 te voldoen aan de Baseline Informatiebeveiliging Corporaties, kortweg BIC. Om onze datastructuur te versterken, willen wij na onderzoek onze ICT architectuur optimaliseren. De voorbereidingen voor de BIC certificering verlopen volgens schema, zodat we naar verwachting op tijd (voorjaar 2018) voldoen aan de vereisten van de AVG-wetgeving. Op 1 januari 2018 is een werkstudent aangenomen die onze huidige ICT-systemen, de samenhang en bijbehorende processen analyseert. Op basis van interviews en daarop gebaseerde verbetervoorstellen gaan we opzet en inrichting van onze ICT versterken en efficiënter maken. Doel 12: Een blijvend financieel gezonde organisatie met acceptabele bedrijfslasten We voldoen aan de door onze toezichthouders gestelde eisen qua liquiditeit, solvabiliteit en goed bestuur. Onze bedrijfslasten kunnen, gezien onze omvang en de steeds hogere eisen, niet de laagste zijn in de branche. Een gemiddeld bedrijfslastenniveau is ons doel (Score B in de Aedesbenchmark) Ook in 2017 is voldaan aan de vereisten van het WSW en de AW. Ons gemiddelde bedrijfslastenniveau scoorde B in de Aedesbenchmark. 1.4 Bestuur, bestuursvergaderingen en besluiten Samenstelling van het bestuur De samenstelling van het bestuur is niet gewijzigd, de heer Vincent van Luit heeft ook in 2017 de functie van directeurbestuurder vervuld. Vanaf 2015 moet onze bestuurder Permanente Educatiepunten (PE-punten) halen. Het gaat dan om 108 punten gedurende drie jaar. Iedere punt vertegenwoordigt één studie-uur. In 2017 en de twee voorafgaande jaren heeft het bestuur het volgende aantal punten behaald: 10

11 Hoofdstuk 1 BESTUURSVERSLAG Naam Aantal behaalde PE punten over 2015 Aantal behaalde PE punten over 2016 Aantal behaalde PE punten over 2017 Dhr. V. van Luit Bestuursvergaderingen en besluiten In de maandelijkse vergaderingen van de directeur met de coördinatoren worden bestuursbesluiten geagendeerd en besproken. De belangrijkste onderwerpen en besluiten uit dit overleg zijn: de administratieve scheiding is meermalen besproken, doorgerekend en uiteindelijk vastgesteld; eind 2017 heeft de AW goedkeuring verleend op het ingediende scheidingsvoorstel; het bod op de woonvisie van de gemeente, uitmondend in de prestatieafspraken 2018, is besproken en vastgesteld; het voorstel voor de afspraak met de Algemene Ledenvergadering m.b.t. de Veegwet is besproken; het jaarverslag 2016 werd vastgesteld; met het oog op samenwerking is besloten om in 2018 op het gebied van financiële processen en verslaglegging en bij het ontwikkelen van een beleidsplan duurzaamheid samen te werken met Groen Wonen Vlist. Als dit succesvol verloopt, wordt de samenwerking in volgende jaren verder uitgebreid; de vernieuwingsplannen en bijbehorende rapportages zijn veelvuldig besproken en behandeld; het aanbestedingsplan 2017 is besproken en vastgesteld; drie tertiale rapportages zijn besproken en vastgesteld; de fasedocumenten voor de voorbereiding van sloop in Waarder en de offertes voor de Design en Builduitwerking voor nieuwbouw zijn besproken; de DVI en DPI (jaar- en begrotingscijfers) voor het WSW en AW zijn goedgekeurd; de begroting 2018 en meerjarenbegroting zijn vastgesteld; het huurbeleid 2017 is, na bespreking met de huurdersvereniging, vastgesteld; de overgang naar de waardering van ons vastgoed op marktwaarde vormde aanleiding om de sturing van onze vastgoedportefeuille en onze investeringen te bespreken. Dit heeft eind 2017 geleid tot een nieuw investeringsstatuut dat begin 2018 door de RvC is vastgesteld. Het is gebaseerd op de marktwaarde en de daarbij behorende parameters en Kritische Prestatie Indicatoren (KPI s). Daarbij is ook gesproken over de mogelijke toepassing van het DrieKamerModel van hoogleraar Conijn. Dit model onderscheidt een Vastgoedkamer, een Vermogenskamer en een Maatschappelijke kamer. Een corporatie die met dit model werkt, betrekt bij besluitvorming steeds alle drie de kamers. Naast de betekenis voor de vastgoedportefeuille en de financiële continuïteit wordt altijd ook de maatschappelijke meerwaarde meegewogen. 1.5 Verklaring van het bestuur Het bestuur van Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft het volkshuisvestingsverslag en de jaarrekening over 2017 vastgesteld en ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Commissarissen. In de vergadering van 23 mei 2018 van de Raad van Commissarissen zijn de jaarstukken besproken in aanwezigheid van Baker Tilly Berk accountants. Daarnaast is kennisgenomen van de bevindingen van de accountant en de daarop door hem afgegeven goedkeurende verklaring. Op grond daarvan heeft de Raad van Commissarissen dit bestuursbesluit goedgekeurd. In het kader van artikel 26.2 g van het BTIV verklaart het bestuur dat de middelen van Woningbouwvereniging Reeuwijk uitsluitend zijn besteed in het belang van volkshuisvesting. Reeuwijk, 23 mei 2018 Vincent van Luit Directeur-bestuurder In de algemene ledenvergadering van 13 juni 2018 neemt de Algemene Ledenvergadering kennis van het bestuursbesluit en de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. Op basis daarvan wordt voorgesteld dat ook de Algemene Ledenvergadering het jaarverslag en de jaarrekening goedkeurt. 11

12 BODEGRAVEN NIEUWERBRUG WAARDER DRIEBRUGGEN REEUWIJK Reeuwijkse plassen HOGEBRUG HOOFDSTUK 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN 2

13 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN De Raad van Commissarissen (RvC) houdt toezicht op het bestuur en is werkgever en klankbord van directeurbestuurder. De RvC doet dit op basis van de Woningwet, het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, de Governancecode Woningcorporaties, de statuten en de uitwerking daarvan in reglementen en convenanten die taken en rollen verhelderen. Samen met het ondernemingsplan en de prestatieafspraken vormen deze het toezichtskader van de RvC. Dit kader is begin 2018 nader uitgewerkt. 2.1 Governance structuur van Woningbouwvereniging Reeuwijk Woningbouwvereniging Reeuwijk is een vereniging. Sinds 2016 heeft de vereniging nieuwe statuten. Daarin staan de bevoegdheden van de Algemene Ledenvergadering (ALV), de RvC en de directeur-bestuurder. De belangrijkste bevoegdheden van de ALV zijn de goedkeuring van jaarrekening en jaarverslag en van statutenwijzigingen. In 2017 is afgesproken dat de adviesfunctie van de ALV, voortvloeiend uit de aan de nieuwe Woningwet toegevoegde Veegwet, bij de jaarlijkse begrotingsbehandeling wordt ingevuld. De uitwerking van de taken en bevoegdheden van de RvC is in 2016 opnieuw vastgelegd in het Reglement Raad van Commissarissen. De RvC benoemt het bestuur en stelt het bezoldigingsbeleid vast. Belangrijke besluiten van het bestuur - zoals de vaststelling van de begroting, het jaarverslag en de jaarrekening, beleidsplannen, investeringen en geldleningen - moeten ter goedkeuring voorgelegd worden aan de RvC. De directeur-bestuurder heeft voor een aantal in de statuten beschreven besluiten de voorafgaande goedkeuring van de RvC nodig. Dit volgens het in 2016 opnieuw vastgestelde bestuursreglement. De statuten, het Reglement Raad van Commissarissen en het bestuursreglement staan op de website van de vereniging. 2.2 Samenstelling, profiel, commissies en rooster van aftreden van de Raad van Commissarissen De samenstelling van de Raad van Commissarissen is gedurende 2017 gewijzigd met een nieuw lid de heer K.G. Westhoff, dit ter vervanging van de heer W. Gestel die per 1 januari 2017 is afgetreden (einde termijn). De Raad bestaat uit vijf leden: Naam Geboorte -jaar Functie Deskundigheids-gebied Beroep Nevenfuncties Dhr. P.J.C. van Aart 1972 Voorzitter financiën Algemeen directeur - Lid Raad van commissarissen Rabobank RV Mw. C.W. Bezemervan Bergeijk 1940 Vice-voorzitter wonen en zorg, lokaal huurders netwerk pensioen - Voorzitter Hervormde Bezoekdienst Sluipwijk Dhr. T. van Craaikamp 1954 Lid Vastgoedontwikkelingvolkshuisvesting Interimmanager en coach - Vice-voorzitter RVC HW Wonen Mw. C.A. Heij 1978 Lid financiën, lokaal huurders netwerk Accountant administratieconsulent Dhr. K.G. Westhoff 1964 Lid Juridische zaken en vastgoedontwikkeling Adviseur en interimmanager ruimtelijke en bestuurlijke processen - Lid van de RVC Stichting De Leeuw van Putten - Bestuurslid VTW Voorzitter Investeringscomité SOFIE Revolverend Investeringgsfonds 13

14 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN De profielschets voor de RvC is in 2016 vernieuwd. Naast algemene kwaliteiten die gelden voor alle leden van de RvC (zoals affiniteit met de doelgroep, analytisch vermogen en ervaring in besluitvormingsprocessen),moet binnen de RvC kennis en ervaring op de volgende in de profielschets uitgebreid omschreven aandachtsgebieden aanwezig zijn: volkshuisvestelijk/vastgoedontwikkeling; betrokkenheid bij de doelgroep; zorg en welzijn; financieel-economisch; juridisch/bestuurlijk; personeel en organisatie; marketing en communicatie. De RvC vindt dat deze aandachtsgebieden in de huidige samenstelling voldoende aanwezig zijn. Daarnaast vindt de RvC het belangrijk dat enkele leden een maatschappelijke binding hebben met het werkgebied Reeuwijk. Mevrouw Heij en mevrouw Bezemer-van Bergeijk, allebei (her)benoemd op voordracht van de huurdersvereniging, hebben die binding. Ook de heer Van Craaikamp is woonachtig in Reeuwijk. In overeenstemming met de statuten zijn de leden van de RvC benoemd voor een periode van vier jaar. De Woningwet en het eigen reglement bepalen dat leden van de RvC maximaal één keer herbenoemd kunnen worden. Naam Benoemd per Herbenoemd per Aftredend per Dhr. P. van Aart * Mw. C.W. Bezemer** Dhr. T van Craaikamp *** Mw. C.A. Heij** Dhr. K.G. Westhoff *** *Afgetreden per genoemde datum. De heer T. van Craaikamp vervult vanaf 1 januari 2018 het voorzitterschap. De Raad bestaat per 1 januari 2018 daarmee uit vier leden. ** Benoemd op voordracht van de huurdersvereniging. *** Herbenoembaar De RvC heeft een remuneratiecommissie die bestaat uit de voorzitter en de vicevoorzitter. De commissie draagt zorg voor het bezoldigingsbeleid en de beoordeling van het bestuur. De RvC vindt het niet noodzakelijk om bij Woningbouwvereniging Reeuwijk een auditcommissie in te stellen. 2.3 Informatieverzameling door de Raad De RvC verschaft zichzelf de informatie die noodzakelijk is om haar toezichthoudende rol voldoende in te vullen. De leden van de RvC volgen hiertoe alert de voorstellen en maatregelen van de landelijke, regionale en lokale overheid met betrekking tot wonen en de mogelijke gevolgen daarvan voor Woningbouwvereniging Reeuwijk. Dit doen zij vooral via de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties en branchevereniging Aedes. De werkorganisatie houdt de RvC prima op de hoogte van relevant nieuws in de lokale pers. De RvC vormt zich een beeld van het beleid van Woningbouwvereniging Reeuwijk, de bereikte resultaten en relevante (markt)ontwikkelingen op basis van: 14

15 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN Informatie van het bestuur: In 2017 zijn onder andere geagendeerd en besproken: het jaarverslag 2016, de meerjarenbegroting, het jaarplan 2017 en de bij elke vergadering schriftelijk en mondeling verstrekte informatie van de bestuurder. Investeringsbesluiten werden goed gedocumenteerd aan de RvC voorgelegd. Belangrijk waren met name de drie tertiale rapportages over de voortgang op de doelen uit het ondernemingsplan, de begroting met aandacht voor bestedingsbudgetten, de projectontwikkeling, de liquiditeitsprognose en treasury activiteiten. Informatie van de accountant. Het jaarverslag is besproken met de accountant erbij. Het verslag van bevindingen bij de jaarrekening en de rapportage over de interim controle is besproken in de RvC. Informatie vanuit de Autoriteit Woningcorporaties en vanuit het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (onder andere over het borgingsplafond). De twee Algemene Ledenvergaderingen in juni en november 2017, waarbij de RvC meestal voltallig aanwezig was. Diverse actualiteitenseminars, bijgewoond door enkele leden van de RvC. De startbijeenkomst over het Thuisproject en de Algemene ledenvergadering van de huurdersorganisatie, waarbij een afvaardiging van de Raad aanwezig was. De RvC vindt dat zij in dit verslagjaar ruimschoots is geïnformeerd en dat zij die informatie voldoende heeft besproken om het toezicht adequaat in te vullen. 2.4 Permanente Educatie Interne toezichthouders van corporaties die lid zijn van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW), moeten vanaf 2017 elk jaar vijf PE-punten behalen. Iedere punt vertegenwoordigt één studie-uur bij een geaccrediteerde aanbieder. In 2017 hebben de leden van de RvC het volgende aantal PE-punten behaald: Naam Aantal behaalde PE punten Totaal in 2017 Dhr. P.J.C. van Aart* 12 Mw. C.W. Bezemer 12 Mw. C.A. Heij 12 Dhr. T. van Craaikamp 22 Dhr. K.G. Westhoff 13 * Afgetreden per Vergaderingen en besluiten van de Raad van Commissarissen De RvC heeft in het afgelopen jaar zeven keer regulier vergaderd. Het bestuur was hierbij steeds aanwezig. De RvC heeft op 10 oktober 2017 haar eigen functioneren geëvalueerd zonder aanwezigheid van het bestuur. 15

16 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN De belangrijkste besluiten van de RvC waren in 2017: Met betrekking tot het functioneren van de vereniging en de RvC: Benoemen van de heer K.G. Westhoff per als lid van de RvC. Benoemen van de heer T. van Craaikamp per tot voorzitter van de RvC. Besluit om vanaf 1 januari 2018 de RvC uit vier personen te laten bestaan en dit eind 2018 te evalueren. Voorstel om het adviesrecht van de ALV overeenkomstig de Veegwet in te vullen. Met het oog op het realiseren van de doelstellingen van de vereniging: Goedkeuring begroting 2018 en meerjarenbegroting voor de negen volgende jaren. Goedkeuring beleid huurverhoging Goedkeuring van enkele fasedocumenten voor sloop- en nieuwbouwinvesteringen. Goedkeuren van het ondernemingsplan Goedkeuren van het jaarplan Goedkeuren van de prestatieafspraken Goedkeuren van het Treasury jaarplan Principebesluit om in drie complexen te kiezen voor sloop en nieuwbouw. Vanwege de continuïteit van de vereniging en het beperken van risico s: Goedkeuren van het jaarverslag en de jaarrekening Goedkeuren scheiding DAEB/ niet DAEB. Goedkeuren van een addendum bij de Regeling Financieel Beleid en Beheer. Goedkeuren dat het jaarverslag 2017 uiterlijk op 30 juni 2018 ter vaststelling wordt voorgelegd aan de RvC en de ALV. Goedkeuren operationele samenwerking met Groen Wonen Vlist op het gebied van de financiële processen, de financiële verslagleggingen en het duurzaamheidsbeleid. De RvC heeft geen enkel (voorgenomen) besluit van het bestuur afgekeurd. 2.6 Algemeen oordeel van de Raad van Commissarissen Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft in 2017 goed gefunctioneerd. De diverse oordelen en oordeelsbrieven, onder andere van de AW (over het inspectiegesprek) en van het WSW (over het borgingsplafond), waren net als het accountantsrapport van Baker Tilly Berk positief. De volkshuisvesting blijft veranderen. De druk op de operationele kosten en de opgaven rond vernieuwing en renovatie van het woningbezit vragen de komende jaren veel aandacht van de organisatie. De RvC vindt dat Woningbouwvereniging Reeuwijk goed anticipeert op de veranderingen in de volkshuisvesting en de behoeften van onze doelgroepen. De RvC is ook zeer verheugd over het functioneren van de Huurdersvereniging Reeuwijk (HVR). De directie deelt op basis van de Overlegwet de nodige stukken met de HVR en voert gesprekken op het gebied van het volkshuisvestelijk beleid. Ook de samenwerking met belanghouders zoals de gemeente Bodegraven-Reeuwijk is goed. Voorbeelden daarvan zijn de in goed overleg tot stand gekomen prestatieafspraken en de discussie over de vernieuwing van het woningbezit. 2.7 De Raad van Commissarissen als werkgever De RvC functioneert als werkgever van de directeur-bestuurder. Dit is sinds 1 september 2011 de heer V. van Luit. De RvC stelde in 2011 het bezoldigingsbeleid en de arbeidsvoorwaarden van de heer Van Luit vast. Deze zijn passend binnen de toen geldende Sectorbrede beloningscode bestuurders woningcorporaties. De belangrijkste afspraken over de beloning zijn: een functiecontract (dus geen overeengekomen arbeidsduur), een contract voor de duur van vier jaar, inschaling in functiegroep B, een vast salaris, geen variabele beloning, ontwikkeling van het vaste salaris op basis van een beoordeling door de Raad en een maximale waarde van een leaseauto van Sinds 2015 begrenst de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) het bezoldigingsbeleid en hanteert de RvC de daarbij behorende overgangsregeling. In juni 2015 heeft de remuneratiecommissie een benoemingsvoorstel opgesteld voor een hernieuwde aanstelling van de heer V. van Luit. De 16

17 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN RvC heeft dat voorstel geaccordeerd. Daarmee heeft de directeur-bestuurder een aanstelling voor onbepaalde tijd en een beloning conform het maximum van de WNT behorende bij de grootteklasse (b) van Woningbouwvereniging Reeuwijk. Over het boekjaar 2017 bedraagt de bezoldiging van de directeur bestuurder (inclusief werkgeversbijdrage aan de pensioenpremie en belaste kostenvergoedingen). De directeur-bestuurder neemt verplicht deel aan de pensioenregeling van de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Woningbouwvereniging Reeuwijk houdt van de maandelijkse premie voor deze voorziening een percentage in op het maandloon van de directeurbestuurder. Dit stemt overeen met het percentage van werknemers op wie de CAO Woondiensten van toepassing is. Ook de overige arbeidsvoorwaarden zijn gebaseerd op de CAO Woondiensten. Over 2017 heeft het bestuur de volgende beloning ontvangen: Naam Periodiek loon Variabele beloning (belast en onbelast) Beloningen betaalbaar op termijn (pensioenpremie werkgever) Uitkeringen bij beëindiging dienstverband Totaal Verstrekte leningen / voorschotten / garanties V. van Luit * bestaande uit brutosalaris ( , vakantiegeld ( 5.813) en fiscale bijtelling auto ( 2.799) Elk jaar voert de remuneratiecommissie een beoordelingsgesprek met de directeur-bestuurder. Dit gesprek vond plaats in december 2017, nadat het functioneren van de heer Van Luit in november 2017 in de voltallige RvC was besproken. De RvC vindt dat de directeur-bestuurder in 2017 opnieuw goed heeft gefunctioneerd. De RvC heeft vastgesteld dat de directeur-bestuurder onafhankelijk binnen de organisatie werkt. De heer Van Luit vervult geen relevante bezoldigde of onbezoldigde nevenfuncties. 2.8 Honorering van de Raad van Commissarissen De RvC heeft haar honorering per 1 januari 2017 vastgesteld op (excl.btw) voor de voorzitter en (excl. btw) voor de leden. Deze honorering valt ruimschoots binnen de maximale honorering uit de Wet verlaging bezoldigingsmaximum WNT, die sinds 1 januari 2015 van toepassing is, en past ook ruim binnen de kaders die de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties heeft vastgesteld. 2.9 Zelfevaluatie Op 10 oktober 2017 heeft de RvC haar eigen functioneren geëvalueerd. De Raad concludeerde dat zij voldoende divers en passend bij Woningbouwvereniging Reeuwijk is samengesteld, dat de onderlinge verhoudingen zakelijk, eerlijk en transparant zijn en dat de verhouding met de bestuurder goed is: er is waardering over en weer. In 2017 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen bij het bestuur of bij de leden van de RvC. Er deden zich in 2017 geen transacties voor waarbij tegenstrijdige belangen van de bestuurder, de RvC en/of de externe accountant speelden of die van materiële betekenis waren voor Woningbouwvereniging Reeuwijk en/of voor de bestuurder, de RvC en/of de externe accountant. Er is van gedachten gewisseld over de vraag of de RvC na het aftreden van de voorzitter in 2018 met de vier overblijvende leden voldoende competenties heeft om haar toezichthoudende rol goed te blijven invullen. De conclusie was positief. Ook werd besloten het statuut van de Remuneratiecommissie ten aanzien van het aantal leden te bezien op het punt van de afvaardiging vanuit de RvC. 17

18 Hoofdstuk 2 VERSLAG RAAD VAN COMMISSARISSEN 2.10 Verklaring van de Raad van Commissarissen Conform de statuten van Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft de RvC aan Baker Tilly Berk opdracht verstrekt om de jaarrekening 2017 en het jaarverslag 2017 te onderzoeken. De RvC heeft het accountantsrapport in de vergadering van 23 mei 2018 met de accountant besproken. De accountant heeft in de vergadering een toelichting gegeven op de belangrijkste zaken en een goedkeurende verklaring afgegeven. Op grond hiervan heeft de RvC de jaarrekening en het jaarverslag goedgekeurd. De RvC verklaart dat alle leden volledig onafhankelijk hebben gefunctioneerd en is van mening dat het intern toezicht in 2017 naar beste kunnen en op een goede manier is ingevuld. De RvC spreekt, zeker met het oog op de diverse ziektegevallen, haar waardering uit voor de inzet van de bestuurder en van alle medewerkers in het afgelopen jaar. Reeuwijk, 23 mei 2018 T. van Craaikamp (Voorzitter) C.W. Bezemer (Vice-voorzitter) C.A. Heij (lid) K.G. Westhoff (lid) 18

19 HOOFDSTUK 3 VERENIGING, CONTACTEN, PERSONEEL EN ORGANISATIE 3

20 Hoofdstuk 3 VERENIGING, CONTACTEN, PERSONEEL EN ORGANISATIE Algemeen Woningbouwvereniging Reeuwijk is opgericht op 26 oktober Bij Koninklijk Besluit van 25 augustus 1972, nummer 156, is de toelating van de vereniging als instelling bedoeld in artikel 70 van de Woningwet gehandhaafd. De Vereniging is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer Leden De vereniging heeft leden die huren en leden die niet huren: Leden die huurder zijn Leden die geen huurder zijn Totaal Het ledenbestand is in 2017 licht toegenomen: we hebben nu precies 300 leden, een mooi rond getal. Bij nieuw af te sluiten huurcontracten worden de nieuwe bewoners erop geattendeerd dat zij lid kunnen worden van de vereniging en op welk gebied zij invloed kunnen uitoefenen. Volgens onze nieuwe statuten moeten nieuwe leden huurder van Woningbouwvereniging Reeuwijk zijn. De contributie is 3 per jaar. Huurders die geen lid zijn, worden overigens wél uitgenodigd voor de ledenvergaderingen, die twee keer per jaar worden gehouden. Bij besluitvorming in de ledenvergaderingen wordt duidelijk onderscheid gemaakt: als leden moeten stemmen zijn huurders die geen lid zijn, uitgesloten van stemming; als huurders moeten stemmen zijn leden die geen huurder zijn, uitgesloten van stemming. 3.2 Contacten met andere organisaties Wij hebben goed contact met de gemeente en met collega-corporatie Mozaïek Wonen. Het contact met Groen Wonen Vlist is in de tweede helft van 2017 geïntensiveerd. Ook zijn wij lid van en onderhouden contact met verschillende organisaties : Wij zijn aangesloten bij Aedes, vereniging van woningcorporaties. Vanaf 2012 zijn wij lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). Wij zijn aangesloten bij het MKW, een platform voor kleine en middelgrote woningcorporaties. De directeurbestuurder is lid van het bestuur van het MKW. Het MKW bevordert de erkenning van het bestaansrecht van middelgrote en kleine woningcorporaties, behartigt gemeenschappelijke belangen, draagt bij aan de werkkwaliteit van de deelnemers en aan de profilering van kleine en middelgrote corporaties richting Aedes. Onze directeur-bestuurder is aangesloten bij de directeurenkring kleine corporaties Zuid-Holland en lid van de Nederlandse Vereniging van Bestuurders van Woningcorporaties (NVBW). Andere (maatschappelijke) organisaties waarmee we samenwerken zijn: Vierstroom, voor de alarmopvolging die de woningbouwvereniging aanbiedt aan huurders. Kindercentrum Waarder, huurder van de buitenschoolse opvang in de Maximalocatie. VVE Maximalocatie, als eigenaar van 13 woningen en een BSO in dit pand zijn wij vertegenwoordigd in het bestuur. VVE Paviljoen Miereakker, als eigenaar van 17 van de in totaal 30 woningen zijn wij vertegenwoordigd in het bestuur. VVE Midi Winkelcentrum Driebruggen, als eigenaar van circa de helft van de commerciële ruimten zijn wij vertegenwoordigd in het bestuur. VVE Westveen II, als eigenaar van alle woningen op één na zijn wij vertegenwoordigd in het bestuur. De Drie Notenboomen, exploitant van Thomashuizen en Herbergiers. 20

21 Hoofdstuk 3 VERENIGING, CONTACTEN, PERSONEEL EN ORGANISATIE De deelnemers aan het halfjaarlijks overleg over wonen en zorg - geïnitieerd door de gemeente -, waaronder zorgpartijen, woningcorporaties en huurdersverenigingen. Zorgpartners Midden-Holland Wijkteams van de verschillende kernen Reeuwijk-Dorp, Reeuwijk-Brug West, Reeuwijk-Brug Oost, Reeuwijk- Sluipwijk, Driebruggen en Waarder. Een aantal medewerk(st)ers neemt deel aan platforms voor functionarissen in vergelijkbare functies bij corporaties. 3.3 Werkorganisatie Per 31 december 2017 waren acht personen in loondienst, één medewerker was ingehuurd. Het aantal uren per week van de medewerkers in loondienst varieert van 4 tot 36. De formatie per bedraagt 6.28 voltijds functieplaatsen (fte) van 36 uur. Alle functies, behalve die van de directeur-bestuurder, zijn conform de CAO Woondiensten gewaardeerd volgens het CATS-systeem. De medewerkers zijn ingeschaald in de schalen D tot en met J. Organisatieschema Algemene Ledenvergadering Raad van Commissarissen Directeur-Bestuurder Woondiensten Technische Zaken Financiële Zaken Woningbouwvereniging Reeuwijk is een platte organisatie met een eenhoofdige directie en drie afdelingen. De lijnen binnen de kleine organisatie zijn kort en de focus van de organisatie ligt op de huurder. 21

22 HOOFDSTUK 4 OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT 4

23 Hoofdstuk 4 OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT 4.1 Omvang en leeftijdsopbouw van het woningbezit Toevoegingen en verkopen Toevoegingen en verkopen In 2017 zijn tien woningen verkocht. Vanaf 2010 hebben wij in totaal 49 woningen van ons bestaand bezit verkocht. De doelstelling van vier verkopen per jaar is daarmee ruimschoots gehaald. De totale verkoopopbrengst bedroeg in (in 2016: ). Toegevoegd aan het bezit zijn zes energie neutrale levensloopbestendige woningen, zogenoemde Nul op de Meter woningen. De verdeling van het woningbezit over de verschillende woonkernen is als volgt: - Driebruggen Reeuwijk-Brug inclusief Sluipwijk 796* - Reeuwijk-Dorp 67 - Waarder 114 ** * inclusief Rietgors 22 ( t Kerkestuk 2) ** hierin zijn niet meegeteld de 31 woningen van het complex Kerverland die gedeeltelijk antikraak en met tijdelijke contracten onder de leegstandswet zijn verhuurd tot Vijf woningen zijn aangepast voor minder validen. Het overig onroerend goed in ons bezit is: 25 zorgappartementen Thomashuis en Herbergier en de twee daarbij horende woningen (voor de zorgechtparen); een buitenschoolse opvang van Kindercentrum Waarder in Waarder; een fysiotherapieruimte aan t Kerkestuk in Reeuwijk Brug; een medisch centrum van circa 900 m2 aan de Kaarde in Reeuwijk-Brug; de dorpswinkel aan de Kerkweg in Driebruggen; ons kantoor aan het Koningin Wilhelminahof 6 in Reeuwijk-Brug; de gemeenschappelijke ruimte Huiskamer van Waarder in de Maximalocatie in Waarder; Fysiotherapie en Fitness Maxima in de plint van de Maximalocatie in Waarder; een kantoorruimte in de plint van de Maximalocatie in Waarder. In 2017 en in voorgaande jaren hebben wij bij verkoop zowel het product Koopgoedkoop als Koopgarant toegepast. Onze vereniging is eigenaar van de grond onder 26 woningen die met Koopgoedkoop in erfpacht is uitgegeven. Voor drie woningen die zijn verkocht met Koopgarant geldt een terugkoopverplichting. 23

24 Hoofdstuk 4 OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT Bouwjaar woningbezit < Nieuwbouw Wij werken op vijf manieren aan een kwalitatief passende woningvoorraad: met nieuwbouw, woningverbetering, herstructurering, onderhoud en verhuur/verkoop. In 2017 werkten wij aan de volgende projecten: Maximalocatie deelplan 3 Waarder - Kerverland 1 t/m appartementen Onderdeel van de Maximalocatie is de sloop en verkoop van de 31 appartementen aan een ontwikkelaar in verband met realisatie van minstens 15 grondgebonden koopwoningen. De voorbereidingen voor de sloop zijn in 2017 gestart zodat na 6 januari 2018 zo snel mogelijk een bouwrijp kavel aan de ontwikkelaar kan worden overgedragen en de overdracht van de grond in 2018 notarieel geformaliseerd kan worden. De Oude Tol Reeuwijk - 6 grondgebonden multifunctionele Nul op de Meter (NOM-) woningen In 2017 zijn in Reeuwijk Brug (Moerweide) 6 grondgebonden Nul op de Meter (NOM) huurwoningen gerealiseerd. De NOM-woning heeft geen gasaansluiting en is alleen op het elektriciteitsnet aangesloten. De huurder betaalt aan de verhuurder een EnergiePrestatieVergoeding (EPV). Hier staat de verplichting tegenover dat de verhuurder garandeert dat de opgewekte energie (door zonnepanelen) gelijk is aan de door de huurder te verbruiken energie. De Groendijck-Oost Driebruggen - 12 grondgebonden multifunctionele woningen In Driebruggen ontwikkelt een ontwikkelaar het nieuwbouwplan De Groendijck Oost met circa 85 grondgebonden woningen. Woningbouwvereniging Reeuwijk neemt binnen het nieuwbouwplan 12 huurwoningen af. De voorbereidingen voor de bouw zijn gestart. Verwacht wordt dat de bouw van de huurwoningen in 2018 start. 4.3 Herstructurering De aandacht van Woningbouwvereniging Reeuwijk verschuift de komende decennia van nieuwbouw naar verbetering van de bestaande voorraad. Het transitievoorstel is volgens de notitie Plan van Aanpak Vernieuwing, d.d. 5 november

25 Hoofdstuk 4 OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT Samengevat omvat het voorstel om tot 2035 gefaseerd 262 woningen te herstructureren. De voorgenomen fasegewijze vernieuwing van bestaande woningen betreft: Fase 1 ( ) 62 woningen in Reeuwijk Brug West: Raadhuisweg en het complex met 52 om-en-om woningen 7 woningen in Waarder Fase 2 ( ) 111 woningen in Reeuwijk Brug West 56 woningen in Reeuwijk Brug Oost 26 woningen in Driebruggen Als uitwerking van het voorstel is voor de 7 woningen in Waarder het sloop en vervangende nieuwbouw besluit genomen. Naar verwachting wordt met de nieuwbouw in Waarder in 2019 gestart. Voor de 62 woningen in Reeuwijk Brug (10 woningen Raadhuisweg en 52 om-en-om woningen) wordt om volkshuisvestelijke, cultuurhistorische en financiële afwegingen besluitvorming over de aanpak in 2018 verwacht. Reeuwijk Brug West Groot onderhoud 30 appartementen Douwes Dekkerstraat en Doormanstraat In 2017 is voor ,- aan groot onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd aan de 30 appartementen aan de Douwes Dekkerstraat en Doormanstraat. Naast de technisch noodzakelijk uit te voeren onderhoudswerkzaamheden aan met name de buitenschil is de binnentuin tussen de appartementsgebouwen heringericht, hetgeen een aanzienlijke verbetering is van de leefbaarheid rondom de 3 appartementsgebouwen. Per woning is ,- aan het groot onderhoud besteedt. 4.4 Woningverbetering Energetische maatregelen In 2017 zijn 45 woningen energetisch verbeterd. Gemiddeld maken alle woningen door extra isolatie, drie labelsprongen, van Energielabel D naar Energielabel A. Inclusief de nieuwbouw geeft dit per 31 december 2017 voor de woningvoorraad het volgende resultaat: Oud label Energie- Index A++ 0,60 < 6 A+ 0,80 0,61 27 A 1,20 0, B 1,40 1, C 1,80 1, D 2,10 1, E* 2,40 2, F* 2,70 2,41 87 G* > 2,71 15 Totaal** 1123 Aantal Woningen 25

26 Hoofdstuk 4 OMVANG EN KWALITEIT VAN HET WONINGBEZIT Aantal woningen <A++ <A+ A B C D E F G Gemiddeld heeft onze woningvoorraad per energielabel C. Dit vooral vanwege de oudere woningen met energielabel E of lager, waarbij 23% van onze woningvoorraad na 2020 in het kader van onze vernieuwing van de woningvoorraad wordt aangepakt. STEP subsidie (Stimuleringsregeling energieprestatie huursector) 34 van de 45 energetisch verbeterde woningen geeft recht op de STEP-subsidie. Onderhoud en verbetering De totale onderhoudslasten over 2017 (ten laste van de exploitatie en geactiveerd) bedragen (inclusief het groot onderhoud van de 30 appartementen). Dat is per woning Op de totale begroting is er een onderschrijding van 9%. Benchmark Aedes 2016 Gewogen naar het type bezit (eengezinswoning of appartement) en de bouwjaarklasse bedragen de gemiddelde Aedes benchmark instandhoudingskosten voor ,- per woning. De instandhoudingskosten 2017 voor de Woningbouwvereniging bedragen 2.302,- (uitgaande van 1097(!) verhuureenheden). Dagelijks onderhoud: reparatieverzoeken en mutatieonderhoud In 2017 waren de kosten van het dagelijks onderhoud (incl. reparatieonderhoud) ,-.Dat is per woning 528,-- Interieurverbeteringen: badkamer, keuken, toilet In 2017 zijn 23 badkamerrenovaties uitgevoerd. Er zijn 35 keukens en 13 toiletten gerenoveerd. Vervanging cv-ketels en cv-installaties In 2017 zijn in totaal 41 cv-combiketels vervangen. In vijf woningen is een compleet nieuwe cv-installatie (radiatoren, leidingwerk en ketel) geplaatst. Buitenschilderwerk In 2017 is behalve aan de al genoemde dertig appartementen aan nog 128 andere woningen buitenschilderwerk uitgevoerd. Hierbij zijn de 45 energetisch verbeterde woningen inbegrepen. Asbest Van de in het afgelopen jaar 27 op asbest onderzochte woningen zijn 23 woningen gesaneerd. 26

27 HOOFDSTUK 5 ZORG VOOR DE LEEFBAARHEID VAN BUURTEN EN WIJKEN 5

28 Hoofdstuk 5 ZORG VOOR DE LEEFBAARHEID VAN BUURTEN EN WIJKEN 5.1 Algemeen Ondanks dat de leefbaarheid in Reeuwijk niet onder grote druk staat, neemt Woningbouwvereniging Reeuwijk samen met haar partners haar verantwoordelijkheid om de woonomgeving van haar huurders in Reeuwijk prettig te houden. In het nieuwe ondernemingsplan (Ver)bouwen aan plezierig wonen hebben wij onszelf onder thema 1 plezierig wonen, meer dan een dak boven het hoofd een aantal doelen gesteld om de leefbaarheid in stand te houden. Hieronder vindt u een aantal in 2017 voortgezette activiteiten op het gebied van leefbaarheid. 5.2 Buurtbemiddeling Wanneer huurders onderling een conflict hebben waar zij zelf niet uitkomen, adviseren wij Buurtbemiddeling in te schakelen. In samenwerking met de gemeente en collega-corporatie Mozaïek Wonen maken wij gebruik van het project Buurtbemiddeling van Stichting Kwadraad. Getrainde vrijwilligers van Buurtbemiddeling proberen de conflictpartijen samen in gesprek te krijgen om zo zelf een oplossing voor het geschil te vinden. Of er worden handvatten aangereikt om met het conflict om te gaan. Wanneer Buurtbemiddeling contact opneemt en uitleg geeft hoe een conflict kan worden opgelost, zijn bewoners vaak bereid om op deze manier het conflict bespreekbaar te maken met de buren. Buurtbemiddeling leidt niet altijd tot een oplossing, maar meestal krijgen de betrokkenen wél meer begrip voor elkaars situatie. In totaal zijn voor zes huurwoningen in de kernen Reeuwijk, Driebruggen en Waarder dossiers bij Buurtbemiddeling aangemeld en opgelost. In samenspraak met de betrokken partijen is besloten om het contract voor de inzet van Buurtbemiddeling in 2018 te continueren. 5.3 Overlastbestrijding Bij overlast schakelen wij afhankelijk van de aard van het probleem bepaalde partijen in. Bijvoorbeeld als bij grote psychische nood professionele hulpverlening nodig is. Dan verwijzen wij door naar gespecialiseerde instanties. Om tijdig signalen op te kunnen vangen en ondersteuning te bieden waar nodig, vindt Woningbouwvereniging Reeuwijk het persoonlijk contact met haar huurders van groot belang. Bij ongepast gedrag zoals vandalisme, criminaliteit of ongeoorloofd gebruik van een woning (bijvoorbeeld hennepteelt), schakelen we de politie in en wordt direct de huurovereenkomst beëindigd. In 2017 registreerden wij de volgende overlastmeldingen Type overlast Aantal meldingen Geluidsoverlast 10 Burenruzie 2 Zorg 6 Hennepteelt Hennepconvenant Met alle gemeenten in de regio Hollands-Midden, het Openbaar Ministerie, de Politie Hollands-Midden, Stedin, Liander N.V., de woningcorporaties en -verhuurders is in 2010 een hennepconvenant opgesteld. Wij hebben afgesproken kennis en informatie te delen en werkwijzen op elkaar af te stemmen. Helaas zijn wij in 2017 voor het eerst in vier jaar weer geconfronteerd met een hennepkwekerij. Conform ons beleid betekende dit een directe aanzegging tot ontruiming van de woning. Voor de kosten die daaruit voortkomen stellen wij de bewoner financieel aansprakelijk. In de meeste gevallen ontvangen wij maar een deel terug. 28

29 Hoofdstuk 5 ZORG VOOR DE LEEFBAARHEID VAN BUURTEN EN WIJKEN 5.5 Signaleringsoverleg Bij huurachterstand of bij overlast blijkt er vaak sprake te zijn van meervoudige problematiek. Om problemen in een vroeg stadium te signaleren en door te kunnen verwijzen naar de juiste instantie, nemen wij deel aan het tweemaandelijks signaleringsoverleg. Dit samen met de gemeente en het sociaal team van de gemeente, de wijkagenten, maatschappelijk werk, de GGD (meldpunt zorg en overlast) en onze collega-corporatie Mozaïek Wonen. Daarnaast schuiven organisaties als Stichting MEE of Zorgpartners met regelmaat aan. Op deze manier leveren wij samen met onze partners een bijdrage aan onze missie plezierig wonen: meer dan een dak boven het hoofd. In 2017 hebben wij acht van onze huurders besproken in het signaleringsoverleg. In één geval vanwege huurachterstand en bijkomende meervoudige problematiek waarbij ook andere professionele hulpverleningsinstanties zijn betrokken. In de zeven overige zaken ging het om andere problemen. 5.6 Buurtgesprekken Elk jaar ontvangen wij positieve reacties als wij met ons koffietentje de buurt intrekken om in gesprek te gaan met onze huurders. In 2017 stond ons koffietentje in Reeuwijk-Brug Oost. Een vijftiental enthousiaste huurders uit de wijk Lange Krag, Bloeme, t Kerkestuk, Rietgors, Snippedrift (eengezinswoningen) kwam op het koffietentje af. Zij stelden vragen over met name de woonomgeving en uitten daarbij hun ergernis over het zwerfafval in de wijk. Hierover nemen wij contact op met de gemeente. Tevreden waren zij vooral over de energetische maatregelen in hun woningen. Zij ervaren meer comfort en krijgen een lagere energienota. 5.7 Leefbaarheid Het budget leefbaarheid, dat vanwege de nieuwe woningwet zeer beperkt is, zetten wij in voor diverse activiteiten die bijdragen aan een prettige woonomgeving. Wij faciliteren met dit budget bijvoorbeeld buurtbemiddeling. Ook onze inspanningen in het kader van het signaleringsoverleg komen ten laste van het leefbaarheidsbudget, net als onze inzet gericht op problematiek achter de voordeur. In 2017 hebben wij een deel van het leefbaarheidsbudget besteed aan de bewonerscommissie, wat indirect de leefbaarheid van de betreffende complexen ten goede komt. 29

30 HOOFDSTUK 6 CONTACTEN MET BELANGHOUDERS 6

31 Hoofdstuk 6 CONTACTEN MET BELANGHOUDERS Huurdersvereniging Reeuwijk Zie voor de contacten met de nieuwe huurdersvereniging Reeuwijk hoofdstuk 8. Gemeente Met de gemeente Bodegraven-Reeuwijk is zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau een (meer dan) goed contact. Dit was van belang bij de realisatie van de nieuwbouw, de vernieuwingsplannen voor een groot gedeelte van onze woningportefeuille en op de diverse beleidsterreinen. Een goed voorbeeld zijn de prestatieafspraken, die samen met collega corporatie Mozaïek Wonen en de gemeente in nauwe samenwerking met beide huurdersverenigingen zijn opgesteld. Twee maal per jaar vindt met de betrokkenen bestuurlijk voortgangsoverleg plaats. Zoals eerder beschreven zijn nagenoeg alle prestatieafspraken voor 2017 gerealiseerd. Rond de zomer hebben beide corporaties een bod op de gemeentelijke woonvisie voor het jaar 2018 uitgebracht. In het daarop volgend bestuurlijk overleg is dit bod in goed overleg definitief gemaakt en vastgesteld. Collegiaal overleg Op het gebied van gemeentelijke beleidsontwikkeling en realisatie van prestaties hebben wij regelmatig overleg met Mozaïek Wonen. Wij werken met Mozaïek Wonen en Woonpartners Midden-Holland samen op het gebied van de woonruimteverdeling. In overleg hebben wij de overeenkomst met Woningnet pro forma opgezegd, om in 2017 te onderzoeken wat verschillende leveranciers ons te bieden hebben, opdat wij vanaf 2018 een bewuste keuze kunnen maken voor een efficiënt maar bovenal klantvriendelijk woonruimteverdelingssysteem. Het punt evaluatie woonruimteverdeling via Woningnet wordt, omdat de RvC op de hoogte wil blijven, op de agenda van de RvC gezet. In 2016 hebben wij verkenningen uitgevoerd met diverse qua omvang vergelijkbare corporaties over samenwerking. Uiteindelijk leek met Groen Wonen Vlist daarvoor een partner met een gelijksoortige visie gevonden. In het vierde kwartaal van 2017 is met de bestuurders en (een delegatie) van de beide Raden van Commissarissen gesproken en geconcludeerd dat samenwerking op het gebied van financiën en milieubeleid in 2018 een eerste stap kan zijn op weg naar mogelijk meer intensieve samenwerking op termijn. In het eerste kwartaal 2018 werken we deze samenwerking verder uit. Zorgpartijen Met Zorgpartners Midden-Holland, Buurtzorg en De Drie Notenboomen (Thomashuis- en Herbergier) hebben wij met name operationeel contact. De stichting Thuis in Welzijn heeft voor ons onderzocht of er draagvlak en voldoende potentieel is voor Thuisbezoeken en een Thuishuis om eenzaamheid tegen te gaan. In hoofdstuk 1 kwam dat al aan de orde. Maatschappelijke partners in het signaleringsoverleg Met diverse maatschappelijke partners (gemeente, politie, collega corporatie, maatschappelijk werk, GGD) hebben wij contact binnen het signaleringsoverleg ( zie hoofdstuk 2 en 5). De relatie met de betrokken partners is goed. 31

32 HOOFDSTUK 7 VERHUUR, VERKOOP en HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7

33 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7.1 Verhuur: algemeen De huisvestingsverordening van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk geeft aan dat alle woningen bereikbaar zijn voor alle woningzoekenden ouder dan achttien jaar en ingeschreven in de Basis Registratie Personen van een gemeente in Nederland, mits passend qua inkomen. Voor onze regio houdt dit in dat iedereen die geregistreerd staat in WoningNet regio Midden-Holland mag reageren op ons woningaanbod. De toewijzing gebeurt op basis van B/L score, oftewel Bewoningsduurpunten (wie een zelfstandige woning achterlaat krijgt één punt voor elke maand ingeschreven op het huidige adres) of Leeftijdspunten (wie geen zelfstandige woning achterlaat krijgt één punt voor elke maand na de achttiende verjaardag). De gemeente Bodegraven-Reeuwijk biedt binnen de verordening de mogelijkheid om 50% van het woningaanbod met voorrang aan woningzoekenden vanuit de regio toe te wijzen. Hiervan mag de helft met voorrang aan bewoners van een gemeentelijke kern aangeboden worden. Wij maken vooral van deze regeling gebruik bij het aanbieden van nieuwbouw seniorenwoningen, zodat binnen de gemeentelijke kern de doorstroming vanuit onze huurwoningen wordt gestimuleerd. Van alle reguliere verhuringen is 43% toegewezen aan inwoners van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk, de overige nieuwe huurders zijn afkomstig van buiten de gemeente of regio. 7.2 Overeenkomst uitwisseling persoonsgegevens uit de Basis Registratie Personen (BRP) en bestanden van de woningcorporaties Met de gemeente Bodegraven-Reeuwijk is een overeenkomst gesloten die ons inzage geeft in persoonsgegevens uit de BRP. Dit versnelt de uitvoering van de huisvestingsverordening van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en vergemakkelijkt het opsporen van woonfraude. 7.3 Leegstandsbeheer en tijdelijke huisvesting vergunninghouders in Kerverland In 2017 is een overeenkomst gesloten met een derde partij over verkoop van het voormalige seniorencomplex Kerverland. Hierdoor kwam in december 2017 een einde aan het bijzondere project met antikrakers en vergunninghouders in Kerverland. Voor alle vergunninghouders is (meestal na gezinshereniging) nieuwe passende huisvesting gevonden in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en in een enkel geval in een regiogemeente. In het kader van de landelijke actie NL-Doet is in samenwerking met de beheerorganisatie AdHoc met een aantal enthousiaste vergunninghouders en antikrakers een opfleuractie gehouden in het complex. 7.4 Urgentie Woningzoekenden die dringend andere woonruimte nodig hebben en die niet via de reguliere woningtoewijzing kunnen krijgen, kunnen een urgentieverklaring aanvragen. Daarmee krijgen zij onder specifieke voorwaarden voorrang. Tijdens een intakegesprek wordt aan de hand van de huisvestingsverordening en het urgentiebeleid van de gemeente getoetst of een kandidaat in aanmerking komt voor een urgentieverklaring. Na het intakegesprek besluit de woningzoekende of hij/zij de aanvraag in wil dienen. Bij een complexe sociale urgentieaanvraag vindt beoordeling door de Stichting Kwadraad plaats. Alle medische urgentieaanvragen worden beoordeeld door de GGD Midden-Holland. In 2017 zijn 23 intakegesprekken gevoerd. Twaalf aanvragen zijn in behandeling genomen. Er zijn negen urgentieverklaringen toegekend, twee afgewezen en nog één is in behandeling. Van deze negen urgenten hebben er inmiddels acht een woning binnen de gemeente (waarvan één in Bodegraven) geaccepteerd Herhuisvesting i.v.m. herstructurering In 2017 is een start gemaakt met de herhuisvesting van de huurders die wonen in het complex dat eind 2018 wordt gesloopt om nieuwbouw mogelijk te maken. Het gaat om huurders van drie woningen aan de Pr. Beatrixstraat 6, 8, 10 en vier woningen aan de Kon. Julianastraat 14 t/m 20. Van deze zeven woningen waren zes woningen bewoond. In 2017 hebben twee huurders een passende definitieve woning geaccepteerd en één huurder heeft een tijdelijke woning geaccepteerd. Deze huurder heeft aangegeven te willen terugkeren naar de vervangende nieuwbouw. 33

34 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7.5 Taakstelling vluchtelingen COA De definitieve taakstelling voor 2017 is vastgesteld op 46 voor de gehele gemeente. Het aandeel van Woningbouwvereniging Reeuwijk is het huisvesten van 18 personen. In totaal is de huisvesting van 26 personen gerealiseerd. In samenwerking met Mozaïek Wonen is de taakstelling van 46 personen met een voorstand van vijf personen gerealiseerd. Voor 2018 ligt de verwachte taakstelling van 42 iets lager dan in Convenant uitstroom maatschappelijke opvang In 2016 hebben de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas het convenant getekend voor bevordering uitstroom uit instellingen voor maatschappelijke opvang, tijdelijk verblijf en beschermd wonen voor de huisvesting van ex-gedetineerden. Terwijl vroeger voornamelijk de gemeente Gouda fungeerde als opvanggemeente, is nu met de omringende gemeenten afgesproken om conform een afgesproken verdeelsleutel huisvesting te regelen voor de uitstroom vanuit de maatschappelijke opvang. Voor de gemeente Bodegraven- Reeuwijk betekent dit voor 2017 dat acht woningen beschikbaar moeten komen voor deze doelgroep. Het aandeel van Woningbouwvereniging Reeuwijk hierin is 40%: drie woningen. Mozaïek Wonen levert vijf woningen. In 2017 zijn drie appartementen toegewezen op basis van dit convenant, waarvoor een huurovereenkomst met een zorg-dakconstructie werd opgesteld. Dit houdt in dat er met regelmaat contact is met een maatschappelijke begeleider. Het blijft noodzakelijk om te monitoren in hoeverre de druk op de reguliere woonmarkt toeneemt door de noodzaak om specifieke doelgroepen te huisvesten. Naast vluchtelingen zijn dat ook urgenten en uitstromers van de maatschappelijke opvang. Dit houdt verband met onze opgave voor de komende jaren en de ontwikkeling en vernieuwing van ons woningbezit. 7.7 Thuishuisproject Ouderen moeten langer zelfstandig blijven wonen. Tegelijkertijd komen vanuit het reguliere signaleringsoverleg signalen over eenzame ouderen. In het kader hiervan is Woningbouwvereniging Reeuwijk in contact gekomen met de stichting Thuis in Welzijn. Deze organisatie heeft tot nu toe vijf thuishuizen voor eenzame ouderen gerealiseerd in Nederland. Het project Thuisbezoeken is hieraan gekoppeld: vrijwilligers uit de wijk bezoeken alleenstaande ouderen die zelf niet meer in staat zijn contacten te leggen met leeftijdsgenoten. Na een positieve startbijeenkomst met vele verschillende belanghouders heeft de stichting onderzocht of een Thuishuisproject in Reeuwijk haalbaar is. Dit onderzoek is in oktober 2017 afgerond. De conclusie is dat er in Reeuwijk een vruchtbare bodem is om een Thuishuisproject te realiseren. Parallel aan het haalbaarheidsonderzoek heeft Woningbouwvereniging Reeuwijk onderzocht wat een goede locatie zou zijn. Gelet op het Plan van Aanpak van genoemde stichting en de doelgroep is een centraal gelegen locatie in Reeuwijk Brug het meest geschikt, dichtbij voorzieningen als winkels en openbaarvervoer. Verbouw van bestaande locaties in Reeuwijk Brug viel af omdat die buiten het centrum liggen. Eén locatie zou zeer geschikt zijn voor een Thuishuisproject. In 2018 wordt verder onderzocht of een dergelijk project haalbaar is. Daarnaast zijn wij nog in overleg met de gemeente Bodegraven-Reeuwijk over de subsidie/financiering van een deel van het project. 7.8 Huurbeleid en huurverhoging De nieuwe Woningwet die vanaf juli 2015 van kracht is, dwingt woningcorporaties meer en meer om zich met hun kerntaak bezig te houden: de verhuur van woningen aan mensen die niet zelfstandig in huisvesting kunnen voorzien. Het is de taak van een woningcorporatie om woningen betaalbaar te houden voor de doelgroep. Bij de toewijzing van woningen gelden onder andere de volgende bepalingen: 34

35 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN De huurder in een passende woning Woningcorporaties moeten minimaal 80% van de sociale huurwoningen die te huur komen, toewijzen aan huurders met een jaarinkomen van maximaal Maximaal 10% van de woningen mag worden toegewezen aan huurders met een inkomen van tot en 10% van de woningen mag vrij worden toegewezen. Passend toewijzen doelgroep met recht op huurtoeslag Van de doelgroep met een inkomen dat recht geeft op huurtoeslag, moet tenminste 95% een woning toegewezen krijgen met een huurprijs die valt onder de aftoppingsgrenzen van de huurtoeslag Huurbeleid Ons huurbeleid, dat is vastgesteld op basis van de kwaliteitskortingsgrens - dan wel de aftoppingsgrens of de maximale huurgrens zoals bepaald in de huurtoeslagregeling - sluit goed aan op de bovenstaande bepalingen. Woningbouwvereniging Reeuwijk houdt de huurprijs voor bestaande bouw op 80% van wat maximaal gevraagd mag worden, en op 90% daarvan voor nieuwbouw jonger dan vijf jaar. Hiermee komt de kwaliteit van de woning tot uiting in het huurbeleid. Een belangrijk uitgangspunt is, dat voldoende woningen beschikbaar blijven voor de verschillende doelgroepen. Zeker voor hen die gezien hun inkomen afhankelijk zijn van huurtoeslag. Wij monitoren de verhouding tussen onze huurprijzen en de diverse doelgroepen op basis van leeftijd, gezinssamenstelling en inkomen. Hierbij houden we rekening met de prestatieafspraken die we maken met de gemeente en de huurdersvereniging. In die afspraken staat dat tenminste 75% van de woningen een huurprijs heeft die lager of gelijk is aan de huurtoeslaggrens. Voor 2017 is dit 80% (zie de tabel hieronder). Ontwikkeling prijsverhouding woningbezit op basis woningvoorraad- beleidsplan: huurklasse aantal % aantal na realisatie streefhuur 2030 % na realisatie SVB in 2030 aantal 2016 % 2015 aantal in % < 414, % 77 7% % % < 592, % 66 6% % % < 635, % % % % < 710, % % % % > 710,68 7 1% % 22 2% 22 2% Eindtotaal % % % % Huurverhoging 1 juli 2017 Voor de jaarlijkse huurverhoging per 1 juli 2017 zijn de voorschriften en richtlijnen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gevolgd. Naast de inflatie is ook dit jaar een inkomensafhankelijke toeslag op de huurverhoging doorgevoerd. Het kabinet en wij willen hiermee het zogenoemde scheefwonen bestrijden en de doorstroming bevorderen. Met scheefwonen wordt bedoeld dat huishoudens met een hoger inkomen in een huurwoning met een (voor hen) te lage huurprijs wonen. Daarnaast heeft het kabinet besloten een maximale huursomstijging op jaarbasis in te voeren voor zowel de jaarlijkse huurverhoging als de harmonisatie van de huurprijzen bij mutatie. De toegestane jaarlijkse huursomstijging is inflatie (0,3%) + 1% = 1,3% en kent twee peilmomenten: 1 januari 2017 en 1 januari Alle zelfstandige woningen met een sociaal huurcontract op 1 januari 2017 en in eigendom van de corporatie tellen mee voor de huursomberekening. Uitgezonderd zijn de leegstaande woningen per 1 januari 2017, nieuwbouw die gedurende het lopende jaar wordt 35

36 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN opgeleverd, woningen die gedurende het lopende jaar worden verkocht of gesloopt, geliberaliseerde woningen en woningen met een huurverhoging als gevolg van woningverbetering. Het toegestane maximale percentage voor de huurverhoging is 2,8%. Voor de inkomensafhankelijke huurverhoging geldt een inflatie van (0,3) + 4% = 4,3% voor inkomens boven Nieuw dit jaar is, dat de huishoudens met een gepensioneerde of vier of meer personen zijn uitgesloten van de inkomensafhankelijke huurverhoging. Met de Huurdersvereniging Reeuwijk hebben wij onderstaande standpunten besproken en wij hebben de huurdersvereniging gevraagd daarover advies uit te brengen: Voor huurders met een lager inkomen of een middeninkomen zonder recht op huurtoeslag, telt de huurverhoging sterk door in de portemonnee. Wij realiseren ons ook dat voor de lagere inkomens die recht hebben op huurtoeslag, niet de gehele stijging van de huur wordt gecompenseerd door huurtoeslag. De huurverhoging voor lagere en middeninkomens is daarom lager dan wettelijk is toegestaan. Door de verhuurdersheffing (van meer dan een miljoen euro per jaar voor onze vereniging) en het gewenste vernieuwingsprogramma kunnen wij niet kiezen voor een verdere huurverlaging. Dit zou een financieel gezonde toekomst in gevaar brengen. Door de huurprijzen van veruit het grootste deel van onze woningen binnen de huurtoeslaggrenzen te houden, blijven er voldoende woningen voor huurtoeslag beschikbaar. Wij laten de kwaliteit van de woning meewegen in de huurverhoging door een staffel voor de huurverhoging in te voeren. Voor huurders met hoge inkomens kiezen wij voor de wettelijk maximale inkomensafhankelijke huurverhoging. Wij vragen deze groep een huurprijs die past bij de kwaliteit van de woning zonder sociale huurkorting. In gezamenlijk overleg is de volgende huurverhoging vastgesteld: 2,0% voor woningen met een huur onder de 50% van de maximale huurprijs 1,0% voor woningen met een huur vanaf 51% tot en met 60% van de maximale huurprijs 0,5% voor woningen met een huur vanaf 61% tot en met 70% van de maximale huurprijs 0,3% voor woningen met een huur vanaf 71% van de maximale huurprijs 4,6% voor huishoudens met een inkomen boven de * *inkomenspeil januari 2016 De huurdersvereniging heeft een positief advies uitgebracht over dit voorstel. Overzicht aantal woningen per inkomensklasse: aantal percentage Inkomen > % Inkomen < % Uitzonderingsgroep (huishouden met gepensioneerde of vier of meer) % Inkomen niet vast te stellen 86 8% Gemiddeld is de jaarlijkse huurverhoging uitgekomen op 1,24%. De huursomberekening zoals hierboven beschreven bedroeg 0,56% en valt daarmee binnen de maximaal toegestane huursomstijging. 36

37 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN Over de afgelopen jaren was de gemiddelde huurverhoging als volgt: Jaar Percentage ,2% ,5% ,4% ,2% ,5% ,3% 7.9 Toewijzen % regeling richtlijn tot een inkomensgrens van De Europese regelgeving bepaalt dat tenminste 90% van het woningaanbod toegewezen moet worden aan kandidaten met een inkomen tot Volgens de nieuwe Woningwet mag 10% worden toegewezen aan kandidaten met een inkomen tot In 2017 zijn 8 DAEB-woningen toegewezen aan kandidaten met een inkomen tussen en Ten opzichte van 69 nieuwe DAEB-verhuringen is dit 88,4% van de toewijzingen. Hiermee blijven wij ruimschoots binnen de % wettelijke regeling Passend toewijzen in het kader van de nieuwe Woningwet per 1 juli 2015 De nieuwe Woningwet bepaalt dat vanaf 1 januari 2016 tenminste 95% van de toewijzingen in de doelgroep huurtoeslagontvangers passend moet worden toegewezen binnen de daarvoor bepaalde huurgrenzen. Van de 69 nieuwe DAEB-verhuringen vallen er 42 in de doelgroep huurtoeslagontvangers. Hiervan zijn er 41 passend toegewezen. Hiermee blijven wij binnen de 95%-regeling Mutaties Het aantal mutaties in het sociale segment en de mutatiegraad over 2017 blijken uit onderstaand overzicht: Jaar aantal woningen in exploitatie aantal mutaties mutaties in % van woningbezit , , , , , , , ,6 Het aantal mutaties (6,3%) is lager dan in 2015 en Dit is verklaarbaar, want in 2015 en 2016 werd redelijk veel nieuwbouw opgeleverd en in 2017 was dat niet het geval. De huidige mutatiegraad komt meer overeen met het landelijk gemiddelde. 37

38 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN Hieronder een specificatie van alle verhuringen in de sociale sector naar inkomensklasse en huurprijs. Hieruit blijkt dat wij naar inkomen en huurprijs passend hebben gehuisvest. Aantal toewijzingen in 2017 Huurgrenzen Eenpersoonshuishoudens Jonger dan 65,7 jaar, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht Jonger dan 65,7 jaar, inkomen hoger of gelijk inkomensgrens Wht <=Kwaliteitsgrens 414,02 < > > Kwaliteitsgrens en <= laatste aftoppingsgrens 414,02-592,55 >Laagste aftoppingsgrens en liberalisatiegrens 592,55-710,68 710,68 65,7 jaar of ouder, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht 65,7 jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens Wht Huurgrenzen Tweepersoonshuishoudens Jonger dan 65,7 jaar, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht Jonger dan 65,7 jaar, inkomen hoger of gelijk inkomensgrens Wht >Liberalisatiegrens <=Kwaliteitsgrens 414,02 < > Kwaliteitsgrens en <= laatste aftoppingsgrens 414,02-592,55 > >Laagste aftoppingsgrens en liberalisatiegrens 592,55-710,68 >Liberalisatiegrens 710,68 65,7 jaar of ouder, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht 65,7 jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens Wht < >

39 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN Huurgrenzen Drie en meerpersoonshuishoudens Jonger dan 65,7 jaar, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht Jonger dan 65,7 jaar, inkomen hoger of gelijk inkomensgrens Wht <=Kwaliteitsgrens 414,02 > Kwaliteitsgrens en <= laatste aftoppingsgrens 414,02-592,55 < > >Laagste aftoppingsgrens en liberalisatiegrens 592,55-710,68 >Liberalisatiegrens 710,68 65,7 jaar of ouder, inkomen lager of gelijk inkomensgrens Wht 65,7 jaar of ouder, inkomen hoger dan inkomensgrens Wht < > De inkomensgrenzen zijn: De huurgrenzen zijn: eenpersoons: kwaliteitskortingsgrens: 414,02 meerpersoons: laagste aftoppingsgrens: 592,55 eenpersoons ouderen: hoogste aftoppingsgrens: 635,05 meerpersoons ouderen: liberalisatiegrens: 710, Bijzondere toewijzingen Overzicht bijzondere toewijzingen Doelgroep Soort woning Vergunninghouders 5 eengezinswoningen Urgenten 4 eengezinswoningen 2 vierkamerappartementen 1 driekamerappartement Urgenten (herhuisvesting) Uitstroom maatschappelijk opvang 2 driekamerappartementen 3 tweekamerappartement 39

40 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7.13 De samenstelling van het woningbezit naar woninggrootte Deze is als volgt: Aantal % Eenkamerappartement zonder lift 24 2,2 Tweekamerappartement zonder lift 103 9,4 Tweekamerwoning (grondgebonden) 3 0,3 Driekamerappartement zonder lift 15 1,4 Driekamerappartement met lift ,6 Driekamerwoning (grondgebonden) 26 2,4 Driekamereengezinswoning 15 1,4 Vierkamerappartement zonder lift 58 5,3 Vierkamerappartement met lift 5 0,5 Vierkamerwoning (grondgebonden) 14 1,3 Vierkamereengezinswoning ,0 Vijfkamereengezinswonig ,2 Te verhuren VHE % 7.14 Convenant voorkomen huisuitzettingen In 2016 is in de regio gewerkt aan een convenant voorkomen huisuitzettingen. Begin 2017 is het convenant ondertekend. De betrokken partijen zijn: gemeente Bodegraven-Reeuwijk, Mozaïek Wonen, Woningbouwvereniging Reeuwijk, GGD Midden-Holland (meldpunt Zorg en Overlast), Kwadraad, Ferm Werk en Vota. Doelstelling is om het aantal huisuitzettingen in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk te verminderen en huurders in een zo vroeg mogelijk stadium te signaleren en aan te melden bij Meldpunt Zorg en Overlast. Waar nodig schakelt Meldpunt Zorg en Overlast overige partijen in om oplossingen te zoeken en structurele afspraken te maken ter voorkoming van huisuitzetting. Dit convenant bekrachtigt de werkwijze die eerder is ingezet Incassobeleid Onze persoonlijke benadering en het beleid om huurders direct te informeren en te benaderen over huurachterstand blijkt een effectieve manier om de huurachterstand laag te houden. In 2017 was de huurachterstand 0,19% en daarmee nagenoeg gelijk aan de 0,22% van eind Dit jaarpercentage is inclusief betalingsafspraken, deurwaarderszaken en vertrokken huurders. In 2017 is met tien huurders een betalingsregeling afgesproken. Per 31 december 2017 hadden zeven huurders een huurachterstand van een maand of minder, waren acht dossiers ondergebracht bij de deurwaarder en stond nog één vordering open op een vertrokken huurder. 40

41 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN Woningbouwvereniging Reeuwijk bewijst met dit dalende jaarpercentage dat haar incassobeleid een succesformule is. Wij gaan snel een persoonlijk gesprek aan en bieden waar nodig betalingsregelingen aan en merken dat dit goed werkt. Huurders met betalingsproblemen worden hierdoor eerder gesignaleerd en in contact gebracht met schuldhulpverlening of andere hulpverleningsinstellingen. Toch bestaat het overgrote deel van de huurachterstand uit dossiers die bij de deurwaarder zijn ondergebracht. Ook als het zover is gekomen, doen we er alles aan om in overleg met de betrokken partners zo mogelijk ontruiming te voorkomen en passende hulp te bieden. De huurachterstand als percentage van de brutohuur bedraagt per 31 december: Jaar percentage ,25% ,22% ,19% ,36% ,22% ,33% ,24% Ontruimingen In 2017 zijn twee vonnissen ontbinding huurcontract uitgesproken. In één geval ging het om een huurder met een huurachterstand bij wie later bovendien een hennepkwekerij werd aangetroffen. Deze woning is begin 2018 ontruimd. In het andere geval zijn afspraken gemaakt met zorginstellingen en hopen we ontruiming alsnog te kunnen voorkomen. Bij een ontruiming wordt de huurachterstand afgeschreven als huurderving. De vordering blijft onder de deurwaarder en wanneer mogelijk volgt nog een incasso Overzicht aantal woningzoekenden Samen met Mozaïek Wonen en Woonpartners biedt Woningbouwvereniging Reeuwijk haar woningaanbod aan via de website van WoningNet. Voordeel is dat voor woningzoekenden het totale woningaanbod in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Waddinxveen en Zuidplas in één opslag te zien is. Woningzoekenden kunnen reageren op het woningaanbod als ze zich via de website van WoningNet hebben geregistreerd als woningzoekende. Iedere vrijgekomen woning kan dagelijks worden aangeboden. Na een publicatietermijn van minimaal één week wordt de kandidatenlijst uitgedraaid en worden de kandidaten benaderd om de benodigde gegevens aan te leveren. Zij kunnen dan de woning gaan bekijken en krijgen - als de gegevens juist blijken - de woning aangeboden. Ingeschreven woningzoekenden per 31/12/2017 naar inkomen en leeftijd in de kernen Reeuwijk, Waarder, Driebruggen Inkomensklasse Laag Midden-laag Midden Midden-hoog hoog Eindtotaal Overig regio Woningzoekenden Leeftijdsklasse <23 jr jr jr 65plus Eindtotaal Overig regio Woningzoekenden

42 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7.17 Verkopen bestaand bezit Sinds 2013 hebben wij een verkoopprogramma van 73 woningen. Dit om de transformatie in onze woningportefeuille te bevorderen zoals beoogd in het Strategisch Voorraadsbeleidsplan. Ook hebben wij besloten om de erfpachtgronden van de Koop Goedkoop woningen te koop aan te bieden, met uitzondering van de erfpachtgronden van de woningen aan de Veenmos in Reeuwijk. In het ondernemingsplan hebben wij onze verkoopambitie vastgesteld op vier woningen per jaar. De aangewezen woningen zijn aangeboden aan de zittende huurders. Als de huurders afzien van koop, worden de woningen bij mutatie te koop aangeboden op de vrije markt. Tot nu zijn 31 woningen verkocht, waarvan dertien aan zittende huurders. Ook zijn zeven erfpachtgronden aan de eigenaren van de bijbehorende woningen verkocht. Het verkoopprogramma omvat nu nog 42 woningen: Reeuwijk-Dorp 2 woningen Reeuwijk-Brug West 23 woningen Reeuwijk-Brug Oost 3 woningen Driebruggen 5 woningen Waarder 9 woningen In het vastgestelde verkoopplan is gekozen voor de volgende verkoopconstructies: - voor verkoop aan zittende huurder verkoop in volledige eigendom tegen vastgestelde taxatiewaarde, vrij op naam - voor verkoop van mutatie verkoop in volledige eigendom tegen taxatiewaarde, kosten koper - voor de woningen aan de Veenmos Als zittende bewoners de woning niet zelf kopen, wordt de woning pas verkocht als de zittende huurder de huur opzegt. De woning wordt dan via makelaars op de vrije markt aangeboden. De voorwaarden en criteria voor verkoop zijn schriftelijk vastgelegd, rekening houdend met de overheidsvoorschriften. In 2017 zijn tien woningen verkocht. De netto opbrengst bedraagt aantal opbrengst erfpacht Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Leeggekomen en getransporteerd in Als opbrengst is hierboven het directe verkoopresultaat genoemd. In deze opstelling is geen rekening gehouden met de afname van de bedrijfswaarde. 42

43 Hoofdstuk 7 VERHUUR, VERKOOP EN HUISVESTEN VAN DOELGROEPEN 7.18 Meting kwaliteit dienstverlening In 2017 hebben wij onze dienstverlening niet volledig laten meten door het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huurlabel (KWH), maar alleen een Quick Scan laten uitvoeren ten behoeve van de Aedes Benchmark. KWH meet onze dienstverlening op vier onderdelen, waarvan er drie meetellen voor de Aedes Benchmark: nieuwe huurders, huurders met een reparatieverzoek en vertrokken huurders. Het vierde onderdeel is onderhoud & verbetering. KWH heeft de dienstverlening op de vier onderdelen gemeten via enquêtes bij onze huurders. Hiervoor hebben wij in januari, april en juni bestanden met adressen aangeleverd. De uitkomsten van de enquêtes leveren niet alleen de vereiste input op voor de Aedes BenchMark, maar geven ook onszelf inzicht in de kwaliteit van onze dienstverlening. Kwaliteit 2017 Landelijk Nieuwe huurder benchmark 8,1 7,5 7,2 Vertrokken huurder benchmark 6,2 7,4 8,0 Huurders reparatieverzoek benchmark 7,5 7,5 7,9 Onderhoud & verbetering optioneel 7,1 6,9 7,0 Voor de Aedes Benchmark tellen de onderdelen als volgt mee voor de score: Nieuwe huurders: oordeel over dienstverlening telt voor 25% mee. Huurders met een reparatieverzoek: oordeel over dienstverlening telt voor 55% mee. Vertrokken huurders: oordeel over dienstverlening telt voor 20% mee. In 2016 scoorden wij het laagst op nieuwe huurder. In 2017 zetten we daar een 8,1 tegenover. Helaas is de score op vertrokken huurder in 2017 met 6,2 beduidend lager dan de 8,0 van Wij nemen dit signaal serieus en realiseren ons tegelijkertijd dat slechts zeven van de in totaal 61 geënquêteerde huurders ons op dit onderdeel konden beoordelen. Als gevolg van deze meting hebben wij in 2017 een B-benchmark voor onze dienstverlening. In 2016 was dat een A-benchmark Communicatie Website Op de website worden actuele nieuwsitems geplaatst. Ook bevat de website een link naar Twitter. OnderDak wordt Nieuwsbrief In 2016 is de keuze gemaakt om geen fysiek bewonersblad meer uit geven, maar alleen een digitale nieuwsbrief te verspreiden via de website en via . Ruim 500 bewoners krijgen deze toegestuurd. De overige bewoners kunnen een geprint exemplaar afhalen of toegestuurd krijgen. In 2017 hebben wij drie nieuwsbrieven gemaakt over uiteenlopende onderwerpen, zoals de politieke ontwikkelingen rond de volkshuisvesting, de nieuwbouw, de begroting, de jaarrekening, de huurverhoging en de huurtoeslag. De twee laatste nieuwsbrieven zijn ook gepubliceerd in de lokale weekkrant Kijk op Bodegraven-Reeuwijk. Spreekuren in de kernen In het kader van herkenbaarheid is in het Ondernemingsplan afgesproken om spreekuren te houden in de kernen. In Driebruggen is in december 2017 een pilot gestart: een spreekuur in het Huis van Alles waar alle inwoners diverse vragen aan onze medewerkers kunnen stellen. In 2018 breiden we deze pilot uit met een spreekuur in Waarder. 43

44 HOOFDSTUK 8 BETREKKEN VAN BEWONERS BIJ BELEID EN BEHEER 8

45 Hoofdstuk 8 BETREKKEN VAN BEWONERS BIJ BELEID EN BEHEER In 2017 zijn twee Algemene ledenvergaderingen (ALV) gehouden: op 27 juni en op 29 november. Op 27 juni 2017 presenteerde de directie het jaarverslag en de jaarrekening, die door de ALV werd goedgekeurd. Ook stonden de invulling van de aan de nieuwe Woningwet toegevoegde Veegwet en een statutenwijziging op de agenda. De Veegwet geeft de Algemene Ledenvergadering (ALV) adviesrecht op alle besluiten die de RvC op aangeven van de directeur-bestuurder neemt. De Veegwet overlapt daarmee de Overlegwet, waarin al is geregeld dat de huurdersvertegenwoordiging (in ons geval de Huurdersvereniging Reeuwijk) op tal van zaken gevraagd en ongevraagd advies kan geven. Bovendien werkt de Veegwet vertragend: de RvC vergadert zes tot zeven keer per jaar en de ALV slechts twee keer. Naar verwachting wordt de Veegwet nog gerepareerd. In de ALV werd voorgesteld om tot die tijd als volgt naar de bedoeling van de wet te handelen: de RvC vraagt de ALV elk jaar advies bij de behandeling van de begroting en de daarin opgenomen activiteiten, investeringen en financiële zaken. De RvC weegt dit advies bij individueel besluit en kan hiervan niet ongemotiveerd afwijken. Ook vraagt de RvC elk jaar advies aan de ALV over het bod van Woningbouwvereniging Reeuwijk op de Woonvisie van de gemeente. De ALV ging akkoord met deze invulling van de Veegwet. De RvC wilde in de statuten het aantal leden wijzigen van vijf naar minimaal vier leden. De ALV heeft deze wijziging goedgekeurd. De tweede ALV was op 29 november Tijdens deze ALV namen we afscheid van de voorzitter van de RvC, de heer P. van Aart. Zijn zittingstermijn zat erop. De RvC gaat vooralsnog verder met vier leden. Ook werd de begroting voor 2018 toegelicht. De ALV adviseerde positief over de begroting. Tot slot werd de ALV geïnformeerd over actuele ontwikkelingen rond nieuwbouw en onderhoud. 8.1 Huurdersvereniging Reeuwijk Na de oprichting in 2015 is de huurdersvereniging voortvarend van start gegaan. Er zijn drie werkgroepen geformeerd: communicatie, technische zaken en woonzaken. In 2017 heeft Woningbouwvereniging Reeuwijk zeven keer met het bestuur van de Huurdersvereniging overlegd. De Huurdersvereniging heeft positief advies gegeven over de huurverhoging voor 2017 en ingestemd met het Sociaal Plan dat is opgesteld voor fase 1 van de herstructurering. Verder heeft de Huurdersvereniging een belangrijke bijdrage geleverd aan het nieuwe ondernemingsplan, het leefbaarheidsonderzoek en een brainstormavond met huurders over prettig wonen als senior. Een afvaardiging van het bestuur van de Huurdersvereniging was betrokken bij de totstandkoming van prestatieafspraken met de gemeente en collega-corporatie Mozaïek Wonen. De ledenvergadering van de Huurdersvereniging Reeuwijk is gehouden op 22 februari Ruim dertig huurders en andere geïnteresseerden kregen een korte toelichting op het jaarverslag en de jaarrekening en konden daarover vragen stellen. Na de beantwoording daarvan werden het jaarverslag en de jaarrekening goedgekeurd. Tot slot gaf de heer Paul van Weelden (specialist in beveiliging) de aanwezigen tips rond het thema wat kun je zelf doen om je woning zo inbraakveilig mogelijk te maken. 8.2 Bewonerscommissie Westveen 1 In 2017 heeft Woningbouwvereniging Reeuwijk contact gehad met de bewonerscommissie Westveen 1 over de leefbaarheid rondom het complex. Hier spelen op dit moment geen urgente zaken. De bewonerscommissie organiseerde ook in 2017 een barbecue en een nieuwjaarsreceptie, die goed werden bezocht. 8.3 Bewonerscommissie Westveen 2 In 2017 is de bewonerscommissie van Westveen 2 officieel van start gegaan. In 2017 hebben we met hen een eerste schouw uitgevoerd en een aantal zaken besproken. De bewonerscommissie wil graag een naam geven aan het appartementencomplex, bijvoorbeeld De Wiekslag, de naam van de school die er vroeger stond. Woningbouwvereniging vindt dit een mooi idee. Voor de bewoners organiseert de bewonerscommissie een nieuwjaarsreceptie. 45

46 Hoofdstuk 8 BETREKKEN VAN BEWONERS BIJ BELEID EN BEHEER 8.4 Bewonerscommissie Miereakker De bewonerscommissie sluit aan bij de algemene ledenvergadering van de VVE en is nauw betrokken geweest bij het tot stand komen van het woonwenkenboekje. 8.5 Klankbordgroep om-en-om woningen en Raadhuisweg In het kader van de herstructurering van de om-en-om woningen en de Raadhuisweg zijn in oktober 2017 twee klankbordgroepen geïnstalleerd. Zij kregen daarbij toelichting over hun rol en positie. In november volgde een tweede bijeenkomst, ter voorbereiding op de bewonersavond die in diezelfde maand plaatsvond. De bewoners kregen tijdens die bewonersavond informatie over de voorgenomen herstructurering. 8.6 Prettig wonen voor senioren Samen met de Huurdersvereniging hebben we een eenmalige brainstormavond georganiseerd rond het thema prettig wonen voor senioren. We wilden vooral weten wat senioren ertoe zou aanzetten om te verhuizen. Na een oproep in Kijk op Bodegraven-Reeuwijk en in onze digitale nieuwsbrief heeft een aantal huurders zich voor de bijeenkomst aangemeld. Het werd een actieve avond met een mooie opbrengst. Senioren vonden voorzieningen als een tweede toilet in de badkamer en een traplift, maar ook energetische maatregelen belangrijk. De perfecte woning voor de senior is een appartement met minimaal twee slaapkamers, een ruime, voor zorg aangepaste badkamer en een ruim balkon. Ook betaalbaarheid bleek een factor van belang. 8.7 Geschillencommissie Bestuursbesluiten, het beleid van de Woningbouwvereniging en de beslissingen die dagelijks worden genomen bij de uitvoering daarvan, kunnen door bewoners als onrechtvaardig worden ervaren. Het gevolg kan zijn, dat de huurder een beslissing van de Woningbouwvereniging onafhankelijk wil laten toetsen. Dat is een taak voor de geschillencommissie. De Woningwet eist dat de Woningbouwvereniging een geschillencommissie heeft. De commissie werkt op basis van een reglement. Het reglement bepaalt dat een deel van de leden door de Huurdersvereniging wordt benoemd en een deel door de directie. Per 1 juli 2017 is mevrouw De Hoog herbenoemd door de Huurdersvereniging en de heer Kraan door de directie. De geschillencommissie is als volgt samengesteld: Onafhankelijk voorzitter De heer mr. P.G.A. van der Sanden aftredend Lid namens de bestuurder De heer mr. N.H.M. Lucassen aftredend Lid namens de huurders Mevrouw L.C.F. de Hoog aftredend Plv. lid namens de bestuurder De heer E.A. Kraan aftredend Plv. lid namens de huurders De heer J.H. Heij aftredend Er zijn in 2017 drie geschillen aan de commissie voorgelegd. In één geval ging het om het plaatsen van een schutting met afdak en in de twee andere gevallen ging het om het parkeren in de voortuinen. In alle drie geschillen zijn de huurders in het gelijk gesteld. 46

47 HOOFDSTUK 9 FINANCIËN 9

48 Hoofdstuk 9 FINANCIËN Algemeen Woningbouwvereniging Reeuwijk voert een sobere en doelmatige bedrijfshuishouding. Door de aanschaf en het gebruik van de beschikbare middelen zo optimaal mogelijk te benutten, wordt een zodanig financieel beleid gevoerd op de korte en lange termijn, zodat haar voortbestaan in financieel opzicht gewaarborgd is. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is dat alle uitgaven zoals kapitaallasten, onderhoudslasten en beheerskosten gedekt moeten worden door huuropbrengsten. Vanaf 2016 waardeert Woningbouwvereniging Reeuwijk haar vastgoed op basis van marktwaarde in verhuurde staat. Tot de jaarrekening van 2015 vormde de bedrijfswaarde nog de waarderingsgrondslag van ons vastgoed. De bedrijfswaarde van ons vastgoed was gebaseerd op het saldo van de te verwachten inkomsten en uitgaven gedurende de resterende verhuurperiode. De marktwaarde komt echter op de vrije markt tot stand en is aanzienlijk hoger dan de bedrijfswaarde. Daarnaast is per 1 januari 2017 de administratieve scheiding van DAEB-activiteiten (verhuur van sociale huurwoningen) en niet DAEB-activiteiten (verhuur van bedrijfsonroerend goed en woningen met een huurprijs boven 710 per maand) doorgevoerd. Woningbouwvereniging Reeuwijk wil de komende jaren een beperkt percentage duurdere huurwoningen (niet DAEB) toevoegen aan het woningbestand, om zo de doorstroming te realiseren. Ons fiscaal beleid is onveranderd en gericht op het beperken en uitstellen van de te betalen belastingen Waardering vaste activa Per 31 december 2017 bedraagt de marktwaarde van het DAEB- en niet-daeb vastgoed in totaal 133,4 miljoen (2016: 133,6 miljoen). Het verschil tussen de marktwaarde van het vastgoed en de lagere kostprijs is opgenomen in de herwaarderingsreserve. De waardering tegen marktwaarde van het vastgoed is in overeenstemming met het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde bepaald. De realisatie van de marktwaarde van het vastgoed is sterk afhankelijk van het te voeren beleid. De mogelijkheden voor de corporatie om vrijelijk door (complexgewijze) verkoop of huurstijgingen de marktwaarde in verhuurde staat van het DAEB vastgoed in exploitatie te realiseren zijn beperkt door wettelijke maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen zoals demografie en ontwikkeling van de behoefte aan DAEB huurwoningen. Het bestuur heeft een inschatting gemaakt van het gedeelte van de herwaarderingsreserve dat bij ongewijzigd beleid niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is. Deze schatting ligt in lijn met het verschil tussen de WSW-bedrijfswaarde van het DAEB vastgoed in exploitatie en de marktwaarde in verhuurde staat en bedraagt circa 69 miljoen. Dit impliceert dat circa 64% van het totale eigen vermogen niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is Kredietwaardigheid en faciliteringsvolume WSW Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) beoordeelt elk jaar onze kredietwaardigheid. In januari 2018 is het borgingsplafond voor Woningbouwvereniging Reeuwijk vastgesteld. In 2018 is geen financiering nodig. Met het vaststellen van het plafond is ook een borgbaarheidsverklaring afgegeven Toezichtbrief Autoriteit Woningcorporaties In november 2017 heeft de Autoriteit Woningcorporaties (AW) de toezichtbrief over het jaar 2016 gestuurd. In deze brief staat dat de financiële beoordeling van de corporatie niet leidt tot opmerkingen en geen aanleiding geeft tot interventies. In 2017 is het scheidingsvoorstel beoordeeld en akkoord bevonden. In 2017 is er ook een inspectiegesprek door de AW gevoerd met het bestuur en de Raad van Commissarissen. Het oordeel van de AW was positief Administratieve organisatie en interne controle De interne controle wordt periodiek uitgevoerd volgens het interne controleplan. Het interne controleplan is dynamisch en de processen, waarvoor op een later tijdstip interne controle nodig wordt geacht, kunnen aan dit plan worden toegevoegd. Aan de hand van de interne controle kunnen risico s worden bijgesteld. 48

49 Hoofdstuk 9 FINANCIËN Beleggingen Het beleggingsbeleid is vastgelegd in het Treasurystatuut. De bepalingen voldoen aan de beleidsregels beleggingen, die in januari 2015 door de minister van Wonen en Rijksdienst zijn gepubliceerd. Woningbouwvereniging Reeuwijk is in 2017 niet afgeweken van het vastgestelde beleid. De per uitstaande liquide middelen bedroegen 5,0 miljoen, waarvan 4,7 miljoen op een spaarrekening Balans De balans is opgesteld op basis van waardering van het vastgoed tegen marktwaarde in verhuurde staat. Dit resulteert in een fors hoger eigen vermogen dan bij de waardering tegen bedrijfswaarde zoals in het verleden. Voor de beoordeling van de financierbaarheid van de organisatie en het weerstandsvermogen maken we echter ook nog steeds gebruik van de bedrijfswaarde. In het onderstaande overzicht brengen we de standen ultimo 2016 en 2017 vanuit verschillende waardeperspectieven in beeld. Waarde begrip Marktwaarde Bedrijfswaarde WOZ waarde*) *) WOZ waarde peildatum Meerjarenperspectief De jaarrekening en onze meerjarenbegroting voldoen aan de kaders die de externe toezichthouders (WSW en AW) stellen. We zijn financieel gezond en we zijn in de gelegenheid om ons ambitieus investeringsprogramma in renovatie, sloop, nieuwbouw en energetische maatregelen te verwezenlijken. 49

50 Hoofdstuk 9 FINANCIËN Resultaat 2017 Het resultaat over 2017 kan als volgt worden samengevat en vergeleken met het resultaat van 2016 (x 1.000). BEDRIJFSOPBRENGSTEN OMSCHRIJVING Werkelijk 2017 Werkelijk 2016 Huren Vergoedingen Verkoop onroerende goederen Overige bedrijfsopbrengsten TOTAAL OPBRENGSTEN BEDRIJFSLASTEN Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfslasten TOTAAL LASTEN BEDRIJFSRESULTAAT Afschrijvingen op materiele vaste activa Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille FINANCIËLE BATEN EN LASTEN Rentebaten Rentelasten RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTING Belastingen JAARRESULTAAT Het verslagjaar 2017 is afgesloten met een jaarresultaat van positief. Dit is lager dan het resultaat over Het verschil wordt grotendeels veroorzaakt door de negatieve niet-gerealiseerde waardeverandering van de vastgoedportefeuille in 2017, terwijl deze in 2016 nog positief was. O.a. de aanpassing van de waarderingsregels is hier de oorzaak van. Het reguliere bedrijfsresultaat is nagenoeg gelijk aan het resultaat over Het verkoopresultaat was in 2017 hoger door het hogere aantal verkochte woningen. Daarnaast is in 2017 meer geld uitgegeven aan het planmatig onderhoud. 50

51 Hoofdstuk 9 FINANCIËN 9.2 RISICOMANAGEMENT Om zo goed mogelijk uitvoering te geven aan de doelstelling, is het van belang om rekening te houden met verschillende risico s in de omgeving van de corporatie. In deze risicoparagraaf gaat Woningbouwvereniging Reeuwijk in op de diverse risicocategorieën die hierin erkend worden Risicobereidheid Woningbouwvereniging Reeuwijk is een traditioneel risicomijdende organisatie. Op gebieden waar geen, of te weinig, verstand van is, begeeft de corporatie zich niet. De beperkte schaal van de organisatie helpt hierbij: de organisatie is overzichtelijk, alle projecten en activiteiten zijn in beeld, en richten zich voornamelijk op de taakvelden die traditioneel tot de woningcorporatiesector behoren, namelijk het voorzien in woningen voor hen die hier in financiële zin niet zelf op de vrije markt in kunnen voorzien. Deze woningen behoren tot het DAEB bezit. Daarnaast richt Woningbouwvereniging Reeuwijk zich, omdat de markt het niet oppakt, ook op de middeninkomens, door een beperkt aantal woningen in het niet DAEB segment te verhuren. Daarom is vanaf 1 januari 2017 een administratieve scheiding doorgevoerd voor ons DAEB en Niet DAEB bezit. Naast de schaal van de organisatie is van belang dat Woningbouwvereniging Reeuwijk opereert in een sterke woningmarkt. Vooralsnog is de vraag naar (sociale) huurwoningen in het werkgebied zo groot, dat de corporatie zich geen zorgen maakt over de verhuur van sociale huurwoningen. Uit de woningmarktonderzoeken die zijn gedaan, blijkt ook dat er in de komende jaren geen krimp van de doelgroep zal optreden in de woningmarkt, maar eerder sprake zal zijn van groei. De financiële positie van Woningbouwvereniging Reeuwijk is stabiel. Er is een stabiele inkomende kasstroom uit de verhuur van woningen, en deze is voldoende om uitgaven in onderhoud en overige bedrijfslasten te kunnen voldoen. Ook de rente op de aangetrokken financieringen moet uit deze kasstroom worden voldaan. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft hierin een dermate gunstige schuldpositie dat deze rentelasten, vergeleken met andere corporaties, relatief laag zijn. Hoewel er zeker een goede uitgangspositie is, en zoals eerder aangegeven risicomijdend geopereerd wordt, valt een zekere mate van risico niet te vermijden. Met name waar het betreft nieuwbouwontwikkeling, loopt een woningcorporatie sowieso een risico. Woningbouwvereniging Reeuwijk neemt keuzes hierin altijd op basis van een goede afweging van het project, inclusief de mogelijke risico s, voordat zij zich aan een bepaald project verbindt. Pas als de corporatie tevreden is met het vooruitzicht van een bepaald project, gaat zij onomkeerbare verplichtingen aan om een dergelijk project te realiseren. In het vervolg van deze risicoparagraaf wordt nader ingaan op de specifieke risico-categorieën die hierbij onderkend worden Maatschappelijke risico s Maatschappelijke risico s vormen een categorie van risico s waar Woningbouwvereniging Reeuwijk slechts beperkt invloed op kan uitoefenen. Geprobeerd wordt echter wel rekening te houden met mogelijke gevolgen van deze risico s: wat moet Woningbouwvereniging Reeuwijk wijzigen in haar beleid en aanpak mocht een gebeurtenis zich voordien. Voorbeelden van maatschappelijke risico s zijn vooral te vinden in politieke besluitvorming, bijvoorbeeld wijzigingen in de huurtoeslag, inkomensgrenzen en opvang van statushouders. Om deze risico s zo goed mogelijk te kunnen beheersen, kiest Woningbouwvereniging Reeuwijk voor het aanbieden van producten die voor zo veel mogelijk doelgroepen geschikt zijn Vastgoedrisico s Woningbouwvereniging Reeuwijk bestemt meer dan 90% van haar woningen voor de doelgroep van woningzoekenden met een laag inkomen. Dit brengt ook bepaalde vastgoed gerelateerde risico s met zich mee. Woningbouwvereniging Reeuwijk probeert niet om de maximale opbrengst uit de woningen die wij verhuren te krijgen, maar biedt de woningen tegen een sociale huurprijs aan. Dit beleid heeft tot gevolg dat ook niet de maximale inkomsten verkregen worden die bij een ander, meer commercieel gericht, beleid gerealiseerd kunnen worden. Een commerciële belegger zal kiezen voor de aanpak die de hoogste opbrengst oplevert, of dit nu een verhuur- of verkoopbeleid is, maakt daarin niet zo veel uit. Doordat de woningen langdurig beschikbaar gehouden worden voor sociale verhuur, en daarbij wordt ook nog eens een lagere dan maximale huurprijs gevraagd, krijgt de corporatie nooit de maximale verhuur- of verkoopopbrengst voor deze 51

52 Hoofdstuk 9 FINANCIËN woningen. Bovenstaand verschil in beleidsvoering tussen een commerciële vastgoedbelegger en Woningbouwvereniging Reeuwijk leidt er ook toe dat het woningbezit op marktwaarde een veel hogere waarde weergeeft dan de waarde die op basis van het gevoerde beleid gerechtvaardigd zou zijn. Woningbouwvereniging Reeuwijk is hierdoor op papier, bij waardering tegen marktwaarde, veel rijker dan de corporatie is Projectontwikkeling Zoals onder de risicobereidheid reeds aangegeven, is Woningbouwvereniging Reeuwijk risicomijdend. Ook bij de projectontwikkeling (nieuwbouw) komt dit duidelijk naar voren. Woningbouwvereniging Reeuwijk legt zich, zoals reeds genoemd, niet vast op verplichtingen voordat zij volledig tevreden is met de beheersbare risico s van het project. Om tot een totaalplaatje en compleet vooruitzicht te komen, wordt bij de projectontwikkeling een risicoanalyse van het project vanuit verschillende gezichtspunten gemaakt. Hierbij wordt onder andere gekeken naar hoe het project bijdraagt aan de totale portefeuille, hoe het risico van leegstand van het project is en wat de ontwikkeling bijvoorbeeld voor het imago van Woningbouwvereniging Reeuwijk doet. Hiermee wordt geprobeerd de keuze voor het al dan niet ontwikkelen van een bepaald project op een bewuste, afgewogen manier te maken. Daar waar het gaat om het directe risico dat Woningbouwvereniging Reeuwijk loopt bij projectontwikkeling, speelt verder nog dat actief geprobeerd wordt om met haar samenwerkingspartners tot een zodanige samenwerkingsvorm te komen waar het risico voor de corporatie, en daarmee voor het maatschappelijk belang, zo klein mogelijk is. Dit doet de corporatie bijvoorbeeld door de keuze voor de samenwerkingsvorm en de manier waarop projecten aanbesteed worden. Hierbij gaat onze voorkeur uit naar een turn key afname. Gezien de gestelde doelstelling ( missie ), richt Woningbouwvereniging Reeuwijk zich bij projectontwikkeling alleen op huurwoningen. Hierdoor heeft zij geen afzetrisico voor koopwoningen. Daar waar het betreft het innemen van grondposities geldt dat dit alleen gedaan wordt voor gronden waar een woonbestemming op rust. Ook hierin worden geen risico s genomen ten aanzien van bijvoorbeeld bestemmingsplanwijzigingen Klantrisico s Woningbouwvereniging Reeuwijk ziet, waar het klantrisico s betreft, met name risico in het aanbod van passende woonruimte voor woningzoekenden. De afgelopen periode is de druk op de woningmarkt toegenomen en naar alle waarschijnlijkheid zal dit in de komende periode aanhouden. De corporatie kan op dit moment niet voldoende geschikte sociale huurwoningen aanbieden om aan de vraag te voldoen. De uitbreidingslocaties voor nieuwbouw zijn zeer beperkt. Mogelijkheden die wij zien zijn gelegen in de portefeuille vernieuwing. De eerste twee projecten worden in overleg met bewoners, gemeente en o.a. erfgoedpartijen in 2018 verder uitgewerkt. Dit mede met het oog om onze woningportefeuille op termijn nog beter te laten aansluiten bij de gezinsverdunning en vergrijzing. Er is een bewuste keuze gemaakt om huurprijzen te matigen. De laatste jaren zijn de betalingsproblemen van huurders toegenomen. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft op dit onderwerp beleid gevormd om de problematiek tijdig te herkennen, en er vervolgens in samenspraak met onze partners oplossingen voor te vinden (zie hoofdstuk 7). Tenslotte onderkent Woningbouwvereniging Reeuwijk het risico van het steeds mondiger en veeleisender worden van de huurder. Wij zijn blij dat er sinds twee jaar een actieve huurdersbelangenvereniging bestaat waarmee de verstandhouding goed is (zie hoofdstuk 6). Steeds meer wordt (financiële) inzet van de corporatie verwacht om bepaalde huurdersbelangen te dienen, bijvoorbeeld energiebesparing. Woningbouwvereniging Reeuwijk wil graag haar steentje bijdragen aan de doelstellingen van energiebesparing, maar maakt keuzes hierin op basis van meerdere afwegingen. Met name wordt hier aangesloten bij het planmatig onderhoud dat toch al ingepland was. Dit houdt echter ook in dat de corporatie niet direct op elk individueel verzoek in kan en wil gaan Organisatierisico s Woningbouwvereniging Reeuwijk is een corporatie met een kleine werkorganisatie. Dit houdt ook in dat de taken over weinig mensen verdeeld moeten worden en dat er voor opvang van bepaalde kritische bedrijfsprocessen intern oplossingen gezocht moeten worden. Dit wordt ondervangen door te zorgen dat voor elke taak die binnen Woningbouwvereniging Reeuwijk wordt herkend, opvang wordt geregeld. Deze opvang kan zowel intern als extern georganiseerd worden. 52

53 Hoofdstuk 9 FINANCIËN Hiernaast investeert Woningbouwvereniging Reeuwijk in het up-to-date houden van de benodigde kennis bij medewerkers en het ontwikkelen van competenties in het belang van zowel de organisatie als de individuele functies. Woningbouwvereniging Reeuwijk besteedt hiernaast een aantal taken uit aan specialisten, bijvoorbeeld waar het de automatisering betreft. Ook wordt gericht kennis en expertise ingekocht door voor bepaalde werkzaamheden gebruik te maken van de dienstverlening van ZZP ers. Begin 2018 zijn de 1ste stappen in de samenwerking, met name gericht op het gehele administratief financiële proces, met Groen Wonen Vlist gezet. Doelstelling is het verlagen van het personele continuitsrisico, met als nevendoel het versterken van de efficiency Informatiebeveiligingsrisico s Door de toenemende digitalisering is het zorgvuldig omgaan met de gegevens van klanten (woningzoekenden, huurders, kopers, bedrijven en medewerkers) voor Woningbouwvereniging Reeuwijk van groot belang. Uitval van computer- of telecommunicatiesystemen, het in ongerede raken van gegevensbestanden of het door onbevoegden kennisnemen dan wel manipuleren van bepaalde gegevens kan ernstige gevolgen hebben voor de continuïteit van de bedrijfsvoering en dienstverlening. Hieraan zijn bestuurlijke consequenties verbonden die het imago van de corporatiesector in het algemeen en van Woningbouwvereniging Reeuwijk in het bijzonder ernstig kunnen schaden. Het is niet alleen de automatisering. De samenwerking met (semi-) overheden (in ketens) en de contacten met huurders en bedrijven wordt steeds vaker digitaal van aard. Dit legt (deels nieuwe) eisen op aan de kwaliteit van de informatievoorziening. Al was het maar dat van digitale dienstverlening vaak verwacht wordt dat deze 24 uur per dag en 7 dagen per week beschikbaar is, en dat bij een calamiteit de dienstverlening weer snel op gang komt. Woningbouwvereniging Reeuwijk opereert in een branche die door haar stakeholders en de maatschappij nauwlettend gevolgd wordt en gezien de aard van haar werkzaamheden veel privacy gevoelige informatie beheert. Woningbouwvereniging Reeuwijk neemt de verantwoordelijkheid die daarbij hoort tegenover haar klanten en van Woningbouwvereniging Reeuwijk mag verwacht worden dat zij zorgvuldig omgaat met de gegevens die zij beheert en dat de gegevens die zij levert juist, accuraat en tijdig zijn. In 2017 is er gestart met de voorbereiding AVG Financiële risico s Financiële risico s waar Woningbouwvereniging Reeuwijk rekening mee houdt in haar beleidsvorming en bedrijfsvoering hebben onder meer te maken met de ontwikkeling van inflatiepercentages, tariefstijgingen voor diverse belastingen en heffingen, al dan niet het heffen voor saneringssteun in de branche en het opvragen van onze obligo door het WSW. Ook de renteontwikkeling kan grote invloed hebben op de financiële huishouding, met name wanneer voor het realiseren van nieuwbouwprojecten nieuwe leningen moeten worden aangetrokken. Specifiek voor dit laatste risico geldt dat geprobeerd wordt langlopende leningen met lange rentevast periodes de gemiddelde rentelast zo laag mogelijk te houden. De corporatie is zich er echter ook van bewust dat zij soms juist een hogere rente moet betalen om de zekerheid voor lange termijn te realiseren. Per situatie wordt beoordeeld of deze opslag wel of niet past in het totaalplaatje, maar Woningbouwvereniging Reeuwijk is in principe bereid om voor zekerheid op langere termijn een extra opslag te betalen. Een ander nadeel van deze rente-strategie is dat bij dalende rentes hier niet snel op ingespeeld kan worden en dus ook niet de voordelen van rentedalingen direct benut worden. Ook hier speelt echter dat er liever een stabiele basis in de leningenportefeuille gecreëerd wordt, met lange termijn duidelijkheid over te betalen lasten, dan het risico van (grote) renteschommelingen. Woningbouwvereniging Reeuwijk brandt haar vingers niet aan producten als derivaten waar zij niet of onvoldoende kennis van in huis heeft, en waarvoor zij dus afhankelijk is van derden. Voor de uitvoering van de financieringsstrategie houdt de corporatie zich aan het interne Treasurystatuut, waarin alle taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd. Voor eventuele extra ondersteuning wordt gebruik gemaakt van externe adviseurs, wederom onder de expliciete voorwaarde dat er geen producten of diensten afgenomen worden die door de corporatie niet volledig zelf doorgrond kunnen worden. 53

54 Hoofdstuk 9 FINANCIËN Sturen op risico s Woningbouwvereniging Reeuwijk voert op al deze risicoterreinen een risicomijdend beleid. Dit houdt in dat er van tevoren een analyse gemaakt wordt van mogelijke risico s en dat de corporatie bepaalt in welke mate deze voorkomen of verzekerd kunnen worden of dat het risico eventueel gelopen moet worden. Woningbouwvereniging Reeuwijk betaalt in dit soort situaties liever een beperkte verzekeringspremie om risico s buiten de deur te houden, dan deze risico s zelf te dragen. Om de risico s in financiële zin inzichtelijk te maken, kunnen schaduwscenario s voor de begroting worden doorgerekend. Dit wordt een steeds belangrijker onderdeel van de reguliere bedrijfsvoering binnen de organisatie, en stelt de corporatie in staat om tijdig bij te sturen op materiële afwijkingen. In 2017 hebben we een meer operationeel gerichte risico top 10 opgesteld, welke in 2018 wordt voorzien van beheersmaatregelen. 54

55 HOOFDSTUK 10 OVERIGE ACTIVITEITEN EN SLOT 10

56 Hoofdstuk 10 OVERIGE ACTIVITEITEN EN SLOT De wijze van beleggen van geldmiddelen is vastgelegd in een Treasurystatuut. Dit statuut is medio 2016 geactualiseerd als onderdeel van het Reglement Financieel Beleid en Beheer en opnieuw vastgesteld door de Raad van Commissarissen. In het statuut is opgenomen dat het gebruik van derivaten niet is toegestaan. Onze huisbankier, de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten), en de bank waar overtollige liquide middelen worden belegd (Rabobank) voldoen aan de minimale rating volgens ons Treasurystatuut. In 2017 heeft de treasurycommissie één keer vergaderd. Bij de vergadering was, naast Thesor als extern adviseur, de directeur-bestuurder en de coördinator financiën aanwezig. In 2017 is geen nieuwe financiering aangetrokken. Deelname aan of verbintenissen met andere rechtspersonen en/of vennootschappen waren in 2017 niet aan de orde. Wel maken wij deel uit van een aantal Verenigingen van Eigenaren (VVE): Sinds 2010 van de Vereniging van Eigenaren van fase 1 van de Maximalocatie, een complex met koop- en huurwoningen en een school (die eigendom is van de gemeente). Als eigenaar van dertien huurappartementen en de BSO zijn wij een belangrijke deelnemer en daarom ook vertegenwoordigd in het bestuur. Sinds eind 2013 van de Vereniging van Eigenaren van het midi winkelcentrum in Driebruggen. Wij zijn eigenaar van ongeveer de helft van het commerciële deel en vertegenwoordigd in het bestuur. Sinds 2014 van VVE Paviljoen Miereakker. Ook daarin zijn wij als eigenaar van zeventien huurwoningen vertegenwoordigd in het bestuur. In 2016 is een VVE opgericht voor de nieuwbouw in het project Westveen II. Als eigenaar van alle woningen op één na zijn wij vertegenwoordigd in het bestuur. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft sinds eind 2012 een gebruikersaandeel ad in WoningNet. Via WoningNet bieden we vrijkomende huurwoningen aan. Sinds1 januari 2014 is de Woningbouwvereniging als gevolg van de Warmtewet aan te merken als leverancier van warmte voor twee complexen met collectieve verwarmingsinstallaties. De warmtewet verplicht ons een storingsadministratie te voeren en daarover te rapporteren. In 2017 zijn geen storingen van de installaties in deze twee complexen gemeld. Slot Het bestuur bedankt alle medewerkers, de leden van de vereniging, de leden van de huurdersvereniging, de Raad van Commissarissen en alle maatschappelijke partners die in 2017 hebben meegewerkt aan de realisatie van de doelstelling van Woningbouwvereniging Reeuwijk: prettig wonen in leefbare kernen in Reeuwijk. Vincent van Luit Reeuwijk, 23 mei 2018 Directeur-bestuurder 56

57 FINANCIËN Jaarrekening

58 KENGETALLEN OMSCHRIJVING Aantal verhuureenheden Woningen/woongebouwen* Zorgeenheden Bedrijfsgebouwen Balans en winst- en verliesrekening in Eigen vermogen/woning *) Onderhoudskosten/woning Bedrijfskosten incl. personeelskosten excl. servicekosten/woning Materiële vaste activa per woning *) Lang vreemd vermogen per woning Economische waarde (WOZ) per woning Bedrijfswaarde sociaal vastgoed per woning Marktwaarde sociaal vastgoed per woning *) Financiële continuïteit Solvabiliteit (EV/TV) in % *) 77,4 77,0 74,5 76,9 59,0 58,3 Liquiditeit (vlottende activa/vlottende passiva) 144,2 187,0 108,2 36,7 0,1 83,0 Rentabiliteit eigen vermogen (winst/ev) in % 1,5 12,4 3,8-12,0 0,0 1,1 Rente vreemd vermogen (rente/gem. schuldrest) in % 3,2 3,3 3,6 3,6 4,3 4,3 Rentabiliteit totaal vermogen (winst+ bet. rente/tv) in % 0,5 8,9 2,1-7,5-1,4 2,0 Interne financiering/woning (x 1) ICR 3,57 3,91 2,97 3,82 3,22 3 Loan to value 0,25 0,22 0,24 0,48 0,31 0 Dekkingsratio (schuldrestant/woz onderpandswaarde) 14,9% 15,2% 15,4% 13% 8% - DSCR 2,94 3,24 2,27 2,17 1,37 - Huren Gemiddeld per maand per verhuureenheid per 30 juni: - DAEB huurwoningen vrije huursector Gemiddelde woningwaardering in punten**) ,4 Gemiddelde huurprijs per punt in ** 3,3 3,1 3,0 3,1 3,1 3,0 Gemiddelde huurverhoging per 1 juli in %: - DAEB huurwoningen 0,7 1,35 2,1 4,5 4,5 2,3 - vrije huursector 1,7 1,3 0,0 0,0 2,3 0,0 Huurachterstand in % bruto jaarhuur 0,19 0,22 0,19 0,39 0,39 0,33 Huurderving in % bruto jaarhuur 2,2 1,57 1,57 1,02 1,02 0,62 Aantal mutaties (per 1000 woningen) Woningvoorraad Goedkoop***) Betaalbaar***) Duur***) Vrije sector***) Bedrijfsruimten *) Vanaf waardering vastgoed tegen marktwaarde ***) Voor een nadere definiëring wordt verwezen naar het jaarverslag **) exclusief appartementen in vrije huursector 58

59 JAARREKENING BALANS BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) ACTIVA 31 DECEMBER VASTE ACTIVA VASTGOEDBELEGGINGEN DAEB vastgoed in exploitatie Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie MATERIËLE VASTE ACTIVA Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie FINANCIËLE VASTE ACTIVA Andere deelnemingen Overige vorderingen TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA VOORRAAD Vastgoed bestemd voor de verkoop TOTAAL VOORRADEN VORDERINGEN Huurdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa TOTAAL VORDERINGEN LIQUIDE MIDDELEN TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL ACTIVA

60 JAARREKENING BALANS BALANS PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) PASSIVA 31 DECEMBER EIGEN VERMOGEN Overige reserves Herwaarderingsreserve TOTAAL EIGEN VERMOGEN VOORZIENINGEN Voorziening latente belastingverplichting TOTAAL VOORZIENINGEN LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen kredietinstellingen TOTAAL LANGLOPENDE SCHULDEN KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva TOTAAL KORTLOPENDE SCHULDEN TOTAAL PASSIVA

61 JAARREKENING WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2017 WINST- EN VERLIESREKENING OVER (IN ) OMSCHRIJVING Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling 0 0 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardever. vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten Overige organisatiekosten 0 0 Leefbaarheid Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen Totaalresultaat

62 JAARREKENING Kasstroomoverzicht (directe methode) OMSCHRIJVING Ontvangsten / Uitgaven (bedragen x 1.000) Kasstromen uit operationele activiteiten: Ontvangsten Huren - Zelfstandige huurwoningen DAEB - Zelfstandige huurwoningen niet-daeb - Intramuraal DAEB - Bedrijfsmatig onroerend goed Servicecontracten Overige bedrijfsontvangsten Rente ontvangsten Saldo ingaande kasstromen Uitgaven Personeelsuitgaven Onderhoudslasten Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Verhuurdersheffing Leefbaarheid Saldo uitgaande kasstromen Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit (des)investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom (A. DAEB en B. niet-daeb) Verkoopontvangsten bestaande huurwoongelegenheden DAEB Verkoopontvangsten bestaande huurwoongelegenheden niet-daeb Verkoopontvangsten nieuwbouw Som ontvangsten MVA uitgaande kasstroom (A. DAEB en B. niet-daeb) Nieuwbouw huur DAEB Nieuwbouw huur niet-daeb Woningverbetering Aankoop (niet)woongelegenheden Investeringen overig Externe kosten bij verkoop DAEB Externe kosten bij verkoop niet-daeb Tussentelling uitgaande kasstroom MVA Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA FVA Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA 0 0 Kasstroom uit (des)investeringen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe te borgen leningen Uitgaand Aflossing geborgde leningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Totaal kasstromen uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen: Liquide middelen per 1-1 Liquide middelen per

63 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN ALGEMENE TOELICHTING Algemeen Woningbouwvereniging Reeuwijk is opgericht op 26 oktober Bij Koninklijk Besluit van 25 augustus 1972, nummer 156, is de toelating van de vereniging als instelling bedoeld in artikel 70 van de Woningwet gehandhaafd. De Vereniging is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer Wet- en regelgeving De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van de Woningwet, het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector ( WNT ), Titel 9 Boek 2 BW, Hoofdstuk 645 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de stellige uitspraken van de overige hoofdstukken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. Stelselwijziging Er zijn geen stelselwijzigingen doorgevoerd. Schattingswijzigingen Voor schattingswijziging verwijzen we naar pagina 75 (Toelichting marktwaarde) Schattingen Bij toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de directeur-bestuurder van woningbouwvereniging Reeuwijk zich verschillende oordelen en maakt schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten. Vastgoedbeleggingen Algemene uitgangspunten Tenzij bij de afzonderlijke balansposten iets anders wordt vermeld gelden voor alle materiële vaste activa de volgende uitgangspunten. DAEB-vastgoed en niet-daeb vastgoed in exploitatie DAEB en niet-daeb vastgoed in exploitatie Binnen het vastgoed in exploitatie worden de volgende typen vastgoed onderscheiden: woongelegenheden (eengezinswoningen, meergezinswoningen, studenteneenheden en extramurale zorgeenheden); bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed; intramuraal zorgvastgoed. 63

64 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Het vastgoed in exploitatie wordt op objectniveau geclassificeerd naar DAEB en niet-daeb vastgoed, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. DAEB vastgoed betreft conform deze criteria de woningen met een huurprijs per contractdatum tot aan de huurliberalisatiegrens en het maatschappelijk vastgoed. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december Niet-DAEB vastgoed omvat overeenkomstig de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs per contractdatum boven de huurliberalisatiegrens en het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed). Woningbouwvereniging Reeuwijk hanteert de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor alle woongelegenheden, maatschappelijk onroerend goed, parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed. Woningbouwvereniging Reeuwijk hanteert de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor het bedrijfsmatig onroerend goed, omdat de huursom van dit vastgoed meer bedraagt dan 5% van de totale huursom van de niet-daeb tak. Waardering bij eerste verwerking Bij de eerste verwerking wordt het vastgoed in exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, inclusief transactiekosten. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van de bestede externe kosten en de direct hieraan toerekenbare kosten. De in de toekomst te maken kosten voor sloop worden ten laste van het resultaat verantwoord in het jaar dat de exploitatie door sloop wordt beëindigd. Waardering na eerste verwerking Vastgoed in exploitatie worden op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet na de eerste verwerking gewaardeerd tegen marktwaarde. Op grond van artikel 31 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering plaats tegen de marktwaarde, die overeenkomstig artikel 14 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 plaatsvindt conform de methodiek die is opgenomen in bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 ( Handboek modelmatig waarderen marktwaarde ). Woningbouwvereniging Reeuwijk hanteert voor het merendeel van haar vastgoed in exploitatie de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. In de basisversie wordt de waardering van het vastgoed op portefeuilleniveau en de daaraan gerelateerde herwaarderingsreserve modelmatig bepaald. Bij deze waardering is geen taxateur betrokken en er worden dus geen vrijheidsgraden toegepast. Als gevolg hiervan bestaat het risico dat de modelmatig bepaalde marktwaarde van het vastgoed afwijkt van de marktwaarde die met betrokkenheid van een taxateur tot stand zou zijn gekomen. De waardevermindering of vermeerdering die voortvloeit uit de eerste waardering tegen marktwaarde wordt bepaald op complexniveau. De waardevermindering of - vermeerdering wordt in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Complexindeling Om de marktwaardewaardering van het onroerend goed in exploitatie te bepalen, zijn alle verhuureenheden opgedeeld in waarderingscomplexen. Een waarderingscomplex is een samenstel van verhuureenheden dat in principe bestaat uit vergelijkbare verhuureenheden voor wat betreft type vastgoed, bouwperiode en locatie, en dat als één geheel in verhuurde staat aan een derde partij kan worden verkocht. Alle verhuureenheden maken deel uit van een waarderingscomplex of zijn een afzonderlijk waarderingscomplex. Doorexploiteer- en uitpondscenario De marktwaarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de toekomstige kasstromen (DCF-methode). Voor woongelegenheden wordt de marktwaarde bepaald op basis van het doorexploiteerscenario en het uitpondscenario. De marktwaarde in verhuurde staat is de hoogste van de marktwaarde volgens het doorexploiteer- of uitpondscenario. Voor bedrijfsmatig en maatschappelijk vastgoed alsmede voor intramuraal zorgvastgoed wordt de marktwaarde bepaald volgens het doorexploiteerscenario. 64

65 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Verwerking van verplichtingen In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom de projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitieve ontwerpfase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de eigen exploitatie Typering Dit betreffen complexen in aanbouw die bestemd zijn om te worden ingezet als vastgoed in exploitatie. Waarderingsgrondslag Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie wordt bij eerste verwerking gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. Bijzondere waardevermindering Wanneer de marktwaarde van het vastgoed in ontwikkeling, bepaald op basis van dezelfde grondslagen als voor het vastgoed in exploitatie (inclusief macro economische parameters), lager is dan de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, vindt afwaardering naar deze lagere waarde plaats. Deze afwaardering wordt in de winst-en-verliesrekening verantwoord onder Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Materiële vaste activa Onroerende zaken ten diensten van de exploitatie De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie bestaan uit de investering in het kantoorpand, de inrichting van het kantoorpand (incl. automatisering). Het kantoorpand is gewaardeerd op verkrijgingsprijs of lagere realiseerbare waarde. Het kantoorpand is gewaardeerd tegen de (lagere) taxatiewaarde ten opzichte van de historische kostprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige levensduur. De overige investeringen in activa ten dienste van de exploitatie zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige levensduur. Latenties De actieve belastinglatenties hebben betrekking op tijdelijke verschillen tussen waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering en op aanwezige compensabele verliezen. Belastinglatenties worden opgenomen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. De latenties zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De latenties hebben overwegend een langlopend karakter. De berekening van latenties geschiedt tegen de laatstelijk bij wet vastgelegde tarieven. De opgenomen latenties hebben betrekking op langlopende schulden, compensabele verliezen, verwachte verkopen in de komende 5 jaar en verwachte (fiscale) waardestijging van het bezit. Er is geen latentie gevormd voor het gehele tijdelijke verschil van vastgoed in exploitatie, voor een bedrag van ultimo 2017, aangezien de verrekening daarvan niet binnen een voorzienbare periode zal plaatsvinden. Voor de onderdelen van dit tijdelijke verschil waarvan verrekening wel voorzienbaar is, namelijk voor toekomstig te verkopen woningen en woningen die fiscaal zijn afgewaardeerd naar een lagere WOZ-waarde, is een latentie gevormd in de balans. De latentie die voortvloeit uit het verschil tussen de nominale waarde en de fiscale waarde van langlopende schulden wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde over de resterende looptijd per lening. Hierbij is er van uit gegaan dat amortisatie van het fiscale agio en disagio lineair plaats vindt. 65

66 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Financiële vaste activa Overige vorderingen De onder financiële vaste activa opgenomen vordering woningen omvat nog te ontvangen bedragen van verkochte woningen, die tot het moment van verkoop zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de reële waarde en direct verantwoord in de winst en verliesrekening. Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. De vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs, veelal gelijk aan de nominale waarde. Een voorziening voor oninbaarheid gebaseerd op een statische beoordeling per balansdatum wordt in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. De vorderingen hebben een looptijd korter dan een jaar. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito s met een looptijd korter dan 12 maanden. Rekening-courant schulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Eigen vermogen De onder het eigen vermogen opgenomen herwaarderingsreserve wordt gevormd voor het positieve verschil tussen de marktwaarde en de boekwaarde op basis van verkrijgings-of verwaardigingsprijs van het vastgoed. Bij het bepalen van de boekwaarde op basis van verkrijgings-of verwaardigingsprijs is geen rekening gehouden met afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. De herwaarderingsreserve wordt bepaald per waarderingscomplex. Bij realisatie van de herwaarderingsreserve (bij verkoop van het vastgoed) wordt het gerealiseerde deel van de herwaarderingsreserve rechtstreeks overgeboekt naar de overige reserves. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het waarderingscomplex. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Er is sprake van een verwacht verlies indien de kostprijs de marktwaarde per balansdatum overtreft. De voorziening wordt gevormd zodra het project intern geformaliseerd (go- / no go besluit genomen) en extern gecommuniceerd is. Voorziening pensioenen Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft één pensioenregeling namelijk een pensioenregeling van het bedrijfstakpensioenfonds voor de Woningcorporaties. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft voor al haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers bouwen jaarlijks een pensioenrecht op over het loon van dat jaar (middelloonregeling). De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Woningbouwvereniging Reeuwijk betaalt hiervoor premies waarvan de werkgever iets meer en de werknemer iets minder dan de helft betaald. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. De (maand)dekkingsgraad van SPW bedraagt ultimo ,8% (ultimo 2016: 109,7%). De beleidsdekkingsgraad bedraagt ultimo ,4% (ultimo ,2%). Met deze beleidsdekkingsgraad voldoet het pensioenfonds aan 66

67 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN de minimaal vereiste 104,1% die is voorgeschreven door De Nederlandse Bank (DNB). Er is daarom geen sprake van een dekkingstekort. Omdat de beleidsdekkingsgraad lager is dan de vereiste dekkingsgraad van 125,5% is er wel sprake van een reservetekort. SPW zal daarom in het eerste kwartaal van 2018 een herstelplan indienen bij DNB waarin wordt aangetoond hoe het pensioenfonds verwacht dat binnen tien jaar tijd de dekkingsgraad herstelt tot het niveau van de vereiste dekkingsgraad. Het bestuur heeft verder een financieel crisisplan opgesteld waarin is beschreven welke aanvullende maatregelen kunnen worden genomen om tijdig herstel mogelijk te maken. Het bestuur zal, indien blijkt dat het fonds niet tijdig kan herstellen, conform dit financieel crisisplan, aanvullende maatregelen moeten nemen. Tevens heeft het bestuur van het pensioenfonds in 2017 besloten de opgebouwde aanspraken van (gewezen) deelnemers en de ingegane pensioenen per 1 januari 2018 te verhogen met een gedeeltelijke toeslag. Er was ruimte voor een gedeeltelijke toeslag omdat de beleidsdekkingsgraad per eind oktober 2017 hoger was dan 110%. Het fonds had echter onvoldoende middelen voor een volledige toeslag. Daarvoor moet de beleidsdekkingsgraad hoger zijn dan 128%. Voor gewezen deelnemers en pensioengerechtigden betekende de gedeeltelijke toeslag een verhoging van de opgebouwde aanspraken met 0,22%. De ambitie van het fonds was 1,40%. Voor actieve deelnemers is geen toeslag verleend, doordat er in de branche Woningcorporaties geen sprake is geweest van een loonstijging in de periode van 31 juli 2016 tot en met 31 juli Op de Nederlandse pensioenregelingen zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van toepassing en worden op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen betaald door Woningbouwvereniging Reeuwijk. De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste waardering gewaardeerd tegen de reële waarde. Deze is over het algemeen gelijk aan de nominale waarde. Na eerste waardering worden de langlopende schulden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien geen sprake is van agio of disagio is de geamortiseerde kostprijs gelijk aan de nominale waarde. De aflossingsverplichting voor het komend jaar is opgenomen onder de kortlopende schulden. Leningen kredietinstellingen Deze zijn opgenomen voor de geamortiseerde kostprijs ultimo boekjaar. Kortlopende schulden Voor zover in het voorgaande niet anders is aangegeven, worden de overige passiva gewaardeerd op de geamortiseerde waarde. De overlopende passiva hebben een looptijd korter dan een jaar. Grondslagen voor bepaling van het resultaat Algemeen De winst-en-verliesrekening is opgesteld volgens het functionele model. Het jaarresultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin ze zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen van op marktwaarde gewaardeerde vaste activa. Opbrengst verantwoording algemeen Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. 67

68 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Bijzondere posten Bijzondere posten zijn baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang of incidentele karakter afzonderlijk worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en met name de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel als mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk en ongesaldeerd toegelicht. Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum op basis van soort bezit en het huishoudinkomen. Opbrengsten servicecontracten Dit betreffen ontvangen bedragen van huurders en bewoners ter dekking van te maken en gemaakte servicekosten. Jaarlijks vindt verrekening plaats op basis van de daadwerkelijke bestedingen. Lasten servicecontracten Dit betreffen betaalde servicekosten welke verrekend worden met de huurders en bewoners. Jaarlijks vindt verrekening plaats op basis van de daadwerkelijke bestedingen. De opbrengsten worden verantwoord onder de opbrengsten servicecontracten. Lasten verhuur en beheeractiviteiten Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten voor verhuur en beheeractiviteiten verantwoord. Lasten onderhoud Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Het klachten en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst, alsmede de kosten van het materiaalverbruik. In de winst en verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. Overige directe operationele lasten exploitatie bezit De overige bedrijfslasten operationele lasten exploitatie bezit worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling Onder deze rubriek worden de volgende resultaten opgenomen: boekresultaat (omzet en uitgaven) van gerealiseerde verkopen; toegerekende interne directe projectkosten ten behoeve van de ontwikkeling van het vastgoed; toegerekende financieringskosten welke toe te rekenen zijn aan de feitelijke bouwperiode. Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Onder deze rubriek worden de volgende verkoopresultaten opgenomen: boekresultaat van gerealiseerde verkopen van vastgoed in exploitatie; netto verkoopopbrengst bij levering van vastgoed bestemd voor de verkoop; netto verkoop opbrengsten bij levering van Onderhanden projecten. 68

69 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN De boekwinst van gerealiseerde verkopen van vastgoed in exploitatie betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de marktwaarde. Resultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. De opbrengst uit woningen verkocht onder voorwaarden wordt alleen als verkoopopbrengst verantwoord als alle belangrijke economische rechten zijn overgedragen aan de koper. Waardeveranderingen vastgoed portefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op afboekingen uit hoofde van bijzondere waardevermindering dan wel een terugneming daarvan. (Mutaties in) bijzondere waardeverminderingen ontstaan door een jaarlijkse toets van de marktwaarde ten opzichte van de waarde gebaseerd op historische kostprijs minus cumulatieve afschrijvingen. Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille De jaarlijkse mutatie van de actuele waarde van de vastgoedobjecten in exploitatie (exclusief het effect van onrendabele investeringen) die gewaardeerd zijn op basis van marktwaarde in verhuurde staat worden verantwoord onder Nietgerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van de vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop in het verslagjaar. Leefbaarheid De onder leefbaarheid verantwoorde kosten betreffen kosten van fysieke ingrepen niet zijnde investeringen en uitgaven voor activiteiten in de omgeving van woongelegenheden van Woningbouwvereniging Reeuwijk, die de leefbaarheid in buurten en wijken ten goede komen. Saldo financiële baten en lasten Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Rentelasten en soortgelijke kosten Rentelasten en soortgelijke kosten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. Activeren van rentelasten Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Geactiveerde rente wordt in de winst- en verliesrekening in mindering gebracht op de post rentelasten en soortgelijke kosten. 69

70 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Belastingen In RJ is geregeld dat voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de fiscale en commerciële waardering een latente belastingpost dient te worden gevormd tot het bedrag dat het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De waardering van latente belastingverplichtingen en latente belastingvorderingen is gebaseerd op de fiscale gevolgen van de per balansdatum voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van de activa, voorzieningen, schulden of overlopende passiva. De voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling is gebaseerd op het strategisch voorraadbeleid. De horizon voor toetsing bedraagt derhalve een periode tussen de vijf tot maximaal tien jaren. Om deze reden is ten aanzien van de waarderingsverschillen uit hoofde van het bezit (onder andere openingsbalans materiële vaste activa per 1 januari 2008) geen latenties in de jaarrekening verwerkt. De berekening van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa indien de verwachte looptijd > 1 jaar, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. De fiscale positie is bepaald op basis van de geldende wet- en regelgeving, alsmede de Vaststellingsovereenkomst (2) voor woningcorporaties. Het effectieve belastingtarief bedraagt 6%. De waardering van belastinglatenties zorgt voor een lager effectief belastingtarief. Financiële instrumenten en risicobeheersing Algemeen De financiële sturing van Woningbouwvereniging Reeuwijk vindt plaats op basis van adviezen van de treasurycommissie, een treasurystatuut, investeringsstatuut, financiële beleidsuitgangspunten en de meer jaren liquiditeitsbegroting. In het treasurystatuut is het gebruik van derivaten uitgesloten. Wel is het gebruik van financiering in de vorm van rollover leningen met deposito faciliteit toegestaan. Woningbouwvereniging Reeuwijk gebruikt geen derivaten en heeft ook geen embedded derivaten in haar contracten Valutarisico Woningbouwvereniging Reeuwijk is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valuta risico. Prijsrisico Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft geen effecten waardoor geen prijsrisico wordt gelopen. Renterisico s De renterisico s worden beheerst door een zo gelijk mogelijk spreiding in de vervalkalender van de leningenportefeuille aan te brengen. Het jaarlijks bedrag waarover renterisico mag worden gelopen is gemaximeerd op 15 % van de omvang van de lening portefeuille ultimo van het jaar. Middels het looptijdenbeleid wordt gestreefd om het renterisico onder de 15 % te houden. 70

71 JAARREKENING WAARDERINGSGRONDSLAGEN Liquiditeitsrisico Het managen en beheersen van het liquiditeitsrisico vindt plaats op basis van de (meerjaren) liquiditeitsbegroting. Deze begroting wordt per kwartaal bijgesteld. Voor de beheersing van het liquiditeitsrisico op de korte termijn beschikt Woningbouwvereniging Reeuwijk over een rekening courant faciliteit van Voor de langere termijn wordt het liquiditeitsrisico beheerst middels de borgingsfaciliteit van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Het borgingsplafond is ultimo jaar lager dan leningportefeuille bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Relevante indicatoren voor het liquiditeitsrisico ultimo van het jaar kunnen als volgt weergegeven worden: Liquide middelen Rekening courant faciliteit Beschikbaarheidsrisico De genomen maatregelen rondom de Verhuurdersheffing vanuit de landelijke overheid en de omvangrijke saneringssteun leiden tot een significante aantasting van de operationele kasstroom van woningcorporaties. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft haar financiële meerjaren prognose zodanig aangepast dat de beschikbaarheid van faciliteiten voor de financieringen herfinanciering gecontinueerd wordt. Woningbouwvereniging Reeuwijk voldoet in de meerjaren prognose aan de financiële kengetallen zoals deze door de externe toezichthouders gehanteerd worden. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de directe methode. De kasstromen zijn onderverdeeld in operationele-, investerings-, en financieringskasstromen. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelasting, ontvangen interest en betaalde interest worden opgenomen onder de kasstromen uit operationele activiteiten. Wet Normering Topinkomens Voor de toelichting in de jaarrekening is uitgegaan van de Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) zoals deze geldt voor 2017 en de Regeling bezoldingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting Als normenkader is regeling gehouden met a. Uitvoeringsbesluit WNT b. Regeling Bezoldigingscomponenten WNT c. Beleidsregels Toepassing WNT 71

72 JAARREKENING TOELICHTING OP DE BALANS TOELICHTING OP DE TE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS (IN ) ACTIVA VASTGOEDBELEGGINGEN 2017 DAEB vastgoed in niet-daeb vastgoed in exploitatie exploitatie Totaal Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Cumulatieve waardeverminderingen Stand per 1 januari Van DAEB naar niet-daeb i.v.m. splitsing , ,00 - Herziene stand per 1 januari Investeringen Sloop en verkopen Overboeking van vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Waardemutaties als gevolg van aanpassingen van de marktwaarde Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Cumulatieve waardeverminderingen Stand per 31 december Naar aanleiding van het definitieve scheidingsvoorstel heeft een herclassificatie van 3,6 mln van DAEB naar niet DAEB vastgoed plaatsgevonden. Dit heeft geen effect op vermogen en resultaat 2016 DAEB vastgoed in exploitatie niet-daeb vastgoed in exploitatie Totaal Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Cumulatieve waardeverminderingen Stand per 1 januari Investeringen Sloop en verkopen Overboeking van vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Waardemutaties als gevolg van aanpassingen van de marktwaarde Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Cumulatieve waardeverminderingen Stand per 31 december Naar aanleiding van het definitieve scheidingsvoorstel heeft een herclassificatie van 3,6 mln van DAEB naar niet DAEB vastgoed plaatsgevonden. Dit heeft geen effect op vermogen en resultaat 72

73 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS Parameters woongelegenheden per e.v. Prijsinflatie 1,30% 1,50% 1,70% 2,00% 2,00% 2,00% Loonstijging 2,20% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% 2,50% Bouwkostenstijging 2,20% 2,20% 2,20% 2,50% 2,50% 2,50% Leegwaardestijging 5,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Instandhoudingsonderhoud per vve Gem. mutatiekosten per vhe Gem. beheerskosten per vhe Gem.belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten per vhe Gemeente Bodegraven-Reeuwijk 0,28% Verhuurdersheffing 0,591% 0,591% 0,592% 0,592% 0,593% 0,567% Huurstijging boven prijsinflatie 1,00% 0,80% 0,60% 0,30% 0,30% 0,30% Huurderving, als % van de huursom 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Gem. mutatiekans bij Minimaal 2% en maximaal 50% doorexploiteren per vhe Gem. mutatiekans bij uitponden Minimaal 2% en maximaal 50% Verkoopkosten bij uitponden 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% 1,60% Gem. disconteringsvoet 5,84% - 7,38% Parameters bedrijfsmatig en maatschappelijk vastgoed per Prijsinflatie 1,30% 1,50% 1,70% 2,00% 2,00% 2,00% 2023 e.v. Instandhoudingsonderhoud per vhe 5,10 per m2 bvo Mutatieonderhoud per vhe Marketing Beheerskosten per vhe als % van markthuur Gem.belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten als % van de WOZ per vhe 10,20 per m2 bvo 14% van de markthuur 2,50% - 3,00% van de markthuur Disconteringsvoet 8,45% - 8,84% 0,28% 0,28% 0,28% 0,28% 0,28% 0,28% Aanpassingen van deze parameters kunnen van significante invloed zijn op de waardering tegen marktwaarde in verhuurde staat. Toelichting op de gehanteerde vrijheidsgraden (portefeuilleniveau) Woningbouwvereniging Reeuwijk hanteert voor het bepalen van de marktwaarde in verhuurde staat de basis variant. Voor het Niet-Daeb bedrijfsonroerend goed en maatschappelijk onroerend goed is toepassing van de full-variant voorgeschreven in verband met het feit dat de huursom van dit vastgoed meer dan 5% van de totale huursom van het niet-daeb bezit bedraagt. 73

74 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS Ontwikkeling vastgoed in exploitatie Onderstaand is een verloopoverzicht van de mutatie van de woningen in exploitatie opgenomen: (bedragen x 1.000) DAEB Niet-DAEB Totaal Stand per 1 januari Voorraadmutaties Rekenmethodiek wijzigingen Mutatie objectgegevens Classificatiewijziging Mutatie disconteringsvoet Mutatie leegwaardestijging Exploitatieverplichting Mutatie marco-economische parameters Overige mutatie waarderingsparameters Stand per 31 december Het saldo is met 0,6 miljoen gedaald ten opzichte van Deze waardemutatie vloeit voort uit enerzijds aanpassingen in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde en anderzijds ontwikkelingen van de woningmarkt en huurportefeuille van de corporatie. De marktwaarde in de jaarrekening 2017 is met 0,5% gedaald. Volgens de effecten rapportage is de verwachte ontwikkeling in de regio voor corporaties die op de basisversie waarderen 3,4% bestaande uit 11,1% reguliere waardestijging en -/- 7,7% als gevolg van de validatie. Afwijkingen ten opzichte van de regionale marktontwikkeling worden veroorzaakt door: - Wijzigingen in de rekenmethodiek volgens Handboek Wijzigingen in het Handboek 2017 in de berekening van de disconteringsvoet, markthuur en instandhoudingsonderhoud naar aanleiding van de validatie 2016 (feitelijk aanpassingen vorig jaar) - Corporatiespecifieke wijzigingen zoals de mutatiekans - Nieuwe verkoopregels in 2017 inzake 7 jarige exploitatieverplichting Schattingswijziging Het validatie effect van het handboek 2016 alsmede wijzigingen in de rekenmethodiek betreffen een schattingswijziging. Volgens de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving is sprake van een schattingswijziging indien een eerdere schatting wordt herzien. Dit kan noodzakelijk zijn op grond van wijzigingen in de omstandigheden waarop de schatting is gebaseerd of het beschikbaar komen van nieuwe informatie met betrekking tot de te schatten grootheid. Onder een schattingswijziging wordt mede verstaan een wijziging in de schattingsmethode. De aard van een schattingswijziging brengt mee dat deze niet voldoet aan de definities van een materiële fout. Het validatie effect van het handboek 2016 kan niet zuiver worden bepaald. Hierdoor kan er geen cijfermatige indicatie van de invloed van deze schattingswijziging worden gegeven. 7 jarige exploitatieverplichting In de basisversie is rekening gehouden met de effecten van de in maart 2017 ingevoerde regelgeving inzake een 7 jarige exploitatieverplichting bij verkoop aan een belegger. De impact hiervan op de marktwaarde is circa 1,8 miljoen negatief In de praktijk blijkt dat taxateurs in voorkomende gevallen de effecten hiervan in hun taxaties in een bepaalde mate corrigeren omdat de effecten hiervan mogelijk nog niet volledig zijn ingeprijsd in de markt. Omtrent de impact hiervan is geen eenduidig standpunt in te nemen. 74

75 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS Onderstaand een verkort verloopoverzicht van het totale bezit in exploitatie op basis van marktwaarde. (bedragen x 1.000) DAEB Niet-DAEB BOG, MOG Zorg en erfpacht Stand per 1 januari Mutatie Stand per 31 december Inschakeling taxateur Het bedrijfsonroerendgoed wordt jaarlijks door een onafhankelijke en ter zake deskundige externe taxateur, ingeschreven bij het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs (NRVT getaxeerd. Bovenstaande is alleen van toepassing op 9 bedrijfsruimten. Deze negen bedrijfsruimten zijn per getaxeerd door een onafhankelijke externe taxateur. Bij de taxaties zijn door de taxateur onderstaande vrijheidsgraden toegepast. Bij de markthuurstijging is een gemiddelde groei van 1,86% toegepast Er is een gemiddelde disconteringsvoet van 6,98% toegepast De exit yield is bepaald op basis van de gemiddelde BAR op markthuur van 7,71% Totaal Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde van het vastgoed in exploitatie bedraagt per 31 december ,6 mln. ( ,1 mln.). Bij de bedrijfswaardeberekening zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: e.v. Huurstijging 1,40% 1,50% 1,60% 1,60% 1,80% 2,00% Huurderving 0,75% 0,75% 0,75% 0,75% 0,75% 0,75% Verhuurderheffing 5,91% 5,91% 5,92% 5,92% 5,93% 5,67% Lastenstijging 1,40% 1,50% 1,60% 1,60% 1,80% 2,00% Lastenstijging onderhoud 2,20% 2,30% 2,30% 2,30% 2,30% 2,50% - Het planmatig onderhoud is gebaseerd op de technische meerjarenbegroting waarbij de onderhoudsbegroting in 2017 geactualiseerd is. - De restwaarde op basis van geschatte grondwaarde aan het einde van de exploitatieperiode of de verwachte opbrengst bij verkoop. - De te betalen vennootschapsbelasting maken geen deel uit van de bedrijfswaarde. - De mutatiegraad bedraagt per complex tussen de 2 en 13%. Het ongewogen gemiddelde is 4,4%. - De periode waarover contant gemaakt wordt, loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen. De minimale levensduur is gesteld op 15 jaar, tenzij vanuit planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is. De investeringen in de onroerende zaken in exploitatie in het boekjaar betreffen nieuwbouwwoningen, het in verhuur nemen van een woning op voorraad en woningverbeteringen. Van de woningen en woongebouwen in exploitatie zijn op woningen geselecteerd voor verkoop. In 2017 en 2016 zijn respectievelijk 10 en 5 woningen verkocht. We verwachten in woningen te verkopen met een verwachte opbrengst van en een boekwaarde van Zekerheden: In 2013 is aan het WSW voor het niet-daeb bezit een onherroepelijke volmacht verstrekt voor het vestigen van hypotheek en pandrecht voor een bedrag ad

76 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS Verzekering: De vaste activa zijn verzekerd voor brand-, bliksem-, ontploffing-, storm- en vliegtuigschade. Alle woningen zijn verzekerd zonder opname van een verzekerd bedrag. In geval van schade zal de verzekeraar geen beroep doen op onderverzekering. VASTGOEDBELEGGINGEN IN ONTWIKKELING EN ONROERENDE EN ROERENDE ZAKEN T.D.V. DE EXPLOITATIE OMSCHRIJVING Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal Aanschafwaarde Cumulatieve waardeverminderingen/afschrijvingen Stand per 1 januari Investeringen Overboeking van vastgoed in ontwikkeling naar vastgoed bestemd voor eigen exploitatie Afschrijvingen Stand per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve waardeverminderingen/afschrijvingen Stand per 31 december Verzekering De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn ultimo boekjaar voor verzekerd. In dit verzekerde bedrag zijn tevens de twee boven het kantoor gelegen woningen begrepen. De roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn ultimo boekjaar voor verzekerd. De specificatie van de verzekeringen van de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie is als volgt: Kantoorpand Uitgebreide gevaren Inventarissen Uitgebreide gevaren Marktwaarde De waarde van de onroerende zaken ten dienste van de exploitatie bedraagt op basis van de WOZ waarde per FINANCIËLE VASTE ACTIVA Financiële vaste activa Andere deelnemingen Overige vorderingen Totaal

77 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Voorraden Huurdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Totaal Voorraden Voorraad woningen voor verkoop Huurdebiteuren (Ex) huurders ter incasso bij de deurwaarder Huurders met een betalingsregeling >2 maanden huurachterstand Huurders met 1 maand of minder achterstand Af: voorziening dubieuze huurdebiteuren Totaal De huurachterstand in een percentage van de te incasseren jaarhuur bedraagt per 31 december ,25%. Op 31 december 2016 was dit 0,22%. Overige vorderingen 31-dec Overige debiteuren Af: voorziening dubieuze overige debiteuren Totaal Overlopende activa Vooruitbetaalde verzekeringspremies Overige overlopende activa Totaal Onder de overlopende posten is een bedrag van 240 opgenomen, als gevolg van onverschuldigde betaling uit hoofde van de WNT welke in 2018 is terugbetaald. Liquide middelen Kas Banken (rekening - courant) Banken (ondernemersdeposito) Totaal De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Woningbouwvereniging Reeuwijk. 77

78 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS PASSIVA Eigen vermogen (Na voorgestelde resultaatbestemming) Overige reserves Herwaarderingsreserve Totaal Overige reserves Stand per 1 januari Uit resultaatbestemming Mutatie door herwaardering Stand per 31 december Herwaarderingsreserve Stand per 31 december Mutatie door herwaardering Realisatie door verkoop Stand per 31 december Voorzieningen Voorzieningen Latente belastingverplichtingen Totaal Voorziening latente belastingverplichting Van de actieve latenties zal naar verwachting binnen een jaar worden verrekend. Voorziening latente belastingverplichting Voorziening latente belastingverplichtingen Passieve latentie tijdelijke verschillen waardering leningen o/g (fiscaal disagio) Passieve latentie tijdelijke verschillen waardering vastgoed in exploitatie Actieve latentie tijdelijke verschillen te verkopen woningen Actieve latentie te verrekenen verliezen Totaal Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw De voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw betreft het per saldo verlieslatende deel van investeringen in nieuwbouw huurwoningen waarvoor nog onvoldoende kosten zijn gemaakt om het bedrag daarop in mindering te brengen. Dit waardeverminderingsverlies is het gevolg van de onrendabele bouw van sociaal vastgoed. Het verloop van de voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw is als volgt samengesteld: 78

79 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen kredietinstellingen Het verloop van de post leningen kredietinstellingen is als volgt: Saldo per 1 januari Mutaties in het boekjaar: Nieuwe leningen o/g Contractuele aflossingen Saldo per 31 december Af: Binnen het jaar vervallend, derhalve kortlopend Saldo per 31 december op lange termijn Leningen gesplitst naar soort: Annuïtaire leningen Fixe leningen Overige Totaal Leningen gesplitst naar restant looptijd: Korter dan 1 jaar Van 1 tot 5 jaar Van 5 tot 10 jaar Van 10 tot 15 jaar Langer dan 15 jaar Totaal Rentevoet en aflossingssysteem: De gemiddelde rentevoet van de opgenomen leningen kredietinstellingen bedraagt in het boekjaar 3,11% (voorgaand boekjaar 3,15%). De leningen kredietinstellingen worden afgelost op basis van annuïteiten-, lineaire- of fixe methodiek (hoofdsom ineens geheel aflosbaar ultimo looptijd). Zekerheden Het totaal bedrag aan leningen ultimo 2017 van wordt geborgd door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Disagio Het disagio komt ten laste van het jaar waarin de nieuwe leningen ontvangen zijn. Marktwaarde van de leningen Marktwaarde van de leningen ultimo van het jaar is (incl. opgelopen rente). (2016: ). 79

80 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER SCHEIDEN POSTEN VAN DE BALANS KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva Totaal Schulden aan kredietinstellingen Kortlopende gedeelte van de langlopende leningen o/g Totaal De maximale kredietfaciliteit bedraagt Er zijn geen zekerheden en verklaringen verstrekt ter zekerheid. Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Loonheffing en premies sociale verzekeringen Pensioenpremie Omzetbelasting Vennootschapsbelasting Totaal Overlopende passiva Niet vervallen rente Vooruit ontvangen huur Nog te verrekenen servicekosten/glasfonds Overige overlopende passiva Totaal Niet uit de balans blijkende rechten, verplichtingen en risico s Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting isvoorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligo-verplichting. Het WSW verwacht voor de komende vijf jaar conform de actuele meerjarenliquiditeitsprognose geen beroep te doen op deze obligoverplichting en hoeft deze verplichting daarom niet te worden opgenomen in de balans. De hoogte van het obligotarief is vastgesteld op 3,85% te berekenen over het schuldrestant van de geborgde leningen en het bedrag bedraag voor ,1 mln. (2016: 1,1 mln.) Liquide middelen 80

81 Met de BNG is een kredietfaciliteit afgesproken van 1,0 miljoen. Er zijn geen aanvullende zekerheden verstrekt. Investeringsverplichtingen Voor de lopende nieuwbouwprojecten bestaat geen investeringsverplichting. Maxima fase 2 woning aan de Kosterdijk Deze woning is door de gemeente in het verleden aangekocht. Met Woningbouwvereniging Reeuwijk is overeengekomen dat zij voor 50% participeert in mogelijke winsten- of verliezen indien deze woningen onverhoopt verkocht zouden moeten worden. In 2016 was de verwachting dat gezien de marktomstandigheden, het verlies van deze woning ongeveer zou bedragen. De gemeente verwacht de woning in 2018 te kunnen verkopen en dan weten we wat onze werkelijke bijdrage zal zijn. Koopgarant en Koop/Goedkoop Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft 2 woningen verkocht met toepassing van de Koopgarantregeling waarbij een terugkooprecht en een terugkoopverplichting geldt. Het terugkooprecht heeft een waarde van De terugkoopverplichting heeft een waarde van Daarnaast zijn 26 woningen verkocht met de constructie Koop/Goedkoop, wat betekent dat de gronden onder de woning in erfpacht zijn uitgegeven. Woningbouwvereniging Reeuwijk heeft voor deze woningen het terugkooprecht. De waarde van de erfpachtgronden is in deze jaarrekening verantwoord onder de vastgoedbeleggingen. Wet Keten Aansprakelijkheid Woningbouwvereniging kan aansprakelijk worden gesteld in het kader van Wet ketenaansprakelijkheid. Ter beperking van dit risico zijn maatregelen getroffen. JAARREK 81

82 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING Huuropbrengsten Te ontvangen huur: Sociaal vastgoed Commercieel vastgoed Vergoeding erfpacht Af: Huurderving wegens leegstand Huurderving wegens oninbaarheid Totaal huuropbrengsten Opbrengsten Servicecontracten Te ontvangen vergoeding overige goederen, leveringen en diensten Af: te verrekenen met huurders Contributies Af: - Vergoedingsderving wegens leegstand Totaal opbrengsten Servicecontracten Lasten Servicecontracten Servicekosten Totaal lasten servicecontracten Lasten verhuur en beheer activiteiten Belastingen Verzekeringen Verhuurdersheffing Doorbelaste salariskosten incl sociale lasten en pensioen Overige indirecte kosten Totaal verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Niet-planmatig onderhoud (kortcyclisch) Planmatig onderhoud (cyclisch) VVE-bijdrage onderhoud Doorbelaste salariskosten incl sociale lasten en pensioen Totaal lasten onderhoudsactiviteiten

83 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Overige indirecte kosten Totaal overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Opbrengst verkoop huurwoningen/grond Kosten: actuele waarde ( marktwaarde) Marktwaarde erfpacht Direct toerekenbare kosten (taxatie-, makelaarskosten en kosten leegstand)) Totale kosten Netto-opbrengst verkochte huurwoningen Taxatie- en advieskosten overige bestaand woningbezit Doorbelaste salariskosten incl sociale lasten en pensioen Overige indirecte kosten Totaal netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardever. vastgoedportefeuille Doorbelaste salariskosten incl sociale lasten en pensioen Overige indirecte kosten Totaal waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Overige opbrengsten Totaal opbrengsten overige activiteiten Lasten leefbaarheid Doorbelaste salariskosten incl sociale lasten en pensioen Overige indirecte kosten Totaal lasten leefbaarheid Rentebaten Overige renteopbrengsten Totaal rentebaten

84 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING Rentelasten Langlopende schulden: Rente leningen institutionele beleggers Overige rentelasten Totaal rentelasten Vennootschapsbelasting Passieve latentie tijdelijke verschillen waardering leningen o/g (fiscaal disagio) Actieve latentie te verrekenen verliezen Passieve latentie tijdelijke verschillen waardering vastgoed in exploitatie Actieve latentie tijdelijke verschillen te verkopen woningen Vennootschapsbelasting boekjaar Onderstaand de opbouw van de personeelskosten, met daaronder de tabel waar de personeelskosten in de functionele winst- en verliesrekening worden gepresenteerd. Lonen, salarissen, pensioen- en sociale lasten Bruto salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Totaal personeelskosten Afschrijvingen op materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen De personeelskosten zijn als volgt gealloceerd: Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Toegerekende organisatiekosten (vastgoed in ontwikkeling) Toegerekende organisatiekosten (verkoopactiviteiten) Leefbaarheid Totaal personeelskosten De onder algemene kosten verantwoorde kosten van BTB -Accountants kunnen als volgt gespecificeerd worden op basis van de facturen in het boekjaar (kasstelsel): 2017 Omschrijving BTB Accountants Wettelijke controle boekjaar Wettelijke controle voorgaand boekjaar Andere controleopdrachten Totaal

85 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING 2016 Omschrijving BTB Accountants Wettelijke controle boekjaar Wettelijke controle voorgaand boekjaar Andere controleopdrachten Totaal Overige informatie Werknemers Gedurende het jaar 2017 had Woningbouwvereniging Reeuwijk gemiddeld 6,39 werknemers in dienst (2016:6,90). Dit aantal is gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Geen van de werknemers is buiten Nederland werkzaam. Deze medewerkers zijn te verbijzonderen naar de volgende afdelingen: Afdeling Directie Financiële administratie Verhuur en balie Technische Dienst Huishoudelijk 1,00 0,89 2,33 2,06 0,11 1,00 1,56 2,17 2,06 0,11 Totaal 6,39 6,90 Bestuurders en commissarissen Lasten ter zake van bezoldiging en ter zake van persioenen van: Bestuurder (2016: ) Commissarissen en voormalige commissarissen (2016: ) De bezoldiging van de bestuurder omvat: - periodiek betaalde beloningen (zoals salarissen, sociale lasten, vakantiegeld, doorbetaling bij vakantie en ziekte, ter beschikking stelling van auto en presentiegelden); - beloningen betaalbaar op termijn (zoals pensioenlasten, VUT, variabele (lange termijn) beloningen, sabbatical leave en jubileumuitkeringen); - uitkeringen bij beëindiging van het dienstverband; - winstdelingen en bonusbetalingen. 85

86 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING WNT-verantwoording 2017 Woningbouwvereniging Reeuwijk Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Woningbouwvereniging Reeuwijk van toepassing zijnde regelgeving: het WNT-maximum voor de woningcorporaties, klasse B. Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor Woningbouwvereniging Reeuwijk is Het weergegeven individuele WNT-maximum is berekend naar rato van de omvang en duur van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Het individuele WNT-maximum voor de leden van Raad van Commissarissen bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum, berekend naar rato van de duur van het dienstverband. Leidinggevende topfunctionarissen bedragen x 1 Functie(s) Aanvang en einde functievervulling in 2017 Omvang dienstverband (in fte) Gewezen topfunctionaris? (Fictieve) dienstbetrekking? V. van Luit Directeur-bestuurder 1/1 31/12 1,0 nee nee Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal Individueel toepasselijke bezoldigings-maximum 5 -/- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Verplichte motivering indien overschrijding n.v.t. Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in 2016 Omvang dienstverband 2016 (in fte) Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging /1 31/12 1,

87 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING bedragen x 1 P. van Aart C.W. Bezemer C.A. Heij T. van Craaikamp K. Westhoff W. Gestel Functiegegevens Voorzitter Vicevoorzitter Lid Lid Lid Voorzitter Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 27/6-31/12 n.v.t. Bezoldiging Bezoldiging Individueel toepasselijke bezoldigings-maximum Belastbare onkostenvergoedingen -/- Onverschuldigd betaald bedrag Totaal bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling in /1-31/12 20/1-31/12 1/1-31/12 11/5-31/12 n.v.t. 1/1-31/12 Beloning Belastbare onkostenverg Beloningen betaalbaar op term Totaal bezoldiging Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2017 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017, naast de hierboven vermelde (gewezen) topfunctionarissen, geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden. Resultaatbestemming De resultaatbestemming is vooruitlopend op en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Raad van Commissarissen reeds in de jaarrekening verwerkt. Het gehele resultaat is aan het eigen vermogen toegevoegd. 87

88 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING BALANS DAEB PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) ACTIVA VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Financiële vaste activa Andere deelnemingen Interne Lening Netto vermogenswaarde niet DAEB Vorderingen woningen TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA Volttende activa Voorraad Vorderingen Vordering op niet DAEB Huurdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Totaal vorderingen Liquide middelen TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL ACTIVA

89 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING BALANS DAEB PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) PASSIVA EIGEN VERMOGEN Overige reserves Herwaarderingsreserve TOTAAL EIGEN VERMOGEN VOORZIENINGEN Voorziening latente belastingverplichting TOTAAL VOORZIENINGEN LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen kredietinstellingen TOTAAL LANGLOPENDE SCHULDEN KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva TOTAAL KORTLOPENDE SCHULDEN TOTAAL PASSIVA

90 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING BALANS NIET DAEB PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) ACTIVA VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie TOTAAL VASTE ACTIVA VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen Huurdebiteuren Overige vorderingen Overlopende activa Totaal vorderingen Liquide middelen TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA TOTAAL ACTIVA

91 JAARREKENING TOELICHTING OP DE TE ONDER- SCHEIDEN POSTEN VAN DE WINST- EN VERLIESREKENING BALANS NIET DAEB PER 31 DECEMBER 2017 (EN 2016) IN (na resultaatbestemming) PASSIVA EIGEN VERMOGEN Overige reserves Herwaarderingsreserve TOTAAL EIGEN VERMOGEN VOORZIENINGEN Voorziening latente belastingverplichting TOTAAL VOORZIENINGEN LANGLOPENDE SCHULDEN Interne lening TOTAAL LANGLOPENDE SCHULDEN KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan DAEB Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva TOTAAL KORTLOPENDE SCHULDEN TOTAAL PASSIVA

92 OVERIGE GEGEVENS Accountants Aan de Raad van Commissarissen van Woningbouwvereniging 'Reeuwijk' Koningin Wilhelminahof SZ REEUWIJK Baker Tilly Berk N.V. Scheveningseweg Postbus CK Den Haag T: +31 (0) F: +31 (0) E: denhaag@bakertillyberk.nl KvK: CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Woningbouwvereniging Reeuwijk te Reeuwijk gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Woningbouwvereniging Reeuwijk 31 december 2017 en van het resultaat over 2017 in overeenstemming met artikel 35 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, artikel 14 en 15 van de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening bestaat uit: 1. de balans per 31 december 2017; 2. de winst-en-verliesrekening over 2017; 3. het kasstroomoverzicht over 2017; en 4. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. An independent member of Baker Tilly International Alle diensten worden verricht op basis van een overeenkomst van opdracht, gesloten met Baker Tilly Berk N.V., waarop van toepassing zijn de algemene voorwaarden, gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nr In deze voorwaarden is een beperking van aansprakelijkheid opgenomen. 92

93 OVERIGE GEGEVENS Accountants Wij zijn onafhankelijk van Woningbouwvereniging Reeuwijk zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties, de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Paragraaf ter benadrukking van bepaalde aangelegenheden Wij vestigen de aandacht op de grondslagen voor balanswaardering op pagina 63 tot en met 65 van de jaarrekening, waarin staat beschreven dat Woningbouwvereniging Reeuwijk een deel van haar vastgoed in exploitatie op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet in overeenstemming met bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 in het huidige en het voorgaande boekjaar waardeert tegen actuele waarde onder toepassing van de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. Ons oordeel is niet aangepast als gevolg van deze aangelegenheid. B. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie die bestaat uit: het bestuursverslag (hoofdstuk 1 t/m 10); de overige gegevens. Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van artikel 35 en 36 van de Woningwet is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten uit rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten Instellingen volkshuisvesting en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met artikel 35 en 36 van de Woningwet. An independent member of Baker Tilly International 2/5 93

94 OVERIGE GEGEVENS Accountants C. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur en de Raad van Commissarissen voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met artikel 35 lid 1 en 2 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, artikel 14 en 15 van de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de toegelaten instelling in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van artikel 35 van de Woningwet moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteits-veronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de toegelaten instelling te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de toegelaten instelling. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fouten of fraude en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. An independent member of Baker Tilly International 3/5 94

95 OVERIGE GEGEVENS Accountants Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten Instellingen volkshuisvesting, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling; het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een toegelaten instelling haar continuïteit niet langer kan handhaven; het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. An independent member of Baker Tilly International 4/5 95

96 OVERIGE GEGEVENS Accountants Wij communiceren met de Raad van Commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Den Haag, 23 mei 2018 Baker Tilly Berk N.V. Was getekend, R. Buitenhuis RA An independent member of Baker Tilly International 5/5 96

97 Woningbouwvereniging Reeuwijk Koningin Wilhelminahof SZ Reeuwijk