Uitvoering. Roze agenda

Transcriptie

1 Uitvoering Roze agenda

2 Amsterdam, november 2015 COLOFON Gemeente Amsterdam Jeugd, Onderwijs en Zorg Afdeling Burgerschap en Diversiteit Jodenbreestraat 25, Amsterdam Foto voorzijde Edwin van Eis Pagina 2 van 48

3 Inhoud Voorwoord 5 Samenvatting 6 Inleiding Kaders en context Uitvoering per beleidsterrein 16 Veiligheid 17 Onderwijs 20 Jeugd 23 Diversiteit 25 Zorg & welzijn 28 Gezondheidszorg & hulpverlening 31 Sport 33 Werk & economie 36 Cultuur & informatie Aanpak en zelf het goede voorbeeld geven Financiën 43 Bijlagen Integrale tekst Roze Stembusakkoord Amsterdam Bronnen 48 Pagina 3 van 48

4 Pagina 4 van 48

5 Voorwoord Het college wil dat Amsterdam voor roze Amsterdammers en bezoekers een aantrekkelijke stad is om in te wonen, te werken en te verblijven. Of je heteroseksueel, lesbisch, homo, biseksueel, transgender of interseksueel bent, iedereen moet zich prettig kunnen voelen in Amsterdam. Amsterdam werkt samen met anderen aan een veilige, open en internationaal aantrekkelijke roze stad. Een stad waar LHBTI s uit de hele wereld naartoe komen vanwege de sfeer, evenementen en voorzieningen. Eerder dit jaar hebben we samen met onze partners, de Roze Agenda geschreven. Hierin was de focus voor het Amsterdamse LHBTI-beleid te lezen. Deze focus is uitgewerkt in een uitvoeringsplan met daarin concrete acties. In het uitvoeringsplan is er extra aandacht voor zes specifieke LHBTI-groepen, namelijk transgender personen, lesbische- en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, bi-culturele LHBTI s, roze ouderen en mensen met een intersekseconditie. Nieuw is de aandacht voor mensen met een intersekse-conditie. Het onderwerp is gevoelig en er heerst nog veel onwetendheid over deze groep Amsterdammers. Voor nu is deze groep al meegenomen in de verschillende beleidsmaatregelen. Tegelijkertijd wordt er hard gewerkt aan specifiek beleid om deze groep beter te ondersteunen bij hun emancipatie. Een andere, uiterst actuele groep is die van de vluchtelingen. Een vluchteling komt in een vreemd land met veel onzekerheden voor de toekomst. Een vluchteling met een LHBTI-achtergrond draagt daarbij extra bagage met zich mee. Zij verdienen extra aandacht. Binnen de opvang, maar ook in de periode daarna. Een tolerante en veilige stad maken we samen, jong en oud. Deze gedachte kun je niet vroeg genoeg meegeven. Jonge Amsterdammers moeten weten dat anders zijn heel gewoon is, sterker nog, dat dit onze stad juist mooier maakt. Dit moeten zij meekrijgen op school, tijdens het sporten, in de musea, maar ook thuis. Diversiteit zit in alles. Daarom is het nieuwe LHBTI-beleid in maar liefst negen verschillende domeinen ingebed. Daarmee laten we zien dat ons roze beleid niet op zichzelf staat. Het gaat bijvoorbeeld om veiligheid, onderwijs, ouderenzorg, jeugdhulp, maar ook om sport en kunst & cultuur. Binnen en buiten de gemeente worden verbindingen gelegd met al deze terreinen om ervoor te zorgen dat Amsterdam ook in de toekomst één van de meest progressieve steden van Europa blijft. En dat laten we zien om te beginnen in 2016 tijdens het EU voorzitterschap en met Amsterdam als gaststad voor de EuroPride 2016 en de Roze Zaterdag. Tot ver buiten de stadsgrenzen zal men weten dat Amsterdam één van de grootste Rainbow Cities van de wereld is. Dit doen we samen mét elkaar en voor elkaar. Simone Kukenheim Wethouder Onderwijs, Jeugd en Diversiteit Pagina 5 van 48

6 Samenvatting De samenvatting is voor de lezer die in vogelvlucht de belangrijkste stukken uit het plan wil lezen. De samenvatting bestaat deels uit gecomprimeerde tekstdelen en deels uit stukken tekst die integraal zijn overgenomen. Amsterdam is van iedereen Op 17 maart 2014 ondertekenden GroenLinks, CDA, D66, PvdA, Red Amsterdam, SP, Trots en VVD het Roze Stembusakkoord Amsterdam Het Roze Stembusakkoord is de directe aanleiding voor het opstellen van een nieuwe Roze Agenda en het uitvoeringsplan. Dit uitvoeringsplan is een samenwerking tussen de gemeente en haar partners. Het is tot stand gekomen op basis van vele gesprekken en meerdere bijeenkomsten met LHBTIvertegenwoordigers en organisaties, algemene instellingen, raadsleden en ambtenaren. Dit uitvoeringsplan bevat de maatregelen voor de uitvoering van de Roze Agenda Met dit plan wil het College realiseren dat Amsterdammers, ongeacht hun seksuele geaardheid, hun seksuele- of genderidentiteit, in een veilige en tolerante leefomgeving wonen. Zoals de titel van het Amsterdamse coalitieakkoord zegt: Amsterdam is van iedereen. Het Roze Stembusakkoord is leidraad in de strijd tegen discriminatie van de Roze Amsterdammers. Het Amsterdamse LHBTI-beleid behoort al jarenlang tot de meest vooruitstrevende in Nederland. Ook internationaal is Amsterdam één van de meest vooruitstrevende steden en besteedt veel aandacht aan (LHBTI) mensenrechten. Amsterdam ontving in 2011 de tweejaarlijkse Movisie-prijs voor de gemeente met het beste LHBTI-emancipatiebeleid. In 2014 wordt Amsterdam door Movisie als voorbeeld genoemd als het gaat om de wijze waarop je structureel aandacht besteedt aan de positie van LHBTI-burgers binnen gemeentelijk beleid. Tevens stijgt Nederland in datzelfde jaar op de ILGA-Europe Rainbow Index 2014 naar de vierde plaats. Het behouden van deze verworvenheden vergt aandacht. Dat betekent dat wij als gemeente samen met onze partners ambities blijven houden en versterken. Sociale acceptatie als centraal doel Doel van het uitvoeringsplan is een hoge sociale acceptatie van LHBTI s. Dit betekent dat de leefomgeving veilig is, dat aandacht voor LHBTI verankerd is in het beleid van organisaties en dat LHBTI s zich laten zien, zichtbaar en weerbaar zijn. Focus op de uitvoering Dit uitvoeringsplan is diepgeworteld in de Amsterdamse uitvoering, omdat het LHBTI-beleid al decennia van kracht is. Wij zetten het bestaande beleid voort, maar brengen met dit plan opnieuw focus aan. Waar gaan we (extra) op inzetten en zijn er maatregelen die aan herijking toe zijn? Deze vragen beantwoorden we met dit plan. Tijdens de uitvoering van dit plan volgen en meten wij de resultaten en effecten met een monitor. Dit plan volgt in grote lijnen de Roze Agenda We geven bijzondere aandacht aan zes specifieke LHBTI-groepen, die extra kwetsbaar zijn of nog onvoldoende zichtbaar. Dat betekent prioriteit voor transgender personen, lesbische en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, bi-culturele LHBTI s, roze ouderen, mensen met een intersekse-conditie. Vrij nieuw is de aandacht voor mensen met een intersekse-conditie. Hier hebben we nog geen uitgewerkt beleid op en er is binnen Amsterdam nog geen duidelijke intersekse-vertegenwoordiging. LHBTI- Pagina 6 van 48

7 beleid betreft integraal beleid. Vanwege de breedte en omvang zijn de maatregelen ondergebracht bij verschillende domeinen. Gezondheidszorg en hulpverlening waren niet opgenomen in de Roze Agenda , maar zijn als domein toegevoegd aan dit plan, omdat aandacht hiervoor zeker nodig blijft. De uitvoering is onderverdeeld in negen domeinen, te weten: Veiligheid Onderwijs Jeugd Diversiteit Zorg & Welzijn Gezondheidszorg & hulpverlening Sport Werk & economie Cultuur& informatie Amsterdam investeert in nieuwe en bestaande maatregelen De uitvoering bestaat uit inspanningen en investeringen van de gemeente én het maatschappelijk (LHBTI) veld. Het college investeert de komende jaren via reguliere budgetten en een specifiek aanjaagbudget, om deze ambities waar te maken. Voor een groot deel zijn dit bestaande maatregelen, maar er zijn ook nieuwe maatregelen. De belangrijkste van de bestaande en nieuwe zijn: Innovatieve aanpak verhoging aangifte- en meldingsbereidheid onder LHBTI s Voorlichting en deskundigheidsbevordering in onderwijs en jongerenwerk Impuls aan LHBTI-voorlichting op mbo Plan van aanpak LHBTI-voorlichting onderwijs (o.m. criteria programma s, verdieping) Beleidsinbedding LHBTI bij onderwijs, sport, zorg en welzijn Digitale fora / social media voor LHBTI-senioren en -jongeren LHBTI-netwerken met themabijeenkomsten en onderlinge dialoog, waaronder: transgenderwerknemers, personen met een intersekse-conditie, lesbische en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, LHBTI-chronische zieken & met een beperking, mantelzorgers Uitwerking van LHBTI-component binnen Shelter City, opvang en begeleiding voor mensenrechtenactivisten Internationale samenwerking, onder meer door Rainbow Cities Network Aandacht voor goed LHBTI-werkgeverschap, onder meer gericht op transgender personen LHBTI-component in het Age Friendly City (WHO) concept Gezondheidszorg en psychosociale hulpverlening op maat door signalen en onderzoek Inzet projectleider Veilig Sport Klimaat, waarvan LHBTI-acceptatie onderdeel is LHBTIcomponent bij grote en kleinschalige evenementen Zichtbaarheid voor specifieke LHBTI-geschiedenis (onder meer hiv in de jaren 80, Amsterdamse LHBTI-geschiedenis) door onder meer verdieping samenwerking museale instellingen Deelname Dutch Government Pride, onderzoek naar ervaringen van LHBTI s in de organisatie Onderzoek naar LHBTI-thematiek en effectmeting maatregelen van dit uitvoeringsplan Pagina 7 van 48

8 Over vier jaar Het Roze Stembusakkoord 2014 noemt de stad Amsterdam sinds decennia één van de onbetwiste koplopers als het gaat om acceptatie en tolerantie van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen en biseksuele en transgender personen. Via dit akkoord spreken de politieke partijen zich uit om zich ook de komende vier jaar te committeren aan het verder versterken van de positie van Amsterdam als Roze stad. De ambitie is om over vier jaar een verbetering te zien op de onderwerpen van het Stembusakkoord. De volgende effecten zijn de belangrijkste, omdat ze een grote impuls geven aan de inbedding van de ambities dan wel een lange termijneffect realiseren. De veiligheid van LHBTI s is groter geworden en de aangifte- en meldingsbereidheid onder LHBTI s is verhoogd. De sociale acceptatie voor LHBTI s is gegroeid en versterkt. Er is meer bewustzijn onder jongeren en volwassenen over het brede spectrum van LHBTI s, met speciale toevoeging van kennis over transgender en mensen met een intersekseconditie. Meer scholen, meer zorginstellingen en meer sportverenigingen hebben een veiliger en toleranter klimaat door LHBTI in hun beleid op te nemen en de professionals te trainen. De belangenbehartiging van de afzonderlijke LHBTI-groepen, die tot nu toe nog niet goed zijn georganiseerd, is goed van de grond gekomen in netwerken met duidelijke vertegenwoordiging. De (gezondheids)zorg en de hulpverlening is goed afgestemd op de verschillende LHBTIgroepen en hun gezondheid laat een verbetering zien. Meer werkgevers (in het onderwijs, welzijn, zorg en sport) hebben een specifiek LHBTIcomponent in hun personeelsbeleid opgenomen en Amsterdam geeft zelf het goede voorbeeld. De LHBTI-component bij grote en kleinschalige evenementen is steeds vaker ingebed. De zichtbaarheid van LHBTI s in de stad is toegenomen en de burger in de stad is zich meer bewust van de specifieke LHBTI-thematiek. Onderzoek wordt vertaald in adequaat LHBTI-beleid (o.m. zwerfjongeren, mensen met intersekse-conditie) en effecten van maatregelen voor Amsterdamse LHBTI s worden gemeten. De gemeentelijke organisatie is LHBTI-proof. Complexe context De maatschappelijke context van LHBTI-beleid is omvangrijk en complex. Dat komt deels doordat LHBTI s geen homogene groep zijn. Lesbische- en biseksuele vrouwen verschillen van homoseksuele mannen. Transgender personen verschillen van mensen met een intersekseconditie. Ook bevindt LHBTI-emancipatie zich op verschillende domeinen in een andere fase. Daarnaast is de mate van sociale acceptatie heel divers in de stad. In sommige stadsdelen is de acceptatie lager dan in andere stadsdelen, omdat de acceptatie lager is onder bepaalde bevolkingsgroepen. In Centrum is de sociale acceptatie relatief hoog. Er is dus in sommige stadsdelen meer urgentie en een grotere noodzaak om LHBTI-maatregelen in te zetten. Pagina 8 van 48

9 Om meer samenhang in het veld te krijgen blijft de gemeente actief verbinden en faciliteren. De gemeente richt een stedelijk platform op. Dat platform bestaat uit verschillende LHBTIdeelnetwerken, ook op stadsdeelniveau. Amsterdam zet tevens extra in op internationale uitwisseling, onder meer door het Rainbow Cities Network. Monitor en onderzoek Er komt een monitor waarin alle acties en maatregelen kunnen worden gevolgd. Op basis daarvan worden evaluaties opgesteld. De gemeente gaat ook specifieke effecten op verschillende terreinen meten. Het AmsterdamPinkPanel kan aan de hand van een nulmeting en daaropvolgende nametingen de ervaringen op de verschillende domeinen onderzoeken en of hier sprake is van verbetering en vooruitgang. Daarnaast stellen we een onderzoeksagenda samen over LHBTI-thema s. Aan de hand van de monitor, evaluaties, onderzoeken en metingen wordt jaarlijks een rapportage opgesteld. Amsterdam geeft zelf het goede voorbeeld Amsterdam wil een inclusieve gemeente zijn en dit komt heel duidelijk naar voren in het nieuwe, recent vastgestelde personeelsbeleid: het uitvoeringsprogramma Amsterdam inclusieve organisatie. Het streven is om een organisatie te zijn die ruimte biedt aan verschillen en die de kracht van de diversiteit van medewerkers gebruikt om betere resultaten te halen. Amsterdam onderkent dat een aantal specifieke groepen op dit moment nog extra aandacht nodig hebben binnen de organisatie. We werken in dit kader de LHBTI-component uit door onder meer: het betrekken van het externe LHBTI-netwerk en gemeentelijke Roze netwerk en door inclusiviteit in gemeentelijke communicatie-uitingen te versterken. Pagina 9 van 48

10 Inleiding Uit ROZE STEMBUSAKKOORD 2014 Sinds decennia is de stad Amsterdam één van de onbetwiste koplopers als het gaat om acceptatie en tolerantie van lesbiennes, homo s en biseksuelen en transgenders. Deze positie is geen vanzelfsprekendheid. Ook de komende vier jaar committeren wij ons aan het verder versterken van de positie van Amsterdam als Roze stad. Dat betekent ook het blijven bestrijden van intolerantie en discriminatie. Vrijheid om jezelf te zijn in Amsterdam moeten we bewaken en bevechten. Want, Amsterdam is van ons allemaal. Over veel maatregelen zijn we het als politieke partijen eens. Met dit akkoord zeggen we toe dat wij deze maatregelen in de gemeenteraad zullen steunen. En dat we ze prioriteit zullen geven. Want deze maatregelen overstijgen ideologische tegenstellingen en zijn van belang voor alle Amsterdammers. Op 17 maart 2014 ondertekenden GroenLinks, CDA, D66, PvdA, Red Amsterdam, SP, Trots en VVD het Roze Stembusakkoord Amsterdam Op initiatief van GroenLinks bereikten de politieke partijen al voor de gemeenteraadsverkiezingen overeenstemming over het te voeren beleid op verschillende roze terreinen. Het Roze Stembusakkoord is de directe aanleiding voor het opstellen van een nieuwe Roze Agenda en het uitvoeringsplan. Amsterdam is van iedereen Dit uitvoeringsplan bevat de maatregelen voor de uitvoering van de Roze Agenda Met dit plan wil het College realiseren dat Amsterdammers, ongeacht hun seksuele geaardheid of hun seksuele/gender identiteit, in een veilige en tolerante leefomgeving wonen. Zoals de titel van het Amsterdamse coalitieakkoord zegt: Amsterdam is van iedereen. Het Amsterdamse LHBTI-beleid behoort al jarenlang tot de meest vooruitstrevende in Nederland. Ook internationaal is Amsterdam één van de meest vooruitstrevende steden en besteedt veel aandacht aan (LHBTI) mensenrechten. Amsterdam ontving in 2011 de tweejaarlijkse Movisie-prijs voor de gemeente met het beste LHBTI-emancipatiebeleid. In 2014 wordt Amsterdam door Movisie als voorbeeld genoemd als het gaat om de wijze waarop je structureel aandacht besteedt aan de positie van LHBTI-burgers binnen gemeentelijk beleid. Tevens stijgt Nederland in datzelfde jaar op de ILGA-Europe Rainbow Index 2014 naar de vierde plaats. Het behouden van deze verworvenheden vergt aandacht. Dat betekent dat wij als gemeente samen met onze partners ambities blijven houden en versterken. LHBTI-beleid gaat iedereen aan en is van LHBTI s en niet-lhbti s. Het gaat over alle leefdomeinen, met verschillende dwarsverbanden en overlap tussen de domeinen zoals veilig sportklimaat, antidiscriminatiebeleid en vrouwenemancipatie. De uitvoering bestaat uit inspanningen en investeringen van de gemeente én van het maatschappelijk (LHBTI) veld. Seksuele- en genderdiversiteit Amsterdam streeft naar seksuele- en gender diversiteit in brede zin. De afkorting LHBTI staat voor: lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuele personen, transgender personen en Pagina 10 van 48

11 mensen met een intersekse-conditie. Voor de leesbaarheid gebruiken we deze afkorting, maar in feite is deze groep nog breder. We streven naar acceptatie van diversiteit in seksuele geaardheid, genderidentiteit en genderexpressie in brede zin. Daarmee bedoelen we dus ook mensen die zichzelf zoekende (questioning), queer of aseksueel noemen. Nota Roze Agenda Op 12 februari jl. vond de Roze Agenda bijeenkomst in de Rode Hoed plaats met 150 verschillende LHBT organisaties, en vertegenwoordigers van stadsdelen, ambtenaren en vertegenwoordiging van het College. Tijdens deze bijeenkomst zijn in verschillende werkgroepen de prioriteiten opgehaald voor de stedelijke kaders van de Roze Agenda. De nota Roze Agenda is op 21 mei jl. in de raadscommissie Jeugd en Cultuur besproken. De Commissie gaf aan een nadere uitwerking te willen zien in een uitvoeringsagenda. Totstandkoming van het uitvoeringsplan Het uitvoeringsplan is evenals de nota Roze Agenda een samenwerking tussen de gemeente en haar partners. Het is tot stand gekomen met bijdragen van LHBTIvertegenwoordigers, algemene organisaties, raadsleden en ambtenaren. Voor het uitvoeringsplan zijn nog extra bijeenkomsten georganiseerd voor deelnemers van de bijeenkomst op 12 februari jl. die hadden aangegeven actief betrokken te willen blijven en voor raadsleden om ook hun input mee te kunnen nemen. Focus uitvoering Dit uitvoeringsplan is diepgeworteld in de Amsterdamse uitvoering, omdat het LHBTI-beleid al decennia van kracht is. Wij zetten het bestaande beleid voort, maar brengen met dit plan opnieuw focus aan. Waar gaan we (extra) op inzetten en zijn er maatregelen die aan herijking toe zijn? Deze vragen beantwoorden we met dit plan. Tijdens de uitvoering van dit plan volgen en meten wij de resultaten en effecten met een monitor. Dit plan volgt in grote lijnen de focus van de Roze Agenda We geven bijzondere aandacht aan zes specifieke LHBTI-groepen, die extra kwetsbaar zijn of nog onvoldoende zichtbaar. Dat betekent prioriteit voor transgender personen, lesbische en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, bi-culturele LHBTI s, roze ouderen, mensen met een intersekse-conditie. De aandacht voor mensen met een intersekse-conditie is vrij nieuw. Hier hebben we nog geen uitgewerkt beleid op en er is binnen Amsterdam nog geen duidelijke interseksevertegenwoordiging. LHBTI-beleid betreft integraal beleid. Vanwege de breedte en omvang zijn de maatregelen ondergebracht bij verschillende domeinen. Gezondheidszorg en hulpverlening zijn als domein toegevoegd aan dit plan, omdat aandacht hiervoor zeker nodig blijft. We geven ook aan wat we als gemeente doen om zelf het goede voorbeeld te geven. 2016: een bijzonder jaar 2016 wordt een bijzonder jaar voor Amsterdam. Het LHBTI-hoogtepunt is de EuroPride. In plaats van negen dagen Gay Pride, vijftien dagen een internationaal feest en LHBTI-inhoudelijke bijeenkomsten. Andere specifieke LHBTI-evenementen in Amsterdam zijn: het wereldcongres Transgender Health en de Roze Zaterdag in Amsterdam. Daarnaast zijn er nog andere grootse internationale evenementen. De eerste helft van het jaar is Nederland EU-voorzitter waardoor in Amsterdam verschillende internationale bijeenkomsten zullen plaatsvinden. Ook is Amsterdam in 2016 host voor de EK Atletiek. Pagina 11 van 48

12 Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de kaders en context geschetst van het uitvoeringsplan. Het beleid is niet van gisteren, maar bestaat al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw. In dit hoofdstuk kijken we naar de ambities, geven we alvast een overzicht van de belangrijkste maatregelen en van de belangrijkste beoogde resultaten en effecten. Hoofdstuk twee is het hart van het uitvoeringsplan. Daarin komen negen domeinen aan bod: veiligheid, onderwijs, jeugd, diversiteit, zorg en welzijn, gezondheidszorg en hulpverlening, sport, economie en werk, cultuur en informatie. We geven daarin aan wat we willen bereiken, wat we al doen en wat we gaan doen. De maatregelen die we oppakken verdelen we onder in maatregelen die we voortzetten, intensiveren en wat we nieuw gaan doen. Het derde hoofdstuk beschrijft de aanpak van het uitvoeringsplan met aandacht voor monitoring en effectmeting. We sluiten het hoofdstuk af met een beschrijving wat we als gemeente Amsterdam willen bereiken om zelf een inclusieve organisatie te zijn. In het vierde en laatste hoofdstuk komen de financiën aan bod. Door de verwevenheid van portefeuilles van stad en stadsdelen, en de inbedding van LHBTI in de domeinen zijn de meeste LHBTI-maatregelen versleuteld binnen het regulier budget. Het budget Diversiteit wordt in voorkomende gevallen ingezet als aanjaagbudget voor ontwikkelingen op andere domeinen. Om die reden geven we hier alleen de LHBTI-begroting van de portefeuille Diversiteit weer. In de bijlagen is de integrale tekst van het Roze Stembusakkoord 2014 opgenomen en een overzicht van de geraadpleegde bronnen. LHBT of LHBTI? LHBT staat voor: lesbisch, homoseksueel, biseksueel en transgender. De gemeente stelt voor om hier de i van intersekse aan toe te voegen. Het beleid hiervoor gaan we de komende tijd ontwikkelen. Dit geeft wel meteen aan dat mensen met een intersekse-conditie zich welkom kunnen voelen in Amsterdam. Met LHBTI bedoelen we overigens ook mensen die zich zoekende (questioning), queer of aseksueel noemen. Pagina 12 van 48

13 1. Kaders en context Een vrije stad Dit uitvoeringsplan moet worden geplaatst in de specifieke context van een vrije stad als Amsterdam, in een land als Nederland, waarin bepaalde verworvenheden voor LHBTI s normaal zijn geworden. Zoals het eerste homo monument ter wereld in Amsterdam (1986), de Amsterdam Gay Pride sinds 1996, het eerste burgerlijk homo - huwelijk ter wereld voltrokken in Amsterdam (2001), en de mogelijkheid tot adoptie voor stellen van gelijk geslacht (2009). Ook is de (jaarlijkse) ontvangst van internationale LHBTI-activisten tijdens de Gay Pride een belangrijke pijler en de opvang van deze activisten binnen het recent gestarte Shelter City. Aan de andere kant laat het recente onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (Kuypers, 2015) Wel trouwen, niet zoenen een contrasterend beeld zien. Nederland kent in vergelijking met andere landen een tolerant klimaat. Uit het onderzoek blijkt echter dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking weliswaar aangeeft geen problemen te hebben met LHBTI s, maar dat een grotere groep toch moeite heeft met sommige uitingen van LHBTI s. Ook blijkt dat er met betrekking tot LHBTI-acceptatie nog grote verschillen zijn tussen bevolkingsgroepen in de Nederlandse samenleving. Sociale acceptatie als centraal doel Doel van het uitvoeringsplan is een hoge sociale acceptatie van LHBTI s. Dit betekent dat de leefomgeving veilig is, dat aandacht voor LHBTI verankerd is in het beleid van organisaties en dat LHBTI s zich laten zien, zichtbaar en weerbaar zijn. Figuur 1: Doelen piramide Pagina 13 van 48

14 Drie subdoelen 1. Veiligheid: Amsterdam biedt LHBTI s een veilige leefomgeving. 2. Weerbaarheid & toegang: LHBTI s zijn weerbaar en kunnen zich goed redden in de samenleving. 3. Zichtbaarheid & bewustzijn: LHBTI s zijn zichtbaar in de stad en Amsterdammers kennen de LHBTI-thematiek. Hierbij een overzicht van de doelen per beleidsterrein: Veiligheid: Een veilig leefklimaat voor LHBTI s Onderwijs: Een veilig en tolerant schoolklimaat met een hoge LHBTI-acceptatie Jeugd: Acceptatie van seksuele diversiteit en genderdiversiteit onder jeugd/jongeren als onderdeel van een inclusieve jongerencommunity Diversiteit: Een tolerant leefklimaat onder alle LHBTI-groepen ongeacht (culturele) afkomst Zorg & welzijn: De voorzieningen zorg & welzijn afgestemd op LHBTI s: verbetering toegang, omgang en welbevinden Gezondheidszorg & hulpverlening: De voorzieningen gezondheidszorg & hulpverlening afgestemd op LHBTI s: verbetering toegang, omgang en gezondheid Sport: Een veilig sportklimaat, inclusief voor LHBTI s Werk & economie: Ruimte voor LHBTI bij evenementen & een LHBTI-vriendelijk ondernemersklimaat en werkklimaat Cultuur & informatie: Permanente zichtbaarheid van LHBTI s Amsterdam investeert in nieuwe en bestaande maatregelen De uitvoering bestaat uit inspanningen en investeringen van de gemeente én het maatschappelijk (LHBTI) veld. Het college investeert de komende jaren via reguliere budgetten en een specifiek aanjaagbudget, om deze ambities waar te maken. Voor een groot deel zijn dit bestaande maatregelen, maar er zijn ook nieuwe maatregelen. De belangrijkste van de bestaande en nieuwe zijn: Innovatieve aanpak verhoging aangifte- en meldingsbereidheid onder LHBTI s Voorlichting en deskundigheidsbevordering in onderwijs en jongerenwerk Impuls aan LHBTI-voorlichting op mbo Plan van aanpak LHBTI-voorlichting onderwijs (o.m. criteria programma s, verdieping) Beleidsinbedding LHBTI bij onderwijs, sport, zorg en welzijn Digitale fora / social media voor LHBTI-senioren en -jongeren LHBTI-netwerken met themabijeenkomsten en onderlinge dialoog, waaronder: transgenderwerknemers, personen met een intersekse-conditie, lesbische en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, LHBTI-chronische zieken, mantelzorgers Uitwerking van LHBTI-component binnen Shelter City, opvang voor en begeleiding van mensenrechtenactivisten Internationale samenwerking, onder meer door Rainbow Cities Network Aandacht voor goed LHBTI-werkgeverschap, onder meer gericht op transgender personen LHBTI-component voor roze senioren in het Age Friendly City (WHO) concept Gezondheidszorg en psychosociale hulpverlening op maat door signalen en onderzoek Inzet projectleider Veilig Sport Klimaat, waarvan LHBTI-acceptatie onderdeel is LHBTI-component bij grote en kleinschalige evenementen Pagina 14 van 48

15 Zichtbaarheid voor specifieke LHBTI-geschiedenis (onder meer hiv in de jaren 80, Amsterdamse LHBTI-geschiedenis) door onder meer verdieping samenwerking museale instellingen Deelname Dutch Government Pride, onderzoek naar ervaringen van LHBTI s in de organisatie Onderzoek naar LHBTI-thematiek en effectmeting maatregelen van dit uitvoeringsplan Over vier jaar Het Roze Stembusakkoord 2014 noemt de stad Amsterdam sinds decennia één van de onbetwiste koplopers als het gaat om acceptatie en tolerantie van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen en biseksuele en transgender personen. Via dit akkoord spreken de politieke partijen zich uit om zich ook de komende vier jaar te committeren aan het verder versterken van de positie van Amsterdam als Roze stad. De ambitie is om over vier jaar een verbetering te zien op de onderwerpen van het Stembusakkoord. De volgende effecten zijn de belangrijkste, omdat ze een grote impuls geven aan de inbedding van de ambities dan wel een lange termijneffect realiseren. De veiligheid van LHBTI s is groter geworden en de aangifte- en meldingsbereidheid onder LHBTI s is verhoogd. De sociale acceptatie voor LHBTI s is gegroeid en versterkt. Er is meer bewustzijn onder jongeren en volwassenen over het brede spectrum van LHBTI s, met speciale toevoeging van kennis over transgender en mensen met een intersekseconditie. Meer scholen, meer zorginstellingen en meer sportverenigingen hebben een veiliger en toleranter klimaat door LHBTI in hun beleid op te nemen en de professionals te trainen. De belangenbehartiging van de afzonderlijke LHBTI-groepen, die tot nu toe nog niet goed zijn georganiseerd, is goed van de grond gekomen in netwerken met duidelijke vertegenwoordiging. De (gezondheids)zorg en de hulpverlening is goed afgestemd op de verschillende LHBTIgroepen en hun gezondheid laat een verbetering zien. Meer werkgevers (in het onderwijs, welzijn, zorg en sport) hebben een specifiek LHBTIcomponent in hun personeelsbeleid opgenomen en Amsterdam geeft zelf het goede voorbeeld. De LHBTI-component bij grote en kleinschalige evenementen is steeds vaker ingebed. De zichtbaarheid van LHBTI s in de stad is toegenomen en de burger in de stad is zich meer bewust van de specifieke LHBTI-thematiek. Onderzoek wordt vertaald in adequaat LHBTI-beleid (o.m. zwerfjongeren, mensen met intersekse-conditie) en effecten van maatregelen voor Amsterdamse LHBTI s worden gemeten. De gemeentelijke organisatie is LHBTI-proof. Pagina 15 van 48

16 2. Uitvoering per beleidsterrein In de Roze Agenda was de zichtbaarheid apart als thema uitgewerkt voor lesbische vrouwen, LHBTI-ouderen en transgender personen. Ook was veel aandacht voor vluchtelingen, bi-culturele LHBTI s en mensen met een intersekse-conditie. In dit uitvoeringsplan is de aandacht voor deze zes groepen bij verschillende domeinen opgenomen en niet apart. Het betekent nog steeds nadrukkelijk dat er specifieke aandacht is voor deze groepen. Het uitvoeringsplan gaat over integraal beleid en bestrijkt negen domeinen. In vergelijking met de Roze Agenda is gezondheidszorg en hulpverlening extra opgenomen. Vrijwel alle maatregelen uit de Roze Agenda komen in dit uitvoeringsplan terug. Er zijn een paar voorstellen die een andere vorm hebben gekregen. Het voorstel voor één stedelijk veiligheidsloket voor LHBTI s is bijvoorbeeld niet letterlijk opgevat, maar vertaald naar bestaande loketten. In de Roze Agenda stond het voornemen om als gemeente Amsterdam een quotum voor transgenders op te nemen. Dit is als symbolische intentie vertaald in maatregelen voor onder meer LHBTI s om de gemeente Amsterdam een inclusieve organisatie te maken. Op elk beleidsterrein komen de volgende vragen aan bod: ü Wat willen we bereiken? ü Wat doen we al? ü Wat gaan we voortzetten, intensiveren of nieuw doen? De volgorde van de beleidsterreinen is gebaseerd op de gemeentelijke Programmabegroting Pagina 16 van 48

17 Veiligheid Wat willen we bereiken? Een veilig leefklimaat voor LHBTI s Veiligheid Gezien de misdrijven waar LHBTI s met enige regelmaat het slachtoffer van zijn - denk aan discriminatie, belediging, geweld en intimidatie in de openbare ruimte of in de eigen woonomgeving - is het belangrijk om aandacht voor een veilig leefklimaat te blijven houden. De veiligheidspartners in Amsterdam zetten zich hier voor in: zo hebben politie en Openbaar Ministerie extra aandacht voor opsporing en vervolging van strafbare feiten waarbij een LHBTI als slachtoffer betrokken is. Het OM eist bovendien hogere straffen in geval van geweld tegen LHBTI s, indien er een discriminatoir motief aan ten grondslag heeft gelegen. De totale omvang van het veiligheidsprobleem voor LHBTI s is moeilijk te bepalen, mede door de lage meldings- en aangiftebereidheid. Onder andere als gevolg van schaamte, eerdere ervaringen met aangifte doen in het verleden, of beeldvorming. Dat geldt in het bijzonder voor bepaalde groepen binnen de LHBTI s, bijvoorbeeld mannelijke sekswerkers en transgendersekswerkers, die nog minder bereid zijn te melden of aangifte te doen door de verborgenheid van hun werk. Het verhogen van de meldings- en aangiftebereidheid is een veiligheidsprioriteit. Daarnaast is een grondige analyse nodig om informatie over incidenten, klachten en aangiftes goed te kunnen duiden: hoe groot is het probleem, waar zijn we als Amsterdam goed in (ten opzichte van andere steden), wat kan beter? Dit vergt onder meer onderzoek naar andere informatiebronnen die bruikbaar zijn om ons beeld van de problematiek te verbeteren. Punt 2 uit Roze Stembusakkoord 2014 : Veiligheid en sociale acceptatie van LHBT s Discriminatie en geweld op grond van seksuele- en genderdiversiteit worden vrijwel nooit bestraft. Dat heeft niet alleen te maken met de lastige bewijsbaarheid, maar ook met het feit dat slachtoffers meestal geen aangifte doen. Snel optreden na aangiften van discriminatoir geweld, bedreiging en intimidatie moet prioriteit krijgen van zowel politie als Openbaar Ministerie. Te weinig LHBT s doen nog aangifte. Melding en aangifte doen moet worden gestimuleerd, in het bijzonder onder lesbiennes, transgenders en biseksuelen. Het doen van anonieme aangifte moet actief worden aangeboden. De gemeente heeft een voorbeeldfunctie op het gebied van werken aan sociale acceptatie en het bestrijden van discriminatie binnen haar eigen diensten. Bestaande veiligheidsloketten Er zijn twee belangrijke plekken waar LHBTI s terecht kunnen als zij slachtoffer zijn geworden van discriminatie of geweld. Dat zijn het politienetwerk Roze in Blauw en het MDRA. Roze in Blauw is een centraal veiligheidsloket, uniek in Nederland, afgestemd op de LHBTI s in Amsterdam. Het is een begrip geworden binnen de LHBTI-wereld in Amsterdam. Het netwerk behartigt de belangen van homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuele mensen en transgender personen, binnen en buiten de politie. De leden van Roze in Blauw staan klaar voor mensen die melding willen doen van discriminatie, belediging, mishandeling of diefstal wegens hun geaardheid (o.m. doorverwijzen of bemiddelen bij het doen van aangifte). Roze in Blauw is telefonisch en per te bereiken, hun folder is vertaald in meerdere talen, er is een website en het netwerk is zichtbaar aanwezig bij belangrijke (LHBTI-) evenementen. Daarnaast werkt het MDRA aan het bestrijden en voorkomen van discriminatie door middel van: Pagina 17 van 48

18 klachtenbehandeling, voorlichting en advies, en het uitvoeren van onderzoek. In de Roze Agenda wordt het belang van één herkenbaar veiligheidsloket in Amsterdam met een goede doorverwijsfunctie genoemd. Dit wordt geen nieuw loket, want in feite is het politienetwerk al een centraal LHBTI-veiligheidsloket. Ook blijven we gebruik maken van de reeds genoemde MDRA en zijn er op lokaal, wijkniveau gebiedsloketten waar problemen in de buurt gemeld kunnen worden. Dit vereist een LHBTI-sensitiviteit op wijkniveau die we willen versterken. Ook buurtschouwen spelen hierbij een rol en worden gebruikt om te bepalen welke maatregelen nodig zijn om de veiligheid te verhogen. Monitoren Uit verschillende monitoren komen aangrijpingspunten voor het actualiseren van LHBTIveiligheidsaanpak. Te denken valt aan de Veiligheidsmonitor, de jaarlijkse rapportages van het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam (MDRA) en de periodieke onderzoeken van OIS. Het OIS-rapport Discriminatiebeeld regio Amsterdam-Amstelland (2013) wijst erop dat een vergelijking van verschillende bronnen het niet goed mogelijk maakt om te zeggen of discriminatie tussen 2010 en 2012 gemiddeld toe- of af is genomen: ontwikkelingen verschillen per bron. Uit hun onderzoek blijkt dat discriminatie wel veel vaker in enquêtes wordt gemeld dan het bij het MDRA, de politie en het OM wordt geregistreerd. In de komende periode blijft het stimuleren van de aangifte- en meldingsbereidheid een prioriteit. Anoniem aangifte doen kan hierin helpen. Het is niet de regel, maar in geval van vrees voor bedreigingen zijn er (beperkte) mogelijkheden om de persoonsgegevens van het slachtoffer af te schermen, bijvoorbeeld door onder een nummer te registreren of het politiebureau als woonadres op te geven. Speciale aandacht voor mannelijke sekswerkers Een verborgen problematiek betreft de positie van mannelijke en transgendersekswerkers. Uit verschillend onderzoek blijkt dat mannelijke sekswerkers en transgendersekswerkers vaak te maken hebben met een dubbel stigma: homoseksueel / transgender zijn en in de prostitutie werken (Altink 2014). Zij zijn vaak extra kwetsbaar vanwege drugsgebruik, diensten zonder condoom, en het gebrek aan informatie over maatschappelijk werk en gezondheidszorg. Ook zijn er signalen van uitbuiting van jonge (homoseksuele) mannelijke sekswerkers en hebben mannelijke transgender-sekswerkers achter het raam vaker te maken met geweld en agressie dan andere groepen binnen de prostitutie. Cijfers over aantallen homoseksuele sekswerkers zijn moeilijk te geven. De cijfers zijn volgens onderzoekers een tipje van de ijsberg, omdat veel mannenprostitutie verborgen is. Medio 2014 is een klankbordgroep opgericht voor mannelijke sekswerkers (inclusief transgendermannen) gestart, onder meer om de positie van de (mannelijke) sekswerkers te versterken. In deze klankbordgroep is veel aandacht voor diversiteit, LHBT(I)-rechten, hulpverlening en empowerment. Wat gaan we doen? We zetten in op verhoging van de aangifte- en meldingsbereidheid door middel van het vergroten van de bekendheid en toegankelijkheid van Roze in Blauw en MDRA door het stimuleren van innovatieve maatregelen. Wij combineren deze acties met onderzoek naar manieren om beter zicht te krijgen op de omvang van de problematiek, op basis van informatie uit de bestaande monitors en andere bronnen (bijvoorbeeld onderzoek, buurtschouwen). Pagina 18 van 48

19 Voortzetten Aanpak LHBTI-veiligheid (continue) actualiseren op basis van monitoring Buurtschouwen organiseren in uitgaansgebieden, en vervolgmaatregelen treffen Intensiveren Vergroten sensitiviteit om LHBTI-gerelateerde buurtconflicten met buurtbewoners op te lossen Meer inzicht verkrijgen in omvang problematiek op basis van informatie uit monitors en andere bronnen. Nieuw Ontwikkelen van innovatieve maatregelen om aangifte- en meldingsbereidheid te verhogen, met specifieke aandacht voor kwetsbare groepen binnen de LHBTI s (o.m. Roze in Blauw, MDRA, wetenschappelijke-, en LHBTI-vertegenwoordigers) Pagina 19 van 48

20 Onderwijs Wat willen we bereiken? Een veilig en tolerant schoolklimaat met een hoge LHBTI-acceptatie Onderwijs Sociale acceptatie van LHBTI s binnen het onderwijs is nog onvoldoende praktijk. Seksuele diversiteit is niet vanzelfsprekend de norm, homo is een van de meest gebruikte scheldwoorden in het onderwijs. Vooral in het (v)mbo zijn leerlingen vaker negatief. Jongeren die in het centrum wonen zijn minder negatief dan jongeren die in Nieuw-West wonen. Openheid is niet vanzelfsprekend. Versterking van weerbaarheid van LHBTI-leerkrachten en LHBTI-leerlingen kan hier een bijdrage aan leveren, maar ook de dialoog hierover voeren is belangrijk. Ouders hebben een rol om hun eigen kinderen te begeleiden en te vormen, maar zij hebben soms zelf voorlichting nodig over seksualiteit en seksuele diversiteit/identiteit. Een rol van belang speelt ook (culturele) diversiteit onder ouders zelf. De voorlichting aan ouders is hierop nog niet altijd aangepast. Voor de opgroeiende jeugd is seksuele educatie van groot belang, dus een integraal educatieaanbod waarbij ook seksuele diversiteit aan bod komt is essentieel om zich veilig en geaccepteerd te kunnen voelen op school. In de kerndoelen van het onderwijs staat sinds 2012 dat leerlingen respectvol leren omgaan met verschillen in opvattingen van mensen, met daarbij aandacht voor seksualiteit en seksuele diversiteit. Apart van de vraag of dit ook daadwerkelijk overal gebeurt, is het de vraag of er criteria aan de voorlichtingsprogramma s moeten worden verbonden. Nu is de mate en diepgang van de voorlichting zeer verschillend en niet altijd op maat gemaakt voor de behoeften van een school. Een school met een populatie met een hoge tolerantie voor (seksuele) diversiteit heeft iets anders nodig dan een school met een lage tolerantie voor (seksuele) diversiteit. De vraag is hoeveel een leerling en een school nodig hebben voor sociale acceptatie en om veiligheid en ruimte te kunnen bieden voor seksuele diversiteit. Punt 1 uit Roze Stembusakkoord 2014 : Voorlichting op alle Amsterdamse scholen Op veel Amsterdamse scholen wordt voorlichting gegeven over seksuele diversiteit. Maar nog niet overal. Het is van belang dat op alle scholen gegarandeerd voldoende voorlichting wordt gegeven. Het is daarom belangrijk om LHBT-emancipatie in het reguliere schoolbeleid te verankeren. De gemeente moet voorlichtingsactiviteiten op scholen blijven ondersteunen en stimuleren. Een actieve rol van schoolbesturen en directies is hierbij essentieel. Uiteindelijk moet seksuele voorlichting en seksuele diversiteit op alle scholen voor voortgezet onderwijs in het reguliere lesprogramma worden opgenomen. Ook worden basisscholen gestimuleerd om in groep 7 en 8 uitleg te geven over seksuele gerichtheid, genderdiversiteit en discriminatie. Pagina 20 van 48

21 Wat doen we al? Voorlichting & deskundigheidsbevordering Voorlichting in het onderwijs wordt onder meer gegeven door COC Amsterdam, de GGD, Spirit, bureau Horizon, Edudivers. Een greep uit de programma s die worden uitgevoerd: COC Amsterdam geeft jaarlijks bijna 600 voorlichtingslessen met LHBTI-rolmodellen, vooral in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. De GGD traint de leerkrachten voor de voorlichting Vlinders in je buik in het primair onderwijs, en, Lang leve de Liefde in het voortgezet onderwijs. Sinds kort trainen zij ook docenten in het middelbaar beroepsonderwijs, maar dit is nog beperkt. Diverse andere voorlichtingsprogramma s van onder meer: Spirit met Liefde is, theaterworkshop Valentijn met Je lijf je lief, Bureau Horizon met Homotolerantie, Edudivers met diverse programma s zoals Mijn ID campagne Speciaal voor ouders is er bijvoorbeeld een theaterstuk ontwikkeld door de GGD, dat ingezet wordt bij de voorlichting aan ouders binnen het basisonderwijs. Voor veel voorlichtingsprogramma s geldt dat er een algemene focus is op seksuele relaties. LHBTI is daarvan onderdeel. Andere onderwerpen zijn bijvoorbeeld: veilig vrijen, grensoverschrijdend gedrag, tienerzwangerschappen. Er is veel materiaal, maar er zijn geen criteria voor scholen voor hun LHBTI-inzet. Bovendien is er onvoldoende bekend welke acties en programma s leiden tot een daadwerkelijk positieve impact op het schoolklimaat en op de pedagogische doelen op de langere termijn. Movisie heeft in september 2015 een verkennende studie uitgebracht naar de effectiviteit van interventies. Hieruit blijkt dat praten over seksuele diversiteit slechts onder sommige omstandigheden begrip kweekt, en dat de mogelijkheid om je via films en theaterstukken in iemand te verplaatsen vaak (meer) begrip oplevert. Negatieve meningen over LHBTI s tijdens een dialoogbijeenkomst kunnen door deelnemers worden overgenomen. Plan van aanpak In de Amsterdamse Lokale Educatieve Agenda voor het basisonderwijs is LHBT(I) opgenomen. Dat is een goed aangrijpingspunt om het gesprek met de scholen te voeren over een plan van aanpak om LHBTI in hun beleid in te bedden. Het past binnen de opdracht aan het onderwijs om actief burgerschap en de sociale integratie van leerlingen te bevorderen. Er is geen formeel LHBT(I) beleid voor het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs, dus ook voor het vo en mbo is een dergelijk plan van belang. Wat gaan we doen? De voorlichting aan leerlingen door het COC Amsterdam en de training van leerkrachten door de GGD in hun programma s worden voortgezet. We verdiepen de voorlichting door een extra impuls voor training van docenten in het mbo-onderwijs, en voorlichting aan ouders. Om meer begrip te kweken tussen leerlingen stimuleren we gay-straight alliances. We maken een plan van aanpak voor het onderwijs om op maat de LHBTI-thematiek vorm te geven en in te bedden. Pagina 21 van 48

22 Voortzetten LHBTI-voorlichting voortzetten aan leerlingen in het onderwijs(po, vo, mbo) Training en deskundigheidsbevordering aan leerkrachten en docenten voortzetten Intensiveren Verbreden en verdiepen van programma s, met name voor het mbo met impuls voor mbo Voorlichting voortzetten aan ouders, o.m. door toneelproject voor ouders (20 scholen in po) Bevorderen van Gay-straight alliances van leerlingen Nieuw Een plan van aanpak voor LHBTI maken en in gesprek gaan met het onderwijs (po, vo, mbo) over: analyse programma s/methodieken (relevant onderzoek betrekken, o.m. van Movisie) strategie om de LHBTI-component in kernvakken en in het schoolbeleid in te bedden, denk hierbij doorontwikkeling voorlichting in het onderwijs met gebruikmaking van een LHBTI-onderwijsnetwerk van ambassadeurs Stimuleren van LHBTI binnen het schoolbeleid en in het anti-pestbeleid bij scholen en schoolbesturen Pagina 22 van 48

23 Jeugd Wat willen we bereiken? Acceptatie van seksuele- en genderdiversiteit onder jeugd/jongeren als onderdeel van een inclusieve jongerencommunity Uit onderzoek Jeugd blijkt dat jongeren gemiddeld slechter scoren dan volwassenen op vrijwel alle indicatoren van respect, zoals houding naar andere groepen, homo-acceptatie en onbeschoft gedrag. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het onderzoek Scorekaart Burgerschap en Diversiteit van Dienst Onderzoek en Statistiek (2013) en de GGD-rapportage Zo gezond zijn Amsterdamse jongeren! Stadsrapport Amsterdamse Jeugdmonitor voortgezet onderwijs (2012). Acceptatie van seksuele diversiteit door de eigen omgeving is vooral onder tieners en jongeren van groot belang. In deze periode worden de meeste mensen zich bewust van hun eigen seksuele identiteit en gevoelens. De bi-culturele jongeren, die kampen met gevoelens anders dan de hetero standaardnorm, hebben vaak extra aandacht nodig wanneer in hun gemeenschap weinig tolerantie is ten opzichte van LHBTI s. De stad en stadsdelen streven er gezamenlijk naar dat in het Amsterdams jongerenwerk acceptatie van seksuele diversiteit een vanzelfsprekendheid wordt. Dit als onderdeel van het realiseren van een inclusieve jongerencommunity. Punt 3 uit Roze Stembusakkoord 2014 : Ontmoetingsfaciliteiten en voorlichting voor LHBT-jongeren en zelforganisaties uitbreiden In het bijzonder indien deze jongeren een culturele of religieuze achtergrond hebben waarbinnen de acceptatie van LHBT s soms moeilijk ligt. LHBT-jongeren hebben soms professionele steun nodig bij hun coming-out. Ontmoetingsfaciliteiten en voorlichting dragen daar aan bij. Dit is zeker ook van toepassing voor de ouders van multiculturele LHBT s. Voor veel jongeren met een niet-westerse achtergrond is het westerse model van coming-out geen optie. Zij maken zelf keuzes en moeten daarin worden ondersteund. Docenten en bijvoorbeeld jongerenwerkers moeten worden getraind op sensitiviteit ten aanzien van seksuele- en genderdiversiteit. Coming-out moet niet de norm zijn, wel moet iedere jongere hierin een vrije en bewuste keus kunnen maken. De gemeente moet die vrijheid desnoods afdwingen, zodat iedereen die dat wil, uit de kast kan komen. Het is van belang dat organisaties van multiculturele LHBT s worden ondersteund. De gemeente faciliteert maatschappelijke organisaties in het kunnen bieden van ontmoeting voor kwetsbare LHBT s. Wat doen we al? Training jongerenwerkers & aanbod Het Amsterdamse jongerenwerk geeft sinds 2010 structurele aandacht aan de LHBT(I)- thematiek. Diverse trainingen zijn ontwikkeld voor jongerenwerkers om met seksuele diversiteit om te gaan, zoals die van Youth Spot en de dialoogtrainingen. Een groot deel van de jongerenwerkers heeft hieraan deelgenomen, ook docenten van de Hogeschool van Amsterdam en van ROC s. Er is een toolkit voor jongerenwerkers ontwikkeld om homoseksualiteit bespreekbaar te maken onder jongeren. De toolkit wordt gebruikt in het jongerenwerk en is inmiddels opgenomen in de kennisbank van Movisie. In het meidenwerk worden identiteitstrainingen gegeven en speciale lespakketten aangeboden. Het stedelijk jongerencentrum Argan organiseert thema-avonden over seksuele diversiteit. Pagina 23 van 48

24 Zwerfjongeren Uit het Initiatiefvoorstel Geef jongeren een kans in Amsterdam blijkt dat er reden is om aan te nemen dat er meer aandacht nodig is voor LHBTI-zwerfjongeren. Uit onderzoek in de VS blijkt dat LHBT-jongeren relatief oververtegenwoordigd zijn onder dakloze jongeren (NB: de I wordt hierin nog niet meegenomen wegens het ontbreken van kennis hierover). In de Verenigde Staten is 25 tot 40% van de dak- en thuisloze jongeren LHBT, terwijl dat voor de algemene bevolking tussen de 5% en 10% ligt. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat LHBT-jongeren in Nederland ook oververtegenwoordigd zijn onder de jongeren die dak- en thuisloos zijn. Hier wordt nu onderzoek naar gedaan. Movisie gaat dit samen met andere organisaties (o.a. HVO Querido, Arkin, het Leger des Heils, Street corner work, GGZ ingeest, Spirit, de Volksbond etc.) onderzoeken. De problemen en moeilijkheden die het risico vergroten om dak- en thuisloos te worden, lijken op de problemen van LHBTI-jongeren. Wanneer de resultaten van dit onderzoek daartoe aanleiding geven wordt er specifiek Amsterdams beleid ontwikkeld voor LHBT(I)- zwerfjongeren. Een nieuw basispakket jongerenwerk met LHBTI als prioriteit De Brede werkgroep Amsterdams Jongerenwerk Nieuwe Stijl (stad en stadsdelen) neemt LHBTI als prioriteit op in het nieuwe basispakket. Dit is een formele bevestiging van wat er in de praktijk al gebeurt. Veel activiteiten van voorlichting en deskundigheidsbevordering zijn tussentijds al opgepakt door de stadsdelen en worden inmiddels al geruime tijd door de welzijnsinstellingen uitgevoerd. Wat gaan we doen? Het jongerenwerk gaat verder met deskundigheidsbevordering van de jongerenwerkers, met training en inbedding in de opleidingen en empowerment van LHBTI-jongeren. LHBTI wordt vastgelegd als prioriteit in de nieuwe prestatieafspraken met het jongerenwerk. Nieuwe aandachtgroep zijn mogelijk de LHBT(I)-zwerfjongeren. De aanpak daarvoor wordt ontwikkeld op basis van onderzoeksresultaten. Voortzetten Inventariseren van programma s en methodieken voor jongerenwerk LHBTI-inbedding bij opleidingen voor jongerenwerk Deskundigheidsbevordering aan jongerenwerkers Social media als platform voor ontmoeting/uitwisseling van LHBTI-jongeren Intensiveren Ontmoeting tussen LHBTI-(bi-culturele) jongeren met als doel empowerment Training LHBTI-jongeren als ambassadeur/voorlichter, alsmede gay-straight alliances van jongeren als LHBTI-ambassadeurs LHBTI-voorlichting aan ouders en jongeren (mogelijk samenwerking met onderwijs) Nieuw LHBTI als prioriteit in nieuw stedelijk kader jongerenwerk opnemen, streefnormen ontwikkelen Vertalen in beleid van de onderzoeksresultaten Movisie naar LHBT(I) onder zwerfjongeren Pagina 24 van 48

25 Diversiteit Wat willen we bereiken? Een tolerant leefklimaat onder alle LHBTI-groepen ongeacht (culturele) afkomst Diversiteit Nederland en de gemeente Amsterdam in het bijzonder stonden in het verleden internationaal bekend als verdraagzaam en tolerant, met veel acceptatie voor diversiteit. Dit beeld moet in deze tijd worden genuanceerd, omdat acceptatie niet vanzelfsprekend is en geweld tegen LHBTI s op straat nog steeds plaatsvindt. Amsterdam streeft er echter naar om zowel internationaal als nationaal de boodschap van mensenrechten uit te blijven dragen en hier een voorbeeld in te zijn. Het goed inrichten van opvang en voorzieningen voor vluchtelingen en voor mensenrechtenactivisten is daarvan onderdeel en vormt een complexe opgave. De opvang is meer dan alleen een positief en veilig klimaat bieden, maar hierbij hoort ook een doordacht programma van activiteiten en begeleiding. Voor LHBTI-vluchtelingen die in Amsterdam verblijven, geldt dat zij een zeer kwetsbare groep zijn die hun weg naar elkaar en naar de specifieke LHBTI-voorzieningen vaak niet goed kunnen vinden. Daarnaast zijn de zichtbaarheid en emancipatie van (bi-culturele) lesbische en biseksuele vrouwen en transgender personen onvoldoende. Punt 6 uit Roze Stembusakkoord 2014: Opvang van LHBT-asielzoekers verbeteren Lesbiennes, homo s, bi s en transgenders die door discriminatie en vervolging vanwege hun seksuele gerichtheid als asielzoeker naar Nederland vluchten, komen vaak in Amsterdam terecht. Betere ondersteuning en specifieke opvang voor deze groep is noodzakelijk. Daartoe moet de gemeente een proactief beleid voeren. Punt 8 uit Roze Stembusakkoord 2014: Actieve uitwisseling van good practices met andere steden Wij willen dat alle Amsterdamse externe betrekkingen, zoals bijvoorbeeld stedenbanden als het Rainbow City netwerk, worden gebruikt voor ondersteuning en uitwisseling van ervaringen met stadsbesturen en LHBT-organisaties elders. De stedenband met Riga (Letland) heeft eerder gezorgd voor aanwezigheid van Amsterdamse politici op de Gay Pride in Riga en een bezoek van notabelen uit Riga om te kijken hoe men hier met de LHBT-gemeenschap omgaat, maar er is meer mogelijk. Zo kan Amsterdam leren van andere steden maar kan ook actief succesvolle aspecten uit haar beleid promoten bij zustersteden. Wat doen we al? Positieve zichtbaarheid: film, toneel, foto, debat, ambassadeurs en de regenboogvlag! Dit domein heeft veel overlap en werkt veel samen met andere domeinen, zoals veiligheid, kunst & cultuur, onderwijs, sport, zorg en economie. Er is in de afgelopen periode veel gedaan aan de positieve zichtbaarheid van LHBTI s. Een greep hieruit: Film & toneel: De Beslissing over de coming out van een Nederlandse jongen van Marokkaanse afkomst, de documentaire: Pink talks, Pink Ladies, over tien lesbische vrouwen van kleur en de toneelvoorstelling Schijn Foto-exposities van IHLIA en in OBA West en de jaarlijkse Pride Photo Award Debatten zoals het Queer Muslim Empowerment Programme Pagina 25 van 48

26 Projecten voor bi-culturele LHBTI-jongeren zoals Jezelf zijn in Amsterdam en Frontliners Aanpak en On the Move voor en door LHBTI s met islamitische en/of multiculturele achtergrond, het onderwijsproject Ik ben Turks en ik ben Lesbisch Netwerk NORKA (Netwerk Roze Ouders Roze Kinderen Amsterdam) als LHBTIambassadeurs. Maar ook het hijsen van de regenboogvlag op de Coming Out Dag in Amsterdam, mensenrechtenstad Amsterdam zet zich, als hoofdstad, wereldwijd in voor mensenrechten, inclusief LHBTI. Amsterdam werkt hierbij samen met andere wereldsteden zoals San Francisco, Berlijn, Parijs, São Paolo. Ook is Amsterdam trekker van het internationale Rainbow Cities Netwerk. De stad ontvangt regelmatig mensenrechtenverdedigers uit andere landen. Vanuit Diversiteit worden er in 2015/2016 gesprekken gevoerd in de verschillende stadsdelen over de vraag wat de essentiële elementen voor een lokale mensenrechtenagenda zijn. Het hosten van mensenrechtenactivisten is een samenwerking tussen de afdeling Externe Betrekkingen en Diversiteit. In 2015 waren LHBTI-activisten uit Turkije en uit de eilanden van de voormalige Nederlandse Antillen te gast bij de Gay Pride. Recent is een initiatiefvoorstel van de gezamenlijke politieke partijen in de gemeenteraad aangenomen om van Amsterdam een Shelter City te maken. Een Shelter City biedt een veilige omgeving aan bedreigde internationale mensenrechtenactivisten gedurende drie tot zes maanden. Dit kunnen ook LHBTI s zijn. Netwerkvorming, in het bijzonder voor bi-culturele LHBTI s, transgender personen en vluchtelingen Het beleid vanuit Diversiteit is erop gericht dat netwerken en projecten elkaar ondersteunen en met elkaar worden verbonden. Van belang hierbij is ook de diversiteit binnen de groep LHBTI s ruimte te geven en specifiek die groepen te ondersteunen die nog steun in hun emancipatieproces nodig hebben. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bi-culturele LHBTI s. Er is veel op deze netwerkvorming ingezet en dit blijven we ook doen. Specifieke aandacht is in 2015 besteed aan netwerkontwikkeling en de positieverbetering van transgender personen. Onder meer activiteiten én debatten rondom TransPride zijn ondersteund. LHBTI-vluchtelingen Vluchtelingenorganisaties wijzen erop dat LHBTI s vaker geen vluchtelingenstatus krijgen, omdat ze in het eerste gesprek niet open durven te zijn over hun oriëntatie en/of genderidentiteit. Het gevolg kan zijn dat ze daarna in de illegaliteit verdwijnen. Dus speciale sensitiviteit is nodig. Ook empowerment van vluchtelingen kan de openheid hierover vergroten. Er worden debatten en dialoogavonden georganiseerd en dit zorgt in toenemende mate voor netwerkvorming van vluchtelingen. Wat gaan we doen? We zetten sterk in op voortzetting en intensiveren van netwerkvorming, empowerment en bevordering van de weerbaarheid van verschillende groepen, in het bijzonder van transgender personen, lesbische- en biseksuele vrouwen, vluchtelingen, bi-culturele LHBTI s en mensen met een intersekse-conditie. De LHBTI-component wordt uitgewerkt voor Shelter City, opvang voor mensenrechtenactivisten. Pagina 26 van 48

27 Voortzetten Debatten/thema-avonden organiseren met mensenrechtenactivisten tijdens grote evenementen Voortzetten specifieke activiteiten rond de Gay Pride, zoals de buurtwandeltocht Prelude Pride Walk Intensiveren Ondersteunen van Amsterdamse netwerken op stedelijk niveau en stadsdeel/gebiedsniveau Ondersteunen netwerken transgender personen, bi-culturele LHBTI s, lesbische en biseksuele vrouwen, LHBTI-vluchtelingen, door middel van debatten, dialoogbijeenkomsten en empowermentactiviteiten Verdiepen internationale samenwerking, o.m. door Rainbow Cities Network, internationale werkbezoeken, ontvangst mensenrechtenactivisten Nieuw Ondersteunen van netwerken van mensen met een intersekse-conditie door middel van debatten, dialoogbijeenkomsten en empowerment Uitwerken LHBTI-component voor Shelter City Opstellen lokale mensenrechtenagenda, waar o.m. aandacht voor rechten van LHBTI s is Pagina 27 van 48

28 Zorg & welzijn Wat willen we bereiken? De voorzieningen zorg & welzijn afgestemd op LHBTI s: verbetering toegang, omgang en welbevinden Zorg & welzijn Het aantal ouderen in de Amsterdamse samenleving stijgt naar verwachting met 55% tussen 2012 en Dat zorgt voor extra druk op voorzieningen. Het risico is groot dat de aandacht voor verschillen afneemt. Niet alleen verschillen tussen de LHBTI s en niet LHBTI s, maar ook onder LHBTI-groepen onderling. Culturele verschillen onder bi-culturele LHBTI s spelen hierbij ook een rol. Voor LHBTI-ouderen kan de verhuizing naar een zorginstelling betekenen dat ze weer terug in de kast moeten, omdat ze bang zijn voor afwijzing van hun medebewoners en de organisatie soms onvoldoende toegerust is om hier goed mee om te gaan. LHBTI s met een beperking of een (chronische) ziekte krijgen soms geen (LHBTI-) zorg op maat. Hiervoor is verhoging van LHBTI-sensitiviteit bij de professional en de omgeving nodig. Een ander aandachtspunt is dat lesbische en biseksuele vrouwen vaker mantelzorger zijn. Tegelijk hebben lesbische vrouwen en homoseksuele mannen zelf vaak een kleiner netwerk waardoor zij in nood minder een beroep kunnen doen op anderen (minder mantelzorg). Het gevolg is dat eenzaamheid en isolement bij deze groepen vaker voorkomt, vooral naarmate ze ouder worden of er sprake is van ziekte. In een ideale wereld is de stad een leeftijdsvriendelijke stad aangepast op de diversiteit van de stad, dat wil zeggen dat de stad en haar voorzieningen op alle fasen van het leven van haar bevolkingsgroepen is ingericht en op de diversiteit van haar bewoners. Punt 4 uit Roze Stembusakkoord 2014: Een beter afgestemd aanbod voor roze senioren Vergrijzing onder LHBT s leidt tot een groeiende behoefte aan specifieke voorzieningen voor roze ouderen in Amsterdam. Voor oudere lesbiennes, homo s, biseksuelen en transgenders kan een verhuizing naar een zorginstelling soms betekenen dat ze terug de kast in moeten vanwege de negatieve houding van medebewoners en personeel. De gemeente stimuleert alle zorgaanbieders om een zogenaamde tolerantiescan uit te voeren, dit zou kunnen resulteren in een keurmerk. De woon- en zorgwensen van roze senioren zijn vaak anders dan bij andere Amsterdammers, denk aan ontmoetingsmogelijkheden of de dagelijkse praktijk van een niet-standaard genderidentiteit. Eenzaamheidsbestrijding onder álle LHBT senioren is daarom van groot belang. Specifieke roze senioren voorzieningen moeten mede daarom speerpunt in het LHBT-beleid van de gemeente worden. Wat doen we al? LHBTI-ouderen Mokum Roze is het Amsterdamse platform voor belangenbehartiging van roze ouderen. Deelnemers zijn onder meer: COC-Amsterdam, Amstelring, Amsta Cordaan, Stichting Grey Pride, Out Forever, Zielhuis Roze Uitvaart, enkele z.z.p-ers, en LHBTI-ouderen zelf. Mokum Roze verzorgt trainingen aan professionals in zorg en welzijn en organiseert de Senior Pride en de Roze Brunch. Tevens is het platform initiatiefnemer en medeorganisator van de Roze Loper. De Roze Loper is sinds 2012 een keurmerk voor (thuis) zorginstellingen die aangeeft dat de desbetreffende organisatie structureel aan integratie en acceptatie van homoseksualiteit werkt. Pagina 28 van 48

29 In Amsterdam zijn er 19 (van de 62) instellingen die het Roze Loper keurmerk hebben of aspirant zijn. Dat is 30,7% van het totaal aantal zorginstellingen. In Nederland heeft 4,7% van de zorginstellingen het keurmerk (bron: Ook de Amsterdamse LHBTIthuiszorginstelling Gay Care is gespecialiseerd in zorg aan roze senioren, en geeft voorlichting en training. Daarnaast zijn er meerdere organisaties die structureel activiteiten organiseren voor LHBTI-ouderen: Zociëteit, COC senioren, Café Zilver, zorgcentra, Grey Pink, homogroep Buitenveldert. In Amsterdam biedt één zorginstelling roze aanleunwoningen voor LHBTIsenioren aan. De gemeente Amsterdam is in gesprek met zorginstellingen met wie zij een inkooprelatie onderhoudt, om LHBTI-proof te worden. In 2017 worden de meeste contracten met zorginstellingen vernieuwd en dat biedt kansen om LHBTI goed in de afspraken te verwerken. De gemeente vraagt aandacht voor LHBTI bij het zorgkantoor (inkoper van zorg), de Wmo-raad en de wijkzorgteams. Age Friendly City De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft het model van Age Friendly City ontworpen, dat erop gericht is om op gezonde manier oud te worden. Dat model wil de gemeente Amsterdam toepassen. De zorg voor LHBTI-ouderen past in dit model en ook de LHBTIcomponent voor ouderen wordt hierin uitgewerkt. Studenten van de Universiteit van Humanistiek onderzoeken hoe deze LHBTI-component het beste ingebed kan worden in het WHO-model. Sociale cohesie in de buurten Veiligheid op straat en in de buurt wordt ook verhoogd door sociale cohesie in de buurt. Zo vinden pink postcode borrels plaats, vooral in buurten waar het van belang is dat de acceptatie onderling wordt vergroot en waar LHBTI s elkaar kunnen ontmoeten. Veilige Haven voor bi-culturele LHBTI s en LHBTI-vluchtelingen LHBTI-vluchtelingen en bi-culturele LHBTI s kunnen voor zorg (informatie, advies en begeleiding) terecht bij de Veilige Haven, psychosociale hulpverlening door Centram. De gemeente Amsterdam heeft afspraken gemaakt met Centram om de toegang tot de hulpverlening te verbeteren. De lange termijn ambitie voor Veilige Haven is om de hulpverlening in te bedden bij de reguliere maatschappelijke dienstverlening instellingen (Madi s). Voorlopig is echter het centraliseren van de psychosociale hulpverlening de beste manier om dit te organiseren. Het is belangrijk dat deze voorziening gecontinueerd blijft, want de psychosociale problematiek is groot onder deze groepen. Wat gaan we doen? We investeren in betere ontsluiting van informatie voor LHBTI-ouderen en sociale acceptatie binnen zorginstellingen met onder meer de reizende expositie Nooit meer in de kast van IHLIA. We investeren extra in meer LHBTI-sensitiviteit bij instellingen voor onder meer thuiswonende LHBTI-ouderen. We verbeteren de toegang tot de Veilige Haven voor LHBTIvluchtelingen en bi-culturele LHBTI s. Pagina 29 van 48

30 Voortzetten Stimuleren van kleinschalige initiatieven in de buurt voor LHBTI-ouderen Pink Postcode borrels organiseren, waar dialoog tussen LHBTI s en niet-lhbti s extra nodig is Intensiveren De Roze Loper onder de aandacht brengen bij (thuis)zorgorganisaties en stimuleren om dit keurmerk te verwerven Deskundigheidsbevordering inbedden bij opleidingsinstellingen (ROC s), zorginstellingen, wijkzorgteams, Wmo-raad, en zorgkantoor om (eenzaamheid bij) roze ouderen te signaleren en bij het omgaan van LHBTI s met een beperking Bevorderen dialoog tussen LHBTI- en niet LHBTI-bewoners met de tentoonstelling Nooit meer in de kast van IHLIA Netwerkontwikkeling steunen LHBTI s bij (chronische) ziekte en beperking Toegang en zichtbaarheid vergroten Psychosociale hulpverlening van Veilige Haven (Centram) Nieuw Informatie toegankelijk maken over voorzieningen en nieuws voor LHBTI-ouderen ( website) LHBTI-component in de Age Friendly City (WHO-model) opnemen Pagina 30 van 48

31 Gezondheidszorg & hulpverlening Wat willen we bereiken? De voorzieningen gezondheidszorg & hulpverlening afgestemd op LHBTI s: verbetering toegang, omgang en gezondheid Uit GGD onderzoek (2012) blijkt dat de gezondheid van lesbische en biseksuele vrouwen en onder homoseksuele mannen op verschillende domeinen minder goed is dan van de gemiddelde Amsterdammer. Uit de gezondheidsmonitor 2012 blijkt tevens dat de gezondheid van lesbische en biseksuele vrouwen en homoseksuele mannen nauwelijks is veranderd sinds De GGD-monitor uit 2012 toont aan dat: lesbische en biseksuele vrouwen vaker ernstige psychische klachten rapporteren dan heteroseksuele vrouwen er opvallend veel meer suïcidegedachten voorkomen onder lesbische en biseksuele vrouwen en homoseksuele mannen dan onder heteroseksuele mannen en vrouwen en dat zij vaker discriminatie ervaren lesbische vrouwen meer alcohol drinken en meer overgewicht hebben drugsgebruik en roken onder lesbische en biseksuele vrouwen en homoseksuele mannen hoger is dan gemiddeld onveilig vrijen onder homoseksuele mannen vaker voorkomt dan gemiddeld lesbische en biseksuele vrouwen vaker mantelzorger zijn dan heteroseksuele vrouwen Uit het onderzoek van SCP 2012 Worden wie je bent. het leven van transgenders in Nederland, (Kreuzenkamp 2012), blijkt duidelijk dat transgender personen zich vaker eenzaam voelen en meer psychische problemen hebben. Bij de transgenderonderzoeksgroep kwamen suïcidegedachten veel meer voor en was het percentage zelfmoordpogingen groot, ruim twee keer zo veel in vergelijking met de rest van de Nederlandse bevolking. In dit kader kunnen we vaststellen dat de psychosociale hulpverlening LHBTI s onvoldoende bereikt. De vraag is wat er gedaan kan worden om de drempel te verlagen en de handelingsverlegenheid van de professional bij deze groepen weg te nemen. Daarbij spelen ook taboes een rol in de eigen LHBTI-gemeenschap. Denk aan hiv onder homoseksuele mannen. Door het taboe hierop landt hiv-preventie niet vanzelfsprekend bij deze groep. Ideaal gezien hebben de LHBTI-groepen niet meer gezondheidsproblemen en geen zwaardere (geestelijke) gezondheidsproblemen dan niet-lhbti s en zorgen we ervoor dat de gezondheidszorg en hulpverlening afgestemd is op de behoeften van de LHBTI-groep. Wat doen we al? Voorlichting Het uitgangspunt voor GGD-beleid is dat alle burgers, dus ook LHBTI s, verantwoordelijk zijn voor hun eigen gezondheid. De GGD kijkt naar de groepen die iets extra s nodig hebben aan voorlichting en bewustwording. Gezondheidsvoorlichting behoort immers tot de kerntaken van de GGD en voorlichting over seksuele gezondheid is daarvan onderdeel. In dat kader organiseert de GGD ook jaarlijks een expertbijeenkomst over de psychosociale gezondheid van Pagina 31 van 48

32 LHBTI s. Doel is om daar waar nodig extra in te zetten of de aanpak aan te passen op dat wat lijkt te werken in de praktijk. Kwetsbare en verborgen groepen Kwetsbare groepen binnen de zorg zijn de LHBTI s die extra kwetsbaar blijken te zijn voor psychische klachten en suïcidale gedachten, LHBTI-jongeren in de jeugdzorg en homoseksuele sekswerkers. Jaarlijks organiseert de GGD een expertbijeenkomst over psychosociale gezondheid van LHBTI s. De cijfers van de gezondheidsonderzoeken en actuele signalen uit de praktijk zijn daarbij input en leidende thema s. Dat betekent dat er gekeken wordt hoe de psychosociale hulpverlening voor LHBTI s die extra kwetsbaar lijken voor psychische klachten en suïcidale gedachten op maat kan worden gemaakt dan wel aangepast kan worden. Sinds januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de jeugdzorg en dus ook voor LHBT(I)-jongeren binnen de jeugdzorg. Als gemeente kunnen we in onze gesprekken en afspraken de LHBTI-thematiek meenemen en structureel op de agenda zetten. Een hele specifieke groep binnen de jeugdzorg zijn de, reeds onder het domein jeugd genoemde, zwerfjongeren. Een andere kwetsbare groep is de Amsterdamse mannelijke homoseksuele sekswerkers. Bij hen is vaak sprake van een verhoogd risico op soa s door onvoldoende zorg voor hun seksuele gezondheid. Hier is voorlichting van belang, die laagdrempelig is. De ingang hiervoor kan de klankbordgroep voor mannelijke sekswerkers zijn. Wat gaan we doen? Veel van de activiteiten is regulier, zoals de gezondheidsvoorlichting door GGD Amsterdam over seksuele gezondheid. Ook de jaarlijkse expertmeeting over de psychosociale gezondheid van LHBTI s is een goed gebruik. We gaan in de komende periode de voorlichting en hulpverlening meer op maat maken voor de kwetsbare dan wel verborgen groepen. Voortzetten Jaarlijkse expertbijeenkomst voortzetten over psychosociale gezondheid LHBTI s Deskundigheidsbevordering stimuleren binnen de jeugdzorg (dialoogtraining) over LHBTI & aandacht voor LHBTI onder jongeren binnen de jeugdzorg Intensiveren Steeds aandacht blijven vragen binnen de gemeentelijke organisatie om de LHBTIcomponent op te nemen bij aanbestedingen in o.m. de thuiszorg, intramurale zorg, jeugdzorg, GGD Voorlichting over seksuele gezondheid (regulier) en maatschappelijke dienstverlening intensiveren door meer op maat te maken voor specifieke groepen zoals de mannelijke sekswerkers Pagina 32 van 48

33 Sport Wat willen we bereiken? Een veilig sportklimaat, inclusief voor LHBTI s Sport Veel sportverenigingen hebben geen (actief) LHBT(I) beleid. LHBT(I)-sporters zijn ook vaak niet zichtbaar. Bestuurders en leden zijn zich soms niet eens bewust dat bij hun vereniging ook leden aangesloten zijn die niet heteroseksueel zijn of zich niet thuis voelen bij de stereotiepe ideeën over hoe een man en vrouw is. Onbedoeld kunnen zij deze leden of bezoekers kwetsen met een opmerking of gedrag. Voor LHBT(I)-sporters vermindert dit het plezier in sport en heeft dit een negatieve invloed op hun prestaties. Het streven is naar een veilig sportklimaat in Amsterdam. Geweld, discriminatie, pesten, seksuele intimidatie, bedreiging en onsportief gedrag horen niet in de sport thuis. Om dit te bewerkstelligen wordt aandacht besteed aan preventie, het verhogen van de bereidheid om te melden of aangifte te doen en monitoring. Van belang bij het creëren van een veilig sportklimaat is openheid en het bespreekbaar maken en het tegengaan van subtiele vormen van uitsluiting. Elke sporter is welkom bij de Amsterdamse sportverenigingen en is gelijkwaardig. Idealiter hanteren alle Amsterdamse sportverenigingen een inclusief beleid, dragen dit actief uit en borgen dit in hun verenigingsbeleid (statuten, huishoudelijk reglement). Punt 6 uit Roze Stembusakkoord 2014: Sociale acceptatie van LHBT s bij Amsterdamse sportverenigingen Homoseksualiteit in de sport is nog steeds een taboe. In het bijzonder bij teamsporten ligt het moeilijk. Tegelijkertijd speelt sportbeoefening een belangrijke rol bij fysieke en mentale gezondheid van (jonge) Amsterdammers. Amsterdam zet actief in op een LHBT vriendelijk klimaat bij sportclubs. Professionele Amsterdamse sportorganisaties met een belangrijke voorbeeldfunctie worden gevraagd hieraan een bijdrage te leveren. Wat doen we al? Veilig Sport Klimaat (VSK): deskundigheidsbevorderingen trainingen In de Amsterdamse sportwereld is hard gewerkt aan een veilig sportklimaat (VSK). De Alliantie Gelijkspelen werkt in Oost, Zuidoost en Nieuw-West aan een veilig sportklimaat voor LHBT(I) s en heeft een aantal sportclubs geadviseerd over de LHBT(I)-aanpak. Dit is een doorlopend project. Sportservice Amsterdam is in 2014 gestart met de trainingen In Veilige Handen, voor bestuurders en trainers van sportverenigingen en andere uitvoerders van sportstimuleringsprojecten zoals combinatiefunctionarissen. Daarnaast heeft een aantal combinatiefunctionarissen deelgenomen aan het dialoogproject Homoseksualiteit verankerd. Er zijn losse externe workshops voor verenigingen waarbij het opstellen van omgangsregels wordt besproken. Sportservice Amsterdam maakt gebruik van de trainingen voor bestuurlijk en technisch kader van sportverenigingen, die door NOC*NSF worden aangeboden. Amsterdam biedt verenigingsbestuurders tevens workshops gesprekstechnieken, met o.a. aandacht voor de aanpak hoe homo-emancipatie/lhbt-beleid binnen de sportvereniging bespreekbaar te maken. De trainingen zijn gratis voor leden/kader van sportverenigingen, inclusief vertrouwenspersonen Pagina 33 van 48

34 (VCP ers), die vallen onder sportbonden die aangesloten zijn bij NOC*NSF. De VCP ers van de sportverenigingen worden eveneens gratis door Sportservice Amsterdam getraind. Veilig Sport Klimaat (VSK): (aanname)beleid en gedragsregels Het aannamebeleid van trainers is door een groot aantal sportverenigingen aangescherpt. Vanuit NOC*NSF zijn gedragsregels voor begeleiders en trainers in de sport, verbonden aan het tuchtrecht ingesteld. Verenigingen vragen referenties op en een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) van sollicitanten voor een trainersfunctie en houden een aannamegesprek. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor de trainers en combinatiefunctionarissen die werkzaam zijn voor Sportservice Amsterdam. Het Amsterdams Voetbal verdrag is door 63 voetbalverenigingen ondertekend, evenals het daaruit voortgekomen convenant Samenwerken aan sportiviteit en respect. De Alliantie Gelijkspelen heeft eind 2014 in samenwerking met Sportservice Amsterdam in de Sporthallen Zuid een kick-off bijeenkomst georganiseerd voor Amsterdamse clubbestuurders over het onderwerp Hoe organiseer ik homoacceptatie in mijn sportvereniging?. Er is een beleidsbrief Sport (Sportplan ) op 18 mei 2013 vastgesteld door de raad. Najaar 2015 start de voorbereiding voor de nieuwe beleidsbrief. Hierin komt ook de LHBTI-component aan bod ingebed in het VSK-beleid, waarbij de projectleider VSK van Sportservice Amsterdam verantwoordelijk wordt voor de uitvoering daarvan. LHBTI-zichtbaarheid in de sport Via verschillende gemeentekanalen is er aandacht geweest voor LHBT (nog niet voor de i van mensen met een intersekse-conditie). Zoals bijvoorbeeld in het magazine van Sportservice Amsterdam, er staat informatie over VSK op de website sport, folders over homo/lhbt(i)- emancipatie zijn verspreid. Tijdens de WK Nederland (voetbal) in 2105 was er aandacht voor LHBT-acceptatie tijdens de openingsceremonie en deed er een lesbisch team mee. Op de Coming-out dag wapperde in 2015 voor het eerst de regenboogvlag bij een aantal (top)sportaccommodaties waaronder het Olympisch Stadion, Sporthallen Zuid, Frans Otten Stadion, Jaap Eden IJsbanen, Sloterparkbad, Roeicentrum Berlagebrug, Bosbaan en het Wagenerstadion. GUTS en de John Blankenstein Foundation organiseren sinds 2011 drie keer per jaar een sportcafé die de gemeente faciliteert en subsidieert. Hier gaan LHBTI-sporters, niet LHBTI-sporters, sportbestuurders en trainers/coaches met elkaar in gesprek over diverse sportgerelateerde thema s, waarbij aandacht is voor LHBTI-zichtbaarheid. Wat gaan we doen? In de komende periode zetten we het werk van het Veilig Sport Klimaat voort. Er blijft speciale aandacht voor LHBTI s in trainingen, debatten en in aannamebeleid en het vormgeven van gedragsregels. Op zichtbaarheid van LHBTI s wordt extra ingezet. Voortzetten Voortzetten van LHBTI-voorlichting & training aan bestuur en trainers, onderdeel van basisprogramma kadercursussen Amsterdamse sportverenigingen Inzetten projectleider Veilig Sportklimaat bij Sportservice Amsterdam met aandacht voor LHBTI Pagina 34 van 48

35 Intensiveren Werven van voorbeeld bestuurders, trainers en topsporters als ambassadeur voor een veilig sportklimaat, met name op LHBTI-veiligheid Inbedden van LHBTI-component in beleid van Amsterdamse sportaanbieders Zichtbaarheid LHBTI vergroten door onder meer: 1) regenboogvlaggen bij drie (top)sportevenementen uit te hangen, 2) film en ander visueel materiaal te gebruiken om LHBT sporters beter in beeld te brengen, en 3) door een sportcafé te continueren voor LHBTI-sporters, niet LHBTI-sporter, sportbestuurders en trainers/coaches Nieuw LHBTI-component organiseren bij twee side-events van (top)sportevenementen Pagina 35 van 48

36 Werk en economie Wat willen we bereiken? Ruimte voor LHBTI bij evenementen & een LHBTI-vriendelijk ondernemersklimaat en werkklimaat Economie & werk Economie en werk bestrijken een breed terrein en daarbij gaat het om verschillende zaken. Hier valt het promoten van Amsterdam als een gay (LHBTI) destination onder. Het organiseren van evenementen met een LHBTI-component is soms moeilijk, omdat het kapitaal eerst moet worden voorgeschoten (uiteraard niet alleen van toepassing op LHBTI evenementen). Dit terrein gaat ook om de samenwerking tussen LHBTI-ondernemers en andere ondernemers (gay-straight alliances), met LHBTI initiatieven, in het kader van Amsterdam als een gay destination. Binnen dit thema kijken we ook naar de werkvloer en het begrip dat er voor LHBTI-groepen is op deze werkvloer, gesteund door formeel personeelsbeleid. Denk aan de positie van transgender personen. In transitie zijn vraagt bijvoorbeeld medisch gezien, psychisch en fysiek veel van iemand. Voor veel transgender personen is het moeilijk om hier open over te zijn, en zelfs als je wel voor openheid op de werkvloer kiest is het niet vanzelfsprekend dat er begrip is voor een medische ingreep in het kader van transitie, anders dan voor andere noodzakelijke medische ingrepen. De gemeente Amsterdam wil in dit kader een voorbeeld geven door als werkgever een inclusieve organisatie te realiseren. Uit punt 5 uit Roze Stembusakkoord: Meer roze toerisme en een permanente LHBT tentoonstelling Amsterdam is en blijft een bloeiende stad voor roze toeristen. Het aantal LHBT s dat de stad bezoekt is groot en vaak komen ze ook weer terug. Dat brengt aardig wat inkomsten mee voor de stad. In de promotie van Amsterdam als reisbestemming wordt het LHBT vriendelijke karakter van de stad verder versterkt. Wat doen we al? Amsterdam als Gay Destination De Gay Pride is al jaren een publiekstrekker voor landelijke en internationale bezoekers. Sinds 1996 is dit een traditie die in ere wordt gehouden en elk jaar groter lijkt te worden. In 2015 trok de Gay Pride een record aantal bezoekers. Amsterdam Marketing heeft afgelopen tijd sterk ingezet op het profileren van Amsterdam als gay destination. Tot 2014 gebeurde dit rond de Amsterdam Gay Pride en in 2015 rond het Milkshake festival, waarbij de internationale pers de mogelijkheid kreeg om achter en voor de schermen te kijken en hiervan verslag te doen. Andere specifieke evenementen zijn de Roze filmdagen die jaarlijks worden georganiseerd. Knelpunt bij sommige van de evenementen is dat de organisator het hele evenement moet voorfinancieren. Pagina 36 van 48

37 Ondernemersklimaat Economische Zaken zet al geruime tijd gericht in op de versterking van een LHBTI-vriendelijke structuur voor ondernemers. Denk aan de bijdrage aan de ondernemersvereniging Rembrandtplein voor het Milkshake Festival (eerste in 2012) dat zich richtte op het vieren van hoffelijkheid en tolerantie en een bijdrage wilde leveren aan Amsterdam als gay destination. Denk aan de bijdrage van de ondernemersvereniging Zeedijk voor een kerstevent waarbij gaystraight alliances de economische structuur van de Zeedijk konden versterken. Inclusief arbeidsmarktbeleid Amsterdam heeft inclusief arbeidsmarktbeleid voor haar burgers waarbij aandacht is voor toeleiding van alle groepen naar werk en participatie. Groepen die specifiek aandacht nodig hebben zijn onder meer transgender personen. Het re-integratiebedrijf RBA heeft aaar aanleiding van het CPS rapport over transgender personen in 2012, in samenwerking met het Transgender Netwerk Nederland (TNN), het project Re-integratie transgender uitgevoerd. De meerwaarde van het project is dat het RBA sindsdien werkt met dedicated (toegewijd aan een specifieke doelgroep) consulenten en jobcoaches. TNN heeft in 2013 de Verklaring van Dordrecht opgesteld met als doel de emancipatie van transgender personen op de werkvloer te bevorderen. In 2014 werd de Transgenderwet ingevoerd die het mogelijk maakt de geslachtsregistratie bij de gemeente gemakkelijker aan te passen. TNN gaat in aanloop naar de EuroPride 2016 aandacht vragen voor de positie van transgender personen. Inclusief arbeidsmarktbeleid geldt ook voor de gemeente Amsterdam zelf als organisatie. De ambitie is om een inclusieve organisatie te worden en dit komt heel duidelijk naar voren in het nieuwe, recent vastgestelde personeelsbeleid: het uitvoeringsprogramma Amsterdam inclusieve organisatie (zie ook hoofdstuk 3). Wat gaan we doen? We richten ons op de promotie van Amsterdam als Gay Destination, zowel in de vorm van grote als kleinschalige evenementen. Op de werkvloer zetten we ons als gemeente in voor een inclusieve organisatie en promoten die ook bij andere organisaties. Voortzetten Promotie Amsterdam als Gay Destination continueren: - Voortzetten en waar mogelijk verdiepen en verbreden van specifieke LHBTIevenementen - Stimuleren om waar mogelijk en gewenst een roze component toe te voegen aan reguliere evenementen (b.v. Sail, Hiswa, Uitmarkt, etc.) Versterking netwerk LHBTI en niet-lhbti ondernemers, ook meer zichtbaarheid voor gaystraight alliances van ondernemers Pagina 37 van 48

38 Intensiveren Kleine, lokale initiatieven stimuleren die niet meteen in een reguliere trend passen (niet mainstream), denk aan Leather Pride, Fetish Pride Versterken van positie transgender personen op o.m. de arbeidsmarkt (b.v. door voorlichting aan organisaties over omgaan met transgender personen, debatten, workshops, netwerkbijeenkomsten) Nieuw Uitwerken innovatieve aanpak om LHBTI-sensitiviteit in te bedden in de gemeentelijke organisatie Deelname als foundation member van netwerk Workplace Pride continueren om LHBTIsensitiviteit ook binnen andere organisaties te promoten (zie ook Deelname Dutch Government Pride, onderzoek naar ervaringen van LHBTI s in de organisatie Pagina 38 van 48

39 Cultuur & informatie Wat willen we bereiken? Permanente zichtbaarheid van LHBTI s Aanwezigheid van LHBTI s is een vast gegeven in de (Amsterdamse) samenleving, maar zij zijn niet altijd zichtbaar. Of omdat de mensen die tot deze groep behoren zelf niet zichtbaar (willen) zijn of omdat er geen zichtbare afspiegeling is. Daardoor dringt de aanwezigheid van LHBTI s niet altijd door tot het bewustzijn, is het minder vanzelfsprekend en wordt er onvoldoende rekening mee gehouden. Een afspiegeling van deze aanwezigheid hoort permanent zichtbaar te zijn. Uit punt 5 uit Roze Stembusakkoord: Meer roze toerisme en een permanente LHBT tentoonstelling De realisatie van een permanente tentoonstelling vergroot de zichtbaarheid van de geschiedenis en de cultuur van het LHBT-leven in Amsterdam en Nederland. Een platform zoals een permanente tentoonstelling kan bijdragen aan de voorlichting aan jongeren. Financiële steun vanuit de LHBT gemeenschap zelf voor dit initiatief en bijdragen van corporate sponsoren zijn essentieel. Wat doen we al? Permanente expositie: deels gerealiseerd Het beleid van afdeling kunst & cultuur ondersteunt instellingen om binnen en buiten Amsterdam bij te dragen aan een rijk geschakeerd cultureel programma, toegankelijk voor een zo breed mogelijk publiek. Wel is er aandacht in exposities in Amsterdamse musea voor LHBTI. De jaarlijkse Pride Photo Award is inmiddels een begrip met haar fototentoonstelling. Het landelijk IHLIA, de erfgoedinstelling voor LHBTI, heeft het hele jaar door een permanente expositie en is gehuisvest in Amsterdam. IHLIA heeft een expositieruimte in de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) en wisselt vier keer per jaar van tentoonstelling. Het IHLIA wordt gefinancierd door het Rijk, maar werkt periodiek ook in opdracht van de gemeente Amsterdam. Denk aan de tentoonstelling voor niet-lhbti en LHBTI senioren in zorginstellingen Nooit meer in de kast. Museale samenwerking Het Stedelijk Museum en het Amsterdam Museum beschikken over archiefstukken van Amsterdam. Hier kunnen LHBTI (gerelateerde) stukken tussen zitten en dat geeft goede mogelijkheden om meer samen te werken bij exposities en publicaties over LHBTI-thematiek. Stadsarchief Het Stadsarchief is het historisch documentatiecentrum van de stad Amsterdam en biedt een breed aanbod aan onderzoek, tentoonstellingen, educatief & cultureel aanbod. Ook kan zij haar (LHBTI-) archiefstukken in bruikleen geven aan andere museale instellingen. Het stadsarchief stimuleert het zichtbaar maken van LHBTI s. Bijvoorbeeld in de reeks van canongesprekken over onderwerpen uit de roemruchte Amsterdamse geschiedenis: Amsterdam in Gesprek, elke eerste en derde zondagmiddag van de maand. Eén van deze zondagmiddagen van Amsterdam in Pagina 39 van 48

40 Gesprek is in 2015 gewijd aan het Amsterdams Roze Erfgoed, geleid door docent homo- en lesbische studies Gert Hekma van de UvA. De internationale evenementen in 2016 bieden unieke kansen voor profilering. Wat gaan we doen? We zetten ook in de komende periode extra in op de zichtbaarheid van de LHBTI-gemeenschap. We brengen de Amsterdamse LHBTI-geschiedenis in kaart en stimuleren de museale samenwerking bij LHBTI-exposities. We stimuleren de verbinding tussen de websites van verschillende culturele instellingen op het gebied van LHBTI-erfgoed. NB: In de Roze Agenda was de zichtbaarheid en aandacht voor lesbische vrouwen, LHBTI-ouderen en transgender personen apart als thema uitgewerkt. In dit uitvoeringsplan zijn deze groepen bij verschillende domeinen opgenomen. Het betekent nadrukkelijk dat ook hier de bedoeling is om specifiek aandacht aan deze groepen te besteden. Daarnaast verdienen ook bi-culturele LHBTI s en vluchtelingen of mensen met een intersekse-conditie extra aandacht. Voortzetten Stimuleren van permanente LHBTI-zichtbaarheid, denk aan de exposities van IHLIA in de OBA of aan de uitrol van het door Pride Photo Award en IHLIA ontwikkelde Queering the Collection in andere musea in navolging van het Amsterdam Museum Intensiveren Stimuleren van uitlenen van archiefstukken, LHBTI-gerelateerd door bijvoorbeeld Stadsarchief, Stedelijk Museum en Amsterdam Museum aan andere museale instellingen Nieuw Onderzoek uitvoeren in het Stadsarchief over het onderwerp LHBTI, met aandacht voor de hiv-epidemie in de jaren tachtig Verbinding leggen tussen websites van verschillende culturele instellingen op het gebied van LHBTI-erfgoed Pagina 40 van 48

41 3. Aanpak en zelf het goede voorbeeld geven Maatwerk in complexe context De maatschappelijke context van LHBTI-beleid is omvangrijk en complex. Dat komt deels omdat LHBTI s geen homogene groep zijn. Binnen deze groep zijn veel verschillen. Ook bevindt LHBTIemancipatie zich op verschillende domeinen in een andere fase. De emancipatie onder biculturele jongeren of bi-culturele lesbische vrouwen heeft nog een weg te gaan. Dat geldt ook voor de emancipatie van transgender personen en mensen met een intersekse-conditie. LHBTIvluchtelingen zijn nog weinig georganiseerd en ook moeilijk te benaderen. Zij durven vaak niet openlijk voor hun LHBT(I)-zijn uit te komen. Kortom, de opgave is maatwerk. Verschillen in gebieden De mate van sociale acceptatie is heel divers in de stad. In sommige stadsdelen is de acceptatie lager dan in andere stadsdelen. Cultuur- en leeftijdsverschillen spelen hier mede een rol. Sommige groepen zijn minder tot weinig LHBTI-tolerant. Dat geeft in het ene stadsdeel meer urgentie en een grotere noodzaak om actief LHBTI-beleid in te zetten dan in het andere stadsdeel. Er is sprake van verschillende snelheden, naar gelang de kenmerken van de inwoners in het stadsdeel. Het is dus van belang om per gebied te kijken welke aanpak op zijn plaats is. We zien dit ook terug in de mate van actieve betrokkenheid bij het LHBTI-beleid. In Nieuw- West, West en Zuidoost zetten stadsdelen bijvoorbeeld eigen middelen in voor een LHBTInetwerk en om de dialoog te bevorderen over LHBTI in hun stadsdeel. Met die diversiteit houden we rekening bij het uitzetten van de maatregelen. Het gaat om de behoefte in de gebieden. Platform dat alle initiatieven verbindt De gemeente ziet het als haar rol om te verbinden en faciliteren. Het maatschappelijk veld heeft op de Roze Agenda bijeenkomst van 12 februari 2015 aangegeven dat er behoefte is aan een koepelorganisatie of platform om de LHBTI-initiatieven meer aan elkaar te verbinden. Deze behoefte leeft in het bijzonder onder bi-culturele LHBT(I)-netwerken die in een andere fase zitten dan het reguliere LHBTI-veld. De gemeente gaat een stedelijk platform ondersteunen. Dit platform bestaat uit LHBTI-deelnetwerken, ook op stadsdeelniveau. Daarnaast is Amsterdam trekker van het Rainbow Cities Netwerk, dat bestaat uit 19 steden met een actief LHBT(I)-beleid. Via dit netwerk wisselt de gemeente best practices uit met andere steden. Deze ervaring wordt uiteraard gedeeld met de lokale Amsterdamse LHBTI-netwerken. Onderzoek als basis voor beleidsuitvoering De gemeente gaat specifieke effecten op verschillende terreinen meten, zowel onder de LHBTIgemeenschap als onder niet-lhbti s. Hiervoor doet AmsterdamPinkPanel een eerste meting onder LHBTI s, waarin het PinkPanel onderzoekt welke ervaringen er zijn op de verschillende domeinen. Vervolgens worden nametingen ingezet om te kijken of de maatregelen die zijn ingezet effect hebben. Daarnaast onderzoeken we hoe LHBTI-sensitiviteit vorm kan krijgen in het model van Age Friendly City en hoe sterk de tolerantie onder jeugd en jongeren is, waar LHBTIacceptatie onderdeel van is. De gemeente zorgt ervoor dat de onderzoekende partijen met elkaar afstemmen. Binnengemeentelijke partijen zijn de GGD, bureau OI&S en recentelijk het DataLab en DataPunt. Externe partners zijn Movisie, het AmsterdamPinkPanel van de Uva en Pagina 41 van 48

42 COC Amsterdam, en Universiteit van Humanistiek. Monitor van maatregelen Er komt een monitor waarin alle acties en maatregelen kunnen worden gevolgd. In deze monitor worden de beoogde resultaten waar mogelijk op SMART wijze geformuleerd. Op basis daarvan kunnen evaluaties/rapportages worden opgesteld. Daarnaast zijn er werkbezoeken en op elk beleidsterrein het reguliere werkoverleg tussen ambtenaren en het veld. Wij stimuleren dat tijdens werkbezoeken en werkoverleg de voortgang van het uitvoeringsplan standaard op de agenda gezet wordt. Jaarlijks wordt er gerapporteerd over de voortgang. Het (breed) ambtelijk programmateam Roze Agenda draagt hiervoor zorg. Dit bestaat uit ambtenaren van de stad en de stadsdelen. Amsterdam geeft zelf het goede voorbeeld In het Roze Stembusakkoord 2014 wordt de ambitie uitgesproken dat de gemeente een voorbeeldfunctie heeft op het gebied van werken aan sociale acceptatie en het bestrijden van discriminatie binnen haar eigen diensten (zie onder punt 2 van het Roze Stembusakkoord). Dat inclusiviteit de ambitie is voor de gemeente Amsterdam komt heel duidelijk naar voren in het nieuwe, recent vastgestelde personeelsbeleid: het uitvoeringsprogramma Amsterdam inclusieve organisatie. Het streven is om een organisatie te zijn die ruimte biedt aan iedereen en die de kracht van de diversiteit van medewerkers gebruikt om betere resultaten te halen. Dat kan door een open werksfeer te stimuleren waarin iedereen optimaal het eigen talent kan inzetten. Talent als basis, diversiteit als kracht. Het gaat om alle zichtbare en onzichtbare verschillen, dus gender, leefstijl, leeftijd, etnische achtergrond, gezinssituatie, mantelzorger, ambitie, gezondheid, werkwaarden, talent, etc. Amsterdam onderkent dat een aantal specifieke groepen op dit moment nog extra aandacht nodig hebben binnen de organisatie, omdat deze ondervertegenwoordigd zijn in (delen) van de organisatie of omdat er een risico is op discriminatie. Dat geldt ook voor de LHBTI-collega s of toekomstige collega s. De wens uit de nota Roze Agenda voor een quotum voor transgender personen is echter symbolisch opgevat en wordt vertaald in tijdelijk extra maatregelen voor alle LHBTI s om achterstanden op te heffen. De focus ligt op een veilige werkomgeving. We werken in dit kader inclusief personeelsbeleid nader uit door onder meer: het betrekken van het externe LHBTI-netwerk en gemeentelijke Roze netwerk en door inclusiviteit in gemeentelijke communicatie-uitingen te versterken. De gemeente heeft zelf voor de burgers sinds kort alle formulieren 'm/v-proof' gemaakt. Afspraken om dit intern over te nemen moeten nog worden gemaakt. Daarnaast gaat de gemeente deelnemen aan het landelijk onderzoek Dutch Government Pride dat de ervaringen van de LHBTI s binnen de overheid in kaart brengt (2015/2016). De resultaten van dit onderzoek gebruikt de gemeente om LHBTI-inclusiviteit weer verder te brengen. Pagina 42 van 48

43 4. Financiën Negen domeinen en Diversiteit als aanjaagbudget Het LHBTI-beleid raakt vrijwel alle bestuurlijke portefeuilles. Dit zijn Openbare Orde en Veiligheid, Onderwijs en Jeugd, Diversiteit, Zorg en Welzijn, Gezondheidszorg, Sport, Werk en Economie, Kunst & Cultuur, Dienstverlening & informatie. De wethouder Diversiteit is de coördinerend bestuurder. De bestuurscommissies hebben een uitvoerende rol op een aantal van deze gebieden. Het jongerenwerk is daar bij uitstek een voorbeeld van. Begroting LHBTI-beleid Door de verwevenheid van portefeuilles van stad en stadsdelen, en de inbedding van LHBTI in de domeinen zijn de meeste LHBTI-maatregelen versleuteld binnen het regulier budget. Het budget Diversiteit wordt in voorkomende gevallen ingezet als aanjaagbudget voor ontwikkelingen op andere domeinen. Om die reden geven we hier alleen de LHBTI-begroting van de portefeuille Diversiteit weer. Hierbij maken we onderscheid tussen verschillende posten, te weten: Stelpost LHBTI specifiek bedoeld voor LHBTI-activiteiten op het terrein van diversiteit en in voorkomende gevallen te gebruiken als aanjaagbudget voor maatregelen op andere beleidsterreinen, jaarlijks een bedrag van Subsidieregeling Burgerschap & Diversiteit gericht op vrijwilligersorganisaties en bedoeld voor activiteiten die burgerschap bevorderen en ruimte geven aan diversiteit, breder dan LHBTI, in 2015 een toekenning van , in de daaropvolgende jaren een reservering van LHBTI-decentralisatie-uitkeringen (DU) van het Rijk ontvangt afdeling diversiteit de volgende verschillende decentralisatieuitkeringen: Regenboogsteden: in 2015, in 2016 en 2017 Bi-culturele maatregelen: in 2015 en 2016 Coördinatie Rainbow Cities Network: in 2015 en 2016 Impulsmiddelen EuroPride 2016: in 2015 en 2016 Pagina 43 van 48

44 Tabel 1: begroting budget diversiteit ten behoeve van het uitvoeringsplan Nr. Beleid Veiligheid Onderwijs Jeugd 4 Diversiteit, inclusief decentralisatie-uitkeringen Zorg & welzijn Gezondheidszorg & hulpverlening Economie & werk Sport Cultuur& informatie Totaal In deze tabel is te zien welke bijdrage voor LHBTI het budget diversiteit levert aan andere domeinen. Verder is duidelijk af te leiden dat het beschikbare budget na 2016 in toenemende mate afneemt Dit is het gevolg van de beëindiging van een aantal decentralisatie-uitkeringen. Het totaal beschikbaar budget Diversiteit voor het plan over de hele periode 2015 t/m 2018 is Een beperkt aantal andere domeinen heeft LHBTI-specifieke budgetten zoals de middelen voor de Veilige Haven uit het budget zorg en het evenementenbudget voor de Gay Pride / EuroPride. Het budget diversiteit levert een (beperkte) bijdrage aan deze activiteiten. Pagina 44 van 48

45 Bijlage Integrale tekst Roze Stembusakkoord 2014 In dit document wordt nog gesproken van LHBT. Sinds decennia is de stad Amsterdam één van de onbetwiste koplopers als het gaat om acceptatie en tolerantie van lesbiennes, homo s en biseksuelen en transgenders. Deze positie is geen vanzelfsprekendheid. Ook de komende vier jaar committeren wij ons aan het verder versterken van de positie van Amsterdam als Roze stad. Dat betekent ook het blijven bestrijden van intolerantie en discriminatie. Vrijheid om jezelf te zijn in Amsterdam moeten we bewaken en bevechten. Want, Amsterdam is van ons allemaal. Over veel maatregelen zijn we het als politieke partijen eens. Met dit akkoord zeggen we toe dat wij deze maatregelen in de gemeenteraad zullen steunen. En dat we ze prioriteit zullen geven. Want deze maatregelen overstijgen ideologische tegenstellingen en zijn van belang voor alle Amsterdammers. 1. Voorlichting op alle Amsterdamse scholen Op veel Amsterdamse scholen wordt voorlichting gegeven over seksuele diversiteit. Maar nog niet overal. Het is van belang dat op alle scholen gegarandeerd voldoende voorlichting wordt gegeven. Het is daarom belangrijk om LHBT-emancipatie in het reguliere schoolbeleid te verankeren. De gemeente moet voorlichtingsactiviteiten op scholen blijven ondersteunen en stimuleren. Een actieve rol van schoolbesturen en directies is hierbij essentieel. Uiteindelijk moet seksuele voorlichting en seksuele diversiteit op alle scholen voor voortgezet onderwijs in het reguliere lesprogramma worden opgenomen. Ook worden basisscholen gestimuleerd om in groep 7 en 8 uitleg te geven over seksuele gerichtheid, genderdiversiteit en discriminatie. 2. Veiligheid en sociale acceptatie van LHBT s Discriminatie en geweld op grond van seksuele- en genderdiversiteit worden vrijwel nooit bestraft. Dat heeft niet alleen te maken met de lastige bewijsbaarheid, maar ook met het feit dat slachtoffers meestal geen aangifte doen. Snel optreden na aangiften van discriminatoir geweld, bedreiging en intimidatie moet prioriteit krijgen van zowel politie als Openbaar Ministerie. Te weinig LHBT s doen nog aangifte. Melding en aangifte doen moet worden gestimuleerd, in het bijzonder onder lesbiennes, transgenders en biseksuelen. Het doen van anonieme aangifte moet actief worden aangeboden. De gemeente heeft een Pagina 45 van 48