HEIKEL DILEMMA: RUZIE OM DE ERFENIS

Transcriptie

1 HEIKEL DILEMMA: RUZIE OM DE ERFENIS Marja (53) heeft haar moeder het jaar voor haar dood intensief verzorgd. Dat had ze drie jaar eerder bij haar vader ook al gedaan. Ze vindt het daarom logisch dat zij eerste keus heeft bij het verdelen van de spullen uit het ouderlijk huis. Haar zussen Petra (51) en Els (48) zien dat heel anders. Volgens hen was Marja als oudste altijd al het lievelingetje van hun ouders. Ze vinden dat zij nu eens als eerste aan de beurt mogen zijn. En dus maken de zussen ruzie. We nemen er niet zomaar genoegen mee Bijna iedereen kent wel zo n erfenisverhaal. Uit eigen ervaring, van vrienden, buren en kennissen. Die conflicten over een nalatenschap lopen steeds vaker uit op serieuze bonje. In 2015 procedeerden Nederlanders maar liefst acht keer zo vaak over erfenissen als in 2003, blijkt uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Zo zijn we steeds mondiger geworden; erfgenamen nemen minder gauw genoegen met wat een notaris of advocaat zegt, en stappen sneller naar de rechter. Iets anders is dat steeds meer nakomelingen de zorg voor oudere familieleden op zich nemen. Dat kan bij het verdelen van de erfenis gemakkelijk tot scheve ogen leiden, zoals uit het verhaal van Marja blijkt. En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat er steeds meer samengestelde gezinnen zijn, zegt Nora van Oostrom, woordvoerder van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en plaatsvervangend raadsheer bij het gerechtshof in Arnhem. Die complexe familiesituaties maken het er niet makkelijker op. Het erfrecht schrijft immers voor dat de (nieuwe) partner van een overledene in principe alles erft. De kinderen krijgen hun nalatenschap pas als die langstlevende partner zelf sterft. Zo kan een stiefmoeder na de dood van haar man de trouwring erven van de eerder over leden biologische moeder. Pijnlijk.

2 Praat erover voor het te laat is Van Oostroms gouden tip: praat met je erfgenamen over hoe je de verdeling van je erfenis geregeld wilt hebben. En leg dat goed vast in een testament. Het onderwerp is nog steeds taboe, er hangt een waas van geheimzinnigheid omheen. Als ouders het onderwerp al met hun kinderen bespreken, doen ze dat vaak een-op-een. Dat is vragen om problemen. Haal in plaats daarvan iedereen bij elkaar en deel je wensen openlijk. Ook belangrijk: meld waarom je bepaalde keuzes maakt, zowel in woord als op schrift. Stel, ik benoem mijn zoon als executeur uitvoerder van mijn testament, omdat ik weet dat mijn dochter een gruwelijke hekel heeft aan administratie. Als ik die reden niet aan ze uitleg, denkt mijn dochter na mijn dood misschien dat ik haar niet vertrouwde. Op die manier ontstaan onnodig veel mis verstanden en verdriet. Door vooraf je intenties kenbaar te maken, kunnen nabestaanden je keuzes later makkelijker accepteren. Na een overlijden kunnen erfgenamen zich volgens haar een hoopellende besparen als ze zich goed laten voorlichten. Er bestaan nogal wat mis verstanden over erfenissen. Veel mensen denken bijvoorbeeld dat ouders hun kinderen niet kunnen onterven. Dat kan wel. Een onterfd kind heeft wettelijk recht op een legitieme portie, maar die is de helft van het erfdeel dat hij anders gekregen zou hebben. Bovendien is het berekenen van zo n -legitieme portie vaak ingewikkeld. Als je dat van tevoren weet en daarop bent voorbereid, is de teleurstelling minder groot. Schakel hulptroepen in Het gevoel (in het verleden) ongelijk te zijn behandeld of tekort te zijn gekomen: dat is ook de emotie die de in erfrecht gespecialiseerde kandidaatnotaris Maartje van Hazendonk het meest tegenkomt. Tien jaar geleden begon zij als eerste in Nederland met een eigen praktijk als nalatenschapscoach, een bemiddelaar die stroeve onderhandelingen over een erfenis probeert recht te trekken. Inmiddels zijn er daar tientallen van. De loyaliteit tussen broers en zussen is in de meeste gevallen heel sterk, zegt ze. Maar omdat de rekening over de liefde van de ouders vereffend moet worden, veranderen ze in rivalen. Ze willen wel samen verder, maar ze weten niet meer hoe. Hoe help je ze dan op weg? Uiteindelijk draait het maar om één ding: erkenning van elkaars gevoel. Oudere kinderen voelen zich verantwoordelijk, nemen de leiding en zijn tussen de regels door van mening dat ze recht hebben op meer dan de anderen. Het

3 middelste kind trekt zich vaak terug en de jongste voelt zich dikwijls bij voorbaat miskend. Net als toen ze klein waren. Mijn taak is ervoor te zorgen dat ze open met elkaar in gesprek gaan over die onderliggende gevoelens, en dat iedereen voldoende aan zijn trekken komt. Daar gebruik ik coachings- en mediationtechnieken voor. Als een zus begrijpt dat haar broer boos is omdat hij zich altijd minder geliefd voelde dan de rest, is het ineens makke lijker om hem bepaalde zaken te gunnen. Wat voor families vragen jouw hulp? Vooral grote gezinnen, met minimaal drie of vier kinderen. Stap één is om die allemaal om tafel te krijgen. Óók broers en zussen die zeggen dat ze niets hoeven, of die al jaren geen contact met de familie hebben. Hen wil ik er juist bij hebben, omdat daar vaak een wereld van pijn en verdriet achter zit. Van je overleden ouders kun je geen erkenning meer krijgen. Maar als broers en zussen kun je achteraf nog een hoop goedmaken. Zijn er situaties die de afwikkeling van een erfenis bemoeilijken? Absoluut. Bovenaan de lijst staan een kind dat is onterfd, en een familiebedrijf. Maar ook over een huis in het buitenland of een kostbaar erfstuk kan makkelijk ruzie ontstaan. Zelfs als er een duidelijk testament is. Uiteindelijk draait het altijd weer om de emoties. Die veranderen niet door een stuk papier. Hoeveel tijd en geld kost het gemiddeld om eruit te komen? Dat hangt uiteraard van de situatie af. Als vuist regel hanteer ik: minimaal één uur per gezinslid. Verdeeld over meerdere sessies, want je hebt tijd nodig om dingen te laten bezinken. Bij een gezin met vier kinderen en een uurtarief van 150 komt dat neer op 600. Melden zich ook weleens mensen vóór een overlijden? Heel af en toe. Ik heb een keer een vader als klant gehad die er met zijn volwassen kinderen niet uitkwam hoe het na zijn overlijden verder moest met het familiebedrijf. Een paar gesprekken bleek genoeg om een oplossing te vinden waar iedereen blij mee was. Ook bij ruzie over de erfenis geldt dus: voorkomen is beter dan genezen. Door duidelijke afspraken te maken, laat je je kinderen misschien wel het meest kostbare na: harmonie en saamhorigheid in de familie.

4 TIPS VOOR ERFENISVERDELERS Betrek alle erfgenamen bij de boedelverdeling. Vraag naar elkaars behoefte. Als één iemand zegt: Ik hoef niets, doe dan extra je best hem of haar erbij te betrekken. Maak een lijst van de spullen die je wilt verdelen. Kies gezamenlijk een methode om dat te doen. Bijvoorbeeld door samen door het huis te lopen, of de inboedel te verdelen op basis van een inteken systeem. Blijkt dat meerdere mensen hetzelfde willen, dan kun je erom loten. Zorg dat broers of zussen die voor de ouder(s) hebben gezorgd, zich daarvoor erkend voelen. Houd partners buiten de discussie. Laat spullen die iedereen wil hebben in de familie rouleren. TIPS VOOR ERFLATERS Laat erfgenamen op een lijst aankruisen welke spullen ze het liefst willen hebben. Bespreek dat gezamenlijk. Maak een testament. Check iedere vijf jaar (of na belangrijke veranderingen in je leven, zoals een scheiding) of het nodig is om dat te updaten. Heb je kinderen, sluit dan geen enkel kind uit, en trek niemand voor. Kies een buitenstaander die het gezin goed kent als executeurtestamentair. Houd de schoonfamilie erbuiten. HOEVEEL LATEN WE NA? Erfenissen lopen de afgelopen jaren terug. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In 2014 ontvingen Nederlanders 13,6 miljard euro uit nalatenschappen, terwijl dat in 2011 nog 15,1 miljard was. Opvallend, want tot dan was het zo dat iedere generatie rijker was dan de generatie ervoor. Tot 1000: 18 procent : 23 procent : 23 procent : 23 procent of meer: 13 procent Een woning of onroerend goed vormt meestal de hoofdmoot van een erfenis. Bijna een derde (31 procent) van de over ledenen liet in 2014 een

5 woning na. In meer dan de helft van de gevallen (60 procent) had het huis overigens nog wel een hypotheekschuld. Bron: CBS GOEDE REDENEN OM EEN TESTAMENT TE MAKEN 1. Zonder testament bepaalt de wet wie je erfgenamen zijn. In eerste instantie de (geregistreerde) partner en kinderen, en als die er niet zijn, ouders, broers en zussen. Door een testament op te stellen, houd je zelf de touwtjes in handen. 2. Je kunt de wettelijke -verdeling aanpassen. 3. Je kunt erfbelasting uitstellen of erop besparen. 4. Je kunt een uitsluitingsclausule opnemen om te voorkomen dat je erfgenamen jouw erfenis moeten delen met hun ex-partner(s). 5. Je kunt nalaten aan een goed doel. 6. Je kunt een executeur aanstellen, die de afwikkeling van de erfenis regelt. 7. Je kunt andere (dan wettelijke) erfgenamen aanwijzen. #8 Je kunt een bedrijfsopvolger aanwijzen. Bron: