Nieuwsbrief KNNV-Breda

Transcriptie

1 Nieuwsbrief KNNV-Breda Sept-Okt-Nov Uitgave 9-3 De KNNV is de vereniging voor veldbiologie. De KNNV maakt mensen enthousiast voor natuurstudie, natuureducatie en natuurbeleving Website: E: T: secretariaat: (076) Banknr NL94 INGB Agenda Voor excursies: Aanmelding per of per telefoon bij de excursieleider (indien vermeld) Tenzij anders vermeld zijn de activiteiten in het Duurzaam leslokaal, Boerderij Wolfslaar, Breda. Datum Activiteit Plaats en tijd Info bij zo 02-9 Lange afstandswandeling Turfvaart Princenhaags museum, 9.00 uur BredaBiBU; Opgave vooraf ma 03-9 Bestuursvergadering Secretariaat za 07-9 Opening tentoonstelling Bijloop/400 jaar Turfvaart; Princenhaags Museum; genodigden zo 09-9 Activiteiten kader Open Monumentendag startpunt Princenhaags Museum wo 12-9 Vleermuizenexcursie Boerderij Wolfslaar; Opgave vooraf di 25-9 Gewestelijke vergadering Nijmegen Secretariaat wo 26-9 Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt do 27-9 Lezing Verdwenen Venen Johanneskerk, Dreef 5, Breda;19u30 BredaBiBu za 29-9 Themadag vissen Boerderij Wolfslaar; Opgave vooraf ma Lezing over Noordwaard, SBB De Wegwijzer, Breda, uur wo Themadag paddenstoelen Kantoor SBB Opgave vooraf za Excursie Noordwaard, Biesbosch Opgave vooraf bij zo Gewestelijke excursie afd. R daal Pannehuske, Achtmaal; Opgave vooraf wo Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt wo Bestuursvergadering Secretariaat za Mossen inventariseren Binnenpolder mmv Marleen Smulders Colinda van Meer di Workshop mossen Colinda van Meer wo Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt do Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt do Lezing over Turfvaart en Bijloop Johanneskerk, Dreef 5, Breda; 19u30 ma Klankbordvergadering Secretariaat wo Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt do KNNV 111 jaar - werkgroepen stellen zich voor Volgt nog wo Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt wo Bestuursvergadering Secretariaat za Mossen inventariseren Colinda van Meer za Beleidsraad Secretariaat wo Inventariseren paddenstoelen Wordt later bekend gemaakt wo Workshop mossen Boerderij Wolfslaar; 19u30 vrij Dag biodiversiteit provincie NB Zie website provincie di Floron-bijeenkomst Natuurmuseum; 19u30 di Evaluatie vlinderwerkgroep Boerderij Wolfslaar, 19u30 za Themamiddag mossen Kl.van Dort Plaats komt nog ; opgave vooraf Colinda van Meer wo Evaluatie plantenwerkgroep Plaats nog in te vullen do Lezing over Landgoederen Johanneskerk, Dreef 5, Breda; 19u30 Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

2 Van het bestuur Voor u ligt weer de nieuwe Nieuwsbrief voor de komende drie maanden. In het bijzonder vragen we aandacht voor het 111 jarig bestaan van KNNV Breda. Dit willen we de komende maanden met enkele activiteiten wat extra benadrukken. We starten op 1 oktober met een lezing over het nieuwe gebied de Noordwaard in de Biesbosch door Jacques van der Neut van SBB. Deze lezing is de voorloper van de excursie op 6 oktober naar de Noordwaard. We gaan met zijn allen met de bus. Onder leiding van de Jacques van der Neut gaan we de meest interessante plekken in de Noordwaard bekijken. Een uitgelezen kans om de ontwikkelingen in de Biesbosch van een betrokken deskundige te horen. Tot slot organiseren we op 1 november voor alle leden een bijeenkomst waarin we extra aandacht willen geven aan de werkgroepen. Een bijeenkomst voor en door leden. We vragen iedere werkgroep om te laten zien wat de werkgroep zoal doet om zo de leden kennis te laten maken met de werkgroepen. Natuurlijk zorgen we voor een feestelijke tint tijdens deze bijeenkomst. Daarnaast staan nog vele andere activiteiten op de rol, zoals de presentatie van het boek 400 jaar Turfvaart in het Princenhaags museum en maar liefst drie themadagen (vissen, paddenstoelen en mossen). Hopelijk weer voor elk wat wils. We hopen je graag op een van de bijeenkomsten te ontmoeten. Namens het bestuur KNNV Breda 4 september: Op zoek naar de Aziatische hoornaar; Natuurmuseum Tilburg Europese hoornaar; foto EIS Aziatische hoornaar; foto EIS Vorig jaar werd voor het eerst de Aziatische hoornaar (Vespa velutina) in ons land gevonden, in het Zeeuwse Dreischor. De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot die in Frankrijk geïntroduceerd is. De laatste jaren heeft de soort zich in adembenemend tempo over Europa verspreid. De Aziatische hoornaar staat op de Europese unielijst als enige insect en moet daarom door de overheid bestreden worden. Belangrijkste probleem met de Aziatische hoornaar is dat deze soort honingbijen vangt bij bijenkasten. Dit jaar verwachten we weer nieuwe vestigingen van de Aziatische hoornaar. Vandaar dat de NVWA via EIS Kenniscentrum Insecten de hulp van deskundige leken inroept om actief uit de kijken naar deze soort. In de bijeenkomst vertelt Theo Zeegers (EIS): Hoe de Aziatische hoornaar te herkennen De levenscyclus van de Aziatische hoornaar De relatie tot de honingbij De eerste vestiging in ons land en de verwijdering van het nest Wat te doen bij een eventuele vondst. De bijeenkomst is op dinsdag 4 september in het Natuurmuseum in Tilburg, 19:30 uur. 12 september: Vleermuizen in het Ulvenhoutse bos, Peter Twisk Peter Twisk van bureau Regelink heeft onderzoek gedaan naar het voorkomen van vleermuizen is het Ulvenhoutse Voorbos. Hij zal een korte inleiding geven over het leefgedrag van vleermuizen en verder vertellen over zijn onderzoek. We gaan ook daadwerkelijk op pad om te kijken of we vleermuizen kunnen vinden (kunnen 'horen'). Datum: 12 september, uur. Plaats: Boerderij Wolfslaar, Breda. Zie ook het artikel: Kosten: geen. Aanmelden bij: breda@knnv.nl of telefonisch bij het secretariaat. Theo Zeegers, EIS Jan Woolderink Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

3 7 september: Presentatie boek 400 jaar Bredase Turfvaart en première film Inlichtingen: Charles Schils / cschils@ziggo.nl Op 7 september om uur wordt in het Princenhaags Museum het boek 400 jaar Bredase Turfvaart gepresenteerd. Een gebied dat in 2018 binnen het project Breda Binnenste Buiten centraal staat. Dit boek vertelt het verhaal van de 400-jarige Bredase Turfvaart. Hoe de aanleg van de turfvaart het landschap volledig op de kop zette. Het veen ging eraf, de hei kwam er voor in de plek. De Bredase Turfvaart vormde ook de ruggengraat waarlangs het land ontgonnen werd en tal van landgoederen werden gesticht. Ze vormen nu een prachtig, bijna aaneengesloten, lint van 25 km natuur, vanaf de Belgisch-Nederlandse grens tot diep in de stad Breda. In het boek worden vanaf bron tot monding de diverse landschappen beschreven. Ook de geschiedenis vanaf de ijstijd tot nu komt in kort bestek aan de orde. Zonder die geschiedenis kan het landschap en de natuur niet worden begrepen. Het boek biedt dus een reis door ruimte en tijd en is rijk geïllustreerd met foto s en kaarten. Auteur: Charles Schils Uitgever: Werkgroep Breda Binnenste Buiten Aantal pagina s: 96 Prijs: 9.90 Financieel mogelijk gemaakt door: IVN Mark & Donge en KNNV Breda Verkrijgbaar via: - Princenhaags Museum: Haagweg 334, 4813 XE Breda. - In de reguliere boekhandel. - Via bij Aat Rietveld: yoga.riet@ziggo.nl Overige activiteiten rondom het weekend van 7, 8 en 9 september Op vrijdag openen de wethouders de Bie en de Beer in het Princenhaags museum de tentoonstelling 400 jaar Turfvaart en Bieloop. Deze tentoonstelling is te zien tijdens de open monumentendagen op 8 en 9 september. Het Princenhaags museum is dan open van tot uur.toegang gratis (i.v.m. open monumentendag). Naast de presentatie van het boek gaat ook de documentaire van John Vegt over de Turfvaart in première. Op zondag 9 september organiseert het Fietsgilde de Baronie een fietstocht langs de Turfvaart. Onder begeleiding bezoeken de fietsers markante punten bij de Turfvaart. Start bij het museum. Kosten 3,00 te voldoen bij het startpunt. Op die dag kan men ook met oude stadbussen van Breda centrum via museum naar het buitengebied rijden. De tentoonstelling is nog tot eind 2018 te bezoeken op: Zaterdag 22 en zondag 23 september van tot uur Zaterdag 13 en zondag 14 oktober van tot uur Zaterdag 10 en zondag 11 november van tot uur Zaterdag 8 en zondag 9 december van tot uur Zaterdag 22 en zondag 23 december van tot uur De tentoonstelling is een samenwerking van: Fietsgilde de Baronie, KNNV Breda, Waterschap Brabantse Delta, Wijkraad Breda Zuidwest buitengebied, IVN Mark & Donge, John Vegt Video, Pien Storm van Leeuwen en het Princenhaags museum. Charles Schils, projectcoördinator Breda Binnenste Buiten Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

4 27/9 25/10 29/11: Drie lezingen in kader van 400 jaar Turfvaart In het kader van de 400 jaar Turfvaart organiseert het Princenhaags museum in samenwerking met Breda Binnenste Buiten een drietal lezingen. De eerste lezing op donderdag 27 september verzorgt Karel Leenders, auteur van het bekende boek Verdwenen Venen, en gaat over de turfwinning in West- Brabant en over rol van De Turfvaart in het bijzonder. De tweede lezing op donderdag 25 oktober wordt verzorgd door een medewerker van Brabants Landschap en gaat over het beheer van de Turfvaart in de afgelopen jaren. De derde lezing is op donderdag 29 november. Thijs Caspers vertelt op zijn bekende manier over de landgoederen bij de Turfvaart. De lezingen vinden plaats in de Johanneskerk, Dreef 5, Breda ( Princenhage). Aanvang uur. Entree is 3,00 incl. één kopje koffie of thee (vrienden van het museum gratis). Charles Schils, projectcoördinator Breda Binnenste Buiten 29 september: Themadag vissen-29 september Vissen in een cuvet; foto Jacques Rovers Grote modderkruiper; foto Jacques Rovers Op zaterdag 29 september organiseert de KNNV Breda een themadag over de zoetwatervissen van Nederland. Water is fascinerend maar het gaat pas echt leven als je weet wat er onder het wateroppervlakte leeft. Van tiendoornige stekelbaars tot kleine modderkruiper; er zijn tientallen vissen die je in de Brabantse beken tegen kan komen. Onder leiding van specialisten van RAVON leren we die dag de in s and out s van deze soortgroep en krijg je inzichten in de ecologie van de soortgroep, de verschillende soorten en handige determinatie kenmerken. Wil jij zelf kunnen determineren wat je vangt of wil je ingaan op nieuwe weetjes en feitjes over deze soortgroepen dan is deze themadag ideaal om je kennis te verbreden en/of te verdiepen voor zowel beginner als gevorderde. De themadag bestaat uit een theoretisch ochtendgedeelte en een praktijk deel in de middag. Tijdens de theorie gaan de sprekers in op de verschillende soorten binnen de soortengroep, hun ecologie, determinatie en inventarisatiemethoden. In het middagdeel gaan we het veld in opzoek naar soorten, hoe je nou precies inventariseert en deze op naam brengen. De themadag start in het Duurzaam leslokaal van Bezoekerscentrum Wolfslaar aan de Wolfslaardreef 95, 4834 SN Breda. Aanvang uur en afsluiting rond uur. Het deelnemen aan de themadag is gratis, wel eigen lunch meenemen (wel vragen we een vrijwillige bijdrage voor de koffie/thee en zaalhuur). RAVON zorgt voor materialen zoals waadpakken en netten. Aanmelden: stuur naar breda@knnv.nl onder vermelding aanmelding themadag vissen. Het aantal deelnemers is maximaal 20 personen. Merlijn Hoftijzer, coördinator werkgroep vissen Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

5 1 oktober: Lezing - 6 oktober: Excursie Van boerenland naar waterland; De Biesbosch door Jacques van der Neut SBB Twee zeearenden; foto Jacques van der Neut De meeste mensen kennen de Biesbosch als het land van de rietsnijders, griendwerkers en boeren. Dit beeld is de laatste decennia echter behoorlijk veranderd. Tegenwoordig spelen er veel plannen waarbij de Biesbosch een centrale rol vervult. Het gaat dan voornamelijk om Ruimte voor de Rivierprojecten. De hoge waterstanden van 1993 en 1995 brachten al die plannen qua uitvoering in een stroomversnelling. Voor de diverse dijkverzwaringstrajecten in het rivierengebied was veel klei nodig (en zand) en diverse rond de Biesbosch liggende landbouwpolders werden afgegraven. Bij de kleiwinning dienden oude kreeklopen in de ondergrond deels als basis voor het te ontwikkelen 'landschapsplan'. Na de werkzaamheden, bleef er een landschap met gegraven geulen achter, waarmee de eerste aanzet tot herstel van het Biesboschlandschap een feit was. Na afronding van de kleiwinning kwam Rijkswaterstaat (RWS) met nieuw beleid: Ruimte voor de Rivier. Op deze manier is er momenteel ruim 3500 hectare nieuwe Biesboschnatuur gerealiseerd. Het veranderende Biesboschlandschap trekt veel vogels zoals lepelaars, grote zilverreigers, roerdompen, watersnippen en kluten. In de winter verblijven er duizenden ganzen. De bever heeft de nieuwe gebieden intussen ook ontdekt. Als klap op de vuurpijl vestigden de visarend en de zeearend zich er nota bene als broedvogel. Dit jaar komt er meer nieuws: op 5 september 2018 begint RWS met het op een een kier zetten van de Haringvlietsluizen, wat echter niet zal leiden tot grotere getijdenverschillen. Door deze maatregel ontstaat er wel een beter milieu voor trekvissen zoals zeeforel, zalm, zeeprik, rivierprik en driedoornige stekelbaars. Wellicht glipt er dan ook weer eens een zeehond naar binnen. We starten met een lezing op 1 oktober in Gemeenschapscentrum Wegwijzer, Steendorpstraat 2 in Breda en begint om uur. De toegang voor de lezing bedraagt 3, - (incl. koffie, thee). Op 6 oktober gaan we met de bus naar dit gebied en krijgen daar onder deskundige leiding van Jacques van der Neut, boswachter van SBB en vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van de Noordwaard, een uitgebreide excursie langs alle markante punten. - Plaats van samenkomst: Schoolakkerplein in Breda. - Aanvang: 9.00 uur - Start excursie: uur - Lunch: ongeveer uur bij Museumeiland - Vervolg excursie: uur - Bezoek Biesbosch museum: (facultatief): uur - Terug in Breda; rond uur - Kosten: 10,- voor leden KNNV-Breda voor niet leden (voor zover plaats) 15,- pp - Opgave via breda@knnv.nl vóór 25 september. - Maximaal aantal deelnemers: 40 Excursie, lunch en bus zijn verder voor rekening van de KNNV-afdeling Breda. Toegang museum op eigen kosten of met eigen museumjaarkaart. Noordwaard bij Werkendam in winter; foto Jacques van der Neut Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

6 3 oktober: Themadag paddenstoelen Kostgangerboleet; foto Jacques Rovers Evenals vorig jaar organiseren we ook dit najaar weer een themadag paddenstoelen. Voor dit najaar hebben we Yvonne Dijkman uit Zaltbommel bereid gevonden om voor de (werk-)groep een themadag paddenstoelen te begeleiden. In de ochtend gaan we op stap en verzamelen een aantal verschillende paddenstoelen. In de namiddag komt het meer theoretische gedeelte aan bod. Eén van de onderwerpen gaat over de ecologie, de leefwijze en de relaties met paddenstoelen. Daarnaast komt ook de indeling van het paddenstoelenrijk aan de orde met uitleg over het verschil tussen Ascomyceten en Basidiomyceten met daarbij vele voorbeelden. Ook proberen we met behulp van eenvoudige determinatietabellen, waaronder de tabel van Vermeulen, paddenstoelen op geslachtsnaam of, in een aantal gevallen, op soortnaam te brengen. Voor een aantal soorten is microscopisch onderzoek noodzakelijk. Dit laatste laten we op deze themadag achterwege. Voor degene die alles weer eens even op een rij gezet wil krijgen of zelf wil zetten een uitgelezen kans. Datum : woensdag 3 oktober (bij erg droog weer reservedatum 17 oktober) Plaats : Kantoor Staatsbosbeheer, Bouvignelaan 35, 4836 AA Breda Tijd : start 9.30 uur (het excursiepunt wordt nog doorgegeven) en afsluiting rond uur Kosten : 10, - voor leden KNNV Breda en 15, - voor niet-leden Maximaal aantal deelnemers: 15 Jacques Rovers, tijdelijk coördinator paddenstoelen 7 oktober: Gewestelijke excursie door KNNV Roosendaal De gewestelijke excursie wordt dit najaar georganiseerd door KNNV-afdeling Roosendaal. Helaas valt de datum wat ongelukkig, een dag na de busexcursie naar de Noordwaard. De gebieden die zijn uitgekozen voor de excursie zijn de Oude Buisse Heide en De Matjes in Achtmaal. We worden ontvangen met koffie en gebak in Pannehuske, Roosendaalsebaan 4 te Achtmaal. Ontvangst vanaf uur. Start ochtendexcursie naar Oude Buissche Heide om 11 uur. Lunch om uur in Oude Buissche Heide (lunchpakket meenemen). Het landgoed is in 1945 door de dichteres Henriëtte Roland Holst aan Natuurmonumenten geschonken. Het noordelijke deel bestaat uit heide met een aantal Oude Buissche Heide; foto KNNV Roosendaal vennen. Rondom de vennen groeien gagel en zonnedauw. In het zuidelijk deel komen dennenbossen en loofbos voor. Bij het vrij kleine landhuis, de Angorahoeve groeien oude eiken en beuken. In de namiddag gaan we richting De Matjes. We vertrekken vanuit Riethoek (een weg aan de linkerkant als je van Nieuwmoer richting Wuustwezel gaat). Vertrek om uur. In verband met de organisatie aanmelden vóór 1 oktober via breda@knnv.nl of telefoon naar Mossenwerkgroep ontwaakt weer uit winterslaap Na een zomer met zeer droge perioden, gaat de mossenwerkgroep in oktober weer op pad om te zien of en hoe de mossen deze periode overleefd hebben. Allereerst gaan we op zaterdag 13 oktober in de Binnenpolder van Terheijden op zoek naar bodemmossen en mossen van de Ad Hellemons, secretaris KNNV Roosendaal Krulmos; foto Colinda van Meer Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

7 waterkant. Hierbij zal Marleen Smulders, coördinator van Mossenwerkgroep Eindhoven, ons begeleiden. Zij heeft jarenlange ervaring met deze en andere mossen en werkte onder andere mee aan de Atlas van de mosflora van Eindhoven uit 2007, een project van 25 jaar systematisch onderzoek in een straal van 17,5 km rond Eindhoven. Vanwege de kwetsbaarheid van het gebied is het maximale aantal deelnemers tien. Op 24 november staat er, in het kader van KNNV Breda 111 jaar, een themadag mossen op het programma. Zie de aankondiging hieronder. Het reguliere programma van de mossenwerkgroep bestaat uit een zaterdagmiddag waarop we het veld ingaan, (meestal) in de regio Breda, gevolgd door een avond in het duurzaam leslokaal van Wolfslaar, waarop we de gevonden en van elders meegebrachte mossen determineren en nader bekijken. De planning voor het komende seizoen is als volgt (onder voorbehoud): Zaterdag Mossen inventariseren met Marleen Smulders (10.00 uur) Dinsdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar). Afwijkende dag! Woensdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar) Zaterdag Themadag mossen met Klaas van Dort (meer informatie volgt) Zaterdag Mossen inventariseren (13.30 uur) Woensdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar) Zaterdag Mossen inventariseren (13.30 uur) Woensdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar) Zaterdag Mossen inventariseren (13.30 uur) Woensdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar) Zaterdag Mossen inventariseren (13.30 uur) Woensdag Mossen determineren (19.30 uur Wolfslaar) Meer informatie over de mossenwerkgroep en bovenstaand programma via Colinda van Meer, coördinator werkgroep mossen 24 november: Themadag Mossen Op 24 november staat er, in het kader van KNNV Breda 111 jaar, een themadag mossen op het programma. We bezoeken dan onder leiding van Klaas van Dort een griend aan de rand van de Biesbosch. Klaas van Dort is schrijver van de welbekende Veldgids Mossen uit 2002, de Fotogids Mossen, de Basisgids Mossen en recent het zesde deel van De vegetatie van Nederland. Hij benadert de mossen vanuit de mossen- en plantengemeenschappen waarin zij voorkomen en zal daar dan ook uitleg over geven. Deze excursie is ook toegankelijk voor belangstellenden van buiten de mossenwerkgroep (aanmelden is verplicht). Nadere informatie volgt zo spoedig mogelijk. Klaas van Dort, bryoloog en schrijver diverse mossenboeken Groep paddenstoelen, vanaf eind september tot eind november wekelijks op stap Hoewel er nog geen sprake is van een echte werkgroep paddenstoelen is er wel een groep, voortkomend uit de deelnemers aan de cursus van Hans Vermeulen in 2012 en 2013, die in het najaar regelmatig op stap gaat. Het is streven is dat er op termijn ook een werkgroep paddenstoelen komt. Voor het komend najaar staat naast de themadag op 3 oktober nog enkele andere activiteiten op stapel. Het plan is om vanaf 26 september (mits het voldoende vochtig is ) elke woensdagmiddag op stap te gaan in de omgeving van Breda. Heb je belangstelling om bij deze groep aan te sluiten stuur Grauwe amaniet; foto Jacques Rovers even een mailtje naar breda@knnv.nl dan plaatsen we je op de mailinglijst. Dit voor het melden van zaken als plaats van samenkomst, aanvangstijdstip en verdere informatie (wel of niet doorgaan bv vanwege droogte). Jacques Rovers, waarnemend coördinator paddenstoelen Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november

8 Aankondiging lezing en excursie korstmossen 21 en 26 januari 2019 Groot dooiermos (Xanthoria parietina ) foto Laurens Sparrius Rode heide lucifer (Cladonia floerkiana ); foto Laurens Sparrius 21 januari- Lezing korstmossen Tijdens deze lezing geeft Laurens Sparrius uitleg over de wondere wereld van de korstmossen. Hoe herken je ze? Hoe worden ze gebruikt als milieu-indicator? En waar zijn bijzondere vindplaatsen van korstmossen in Nederland en in de omgeving van Breda? Aanvang: uur; plaats: De Wegwijzer (?) 26 januari Korstmossenexcursie Cadettenkamp Tijdens deze excursie gaan we op stap met lichenoloog Laurens Sparrius op zoek naar korstmossen op bomen en bekermossen en rendiermossen in de zandverstuiving. Verzamelen op de parkeerplaats van de Cadettenkamp aan de Dongense Baan in Teteringen. Aanvang: 9.30 uur; afsluiting rond uur Graag tevoren doorgeven via breda@knnv.nl in verband met organisatie. Excursies en lezingen West Brabantse Vogelwerkgroep do 13/9 Lezing en actieve workshop uilen Gemeenschapshuis De Wegwijzer, Steendorpstraat 2, Breda uur Op 8 oktober en 11 november zijn ook lezingen gepland; onderwerpen zijn op dit moment nog niet bekend. Zie voor nadere informatie de website: Excursies IVN Mark & Donge zo 2 sep zo 9 sep uur - Wandeling Turfvaart. 400 jaar Turfvaart: van bron tot monding. Start: Princenhaags Museum, Haagweg 334, Breda. Speciale Breda Binnenste Buiten wandeling 25km. Voor verplichte inschrijving: uur - Gilze-Wouwerbeek, Bavel. Kronkelende natuur. Start: einde Blookweg (ingang via Lage Aard), Bavel. (zie website voor plattegrondje). zo 16 sep uur - Vrachelse Heide. Nazomeren. Start: kruising Pannenhuistraat en Bergsebaan, 4911 BS Den Hout. zo 23 sep uur - Valkenberg park en Begijnhof. Bijzonder stadsgroen. Start: bij ingang park aan Kasteelplein, 4811 XC Breda. zo 7 okt uur - Rijsbergen. Nieuwe inrichting Weerijs. Landschapswandeling ca. 20 km. Start: brug over de Weerijs, bij Hogestraat 30, Rijsbergen. Goede wandelschoenen en lunch mee! wo 17 okt uur - Dorstse bossen. Herfstnatuur. Start: parkeerplaats SBB nabij café Beum, Wethouder van Dijklaan, Dorst. Gezinsactiviteit. zo 21 okt uur - Dorstse bossen. Paddenstoelen. Start: parkeerplaats SBB nabij café Beum, Wethouder van Dijklaan, Dorst. Gezinswandeling. zo 4 nov uur - Krabbebossen. Groen verbindt. Start: nabij school De Koperakker, Montenslaan 2, 4891 SN Rijsbergen (!!!) zo 11 nov uur - Landgoed Valkenberg. Landgoed toen en nu. Start: ingang landgoed, einde verharding van de Valkenburgseweg, 4858 RD Ulvenhout. zo 18 nov uur - Binnenpolder Terheijden. Trekkers en blijvers - Een vogelwandeling (verrekijker)! Start: Schimmelseweg bij viaduct waar N285 (Wagenbergsebaan) erover gaat, Terheijden. zo 2 dec uur - Pannenhoef. Turf op de Pannenhoef. Start: parkeerplaats De Bak, Ettensebaan, Rijsbergen. Een wandeling in het kader van Breda Binnenste Buiten, 400 jaar Turfvaart. Zie voor meer informatie de website van IVN Mark & Donge: Nieuwsbrief KNNV-Breda september oktober - november