Voorbereiding bevalling

Transcriptie

1 Voorbereiding bevalling

2 2

3 Voorbereiding bevalling Tijdens de zwangerschap gaat u nadenken over de bevalling. Bevallen is vaak erg spannend. Ook bij het bevallen van een 2e kind blijft het spannend. Hoe zal het gaan? Hoe ga je reageren op de weeën? Wanneer gaat het beginnen? Iedere bevalling is anders en wordt door kraamvrouwen verschillend ervaren. In deze folder informeren wij u over de bevalling en de pijnstilling. Wanneer moet u ons bellen: bij regelmatige weeën om de 5 minuten gedurende 1 uur; bij het breken van de vliezen, is het hoofd van de baby nog niet ingedaald, ga dan liggen en bel direct; bij bloedverlies; indien u ongerust bent of de baby niet goed voelt bewegen. U neemt in bovenstaande gevallen contact op met de kraamafdeling: Telefoon: B.g.g. :

4 Verloop bevalling Het normale tijdstip van een bevalling ligt tussen de 37 en 42 weken. Het verloop is afhankelijk van vele factoren. Een eerste bevalling duurt vaak langer dan een volgende. Een bevalling is op te delen in drie grote tijdperken: de ontsluiting (door ontsluitingsweeën) de uitdrijving (persen) het nageboortetijdperk Het begin van de bevalling: de ontsluiting Een bevalling kan op twee manieren beginnen: het breken van de vliezen weeën Het breken van de vliezen Soms begint een bevalling met het breken van de vliezen. Het kan zijn dat uw broek in een keer nat is van het vruchtwater, maar ook dat u de hele dag door kleine beetjes vruchtwater verliest. Wanneer u denkt dat uw vliezen zijn gebroken belt u naar het ziekenhuis. Kijk ook altijd naar de kleur van het vochtverlies, is het helder of groenig. Als het lukt mag u wat opvangen in een potje, of neem het natte verbandje mee. Wanneer uw vliezen breken is het goed om te weten of het hoofdje van de baby is ingedaald in uw bekken. Dit wordt u verteld op de poli door de verloskundige of de gynaecoloog. Wanneer het hoofdje nog niet is ingedaald moet u op de grond gaan liggen en de ambulance bellen, omdat er dan een kans is dat de navelstreng langs het hoofdje klem zit in het bekken. Weeën Meestal begint de bevalling met weeën. Een wee is een samentrekking van de baarmoederspier. Het voelt als een soort kramp in de onderbuik die langzaam opkomt, erger wordt en dan weer afzwakt. U kunt dit vergelijken met een golf die aanspoelt op het strand. In het begin voel je de pijngolf aankomen rollen. Net voor de golf omslaat, is de pijn het hevigst. Daarna trekt de golf terug en voel je de pijn weer minder worden. Tussen de weeën door is de baarmoeder ontspannen. De wee voelt aan als een pijnlijke kramp door de hele buik en het bekkengebied. De ene vrouw voelt de weeën voornamelijk in de buik, anderen in hun rug. Sommige vrouwen hebben beenweeën. 4

5 Ontsluiting Weeën zorgen voor ontsluiting. Dit houdt in dat de baarmoedermond opengaat. De baarmoedermond sluit eigenlijk de baarmoeder af van de buitenwereld. Deze moet helemaal opengaan om de baby geboren te laten worden. Dit is voldoende bij 10 centimeter opening. Dan is de ontsluitingsfase afgelopen. De weeën zorgen ervoor dat het hoofdje op de baarmoedermond wordt geduwd en hierdoor gaat deze langzaam open. Voor de ontsluiting zijn sterke weeën nodig. Anders dan voor-weeën komen ze regelmatig (ongeveer 3-5 weeën per 10 minuten) en duren ze zo n 1-1,5 minuut. Hoe meer ontsluiting u krijgt, hoe sneller de weeën komen en hoe krachtiger ze zijn. Tijdens de laatste centimeters (8-10 cm) zijn de weeën het heftigst en pijnlijkst. De verloskundige of gynaecoloog voelt via een inwendig onderzoek hoeveel ontsluiting u heeft. Wanneer u uw eerste kindje krijgt duurt de ontsluitingsfase zo n 8-24 uur. Wanneer u vaker bent bevallen, zo n 3-10 uur. Wanneer u langer dan een uur regelmatige weeën hebt, om de 5 minuten, dan is de bevalling waarschijnlijk begonnen en neemt u contact met ons op. Hoe weet u dat de bevalling is begonnen? de slijmprop harde buik voorweeën De slijmprop Sommige vrouwen verliezen de slijmprop aan het eind van de zwangerschap. De slijmprop zit in de baarmoedermond en biedt extra bescherming tegen de buitenwereld. Wanneer u de slijmprop verliest is dit een teken dat de baarmoedermond soepeler wordt en klaar wordt voor de bevalling. Soms kan dit samengaan met voorweeën. Het is geen teken dat de bevalling begint. Die kan ook nog een paar weken op zich laten wachten! Harde buik In de laatste maanden van de zwangerschap kunt u een harde buik krijgen. Dit zijn samentrekkingen van de baarmoeder. Het komt door hormonen en wordt een harde buik genoemd. Ook doordat uw baarmoeder groter wordt, kan uw baarmoeder reageren met een harde buik. Uw baarmoeder is een spier die kan gaan samentrekken wanneer deze op spanning komt. Het kan vervelend voelen, maar de meeste vrouwen voelen dit niet eens. Ze kondigen uw bevalling niet aan. 5

6 Voorweeën In tegenstelling tot echte weeën zijn voorweeën korter, onregelmatiger en minder pijnlijk. Vaak kunt u gewoon doorgaan met waar u mee bezig bent en soms moet u even stilstaan. Deze voorweeën zorgen voor het soepeler worden van de baarmoedermond zodat deze klaar wordt voor de bevalling. De bevalling begint wanneer de weeën sterker en regelmatiger worden en wanneer er ontsluiting komt. Dit wordt door de verloskundige of gynaecoloog gecontroleerd door een inwendig onderzoek. Voorweeën kunnen ook weer ophouden. Soms gaan voorweeën over in echte weeën, maar een bevalling kan ook beginnen zonder dat u voorweeën heeft gehad. De bevalling is waarschijnlijk begonnen bij regelmatige weeën sinds een uur om de 5 minuten. Dan mag u contact met ons opnemen. De uitdrijving Wanneer u 10 centimeter ontsluiting hebt, begint de uitdrijvingsfase. De ontsluitingsweeën gaan langzaam over in persweeën. U kunt ook drukgevoel krijgen doordat het kindje op uw darmen en anus gaat duwen wanneer het dieper in uw bekken komt. Bij persdrang kunt u dit drukgevoel niet meer tegenhouden en moet u mee persen. Dit zijn vaak goede persweeën en deze helpen u goed mee, wanneer u mee mag persen. Tijdens een perswee is het de bedoeling dat u met al uw kracht, mee duwt richting uw vagina en anus. Alsof u moet poepen. Hoe dieper het hoofdje van de baby komt, hoe beter u de perswee kunt gebruiken. Soms wachten we met 10 centimeter ontsluiting totdat het hoofdje wat dieper in het bekken komt en u goede persdrang voelt totdat we gaan persen. Persen is erg vermoeiend en het is daarom soms beter om te wachten totdat het hoofdje al wat dieper is gekomen door de weeën. Wanneer u van uw eerste kindje bevalt, duurt deze fase gemiddeld een uur. Wanneer u vaker bent bevallen gaat deze fase vaak sneller en duurt dan vaak niet langer dan een halfuur. 6

7 Nageboortetijdperk Als uw kindje geboren is, moet de placenta nog uit de baarmoeder. De baarmoeder trekt dan samen om de placenta los te maken en om te voorkomen dat u veel bloed verliest. Vaak moet u nog een beetje persen voor de geboorte van de placenta. Dat kan wat raar voelen, maar is niet pijnlijk. De baarmoeder trekt na de geboorte van de placenta samen en voelt aan als een harde bal onder uw navel. Het nageboortetijdperk mag maximaal een uur duren. Wat kan helpen de weeën op te vangen? Houdingen Ademhaling Probeer te ontspannen en denk positief Massage Zwangerschapscursus Houdingen Het aannemen van verschillende houdingen kan helpen om de weeën beter op te vangen. Ook in het ziekenhuis zijn er mogelijkheden om verschillende houdingen aan te nemen en hoeft u niet verplicht op bed te liggen. Mocht u dit echter prettig vinden, dan mag dit natuurlijk wel. Soms is het zo dat we uw kindje goed in de gaten moeten houden, waardoor uw bewegingsvrijheid wat beperkter is. U kunt echter vaak wel staan, lopen of zitten naast het bed. Ook hebben we een bevalbal waar u gebruik van kunt maken. Ook op bed kunt u op uw zij of op handen en knieën zitten. Indien het medisch verantwoord is kunt u in bad of onder de douche. Voor meer informatie over houdingen verwijzen we naar de folder over bevallingshoudingen. Ademhaling Door bewust te ademen krijgt u controle over de weeën waardoor u de pijn beter kunt verdragen en minder snel in paniek raakt. Op zwangerschapscursussen wordt daarom hier veel aandacht aan besteed. Ook in het ziekenhuis zullen we u hier mee helpen. Ontspanning en positiviteit Ontspanning is de beste manier om met de weeën om te kunnen gaan. In het begin van de bevalling zijn de weeën vaak goed op te vangen. Langzaam aan zult u merken dat ze sterker worden. Probeer niet te verkrampen, dan is de pijn vaak beter te dragen en gaat de bevalling vlotter. Bedenk dat iedere wee de geboorte van uw baby dichterbij brengt! 7

8 Als u goed kunt ontspannen maakt uw lichaam zelf ook pijnstillers aan waardoor u de pijn beter kunt verdragen. Dit zijn endorfinen. Soms wil het ook even niet meer. Dat is heel normaal, en laat u dan moed inspreken door de verloskundige of uw partner. Wees ook bewust van de pauze tussen de weeën. Geniet daarvan en kom even tot rust, zonder direct aan de volgende wee te denken. Massage Wanneer de weeën sterker worden kan het fijn zijn als uw onderrug of uw benen gemasseerd worden. Vooral vrouwen met rug- of beenweeën vinden dit fijn. Sommige vrouwen vinden massage heel vervelend, maar u ervaart dit al snel al prettig, dus u kunt het zeker proberen. Zwangerschapscursus Door een zwangerschapscursus wordt u voorbereid op de bevalling. Dit kan u goed helpen tijdens de bevalling. Vanuit het ziekenhuis hebben we ook een voorlichtingsavond waar in het kort over de bevalling gesproken wordt. Eerst vertelt de verloskundige iets over een normale bevalling. Daarna vertelt de gynaecoloog over redenen waarom de gynaecoloog nodig kan zijn tijdens de zwangerschap of de bevalling. Vervolgens vertelt de kraamverpleegkundige over de tijd op de kraamafdeling en tot slot vertelt een kraamverzorgster over de kraamtijd zelf. Deze avond is vooral aan te raden wanneer u zwanger bent van uw eerste kindje en/of geen zwangerschapscursus volgt. U kunt hiernaar vragen op de polikliniek. Pijnbestrijding tijdens de bevalling Wanneer de pijn u teveel wordt, kunnen we de pijn met medicatie onderdrukken. In deze folder bespreken we de middelen die in ons ziekenhuis gebruikt worden om de pijn te bestrijden. Dit zijn medicijnen met een morfineachtig effect (pethidine) en de epidurale pij-bestrijding (ruggenprik). Pijnbestrijding met medicijnen: morfineachtige medicijnen Pethidine wordt gegeven via een injectie in de bil of het bovenbeen. In ons ziekenhuis geven we pethidine vaak in combinatie met het medicijn Phenergan. Na ongeveer een kwartier gaat u het effect van beide medicijnen voelen: de ergste pijn wordt minder en u voelt zich ontspannen tussen de weeën door. Sommige vrouwen soezen weg of slapen zelfs. Deze manier van pijnbestrijding werkt 2 tot 4 uur en wordt alleen gegeven tijdens de ontsluitingsfase. 8

9 Voordelen van pethidine Pethidine (eventueel in combinatie met Phenergan) heeft een sterk pijnstillend effect. U kunt hierdoor uitrusten en de pijn beter opvangen. Daardoor schiet de ontsluiting vaak sneller op. Het is een gemakkelijke manier van pijnbestrijding die snel gegeven kan worden. Nadelen van pethidine Voor de moeder Een injectie met pethidine werkt niet langer dan 2 tot 4 uur. Soms is dit te kort; dan kunt u eventueel een nieuwe injectie krijgen. Een enkele keer kan misselijkheid, hoofdpijn of duizeligheid optreden. Pethidine maakt dat u slaperig wordt en dat u zich wat van de wereld afsluit; dat kan ervoor zorgen dat sommige vrouwen de bevalling niet bewust ervaren en soms zelfs akelig vinden. Achteraf kunnen zij het gevoel hebben dat ze een deel van de bevalling kwijt zijn. Als u eenmaal de injectie hebt gekregen, mag u niet meer rondlopen. Voor het kind Omdat Pethidine door de placenta (moederkoek) heengaat, komt het ook bij het kind terecht. Het kind wordt hierdoor in de baarmoeder slaperig en minder beweeglijk. Dit is ook op de harttonenregistratie (CTG) te zien: de harttonen worden minder variabel. Als de verloskundige of gynaecoloog twijfelt over de toestand van de baby, kan dat een reden zijn om geen Pethidine te geven. Ook kan Pethidine de ademhaling van het kind remmen waardoor het na de geboorte soms moeite kan hebben met ademen of nog slaperig is. Daarom geven we deze medicatie liever niet vlak voor de geboorte van uw kind. Epidurale pijnbestrijding Epidurale pijnbestrijding (ruggenprik) is de meest effectieve manier van pijnbestrijding tijdens de bevalling. De anesthesioloog spuit via een dun slangetje (katheter) verdovingsvloeistof in de ruimte tussen de ruggenwervels: de epidurale ruimte. Hier lopen zenuwen die pijnprikkels van de baarmoeder en de bekkenbodem vervoeren. Als deze zenuwen worden uitgeschakeld, voelt u de pijn van de weeën niet meer. Behalve pijnzenuwen lopen in deze ruimte ook zenuwen die de spieren in het onderlichaam aansturen. Na een ruggenprik kan dus ook de spierkracht in de benen tijdelijk afnemen en krijgt u minder gevoel in benen en onderbuik. De ruggenprik Eerst krijgt u extra vocht via een infuus. Dit is nodig omdat uw bloeddruk niet teveel mag dalen. Uw pols en bloeddruk worden regelmatig gecontroleerd. De harttonen van het kind worden gecontroleerd door middel van een CTG (Cardio Toco Grafie). 9

10 Vervolgens prikt de anesthesioloog terwijl u op uw zij ligt of voorovergebogen zit. U moet uw rug zo bol mogelijk maken en uw lichaam zo stil mogelijk houden. Daardoor wordt de ruimte tussen de ruggenwervels beter bereikbaar. De huid op de prikplaats wordt schoongemaakt en plaatselijk verdoofd met een dunne naald. Daarna schuift de arts op deze plaats door een andere naald een klein slangetje (katheter) tussen de wervels in de epidurale ruimte. Door inspuiting van verdovingsvloeistoffen, worden de zenuwen vervolgens tijdelijk uitgeschakeld. De prik van de epidurale naald duurt kort en doet door de verdoving van de huid praktisch geen pijn. Als de katheter eenmaal is ingebracht, kunt u zich weer bewegen. De katheter wordt aangesloten op een pompje waardoor continu een kleine hoeveelheid verdovingsvloeistof loopt. Gemiddeld duurt het 5 tot 15 minuten voordat u het effect echt merkt. U merkt dat de weeën minder lang gaan duren en minder pijnlijk worden. Tijdens het verdere verloop van de bevalling worden uw bloeddruk, polsslag, urineproductie en soms het zuurstofgehalte in uw bloed regelmatig gecontroleerd. Ook wordt in de gaten gehouden of de pijnstilling voldoende is en wordt de conditie van het kind bewaakt. Hoe verloopt de bevalling na een ruggenprik In principe is het mogelijk dat u helemaal geen pijn hebt tijdens de ontsluitingsfase. Dit is niet altijd het geval. Vaak blijft u de weeën nog wel voelen, maar zijn ze goed te dragen en kunt u de pijn weer aan. Bij ongeveer 5% van de vrouwen bij wie een ruggenprik is gezet, is het pijnstillend effect onvoldoende. Dan moet gekeken worden of de katheter goed zit en of de verdovingsvloeistof sterk genoeg is. De anesthesioloog zoekt altijd naar een evenwicht in de dosering: de pijn moet dragelijk zijn en de bijwerkingen zo klein mogelijk. Op het hoogtepunt van de wee kunt u dus toch nog wat druk of een beetje pijn voelen. Door de ruggenprik krijgt u echter rust en kunt u weer op krachten komen; door vermindering van pijn en angst kan de ontsluiting sneller verlopen. Een nadeel is dat u tijdens de bevalling niet meer rond kunt lopen; u moet in bed blijven. Tegen de tijd dat u volkomen ontsluiting hebt, wordt de hoeveelheid toegediende medicijnen vaak verminderd of gestopt. Zo voelt u weer de weeën die nodig zijn om goed mee te kunnen persen. 10

11 Soms duurt het een tijdje voordat de spontane persdrang op gang komt. De uitdrijvingsfase kan hierdoor wat langer duren. Kan een ruggenprik altijd gegeven worden In het Ommelander Ziekenhuis Groningen is er in principe 24 uur per dag de mogelijkheid tot een ruggenprik. In bepaalde situaties is epidurale pijnstilling onwenselijk. Zoals bij stoornissen in de bloedstolling, bij sommige neurologische aandoeningen, bij afwijkingen of eerdere operaties aan de wervelkolom of als er (bijna) sprake is van volledige ontsluiting. Bijwerkingen van de ruggenprik Bloeddrukdaling Door epidurale pijnbestrijding worden de bloedvaten in de onderste lichaamshelft wijder, waardoor de bloeddruk kan dalen. Bij een te lage bloeddruk kunt u zich niet lekker voelen of duizelig worden. Door de bloeddrukdaling kan eventueel de hartslag van uw baby ook veranderen. Dit wordt dan zichtbaar op het hartfilmpje (CTG). We proberen dit te voorkomen door extra vocht via het infuus toe te dienen. Blaasfunctie Door de verdoving van het onderlichaam kunt u moeilijk voelen of uw blaas vol is en kan plassen moeilijk zijn. Als het niet lukt om te plassen, geven we u een blaaskatheter. Jeuk Een lichte jeuk is soms een reactie op de gebruikte verdovingsvloeistof. Behandeling is zelden nodig. Rillen Het kan gebeuren dat u na het prikken gaat rillen zonder dat u het koud hebt. Dit is onschuldig en meestal van korte duur. Het rillen ontstaat door veranderingen in uw temperatuurgevoel. Complicaties van de ruggenprik Hoofdpijn Bij 1% van alle patiënten komt het voor dat de ruimte rond het ruggenmerg wordt aangeprikt. Het gevolg is hoofdpijn, die meestal pas de volgende dag optreedt. Het is een vervelende maar onschuldige complicatie. In de helft van de gevallen zijn eenvoudige maatregelen als rust, medicijnen en veel drinken voldoende om de klacht te verhelpen. Als de hoofdpijn blijft bestaan, zoekt de anesthesioloog naar een andere oplossing. 11

12 Koorts Door de ruggenprik kan uw temperatuur stijgen. We zijn dan altijd erg voorzichtig, omdat we niet weten of dit van de ruggenprik komt of doordat u een infectie ontwikkelt. Overige complicaties De kans dat grote hoeveelheden verdovingsvloeistoffen ongewild in bloedbaan of hersenvocht terechtkomen, is bijzonder klein. In een dergelijk geval wordt de ademhaling moeilijker; hiervoor kunt u behandeld worden. Om deze en andere redenen wordt u tijdens en na het prikken intensief gecontroleerd. Praktische informatie Wat neemt u mee naar het ziekenhuis Uw patiëntenpas van het Ommelander Ziekenhuis of u (laat) deze maken in de centrale hal Een geldig identiteitsbewijs en zorgpas Kleding om in te bevallen Babykleertjes Nachtkleding Fototoestel Toiletspullen Ochtendjas en pantoffels Ondergoed U hoeft geen handdoeken en babyvoeding mee te nemen. Verder raden we u aan om sieraden thuis te laten. Parkeerbeleid Als de weeën spontaan beginnen of uw vliezen breken thuis, dan kunt u op het terrein van het ziekenhuis parkeren. U hebt dan recht op een uitrijkaart. Als u voor inleiding komt, krijgt u geen gratis uitrijkaart. Dit omdat het een geplande opname betreft. Wij adviseren u daarom de auto op het Dr. J.H. Hommesplein (achter het personeelsgebouw) te parkeren, nadat de kraamvrouw bij de hoofdingang is afgezet. Hier kunt u gratis uw auto achterlaten (behalve op de parkeerplaatsen voor de apotheek). Als u nog vragen heeft Hebt u nog vragen, dan is uw gynaecoloog of verloskundige te allen tijde bereid uw vragen te beantwoorden. 12

13 Bronvermelding De informatie in deze folder is gebaseerd op gegevens uit de folders Pijnbestrijding tijdens de bevalling van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), Jouw bevalling, hoe bereid je je voor van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) en Jouw bevalling, hoe ga je om met pijn van de KNOV. U kunt deze folders vinden op de website van de NVOV ( rubriek voorlichting) en de KNOV ( 13

14 14

15 15

16 16 OZG (05-14) GYN 362