Voor een sterke samenleving

Transcriptie

1 Voor een sterke samenleving Verkiezingsprogramma 2014 ChristenUnie Overbetuwe ChristenUnie Overbetuwe

2 Voorwoord Geachte lezer Met trots mag ik u ons verkiezingsprogramma voor 2014 presenteren. In de afgelopen jaren hebben we ons als ChristenUnie fractie ingezet voor belangrijke thema s zoals leefbaarheid in de kernen met een toegankelijk en toereikend aanbod van (zorg) voorzieningen en een gezond en veilig leefklimaat voor onze opgroeiende kinderen. Ook de komende raadsperiode willen wij ons inzetten om voorwaarden te scheppen voor zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid van mensen op het gebied van zorg, opvoeden, wonen en werken. Daarmee willen wij een constructieve bijdrage leveren aan de inrichting van ons samenleven in de gemeente Overbetuwe. Een belangrijke voorwaarde daarbij is ook: samenwerken. Dat kan alleen met inzet van ieder, met zijn of haar unieke talenten en mogelijkheden. De ChristenUnie is een partij van christenen voor alle mensen. Wij willen doorgeven van de liefde die God heeft voor deze wereld, aan iedereen in de gemeente Overbetuwe. Doe met ons mee en geef geloof een stem! Hanny van Brakel, lijsttrekker ChristenUnie Overbetuwe 2

3 ChristenUnie, partij voor een sterke samenleving Deze verkiezingen gaan over mensen. Over onze ouders, onze kinderen, onze buren, de leerkracht op de school om de hoek, de wijkverpleegkundige, onze werkgever en onze werknemers. Ze gaan over ons en onze manier van samenleven. De ChristenUnie gelooft dat mensen geschapen zijn door God en dat Hij ons aan elkaar gegeven heeft om samen te leven. Wij geloven dat mensen meer zijn dan alleen maar consumenten. Het gaat in het leven om veel meer dan geld en bezittingen. Mensen willen niet alleen maar een betaalbaar huis, maar verlangen ook naar geborgenheid en veiligheid en bovenal naar een zinvol leven. We willen niet alleen een overheid die op de centen let, maar ook een samenleving waarin we ruimte krijgen, gehoord worden en waarin zwakkeren beschermd worden. Wij staan voor een samenleving met vrijheid voor ieder om zelf verantwoordelijkheid te nemen en van daaruit eigen keuzes te maken. We willen een wereld waarin we omzien naar elkaar. Een wereld die leefbaar blijft, ook voor onze kinderen. Geef geloof een stem Bij het zoeken naar antwoorden op de uitdagingen van deze tijd laten wij ons als christenen inspireren door de Bijbel. In dit oude boek gaat het over mensen, ons samenleven en over de rol van de overheid. Het gaat over het handelen van mensen in tijden van crisis en het kiezen van de juiste weg daarin. Dat zal soms betekenen dat het anders moet dan het nu gaat. Dat is misschien niet altijd makkelijk, maar zeker niet vreemd: de Bijbel roept altijd op tot verandering! 3

4 De Bijbel heeft een bevrijdende boodschap die hoop geeft voor de toekomst. God heeft mededogen met deze wereld, houdt van ons en heeft een zwak voor het zwakke. Hij nodigt ons uit om in navolging van Jezus Christus dit medeleven handen en voeten te geven. Dit motiveert ons om ons in te zetten, in de gemeentelijke politiek en op tal van andere plekken in de samenleving. Zo willen wij verantwoordelijkheid nemen en samen met u als burger werken aan een betere samenleving. Wij geloven dat God dit van ons wil: recht doen, trouw zijn, en nederig de weg gaan die God van ons vraagt (De Bijbel, Micha 6:8). De kracht van de samenleving De ChristenUnie heeft vertrouwen in de kracht van de samenleving, in zorg voor elkaar, in de belangrijke rol van gezinnen en andere sociale verbanden, in een dienstbare en rechtvaardige overheid, in godsdienstvrijheid, in een duurzame economie en in een zorgvuldige omgang met Gods schepping. De samenleving wordt in de eerste plaats gevormd door burgers zelf - in verbanden als gezinnen, verenigingen en geloofsgemeenschappen - en ook door (maatschappelijke) organisaties, scholen en bedrijven. Wij zijn aan elkaar gegeven. Samen nemen we verantwoordelijkheid, gaan verplichtingen aan en maken de samenleving leefbaar. Wij geloven dat mensen tot bloei komen wanneer ze echt samen leven en zich verantwoordelijk voelen voor zichzelf, voor elkaar en voor hun omgeving en dit actief handen en voeten geven. Wij gaan bij de inrichting van de samenleving niet uit van regels en bureaucratie, maar van mensen en hun mogelijkheden: zij bepalen de kracht van de samenleving. De ChristenUnie wil bouwen op het inzicht en de vakkundigheid van professionals. Zij stáán voor hun taak en zij kunnen die verantwoordelijkheid aan. Daarnaast kunnen we niet zonder de vrijwillige inzet van burgers voor hun medemensen en de maatschappelijke betrokkenheid van bedrijven. 4

5 Betrouwbare overheid De ChristenUnie staat voor een overheid die betrouwbaar, transparant en herkenbaar is en daarmee het vertrouwen van de burger waard is. Als goed rentmeester moet de overheid sober en doelmatig omgaan met publieke middelen. De ChristenUnie gaat voor een benaderbare overheid, zowel met nieuwe communicatiemiddelen, als in persoonlijk contact. Samen het verschil maken De ChristenUnie gaat bij de inrichting van het openbaar bestuur, de zorg, de woningcorporaties, het onderwijs en de politiezorg uit van de menselijke maat. Zo kunnen burgers op lokaal niveau betrokken zijn, in wijken, buurten en dorpen. Talloze mensen zijn actief in vrijwilligersorganisaties, sportverenigingen, kerken, helpen mee in de school van hun kinderen of het verzorgingshuis van hun ouders. Onbetaalde arbeid en vrijwilligerswerk zijn de smeerolie van de samenleving en verdienen als zodanig erkenning en respect. Zonder vrijwilligers is er voor veel eerdergenoemde sociale verbanden geen toekomst. De gemeente moet de inwoners mogelijkheden bieden deze maatschappelijke taken zo goed mogelijk te vervullen. De ChristenUnie is een bondgenoot van die mensen, een bondgenoot van de samenleving. Samen willen wij het verschil maken. De ChristenUnie maakt ruimte voor de samenleving. Dus óók ruim baan voor bijzonder onderwijs en voor zorginstellingen met een eigen identiteit. De ChristenUnie voelt zich aangesproken door de Bijbelse opdracht: Zet je in voor de bloei van de stad waarin je woont, want de bloei van de stad is ook jullie bloei. (De Bijbel, Jeremia 29:7) 5

6 De ChristenUnie Overbetuwe wil de komende periode werken aan de volgende thema s: Zorg met een hart. Een goede leefomgeving. Duurzame economie. Een uitwerking van deze thema s leest u in dit verkiezingsprogramma. We sluiten het af met een korte blik op de actualiteit: de nieuwbouw van het gemeentehuis. 6

7 1. Zorg met een hart De ChristenUnie wil pal staan voor een sterke samenleving, voor zorg voor elkaar, meedoen door iedereen. Ieder mens is in beginsel verantwoordelijk voor zijn eigen leven. De overheid moet voorwaarden scheppen zodat de burger deze verantwoordelijkheid ook kan nemen. Samen leven betekent ook dat de overheid voorwaarden schept voor een doelmatig vangnet voor de zwakkeren, of dit nu gevormd wordt door professionals of vrijwilligers. Bij de uitvoering van het gemeentebeleid gaan we uit van de menselijke maat, zodat burgers op lokaal niveau betrokken zijn bij hun wijk, buurt of dorp. De kracht van de samenleving In de gemeente Overbetuwe zijn talloze mensen actief in de zorg als betaalde kracht, als vrijwilliger of mantelzorger. Ieder met zijn/haar unieke inbreng en naar zijn/haar mogelijkheden. Wij willen bouwen op het inzicht van de verpleegkundige, de leerkracht en de ondernemer, de bijdrage van vrijwilligers in de (sport) verenigingen en kerken en de inzet van mantelzorgers voor de verzorging van hun partner of anderen. Al deze inspanningen samen bepalen de kracht van de samenleving. De ChristenUnie heeft zich de afgelopen raadsperiode ingezet om dit waardevolle werk te faciliteren en te ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn het initiatiefvoorstel voor het aanreiken van een stappenplan Veilig jeugdwerk voor verenigingen en het afdwingen van de instandhouding van het budget scholingskosten voor vrijwilligers. Een sterke samenleving met inbreng van ieder betekent óók ruimte voor ieder. De ChristenUnie hecht zeer aan de vrije keuze van burgers voor de mogelijkheid om - waar gewenst - hulp te ontvangen vanuit identiteitsgebonden instellingen die nauw aansluiten bij de eigen leefwereld. 7

8 Verandering In Nederland vindt een grote verandering plaats in de organisatie van de zorg voor jeugd, ouderen en kwetsbare groepen met verstrekkende gevolgen. Rijkstaken worden overgeheveld naar de gemeenten, waardoor ook de taken en verantwoordelijkheden van de gemeente Overbetuwe fors uitbreiden. Burgers hebben niet meer automatisch recht op voorzieningen, maar er wordt allereerst gekeken naar wat men zelf kan, al dan niet met hulp van het eigen netwerk. Scholen krijgen de verantwoordelijkheid om ieder kind passend onderwijs te bieden. Hiervoor worden momenteel samenwerkingsverbanden van scholen opgericht om ondersteuning voor alle kinderen te kunnen bieden. Daarnaast zien we veranderingen in wensen van de verschillende doelgroepen. Ouderen willen bijvoorbeeld steeds langer zelfstandig thuis blijven wonen. Deze veranderingen vragen veel van u als burger. De ChristenUnie staat pal voor de inwoners van de gemeente Overbetuwe, en hanteert daarbij de volgende belangrijke uitgangspunten: De mens moet centraal staan. Aandacht voor preventie en versterken van de eerste lijn (huisartsen, wijkverpleegkundigen etc.). Laagdrempelige en passende zorg dichtbij. Keuzevrijheid. Ondersteuning van gezinnen. 8

9 Speerpunten Als het gaat om zorg en welzijn wil de ChristenUnie Overbetuwe zich de komende jaren in het bijzonder inzetten voor de volgende speerpunten: Bevorderen van een veilige leefomgeving voor de jeugd o.a. door blijvende aandacht voor het alcohol- en drugsbeleid, veilig jeugdwerk en toezicht op het leerlingenvervoer. Inzetten op goed toezicht en beheer bij ontmoetingsplekken voor de jeugd, door lokale (sport)verenigingen, horeca, dorpsraden en wijkplatforms te betrekken en jongeren medeverantwoordelijk te maken. Behouden van bibliotheekfaciliteiten in de kernen door het opzetten van een betaalbaar haal- en brengsysteem en efficiënte combinatie van functies. Stimuleren van sportieve en creatieve activiteiten voor jongeren door lokale initiatieven aan te moedigen én lokale partijen ondersteuning te bieden die daarbij past. Voorzien in een aanbod van voorzieningen en sociale activiteiten in de kernen dat voldoet aan de wensen van senioren en burgers met een beperking. Aanmoedigen dat iedereen zijn steentje bijdraagt aan de samenleving, o.a. door het ondersteunen en versterken van vrijwilligerswerk. Onderzoeken of de inzet van vrijwilligers in de (preventieve) schuldhulpverlening versterkt kan worden. Ondersteunen van mantelzorgers door faciliteren van ontlastende voorzieningen en diensten. Bieden van voldoende keuzemogelijkheden voor ouders en zorgbehoevenden om te kunnen kiezen voor die zorg die past bij de eigen identiteit. Zorg dragen voor een soepele overgang tussen onderwijszorg en jeugdzorg door scholen nadrukkelijk te betrekken bij de inrichting van de het nieuwe jeugdbeleid. 9

10 2. Een goede leefomgeving De inrichting van onze omgeving bepaalt voor een belangrijk deel de wijze waarop wij in onze gemeente wonen, werken, winkelen, recreëren, kortom: leven. Onze omgeving bepaalt immers voor een groot deel hoe wij ons op een bepaalde plek voelen en hoe wij reageren naar anderen. Bij de ChristenUnie staat de wens centraal dat de burger zich op genoemde vlakken thuis voelt binnen het dorpse karakter van onze gemeente. De kwaliteit die we nu hebben willen we behouden en verbeteren. Sociale samenhang moet het uitgangspunt zijn bij bestemmingsplannen, bij herstructureringen van straten, buurten en wijken en bij inbreidings- en eventueel uitbreidingsplannen. De inrichting van de omgeving moet bevorderen dat mensen betrokken blijven op elkaar, in plaats van naar zichzelf gekeerd zijn. Dit moet tot uitdrukking komen in de stedenbouwkundige visie van de gemeente Overbetuwe. We willen een evenwichtige woningmarkt, met een goede verhouding tussen huren en kopen, tussen starters en doorstromers, tussen jongeren en ouderen, tussen mensen van buiten en oorspronkelijke bewoners. We willen werken aan wijken waar diversiteit is en waar de sterkeren en de zwakkeren van de samenleving naar elkaar omzien en zorgen voor een hechte structuur. Waar mogelijk zouden - in afwachting van verdere ontwikkeling - zowel korter en langer braakliggende gronden tijdelijk gebruikt kunnen worden voor lokale, kleinschalige en samenbindende initiatieven en activiteiten. Leefbaarheid De landelijke verwachte trend van krimp van de bevolking zal ook aan onze gemeente niet voorbijgaan. Het aantal bewoners per woning zal verder afnemen en mogelijk ook het aantal inwoners per dorpskern. Dat legt een extra druk op de leefbaarheid in vooral de kleine kernen. De mogelijkheden van een beperkte toename van het aantal woningen in de kleinere kernen moet daarom zorgvuldig worden overwogen. 10

11 Bestaande ontwikkellocaties binnen de dorpen dienen eerst zo ver mogelijk gerealiseerd te zijn, voordat nieuwe gebieden kunnen worden aangewezen voor uitbreiding: inbreiding gaat voor uitbreiding. De ChristenUnie zet in op het behoud van groene en open gebieden, zeker waar deze gebieden een buffer vormen tussen onze gemeente en de verstedelijking van de regio Arnhem-Nijmegen. Park Lingezegen kan hier aan bijdragen, indien hiervoor de juiste invulling wordt gekozen. Overbetuwe is een landelijke gemeente waar grote verkeersaders doorheen lopen en waar de invloed van de verstedelijking binnen de regio Arnhem - Nijmegen onmiskenbaar is. Samenwerking binnen de regio Arnhem - Nijmegen kan helpen de gevolgen hiervan aan te pakken en te beheersen. Overbetuwe moet zich daarbij blijven profileren binnen dit samenwerkingsverband. De gemeente heeft de verantwoordelijkheid om zich bij de inrichting van haar gebied niet alleen te richten op het economische aspect, maar ook op de gezondheid van haar inwoners. De ChristenUnie streeft naar behoud, herstel en versterking van de visuele, ruimtelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden van het landschap. Innovatieve ideeën die kunnen leiden tot een verbetering van onze leefomgeving worden door de ChristenUnie van harte ondersteund. Vanuit de Dorpsraden komt goede informatie vanuit de direct betrokken dorpsbewoners naar de gemeenteraad. De gemeenteraad moet deze, waar mogelijk, op een positieve en zorgvuldige wijze inzetten bij de ontwikkeling van beleid. Verkeer en vervoer In het lokaal verkeersbeleid moeten milieu, bereikbaarheid en veiligheid centraal staan. De ChristenUnie is, waar nog nodig, voor het scheiden van fietspaden van rijbanen op belangrijke verbindingsroutes, zodat onze dorpen en met name scholen veilig bereikbaar zijn voor onze (jonge) inwoners. Ook (kleinschalig) openbaar vervoer kan hierin een rol vervullen. Voorstellen om het openbaar vervoer in onze gemeente beter toegankelijk te maken, in het bijzonder voor mensen met een beperking en verminderd mobiele ouderen, hebben onze aandacht. 11

12 De mobiliteitsgroei brengt onnoemelijke schade toe aan de leefomgeving. De plannen die samen met de regio Arnhem - Nijmegen worden ontwikkeld om de nadelige gevolgen te beperken krijgen onze steun. Fusies? Steeds vaker wordt gesproken over mogelijke fusering van gemeenten. De ChristenUnie vindt samenwerking met buurgemeenten binnen de regio belangrijk en op allerlei gebieden zijn inmiddels samenwerkingsverbanden tot stand gekomen. Onze gemeente bestaat uit elf kernen, verspreid over een groot gebied tussen de Waal en de Rijn en de ChristenUnie vindt dit voldoende grootschalig. Aan fusievoorstellen zullen wij geen steun verlenen. Wel willen wij waar mogelijk gericht blijven op samenwerking als dit bijdraagt aan een betere leefomgeving voor onze inwoners. Speerpunten Behoud van het (dorpse) karakter van bestaande kernen en historische elementen met respect voor schaal en historische structuur. Streven naar een gebalanceerde woningmarkt, met evenwichtige verhoudingen en kansen voor jongeren. Evenwicht tussen bouwactiviteiten en het behoud van natuur, landschap en milieu. Maximaal behoud van groenzones als buffers tussen het landelijke Overbetuwe en de oprukkende verstedelijking vanuit Arnhem en Nijmegen. Inbreiding gaat voor uitbreiding. Leefbare kernen, met waar mogelijk het behoud van basisvoorzieningen en waar nodig beperkte woningbouw. Terugdringing van de vormen van verkeer die schade toebrengen aan mens en milieu onder andere door stimulering van het openbaar vervoer en verbindingen tussen de (hoofd)kernen. Realiseren van veilige fiets- en wandelmogelijkheden. 3. Duurzame economie Crisis of geen crisis, het is belangrijk om werk te maken van werkgelegenheid. Hierbij denken we niet alleen aan werkgelegenheid binnen 12

13 de al bestaande structuren, maar ook aan het stimuleren van nieuwe bedrijvigheid. Een belangrijk aspect hierbij is dat nieuwe en oude bedrijvigheid zich houden aan de afspraken over onze omgeving en inzetten op duurzaamheid. Daar waar nodig moeten we die afspraken verbeteren. De ChristenUnie wil zich inzetten voor een op de menselijke maat gebaseerde economie. De ruime regels met betrekking tot koopzondagen en een 24-uurs economie passen hierin niet. Er moet een goede balans bestaan tussen werk en ontspanning. Daarom moeten er voldoende rustmomenten en rustplaatsen in de gemeente zijn. Wij dringen aan op evaluatie van beleid en onderzoek naar het draagvlak onder ondernemers en bevolking. Detailhandel De detailhandel maakt na jaren van bevolkings- en inkomensgroei pas op de plaats. Daarnaast winnen webwinkels steeds meer marktaandeel. Dit betekent dat het winkellandschap verandert en (fysieke) winkels verdwijnen. Dat vraagt om nieuwe oplossingen. Oneerlijke concurrentie moet worden voorkomen en de plaatselijke detailhandel dient gestimuleerd en eventueel beschermd te worden om de leefbaarheid in de kernen op peil te houden. De ChristenUnie wil bijdragen aan het bewustwordingsproces dat we daar samen verantwoordelijk voor zijn. Daarnaast wil de ChristenUnie zich richten op het bevorderen van de lokale economie. De stimulering van de middenstand schept werkgelegenheid en bevordert tegelijkertijd de leefbaarheid van de kernen doordat mensen er hun dagelijkse boodschappen kunnen doen. Kleinschalig openbaar vervoer kan hierbij een belangrijke rol vervullen. Lokale winkels en markten met lokaal geproduceerde producten hebben onze bijzondere aandacht. Bedrijvigheid De ChristenUnie is van mening dat agrarische ondernemers de ruimte moeten hebben om een goed inkomen te verwerven, maar wel zonder dat dit ten koste gaat van de leefbaarheid voor mens en natuur. 13

14 Het streekeigene wordt hierbij benadrukt. Daarom zal bijvoorbeeld de inpassing van boomkwekerijen niet ten koste mogen gaan van het open landschap. We zetten ons in voor nieuwe bedrijvigheid, zodat onze inwoners de kans krijgen de talenten die hen zijn gegeven te gebruiken. Juist het gebruik van deze talenten maakt mensen, en daardoor onze gemeente, sterk en levendig. Wij zetten ons in voor spreiding van economische activiteiten en het aantrekken van toekomstgerichte werkgelegenheid. Wij vinden dit een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de lokale en regionale overheden en het bedrijfsleven. Nieuwe initiatieven en ideeën zijn welkom en willen wij ook graag mee onderzoeken en waar mogelijk ondersteunen. De eventuele ontwikkeling van toekomstige bedrijventerreinen vraagt om een zorgvuldige afweging, waarbij eerst regionaal moet worden gekeken of er wel werkelijk behoefte bestaat. Revitalisering en herstructurering van bestaande bedrijventerreinen zou voorrang moeten krijgen boven het ontwikkelen van nieuwe. Wat betreft de plannen voor een Regionaal Overslagpunt in Valburg dient eerst een nut-en-noodzaak-discussie plaats te vinden. Belangrijk is om te onderzoeken of onze gemeente hier werkelijk bij gebaat is. Duurzaamheid Het vinden van een goede balans tussen bedrijvigheid/werkgelegenheid en duurzaamheid is een belangrijke Bijbelse opdracht. Hier willen we constant op gespitst zijn, zeker in een tijd waar de economie voorop lijkt te gaan. De ChristenUnie blijft inzetten op een duurzame samenleving, ook in Overbetuwe. Zo zullen wij het programma Overbetuwe Klimaatneutraal blijven steunen met aandacht voor alternatieve energiebronnen in Overbetuwe, zoals zonne- en windenergie. De aandacht voor duurzaamheid moet niet alleen worden gericht op het verspillen van energie, maar ook op de verspilling van voedsel en grondstoffen. 14

15 Speerpunten Zorg voor lokale bedrijvigheid en detailhandel, met indien nodig revitaliseren van bedrijventerreinen Stimuleren kleinschalig ondernemerschap binnen de duurzaamheidsprincipes Verbeteren (kleinschalig) openbaar vervoer Een gezonde landbouw, met verwerving van een goed inkomen, met oog voor het milieu. Het programma Overbetuwe Klimaatneutraal blijven ondersteunen en daarbij nieuwe mogelijkheden onderzoeken en toevoegen zoals maatregelen tegen voedsel- en grondstoffenverspilling Milieubewustheid bij de gemeentelijke organisatie, ondernemers en andere burgers blijven bevorderen met aandacht voor alternatieve energiebronnen Natuurverlies ten gevolge van eventuele uitbreidingen compenseren. 15

16 Actualiteit: het nieuwe huis der Gemeente De mogelijke realisatie van een nieuw gemeentehuis in de omgeving van het station in Elst houdt burgers, bedrijven en politiek al lange tijd bezig. Leek het er vorig jaar op dat de besluitvorming kon worden afgerond, door de uitspraak van de Raad van State is herbezinning nodig. Dat lijkt wellicht mogelijkheden te geven voor andere keuzes, maar dat kan niet vrijblijvend. De ChristenUnie is altijd zeer kritisch geweest ten opzichte van de plannen van het Huis der Gemeente (HdG). Wij hebben destijds niet kunnen instemmen met het plan waarvan volgens ons nog veel risico s niet inzichtelijk waren en de kosten te hoog. De besluiten over het totaalplan met parkeergarage, wegen, tunnel en het HdG zijn echter door een meerderheid van de gemeenteraad genomen. Dat schept verplichtingen: de afgelopen jaren is al veel geïnvesteerd en er zijn overeenkomsten gesloten en afspraken gemaakt met verschillende partijen. Een koerswijziging in de plannen voor het gemeentehuis heeft ingrijpende gevolgen voor alle betrokkenen partijen en kan ook juridische consequenties hebben voor de gemeente. Dit vraagt om een zorgvuldige heroverweging, zeker in tijden van bezuinigingen. Kijken naar besparingen, maar niet weglopen voor verplichtingen. De ChristenUnie hecht, ook in de plannen rond het HdG, aan zorgvuldige besluitvorming en verantwoord bestuur. Dus een bestuur dat vertrouwen verdient van de burgers, een betrouwbare partner is in zakelijke overeenkomsten en een betrouwbare werkgever. Dat geldt voor de gemeenteraad en het college van B&W. Onze houding is daarbij constructief. Wij stellen vragen over een verantwoorde besteding van ons gezamenlijke gemeenschapsgeld, willen zoeken naar mogelijke besparingen en geven onderbouwde meningen. We wensen transparante besluitvorming: openheid van zaken en heldere communicatie van (on)mogelijkheden en keuzes. 16