Corporatisme en lobbyisme gezien vanuit fundamentele processen van collectieve besluitvorming Stokman, Franciscus

Transcriptie

1 University of Groning Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring Stokan, Franciscus Pulished in: Beleid Maatschappij IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the pulisher's version (pulisher's PDF) if you wish to cite fro it. Please check the docut version elow. Docut Version Pulisher's PDF, also known as Version of record Pulication date: 2005 Link to pulication in University of Groning/UMCG research dataase Citation for pulished version (APA): Stokan, F. N. (2005). Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring. Beleid Maatschappij, 32(4), Copyright Other than for strictly personal use, it is not peritted to download or to forward/distriute the text or part of it without the const of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an op contt licse (like Creative Coons). Take-down policy If you elieve that this docut reaches copyright please contact us providing details, and we will reove access to the work iediately and investigate your clai. Downloaded fro the University of Groning/UMCG research dataase (Pure): For technical reasons the nuer of authors shown on this cover page is liited to 10 axiu. Download date:

2 Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring Frans N. Stokan Frans Stokan is als hoogleraar verond aan de capaciteitsgroep Sociologie van de Rijksuniversiteit Groning het Interuniversitair Ctru voor Sociaal-wetschappelijke theorievoring Methodontwikkeling (ICS). Daarnaast is hij directeur van DECIDE B.V 1. Adres: Grote Rozstraat 31, 9712 TG Groning. E-ail: Savatting In dit artikel word drie fundatele process van collectieve esluitvoring als geeschappelijke productie in sociale syste onderscheid: (1) overtuig; (2) ruil (3) afdwing. De condities waaronder deze process doinant zijn word uitegezet, alsede het type netwerk dat ij ieder proces ctraal staat. Corporatise loyise lijk twee tegpol van esluitvoringsprocess te zijn. In corporatise ne direct elanghed deel aan de finale esluitvoring via forele inforele instituties, terwijl ij loyise de finale esluitvoring geschiedt door ongeond person. Bij corporatistische esluitvoring doiner gezalijke elang over de teggestelde elang. Hierdoor wordt het niet-ereik van conssus zeer onaantrekkelijk wordt conssus gegarandeerd door de forele nor van eerderheidsesluitvoring de inforele nor van unaniiteit. Wanneer gezalijke elang doiner over teggestelde zal loyise tot uitdrukking ko in de interacties tuss loyactivist gelijkgezinde atar politici. Loyise op ad-hoc asis zal vooral ontstaan wanneer teggestelde elang doiner e non-coöperatief spel ontstaat waarij (tijdelijke) coalities oet word geseed. 1. Inleiding Collectieve esluitvoring is e specifiek geval van geeschappelijke productie. Geeschappelijke productie is nodig in situaties waarin s hun doeleind niet of et aanzilijk grotere oeite in hun etje kunn ereik. Geeschappelijke productie leidt tot functionele afhankelijkhed tuss s (Linderg 1997): o hun doel te ereik zijn zij afhankelijk van ijdrag van ander vaak zijn zij ook voor de vervulling van hun eig taak afhankelijk van wat ander do. Wij sprek hier respectievelijk van uitkost- taakafhankelijkhed (Johnson Johnson 1989; Van der Vegt 1998). Bij geeschappelijke productie is er altijd sprake van e ix van gezalijke teggestelde elang (Stokan Vieth 2005). Het gezalijke elang zit in de toegevoegde waarde van het geeschappelijke product, de teggestelde elang veelal in de verdeling van de toegevoegde waarde de verdeling van de individuele ijdrag in de gee 211

3 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring schappelijke productie. De perceptie van het relatieve gewicht van gezalijke elang t opzichte van teggestelde elang is e elangrijk onderdeel van cognitieve afhankelijkhed die sahang et de functionele afhankelijkhed. Het is juist dit relatieve elang dat sterk epald is voor het soort proces dat wij in e collectief esluitvoringsproces og verwacht. Bij collectieve esluitvoring estaat de geeschappelijke productie uit het producer van esluit die indd zijn voor de verschillde elanghed. In kleine inforele groep kunn wij vaak tot eslissing ko op grond van overleg inforele afsprak. Zodra de gezalijke elang coplexer word de groep groter wordt, kan zoiets alle nog aar ereikt word via institutionalisering, de uitwerking van forele esluitvoringsprocedures die (vrij) algee aanvaard zijn. Dergelijke forele procedures vind wij op alle niveaus in onze saleving terug. Zij houd onder andere in welke organ de definitieve eslissing ne, hoe die zijn sagesteld welke partij, ijvooreeld via hoor of aanschrijving, ij de esluitvoring di te word etrokk. Daarnaast estaan veelal uitgewerkte procedures o teg esluit in eroep te gaan indi zij esstiële elang schad of procedureel onjuist zijn go. Forele inforele procedures resulter in fundatele verschill in ogelijkhed voor elanghed o de uiteindelijke eslissing ede te epal. Zij resulter er veelal ook in dat esluit indd zijn voor partij die wel sterk elanghed zijn aar ge recht he o het esluit zelf ede te epal. Dit is natuurlijk ij uitstek het geval voor politieke esluitvoring. In onze Westerse deocratieën is de uiteindelijke esluitvoringsacht gelegd ij het parlet dat estaat uit gekoz vertegwoordigers die zonder last ruggespraak indde esluit kunn ne. Voor e goed egrip van corporatise versus loyise is het daaro noodzakelijk de plaats van verschillde actor in het politieke proces de aard van het politieke proces goed weer te gev. Soige politieke theorieën, zoals die van Schupeter (1943), idtificer deocratische esluitvoring et deocratisch go esluit. Andere theorieën adrukk echter terecht dat foreel correct go esluit e noodzakelijke aar ge voldode voorwaarde is voor deocratische esluitvoring (Bachrach Baratz 1962; Lukes 1974). Zij adrukk dat inhoud kwaliteit van het esluit zelf esstiële elet in de evaluatie van het deocratische karakter van eslissing zijn. In deze gedachtegang oet e esluit geaseerd zijn op e gealanceerde weging van verschillde elang in e aatschappij. O tot zo n gealanceerde weging te ko, kn deocratieën het recht van vergadering vrije ingsuiting zijn vaak epaalde consultaties hoorzitting verplicht onderdeel van het esluitvoringsproces. Vooral inn dit noratieve kader verwacht wij dat gezagsdragers sociale waardering verkrijg als zij tot e goede weging ko van intsiteit van elang relatieve invloed van verschillde aatschappelijke actor. Vergissing daarin, vooral herhaaldelijke vergissing daarin, zull resulter in heftige aatschappelijke conflict falde ipletatie. Dat zal waarschijnlijk de kans op herverkiezing van de gezagsdragers negatief eïnvloed. De acht van actor in sociale syste is daaro niet alle geaseerd op uiteindelijke steacht in esluitvoringsprocedures, aar ook op het verog van actor o hun elang te lat reflecter in de uiteindelijke esluit. Dit laatste noe wij invloed (Mokk Stokan 1976). Invloed wordt sterk epaald door toegang tot uiteindelijke esluitvorers hulpronn o gezagsheers te overtuig of te dwing dat et epaalde elang reking oet word gehoud. De drie esstiële achtselet in collectieve esluitvoring zijn dan ook (uiteindelijke) steacht in steprocedures, tijdige toegang hulpronn. E esstiële hulpron is inforatie, et nae zeer gespecialiseerde inforatie. Maar daarnaast tell ook aantall, zoals aantall s die represteert kan oiliser, of econoische hulpronn, vooral als die noodzakelijk zijn voor de ipletatie van esluit. Steacht, toegang hulpronn epal de pottiële acht van actor. De feitelijke oilisatie van acht hangt van drie andere elet af. T eerste hangt het af van het elang van actor in de esluit. De twee andere elet zijn: (a) de ate waarin actor e afwijking verwacht 212

4 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring van de uitkost t opzichte van de door hun geprefereerde uitkost () e positief effect verwacht van participatie door de oilisatie van hulpronn (Zelditch Ford 1994; Stokan Stokan 1995). Dit ipliceert dat acht uitsluitd zichtaar wordt als actor divergerde voorkeur he otrt voor h voldode elangrijke esluit. Dit foe staat in de literatuur ekd onder de naa non-decision aking. Het ipliceert dat theorieën over collectieve esluitvoring niet alle geaseerd oet zijn op de drie achtselet aar ook op het elang van actor ij het esluit hun prefertie otrt de uitkost daarvan. Deze prefertie wordt wel aangeduid et de ter eleidspositie. Het elang van e actor ij het esluit valt op zijn eurt uite in twee aspect. Het eerste etreft de ate waarin e actor er elang ij heeft dat er üerhaupt e esluit wordt go, ongeacht welk, het tweede etreft het elang dat e esluit wordt go dat dicht ij zijn eig prefertie (eleidspositie) ligt. De verhouding tuss deze twee aspect zal e groot effect he op de coproisereidheid van actor o tot e gezalijke eslissing te ko. Voor e goed egrip van collectieve esluitvoring is het wezlijk e onderscheid te ak tuss einddoel instrutele doel. Instrutele doel kunn als iddel word gezi o de einddoel te realiser (ijvooreeld de invoering van e ecotax o ilieu te vereter). Nutsfuncties op einddoel zijn veelal onotoon stijgd (hoe eer econoische groei des te eter) of dald (hoe inder ilieuverontreiniging des te eter). Einddoel doiner over het algee in de politieke discussie, aar de esluit etreff instrutele doel (ijvooreeld de hoogte van de ecotax). Instrutele doel he eestal e optiu: te veel/hoog is net zo slecht als te weinig/laag. Waar dat optiu ligt, hangt af van het gewicht dat aan verschillde einddoel wordt gegev. Zo zal e hogere ecotax de econoische groei afre de ilieuverontreiniging verinder. De gewicht die actor aan eide doeleind gev, zijn afhankelijk van de specifieke situatie waarin de actor zich evind de daarij ehorde eperking. Daaro is te verwacht dat actor verschillde eleidsposities zull inne et etrekking tot de hoogte van de ecotax. Daarnaast word actor in verschillde ate in hun elang geraakt door e ecotax. Actor zull daaro niet alle qua eleidspositie van elkaar verschill aar ook in het elang dat zij aan e dergelijk esluit hecht. Op asis van deze overweging wordt collectieve esluitvoring daaro door ij gezi als esluitvoring over conflictdisies (issues) waarop actor ééntoppige nutsfuncties he (zie ook Buo de Mesquita 1994). In proleeoplossing spel veelal verschillde conflictdisies e rol. E goede analyse van collectieve esluitvoring vergt daaro e proleeanalyse waarin de elangrijkste issues als onafhankelijke conflictdisies word gespecificeerd. Teza oet zij alle ogelijke uitkost afdekk. 2. Fundatele process van collectieve esluitvoring De dynaiek van collectieve esluitvoringsprocess kan nu egrep word vanuit het fundatele proces dat iedere actor et onderling verschillde intsiteit proeert de eig eleidspositie te realiser daarvoor verschillde ogelijkhed ut. Er kan echter slechts één uitkost word gerealiseerd. In e coplexe esluitvoringssituatie proer actor daaro rond de eig positie of zo dicht ogelijk daar in de uurt e zo groot ogelijke coalitie te vor. Op deze wijze hop zij de posities van actor te eïnvloed die de uiteindelijke eslissing ne. Want alle zo verkrijg zij e uitkost die zo goed ogelijk hun eig positie weerspiegelt. De dynaiek van de esluitvoring estaat dan ook uit poging van actor o andere actor van positie te lat verander ( in dat proces natuurlijk zelf van positie te verander als dat tot eer gewste uitkost leidt). Dit kan vrijwillig geeur of in of eer gedwong. Drie fundatele process kunn tot verschuiving van posities leid: (1) overtuig (persuasion), (2) uitruil van steposities (logrolling) (3) afdwing (coercion). Elk van deze process is verond et specifieke afhankelijkhed sociale netwerk. Tael 1 geeft e overzicht van deze drie process et de daarij ehorde netwerk, de daaree verond theoretische uitwerking de condities waaronder elk proces doinant is

5 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring Tael 1: Fundatele esluitvoringsprocess, daarij ehorde doinante netwerk adering alsede de condities waaronder het proces doinant is Fundatele Process Doinante Netwerk Geïntegreerde adering Condities voor proces o doinant te zijn Overtuig Inforatie netwerk Cooperative nash argaining oplossing voor alle relevante actor 1. Ge overesteing zeer onwselijk 2. Grote coalitie ogelijk 3. Risicoijdde actor Ruil Ruilnetwerk Uitruil van steposities (Coöperatieve oplosiing voor sugroep van actor) Tegovergestelde posities copletaire elang Afdwing Hiërarchische/Machts- Netwerk (Niet-coöpertatieve) speltheorie Tegovergestelde posities niet-copletaire elang Overtuig Via de eerste strategie, die van overtuiging, proer actor zowel de eleidsposities als het elang van actor te verander (Stokan et. al. 2000). De voorwaard waaronder via overtuigde inforatie e esluit tot stand kan ko zijn in Tael 1 aangegev. T eerste oet gezalijke elang sterk doiner over deelelang. In zo n situatie is het elangrijk o tot e unanie, door alle actor gedrag, esluit te ko. Als zo n esluit niet tot stand kot (het zgn. reversal point), wordt de uitkost als zeer onwselijk ervar. Zo n uitkost kan wezlijk slechter zijn dan de status quo, ijvooreeld odat er aanzilijk reputatieverlies voor de actor optreedt. T tweede oet de voring van de grote coalitie inn ereik zijn. Dit wordt aanzilijk vergeakkelijkt als deelcoalities oeilijk te vor zijn, ijvooreeld odat de coalities over de tijd per issue variër. T derde oet actor risicoijdd zijn, ge strategie volg waarin zij gokk op e voor h zeer gunstige uitkost terwijl zij e ogelijk groot verlies ee incalculer. 3 Het is van elang dat actor in deze situatie erop kunn vertrouw dat de verkreg inforatie oprecht is niet strategisch geanipuleerd. Het nastrev van eig persoonlijke voordel in deze situaties is geoorloofd zolang de elang van andere actor aar niet geschaad word de persoonlijke voordel copatiel zijn et de gezalijke elang. Deze voorwaard zijn alle te realiser wanneer actor in e hecht vertrouwsnetwerk zijn ingeed of wanneer et de gezalijke elang tegstrijdig gedrag strg estraft wordt. In zo n context og actor verwacht dat concessies aan andere actor op voor h elangrijke issues in de toekost wel zull word gecopseerd et concessies van ander wanneer eig elangrijke issues aan de orde zijn. In de netwerkliteratuur wordt dit aangeduid et reciproque gegeraliseerde uitruil (Mol 1997). Reciproque gegeraliseerde uitruil zijn dan ook e integraal onderdeel van situaties waarin overtuiging ctraal staat, niet onderhandelde uitruil van steposities, ook al zou de naa anders do veroed. De twee andere strategieën, die van uitruil van steposities afdwinging van positieverschuiving, eog in het algee niet de eleidspositie of het elang van actor te verander. Uitruil van steposities kan als e onderhandelingsproces word gezi. Het resultaat is dan dat actor e andere positie op e voor h relatief inder elangrijk issue steun in ruil voor de steun van e andere actor op e issue dat van eig relatief groot elang is. Op soortgelijke wijze kunn actor zich gedwong voel e andere positie op e issue in te ne dan de eig eleidspositie wegs e overwicht aan acht van actor die e andere positie inne. Beide process zijn 214

6 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring te verwacht wanneer de eleidsposities van actor wezlijk van elkaar verschill. Dit is veelal het geval als zij einddoel fundateel anders weg. In zulke situaties help argut niet o eleidsposities dichter ij elkaar te rg. Coalities kunn dan alle word gevord door process die aangrijp op steposities. Bij de strategie van overtuig zijn inforatie- vertrouwsnetwerk doinant, ij de uitruil van steposities daarteg ruilnetwerk. Relaties in ruilnetwerk zijn niet gegev statisch, aar word afgeleid van de ruilogelijkhed tuss actor op grond van hun teggestelde posities hun onderling verschilld relatief elang ij de issues (zie Figuur 1). Ruil Met positieverschuiving zijn winst verliez verond. Deze hang af van de verschuiving in de uitkost op issues t gevolge van de verschov steposities. Verschuift de uitkost weg van de eig eleidspositie dan is er sprake van e verlies, kot de uitkost dichterij dan is er sprake van winst. Winst verlies word verondersteld af te hang van de ovang van de verschuiving, verigvuldigd et het elang dat de actor hecht aan e uitkost dicht ij zijn eig eleidspositie. Twee actor uit groep et teggestelde eleidsposities kunn eide profiter van e stepositieruil wanneer het relatieve elang van h op eide issues verschilt (zie Tael 1, vergelijk Stokan Van Oost 1994; Van Ass et al 2003). E stepositieruil is dan weliswaar voor eide voordelig, aar heeft daarnaast elangrijke neveffect voor het nut van andere actor (zie Figuur 1). O dit duidelijk te ak, veronderstell wij dat actor D in vergelijking et actor A e groter relatief gewicht geeft aan issue 1 Figuur 1: Uitruil van steposities tuss actor A D A B A C Issue 1 01 Issue 2 02 C D D B dan aan issue 2. Issue 1 is dan D s vraagissue A s aanodissue. Beide actor A D kunn nu hun stepositie ruil. Daartoe verschuift actor A zijn stepositie op issue 1 in de richting van D, terwijl D dat doet op issue 2. Daardoor eweg zij evwel eid weg van de eleidsposities van actor B ondersteun op eide issues de eleidsposities van actor C. Dit wordt geïllustreerd in Tael 2. In dit vooreeld wordt actor B duel gestraft wordt C duel eloond, hoewel eide niet aan de ruil deelne. We zegg dan dat de ruil tuss A D negatieve externaliteit heeft voor B positieve externaliteit voor C. A D kunn ook groep van actor et gelijke eleidsposities represter. Positieve negatieve externaliteit kunn dan voorko inn de groep A D wanneer vanuit iedere groep één actorde stepositie ruilt et die van de andere groep. Positieve externaliteit van deze ruil tred op wanneer de actor inn de groep A D relatief hooge zijn in het relatieve elang dat zij aan de issues hecht. Anders ontstaan er inn de groep negatieve externaliteit. 4 Als nieand noch inn de eig groep noch inn de andere groep negatieve externaliteit van e ilaterale ruil ervaart, zal ook nieand ezwaar he teg die ruil. In dat geval ondersteunt de ruil tuss kele led van twee groep conssusvoring inn iedere groep kan daaree zelfs onderdeel zijn van e overtuigingsstrategie. Wij zijn nu in staat o, aan de hand van Tael 2, aan te gev onder welke voorwaard e ruil onderdeel kan uitak van e overtuigingsstrategie: 1. Eén van de vier groep oet leeg zijn. Lat we aanne dat groep B leeg is. In dat geval kunn alle actor uit groep A D et elkaar ruil, odat actor uit groep C ge ruilpartners he. 2. De relatieve elang van actor inn de groep die wel kunn ruil (in ons vooreeld groep A D) zijn zodanig verdeeld dat actor hun steposities zull verschuiv in de richting van de niet-lege groep (onder de aannae dat groep B leeg is, dus in de richting van groep C). 3. De relatieve elang van actor uit de groep die wel kunn ruil (groep A D) 215

7 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring zijn zodanig verdeeld dat er ge negatieve externaliteit inn de eig groep optred. 5 Negatieve externaliteit zijn verond aan elke ilaterale stepositieruil waarvoor de drie voorwaard niet geld. Negatieve externaliteit eleer conssusvoring. M kan dit negatieve effect op conssusvoring hoogsts copser door de actor die negatieve externaliteit ervar te copser op e derde issue. Afdwing Afdwing, niet overtuig, kerkt achtsprocess in collectieve esluitvoring (zie Tael 1). De etrokk ton dat zij voldode acht he o e esluit door te zett of alternatieve uitkost te verhinder. Daaree proer zij achter hun eleidspositie e zo groot ogelijke coalitie op te ouw. Oplossing voor prole word niet et argut gezocht. Betrokk proer daarteg te ton dat zij voldode steun he o het esluit et geruikaking van forele procedures of inforele achtsiddel af te dwing. Het gaat er eerder o dat ander zich neerlegg ij oplossing dan dat zij die accepter aanvaard. Wanneer in organisaties strategieeslissing overwegd afgedwong word, speelt hiërarchie ook in de voorereidingsfase e grotere rol dan argut. In zulke ostandighed word organisatiedoeleind inder als gezalijke doel gezi, aar veeleer als door de leiding gewste gestelde doel. Dit leidt ertoe dat persoonlijke etrekking vooral ook vanuit de hiërarchische ording tuss de actor word eoordeeld. Met andere woord, achtsnetwerk zijn dan voor de uitkost van collectieve esluitvoringsprocess doorslaggevd. De uitkost van esluitvoringsprocess kunn dan als resultaat van e niet-coöperatief spel word ezi waarin ge indde afsprak tuss actor ogelijk zijn (Buo de Mesquita et al 1985; Buo de Mesquita 1994). Overgang tuss strategieën We he gezi dat de ilaterale ruil van steposities conssusvoring kan versterk als er elangrijke positieve externaliteit ge negatieve externaliteit zijn. Overtuigingsprocess op grond van gezalijke elang vereis duidelijke institutionele regels daaruit afgeleide verantwoordelijkhed. Forele institutionele regels verind de geeschappelijke productie et externe (wettelijke) sanctioneringssyste o coöperatie af te dwing. Dat waarorgt goeg zekerheid dat niet-coöperatief handelde actor effectief estraft kunn word. Daarnaast kunn inforele sociale nor ontstaan die unaniiteit ij esluitvoring als nor stell. Wanneer cognitieve afhankelijkhed et zulke nor verond zijn, ied forele regels (ijvooreeld contract of wetgeving) aan actor zekerhed indi esluitvoring wordt eleerd door ernstige elangtegstelling of door van de nor afwijkd gedrag van andere actor. Echter, hoe vaker op forele regels oet terugvall, des te sterker zal de nor van conssusvoring onder druk ko te staan. E persoonlijke relatie gaat eestal t onder wanneer contract voor het gerecht oet word afgedwong. Zoiets geldt ook voor herhaaldelijke terugval op forele esluitvoringsprocedures o tot esluitvoring te ko. Het ondergraaft de opvatting ernstig dat gezalijke elang groot goeg zijn o conssus te ereik. Alle het voor hand zijn van de forele regels oet voldode zijn o overesteing te ereik afsprak na te ko. In toekostig onderzoek oet onderzocht geodelleerd word wanneer ij esluitvoring overgang plaats vind van het e doinante proces naar het andere. Daarij kunn zowel Linderg s theorie over wisseling tuss cognitieve fraes (Linderg Frey 1993; Linderg 1998; 2000) als Esser s (1997; 2000) odel over verandering van de definitie van de situatie ehulpzaa zijn. 3. Corporatise loyise Wanneer indde esluit oet word go ij teggestelde elang, zi wij twee tegpol van gangare vor van finale esluitvoring. De eerste vor is waar finale esluitvoring geschiedt door instituties die estaan uit in principe ongeond person. Ongeondheid wordt 216

8 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring dan institutioneel veelal uitgewerkt door e coinatie van verkiezing esluitvoring zonder last ruggespraak. Kerkd voor dit soort instituties is dat zij niet strev naar unaniiteit, aar esluit op asis gewone in zwaarwegde gevall gekwalificeerde eerderhed. Besluitvoring op asis van gewone eerderhed is hier dus zowel de forele als inforele nor. Deze wijze van esluitvoring aakt de profilering van vertegwoordigers naar de kiezers ogelijk, waardoor deze laatst inhoudelijke ideologische red aangereikt krijg o hun keuze op te grond. Parlet gekoz rad in deocratieën zijn hier exeplarisch. De tweede vor is waar finale esluitvoring geschiedt door instituties waarin de direct etrokk elanghed zitting he. Kerkd voor dit soort instituties is dat zij strev naar esluitvoring op asis van unaniiteit, esluit waarin de elang van alle etrokk zodanig zijn gewog dat zij all oplijk de go esluit will steun verdedig ij hun achteran. Forele institutities eis inn deze vor van esluitvoring veelal gekwalificeerde eerderhed in eerste gewone eerderhed in tweede instantie, aar de inforele nor is veelal unaniiteit. Odat finale esluitvoring niet door in principe ongeond person geschiedt, gev de forele nor van gekwalificeerde esluitvoring de inforele nor van unaniiteit waarorg teg ezijdige doinantie van e deel der elanghed over andere. E dergelijke doinantie zou niet alle de institutie sterk onder druk zett, aar zou ook e evwichtige weging der elang onderijn. Wanneer inn zo n institutie verwacht dat teggestelde elang via vrij perante scheidslijn lop, kunn instrut als e onafhankelijke voorzitter of onafhankelijke led de voring van unaniiteit evwichtige afweging van elang vergeakkelijk. Wanneer og wij nu verwacht dat finale esluitvoring door direct elanghed goed werkt? De richting van het antwoord hierop kan vind in Tael 1 ij de condities waaronder de voring van conssus ag verwacht. T eerste di de gezalijke elang sterk te doiner over de teggestelde elang. Hierdoor wordt het niet-ereik van conssus zeer onaantrekkelijk. De doinantie van gezalijke elang kan sos sterk word vergroot door de expliciete elofte van de politiek o e unanie gedrag esluit te ekrachtig tegover e eig politieke afweging esluitvoring ij e eerderheids- inderheidsstandpunt. Unanie gedrag esluit kunn tot stand ko via overtuiging, via uitruil, of via e coinatie van eide. Wij og verwacht dat overtuiging ij de voring van conssus zal doiner wanneer de teggestelde elang niet langdurig langs dezelfde scheidslijn lop. In zo n context he actor wel perante elang, aar die ko steeds et die van wisselde andere actor overe. Er is dan sprake van perant interests ut no perant frids (ref). E vooreeld hiervan vind wij in de Europese Unie terug ij in de Ministerrad. Unaniiteit, ook ij esluit die et gekwalificeerde eerderheid kunn word go, is daar e sterke nor juist ereikaar wegs die steeds wisselde coalities (Mattila Lane 2001; Stokan Thoson 2004). Wanneer daarteg teggestelde elang langs vrij perante scheidslijn verlop, verwacht wij dat uitruil doinant zal zijn. Dit kan tot unaniiteit leid wanneer de ruil tuss partij ge negatieve externaliteit he voor andere partij, aar juist positieve externaliteit. De condities daarvoor zijn in paragraaf 2 gegev. We verwacht dat die vooral opgaan wanneer er twee groep van partij qua eleidsposities steeds tegover elkaar staan er tuss de twee groep grote verschill estaan in het relatieve elang dat aan issues wordt gehecht. E vooreeld hiervan vind wij terug ij instituties waar werkgevers werkneers elkaar ontoet, zoals het CAO-overleg, de Sociaal- Econoische Raad de Stichting van de Areid. Corporatise is geaseerd op de delegatie van esluitvoring naar instituties waarin de direct elanghed gezalijk kunn esliss over proleeoplossing. Wij he hierov de condities geforuleerd waaronder e dergelijke institutie in staat geacht ag word tot conssus te ko. Daarnaast oet wij ons realiser dat elanghed wel tot esluit kunn ko die aan hun gezalijke elang tegeoet ko, aar dat deze esluit negatieve 217

9 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring externaliteit kunn he voor derd. E vooreeld hiervan is de afwteling van de kost van oudere werkneers op de elastingetaler via sociale regeling. E ander vooreeld is de wijze waarop ezuinigingsaatregel word afgewteld op jonger door deze te eperk tot nieuwe intreders onder het otto dat verworv recht oet word gerespecteerd. Ook de relatie et de eig achteran kan corporatistisch opgezette instituties onder spanning zett odat zichtare harde elangehartiging zich slecht verhoudt et unaniie gedrag coproiss de uitvoering daarvan. Zichtare harde elangehartiging vereist risicoaccepterde actor wij he gezi dat juist risicoijdde actor vereist zijn o via overtuigingsstrategieën tot unaniiteit conssus te ko. Vooreeld waarin het corporatise onder spanning kwa te staan wegs e gerek aan ogelijkhed o zich tegover de eig achteran te profiler, zag wij zowel in de agrarische sector als in de onderwijssector. Zulke spanning tred vooral ook op als er sprake is van toed ledverlies concurrtie tuss rivaliserde elangorganisaties o nieuwe led te werv of van andere organisaties over te ne (Akkeran 2000). Bij het loyise, als tegpool van corporatise, heeft de politiek de esluitvoring veel uitdrukkelijker naar zichzelf toegetrokk. Het acct ligt dan niet eer op edeverantwoordelijkheid in de esluitvoring uitvoering, aar op elangehartiging ij overheid politiek die de onderlinge afweging zelf wil zal oet ak. Loyise is evwel niet alle de tegpool van corporatise. Ook corporatise kan slechts goed functioner wanneer de politiek goed wordt geïnforeerd over prioriteit etrokk organisaties druk uitoef o coproiss inn corporatistische instituties door de politiek over te lat ne. Er is dan ook zeker sprake van e continuü tuss corporatise loyise. Er is ovdi nog weinig knis over de aard achtergrond van loies. Aerikaans onderzoek naar loyise laat tegsprekde onderzoeksresultat inzake de focus van loies zi: is de loy nu vooral gericht op gelijkgezinde congresled of juist op congresled et teggestelde opvatting (Baugartner Leech 1996; Aust- Sith Wright 1994; 1996)? Mijn veroed is dat deze elkaar tegsprekde onderzoeksresultat voortko uit het feit dat in dergelijk onderzoek de verschillde elet in de counicatie tuss politiek loyorganisaties onvoldode word onderscheid geproleatiseerd. Er dit e onderscheid te word geaakt tuss counicatie die erop is gericht o eleidsposities te eïnvloed inforatie die gericht is op prioriteitstelling: het elang. In de hectiek van het politieke spel wegs de afstand tuss politici veld ( het gerek aan terreinspecifieke expertise) he politici interacties et de achteran nodig o prioriteit te stell. Veel interacties tuss loyist erzijds atar politici anderzijds zijn er dan ook op gericht o te lat zi dat esluitvoring urgt is (of juist esluitvoring ongewst is). Wanneer diverse partij et teggestelde eleidsposities het erover es zijn dat e prolee urgt is, ligt het voor de hand dat zij elk gelijkgezinde atar politici zull proer te overtuig van de urgtie o zo de politiek in zijn volle reedte te oiliser. Gelijkgezinde atar politici zijn eer geigd de inforatie als oprecht te eschouw, terwijl atar politici et teggestelde elang de inforatie eerder als strategisch zull interpreter, waardoor deze inder effectief is. Loyactivist gelijkgezinde atar politici zijn in zulke interacties tevs in staat hun eleidsposities goed op elkaar af te ste. Voor de loyist zijn deze interacties daarnaast van elang o inforatie te krijg over de tiing van de esluitvoring andere ingangskanal ij de overheid. We og o deze red dan ook veel interacties tuss loyactivist gelijkgezinde atar politici verwacht. Als teggestelde posities voortko uit e fundateel andere weging van einddoel, speelt inforatie-uitwisseling e veel inder elangrijke rol. In de interacties gaat het dan veeleer o anifestaties van de eig kracht. Deze interacties zull des te effectiever zijn als de actor kunn aanton dat zij eschikk over ovangrijke achtsronn die ij oilisatie ongewste esluitvoring /of uitvoering kunn lokker of eoeilijk. Hoe groter de achtsronn, des te effectiever dit soort interacties zull zijn. Daaro is het te verwacht dat 218

10 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring loyist ook onderling coalities aftast. Odat deze e veel inder lange tijdshorizon he dan ij corporatistische instituties conssus inder dwingd is, he dit soort coalities e sterk ad hoc karakter zijn afsprak veel vrijlijvder. Hier regeert het niet-coöperatieve spel ov het coöperatieve. Helaas ontreekt het vooralsnog aan onderzoek waarin deze verwachte verschill tuss corporatise loyise word onderzocht. Hier ligt dan ook nog e ooi onderzoeksveld op. Not 1 Recte pulicaties van zijn hand zijn: co-editor van The European Union Decides. Caridge: Caridge University Press (et Roert Thoson, Christopher Ach Thoas König, te verschijn in 2006), co-editor van Winners and Losers in the European Union, Special issue van European Union Politics Vol 5(1) (2004) Frae Depdt Modeling of Influce Processes, in: Andreas Diekann Thoas Voss (Red.), Rational-Choice-Theorie in d Sozialwissschaft. Anwdung und Prolee. Festschrift für Rolf Ziegler, Münch: Oldourg (pp ). 2 In zijn sociologische kritiek op econoische odell van de politiek leidt Udehn (1996) uit de literatuur precies deze drie process af. 3 Ach (2006) ewijst dat de naar invloed elang gewog geiddelde van de eleidsposities van de actor onder deze voorwaard e adering is van de coöperatieve onderhandelingsoplossing van Nash, de zgn. Nash argaining solution. 4 In het eest extree geval kan het wel voorko dat e lid van groep A wellicht het eerste issue als aanodissue wil utt terwijl e ander lid van groep A het als vraagpunt wil utt. 5 O aan de derde voorwaarde te voldo oet nog het volgde geld. Veronderstel dat e actor uit groep A in vergelijking et alle andere actor uit de groep A D het grootste relatieve elang heeft voor het eerste issue. Er ontstaan dan ge negatieve externaliteit inn de groep A D wanneer de ruilvoet in de stepositie-uitwisseling aan twee voorwaard voldoet. T eerste oet deze kleiner zijn dan het relatieve elang van die actor uit groep A die voor dit issue het kleinste relatieve elang heeft. T tweede oet de ruilvoet groter zijn dan het relatieve elang van die actor uit groep D die voor dit issue het grootste relatieve elang heeft. Negatieve externaliteit inn de eig groep zijn dus onverijdaar als de relatieve elang van de twee groep elkaar overlapp. Dan wil het e paar e andere kant opruil dan e ander paar. Literatuur Ach, C. H., 2006, Institutional Realis and Bargaining Models. Chapter 4 in: R. Thoson, F.N. Stokan, C. Ach T. König (red.), The European Union Decides, Caridge: Caridge University Press (in druk). Akkeran, A, 2000, Verdeelde Vakeweging Staking. Concurrtie o Led, ICS-Proefschrift Groning. Ass, M.A.L.M. van, F.N. Stokan R. van Oost, 2003, Conflict Measures in Cooperative Exchange Models of Collective Decision Making. Rationality and Society 15: Aust-Sith, D. J.R. Wright, 1996, Theory and Evidce for Counteractive Loying. Aerican Journal of Political Scice 40: Aust-Sith, D. J.R. Wright, 1994, Counteractive Loying. Aerican Journal of Political Scice 38: Bachrach, P. M. Baratz, 1962, The Two Faces of Power. Aerican Political Scice Review 57: Baugartner, F.R. B.L. Leech, 1996, Multiple Aiguities of Counteractive Loying. Aerican Journal of Political Scice 40: Buo de Mesquita, B., 1994, Political Forecasting: An Expected Utility Method. In: B. Buo de Mesquita F.N. Stokan (red.), European Counity Decision Making: Models, Coparisons, and Applications, New Hav: Yale University Press, Buo de Mesquita, B., D. Newan A. Raushka, 1985, Forecasting Political Evts. The Future of Hong Kong, New Hav: Yale University Press. Esser, H., 1997, Die Definition der Situation und die Rationalität des Handelns. In: T. Melegny, H.-J. Niederzu, M. Preglau, F. Traxler B. Scheikal (red.), Soziologie i Konzert der Wissschaft, Oplad: Westdeutscher Verlag, Esser, H., 2000, Nor als Fraes: Das Prole der Unedingtheit des norativ Handelns. In: R. Metze, K. Mühler und K.-D. Opp (red.), Nor und Institution: Entstehung und Wirkung, Leipzig: Leipziger Universitätsverlag, Johnson, D.W. Johnson R.T., 1989, Cooperation and Copetition: Theory and Research. Edina, MN: Interaction Book Copany. Linderg, S., 1997, Grounding Groups in Theory. Advances in Group Processes 14: Linderg, S., 1998, Solidarity: Its Microfoundations and 219

11 Frans N. Stokan Corporatise loyise gezi vanuit fundatele process van collectieve esluitvoring Marco-Depdce: A Fraing Approach. In: P. Doreian and T. J. Fararo (red.) The Prole of Solidarity: Theories and Models, Asterda: Gordon and Breach, Linderg, S., 2000, It Takes Both Trust and Lack of Mistrust: The Working of Solidarity and Relational Signaling in Contractual Relationships. Journal of Managet and Governance 4: Linderg, S., B.S. Frey, 1993, Alternatives, Fraes, and Relative Prices. A Broader View of Rational Choice. Acta Sociologica 36: Lukes, S., 1974, Power: A Radical View, London: Macillan. Mattila, M. J.-E. Lane, 2001, Why Unaniity in the Council? A Roll Call Analysis of Council Voting. European Union Politics 2(1): Mokk, R.J. F.N. Stokan, 1976, Power and influce as political phoa. In: B. Barry (red.), Power and Political Theory, London: John Wiley. Mol, L.D., 1997, Coercive Power in Social Exchange, Caridge: Caridge University Press. Schupeter, J.A., 1943, Capitalis, Socialis and Deocracy, London: All and Unwin. Stokan, F.N. Vieth M., 2005, Was verindet uns wann it we? Inhalt und Struktur in der Analyse sozialer Netzwerke. Kölner Zeitschrift für Soziologie 44: Stokan, F.N. R. Thoson, 2004, Winners and Losers in the European Union. European Union Politics 5: Stokan, F.N., M.A.L.M. van Ass, J. van der Knoop R.C.H. van Oost, 2000, Strategic Decision Making. Advances in Group Processes 17: Stokan, F.N. J.V. Stokan, 1995, Strategic Control and Interests. Its Effects on Decision Outcoes. Journal of Matheatical Sociology 20: Stokan, F.N. R. van Oost, 1994, The Exchange of Voting Postions: An Oject-Orited Model of Policy Networks. In: B. Buo de Mesquita F.N. Stokan (red.), European Counity Decision Making: Models, Coparisons, and Applications, New Hav, CT: Yale University Press, Thoson, R., F.N. Stokan, C. Ach T König (red.), 2006, The European Union Decides. Caridge: Caridge University Press (in druk). Udehn, L., 1996, The Liits of Pulic Choice: A Sociological Critique of the Econoic Theory of Politics, London: Routledge. Vegt, G. van der, 1998, Patterns of Interdepdce in Work Teas. A Cross-Level Exaination of the Relation with Satisfaction and Coitt, Dissertatie Rijksuniversiteit Groning. Zelditch, M. Jr. J.B. Ford, 1994, Uncertainty, Pottial Power, and Nondecisions. Social Psychology Quarterly 57: